Socjologia gospodarcza

 

Przedmiot i kultura socjologii gospodarczej.

SG - subdyscyplina socjologii, której twórcą był Auguste Comte (1798-1857), Emile Durkheim (1858-1917), Kurs filozofii pozytywnej. 1837 r., Kazimierz Keleskraue, Ludwik Gumplowicz, Karol Marks (1818-1883), Max Weber (1857-1920).

Gospodarka jest to system wytwarzania, rozdzielania i zdobywania dóbr i usług niezbędnych do przetrwania człowieka. Struktura gospodarki: gospodarki przejściowej składa się z trzech sektorów:

I. Dział gospodarczy, który zajmuje się wydobywaniem i przetwarzaniem bogactw naturalnych (USA - 5% siły roboczej)

• przemysły wydobywcze

• rybołówstwo

• zbieractwo

II. Drugi sektor to ta części, które są związane z produkcją gotowych wyrobów dostarczanych przez pierwszy sektor (USA - 1/3 siły roboczej)

• przemysły przetwórcze

III. Część gospodarki związana z usługami

• obrót finansowy

• ochrona zdrowia

• edukacja

• kultura.

I. Gospodarka łowiecko-zbieracka.

Mężczyźni polowali, kobiety zbierały. Technologie proste, narzędzia: dzidy. łuki. nie była to gospodarka wydajna. Pracowano 15h/tydzień. Ludzie mieli dużo wolnego czasu. Nie byli zainteresowani ciężką pracą. Człowiek tego typu gospodarki unikał osiedlania się. Poszukiwał obfitości darów natury, unikał ciężkiej pracy związanej z osiedleniem.

II. Gospodarka kopieniacza. 12 000 lat temu.

Charakteryzuje się: wykorzystanie wiedzy o nasionach i roślinach. Stosowanie uprawy ziemi - technologia. Kije do kopania - kapitał. Uprawianie roślin, zbieranie plonów - kobiety siła robocza. Organizacja oparta na pokrewieństwie - zarządzanie. nie używa się innych niż człowiek źródeł energii (zwierzęta, wiatr, woda) tylko mięśnie człowieka.

Tworzą się takie społeczeństwa jak państwa. Obronność swoich terytoriów. Rodzi się władza polityczna. Gospodarka I zginęła.

III. Gospodarka rolnicza.

• rozwinęła się wiedza na temat wykorzystania energii siły zwierząt, wiatru i wody

• rozwój dziedziny produkcji narzędzi (nie koniecznie żelazne)

• akumulacja kapitału

• wchodzi pieniądz

• powstają warsztaty, młyny, drogi

• do transportu wykorzystane jest koło

• następuje specjalizacja pracy - zawody: kupiec, rzemieślnik, bankier

• zmieniają się sposoby organizowania - rynek jest czynnikiem, który pozwala integrować się ludziom z krajów narodowych - rodzą się struktury polityczne (XII/XIII w. pd. - płn. Europy) domy kupieckie, gildie etc.

Okres ten trwa do schyłku odrodzenia - schyłek feudalizmu.

IV. Gospodarka przemysłowa (XVIII w.)

Przemysł wkracza na obszary wiejskie. Wyróżnikiem jest :

• stosowanie maszyn

• produkty od dostarczenia surowca do produktu finalnego (fabryki)

• wykorzystanie wiedzy technicznej w interesie człowieka

• akumulacja kapitału - pobudza produkcję

• wyspecjalizowanie pracy; wysokie umiejętności wymagane; praca jako towar

• organizacja i zarządzanie gospodarką.

V. Gospodarka poprzemysłowa (postindustrialna).

Cechy charakterystyczne:

• wysoki stopień urbanizacji

• tworzy się gospodarka o charakterze globalnym

• oparta na produkcji, wiedzy i informacji

• nacisk na naukę, inżynierię, edukację

• edukacja zapewnia podstawową wiedzę naukowcom, inżynierom, ośrodkom dyspozycji

• instytucje gospodarcze w dominującym społeczeństwie

• rozwój technologii, transportu, środków komunikacji prowadzi do zwiększenia ruchliwości społeczeństwa, co wpływa na egitalizację relacji między płciami

• rozluźniają się więzy rodzinne (konkubinaty)

• tolerancja dla innych stylów życia i subkultur

• podstawową wartością jest wiedza (wysoko kwalifikacje naukowe)

• podziały w pracy

• stratyfikacja społeczeństwa wg kompetencji, dostępu do informacji, cech osobowych, energetycznych człowieka

• wzrasta rola wykształcenia (usługi)

• społeczeństwo demokratyzowane

• chroni prawa człowieka

• broni praw konkurencji

• społeczeństwo zindywidualizowane

• społeczeństwo kompetentne

• nastawione konsumpcyjnie

• zatomizowane

• egoistyczne.

Społeczeństwo przemysłowe XIX/XX w.

Anglia, Niemcy, Belgia, Holandia, Francja.

Główną rolę odgrywa produkcja o charakterze przemysłowym.

Użycie maszyn poruszanych silnikami.

Uprzemysłowienie w rolnictwie opiera się na pracy maszyn i nowoczesnej technice.

Rewolucja przemysłowa 1870 r. Początek XX w. w Wlk. Bryt, następnie objęła kraje zachodnioeuropejskie.

Podstawowe gałęzie produkcji: żelazo, stal, węgiel, włókiennictwo.

Czynnikiem rozwoju była nowoczesna komunikacja (wynalezienie lokomotywy parowej) - powstał rynek ogólnokrajowy.

Nastąpiły zmiany w zatrudnieniu - zmniejsza się (również w rolnictwie), rośnie zatrudnienie w przemyśle.

SPOŁECZEŃSTWO PRZEMYSŁOWE:

• formalnie egalitarne - równość przed prawem

• ulega osłabieniu lokalność życia społecznego (skutkiem rozwoju gospodarki- rozwój komunikacji- swobodne przemieszczanie), duża ruchliwość

• jednostka zmienia w ciągu życia kilkakrotnie charakter wykonywanej pracy

• polepszenie warunków życia (rośnie status materialny)

• w procesie biorą udział kobiety

• kobiety zdobyły prawo wyborcze na początku XX w.

• nazywane społeczeństwem masowym:

• wysokie aspiracje

• treści kulturalne przekazywane za pomocą wydajnych środków (prasa codzienna, radio, TV)

• sekularyzacja i lakizacja szkolnictwa (słabnie rola duchowieństwa - nie w Polsce)

• kultura oddzielona od sfery religijności

• precyzyjne odmierzanie czasu

• patologie (negatywne skutki migracji - alkoholizm, przestępczość, przemoc w rodzinie, molestowanie, prostytucja).

SPOŁECZEŃSTWO POSTPRZEMYSŁOWE (POSTINDUSTRIALNE)

Termin zdefiniował Daniel Bell w The coming the industrial society.

• nie produkcja dóbr, ale produkcja informacji I usług

• proces trzeciorzędnienia gospodarki przemysłowej

• 2/3 produkcji globalnej pochodzi z sektora usług

Cechy charakteru społeczeństwa wg Bell'a:

1. Produkcja usług (przede wszystkim informacyjne)

2. Przeważają umiejętności techniczne oraz działania polegające na wzbogacaniu informacji.

3. Podstawowym typem wiedzy jest wiedza teoretyczna jako podstawa działalności innowacyjnej we wszystkich dziedzinach życia społecznego.

4. Władza należy do tych, którzy nadzorują wiedzę teoretyczną; władza ulega procesowi odpolitycznienia stając się domeną kwalifikowanych zespołów fachowców i ekspertów posiadających wiedze uogólnioną.

Wg Bell;a dynamika przejścia od społeczeństwa przemysłowego do postprzemysłowego wynika z;

I. Gospodarka poddana działalności innowacyjnej

II. Polityka tworzy płaszczyznę demokratyzacji - prawo Takfila im większy postęp egalitaryzacji, tym bardziej dokuczliwe nierówności.

III. Kultura - samorealizacja człowieka poprzez poszerzanie obszaru wolności.

Bell mówi:

- postęp techniczno-gospodarczy zmierza w kierunku pomnażania dóbr i lepszego przetwarzania

- kultura nabiera cech cyklicznych i poddana jest działaniu mody

- polityka tworzy atmosferę ścierania się interesów.

Pozostając we wzajemnym napięciu tworzą układ społeczeństwa postprzemysłowego.

AMERYKA JAKO POTĘGA GOSPODARCZA.

Wzorcowe społeczeństwo amerykańskie (okcydentalizm - nasze zapatrzenie na zachód) jest najbogatszym społeczeństwem świata. Posiada największy dochód narodowy PKB wynosi 6,5 biliona USD, co stanowi 25% produktu światowego. Pozycja w światowym handlu -największy kraj handlujący (eksport 12,8%, import 16,2% światowego). Występuje wielka koncentracja kapitału. Największym konglomeratem jest General Motors - 133 mld USD/rok. Inne koncerny to:

Samochodowe: Ford Motors 101 mln, Chrysller

Paliwowe: Eton 100 mld USD

Techniczne: General Electrics, IBM 65 mld USD, Microsoft

Chemiczne: Dupont

Spożywcze: Coca-cola, Phillip Morris

Lotnicze

Handlowe

Struktura gospodarki amerykańskiej:

Podstawowym składnikiem PKB są

Usługi (finansowe, edukacyjne, świadczenia zdrowotne) - 71,7%

Przemysł (z budownictwem) - 26,4%

Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo - 1,0%

Kraj posiada najwyższy wskaźnik dochodu narodowego na głowę (26)

Przyczyny dynamiki społeczeństwa amerykańskiego:

• Amerykanin to self-bate-man.

• Orientacja materialna wdrażana od dziecka (wzorzec kulturowy)

• Orientacja konkurencyjna (wyścig szczurów)

• Pewność siebie, chełpliwość

• Pracowitość; praca to kult, świętość

• Zintegrowanie

• Zaradność

• Kościół protestancki

Elementem potęgi tego państwa jest to, iż jest mocarstwem militarnym.

Zmiana systemowa w Polsce (jako przykład tzw. modernizacji mimetycznej - naśladowania)

Przemiany w Polsce. Literatura dot. przejścia systemowego nazywana jest literaturą tranzytologiczną. Istnieją trzy grupy przyczyny przemian:

1. CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE - megatendencje uniwersalne, czyli kontekst międzynarodowy zmian systemowych w Polsce.

2. TENDENCJE, ZJAWISKA REGIONALNE (Europa środkowo - wschodnia) - zmiany wewnątrz systemu realnego socjalizmu.

3. CZYNNIKI wynikające ze SPECYFIKI POLSKIEGO KONTEKSTU.

Uniwersalny model zmian stosowany przy opisie to model modernizacji - społeczeństwa przechodzą przez różne stadia od społeczeństwa rolnego do społeczeństwa postprzemysłowo - informatycznego.

MEGATENDENCJE

1. rozwój nauki i technologii

2. przemiany gospodarcze:

• upowszechnienie się zasad wolnego rynku i konkurencji

• pojawienie się rynku światowego

• pojawienie się ponadnarodowych instytucji finansowych i gospodarczych

• pojawienie się sektora naftowego

• handel wielkoobszarowy (Leclerc, Metro, Geant etc.)

1. modernizacja struktury społecznej wywołana modernizacją struktury gospodarczej

2. przemiany wewnętrznej funkcji państwa

3. procesy urbanizacyjne - wzrost przestrzeni miejskiej, tereny wiejskie nabierają charakteru miejskiego

4. postęp cywilizacyjny rozumiany jako rozwój infrastruktury technicznej związanej z komfortem jednostki (służba zdrowia - wydłużyła się długość życia, mieszkalnictwo, spędzania wolnego czasu)

5. ograniczanie zanieczyszczania środowiska; dbanie o świadomość ekologiczną

6. rozwój mediów, systemów komunikowania się, przekazu informacji i stopniowa globalizacja (Internet)

7. wzrost emancypacji społecznej różnych segmentów społeczeństwa dotychczas wyłączonych z demos; wzrost liberalizacji reguł rządzących życiem publicznym

8. przemiany systemu wartości; odejście od dominacji zakazów i nakazów do tolerancji i sekularyzacji

9. wzrost indywidualistów i roli jednostki

ZJAWISKA I TENDENCJE REGIONALNE

Realny Socjalizm ustanowiono jako skutek II wojny światowej i dominacji Związku Radzieckiego. Podstawowe cechy:

1. upaństwowienie i upolitycznienie gospodarki oraz zawieszenie działania praw własności

2. narzucona industrializacja

3. eliminacja nierówności reprodukowanych przez gospodarkę rynkową; nierówności tworzone przez mechanizm nomenklatury partyjnej

4. rozwój funkcji opiekuńczych państwa (powodował utratę zaradności jednostkowej i grupowej oraz przenoszenie odpowiedzialności na państwo)

System Realnego Socjalizmu wpłynął na poziom cywilizacyjny, który łączył elementy funkcjonalne i estetyczne wpływające na styl życia. Elementy:

• infrastruktura (nieruchomości, zagospodarowanie przestrzeni publicznej, budowa dróg, sanitariaty)

• poziom i atrakcyjność (barwność) konsumpcji dóbr i usług

• rozwój instytucji kulturalnych; ułatwianie dostępu do dóbr kultury (dostęp do masowej książki, tanie bilety do instytucji kulturalnych)

Występowały również bariery systemowe, nieprzekraczalne. Wynikały z

• niedostatku dóbr materialnych i niedbałości o estetykę życia społecznego; nie uwzględnione w wydatkach państwa

• braku odpowiedzialności za swoje środowisko

system RS doprowadził do:

• dychotomizacji ideologii i innych wartości

• kultura i inne wartości traktowane były jak narzucone

• pojawiła się dychotomizacja historii = skutek: zamrożenie sekularyzacji; utrzymanie się bardzo silnych uczuć świadomości religijnej

CZYNNIKI WEWNĘTRZNE

1. dezideologizacja komunizmu w okresie gierkowskim i wzrost konsumcyjności

2. wejście gospodarki w otwarty kryzys, co związane było z gospodarką niedoboru

3. wybór papieża Polaka

4. powstanie kontrelity w formie opozycji politycznej (była nielegalna, ale jawna)

5. pojawiło się na skalę masową myślenie w kategoriach alternatywy dla systemu

6. wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. - zamroziło działalność opozycji, ale i dokończyło rozkładu systemu

7. ruchy reformatorskie w łonie elity władz

Tendencje narodowe w czasie zmian.

1. dezideologizacja systemu (społeczeństwo w okresie Gierkowskim)

2. pojawiły się kapitały, nowe technologie; im gorzej się działo, tym lepiej dla opozycji, ale też gorzej dla gospodarki; pojawiły się towary zachodnie

3. wejście gospodarki w otwarty kryzys gospodarczy:

• wysoka inflacja

• spadek produkcji

• pułapka zadłużenia

gospodarka nakazowa wytraciła swój impet, była zbyt ociężała, przestała być efektywna; były próby wprowadzenia kapitału i innych rozwiązań, ale się nie powiodły

1. wybór Polaka na papieża

2. pielgrzymka papieża (1979 r.) przełamała atomizację społeczeństwa; ludzie poczuli się wspólnotą; efekt psychologiczny - ludzie poczuli przypływ nadziei

3. działalność opozycyjna

4. należy traktować działalność opozycji pośrodku; latające uniwersytety; skutek: wielu działaczy powstało w tamtym okresie; informacje były ujawniane; opozycja była słaba w sensie socjotechnicznym

5. pojawienie się na masową skalę myślenia alternatywnego dla systemu komunistycznego

6. wprowadzenie stanu wojennego

Elity reformatorskie (Kwaśniewski, Ciosek, //Andrzejewski, Wajda, Zanussi, Łomnicki).

Okrągły stół - próba porozumienia się elit.

• Mazowiecki, Wałęsa, Kuroń

• Kwaśniewski

• Fiszbach (struktury poziome)

Czynnik decydujący - ZSRR. Wybory (16.06.1989 r.) 65% było zarezerwowane dla partii; WYNIK: miażdżące zwycięstwo opozycji, której oddano władzę.

Emmanuel Wallerstein Światowa gospodarka kapitalistyczna. 89r. wyłożył koncepcję systemu świtowego. Tworzą go trzy kręgi:

1. centrum światowe (USA, Japonia, UE)

• posiadają największy potencjał gospodarczy

• posiadają najwyższy wskaźnik dochodu narodowego na głowię

• posiadają silne armie

• kontrolują większą część światowego kapitału i technologii

• są źródłem siły światowego przemysłu

• kontrolują obieg światowego pieniądza

• narzucają swoje standardy kulturowe

• dominują na rynkach dóbr kultury

• oddziaływują na dwa pozostałe kręgi

2. państwa peryferyjne (kraje Afrykańskie, Azji Centralnej, Ameryki Łacińskiej - w przeszłości były to kraje kolonialne - teraz neokolonializm - współpraca oparta na jednostronnych korzyściach)

• dostarczają niezbędnych surowców państwom centrum

• są uzależnione od kredytów państw centrum

• uzależnione w sferze technologii

• opierają się na rolnictwie - większa część dochodu narodowego; eksploatacji kopalin i minerałów

• kraje peryferyjne (środkowo - wschodniej Europy, Ameryki Południowej, Azji Dalekowschodniej) - przemieszczają się między centrum, a peryferyjnymi,

• większość zasila kraje peryferyjne

• są do pewnego stopnia niezależne, ale oddziaływują na nie silnie kraje centrum

• dysponują dużym potencjałem intelektualnym

• dysponują tanią siłą roboczą

• posiadają duży rynek zbytu

• przyszłość jest uzależniona od rządzących dogodne warunki wejścia do UE, ochrona krajowych rynków.

Polska. Elementy peryferyzacji:

• utrzymywanie relacji cen UE - Polska

• lokowanie nadwyżki konsumpcyjnej z UE

• lokowanie kapitału zachodniego w rentownych dziedzinach gosp. (finanse, ubezpieczenia, motoryzacja, technologia)

• przejmowanie kontroli nad systemem bankowym w Polsce przez zagraniczny kapitał 70%

• ekspansja kulturowa - j. angielski

• propagowanie wzorca zachodniego

• drenaż zawodowy wykształconej siły roboczej

• transfer zysków do centrum międzynarodowych organizacji

• korzystanie z dogodnych alokacji kapitału (nie płacą podatków)

• wykorzystywanie miejscowego small businessu (terminy płatności)

• napływ towarów z zachodu

• obecność i oddziaływanie na podejmowanie decyzji doradztwa międzynarodowego - kosztowne, nie znają się na naszym rynku

LITERATURA:

1. Lipiński Podstawy socjologii.

2. W. Morawski Socjologia gospodarcza. 2000

3. E. Wnuk - Lipiński Pierwsza dekada niepodległości W-wa 2001 r.

 

Twórca socjologii - August Comte (1798-1857), 1837 “kurs filozofii pozytywnej” i kontywator jego nauki Emile Durkheim (1858-1917).

Nauka ta rodziła się jako badająca nie tylko kwestie społeczne ale też diagnozowanie i rozwój sytuacji.

Od Durkheima zaczyna się proces instycjonalizacji socjologii centrum- Paryż

Polacy badający socjologię:

• Kazimierz Kreutzkranz

• Ludwik Guplowicz

Inni badacze:

• Karol Marks (1818-1883)

• Max Weber (1857-1917)

Socjologia gospodarcza zajmuje się gospodarką.

GOSPODARKA-system wytwarzania, rozdzielania i zdobywania dóbr i usług niezbędnych do przetrwania człowieka. Gospodarka istnieje od początku funkcjonowania w zorganizowanych strukturach naszego rynku.

Struktura gospodarki:

Współczesna składa się z 3 sektorów ,

wyróżnianych na podstawie:

1. dział wydobywania i przetwarzania bogactw naturalnych i przemysłu wydobywczego

2. produkcja gotowych wyrobów dostarczanych przez I sektor - przemysły przetwórcze

3. usługi, np. obrót finansowy, ochrona zdrowia, edukacja, kultura (najbardziej dynamicznie rozwija się współcześnie)

Gospodarek

• Łowiecko - Zbieracka - dominowała

przez większość egzystencji naszego gatunku (Człowiek z Cremones). Wędrowne hardy po 30-50 osobników. Prosta technologia polegająca na znajomości roślin i zasad polowania.

Gospodarka niezbyt wydajna, praca ok. 15 godz\tydz.

Wraz ze wzrostem liczebności wspólnot, człowiek przechodzi do osiadłego trybu życia.

• Gospodarka Kopiejnicza - charakterystyka - wykorzystanie wiedzy o nasionach i roślinach ziem. Różna od rolnictwa tym, że nie używa się pługa ani innych niż człowiek źródeł energii.

Hipoteza osiedlenia - więcej czasu w pobliżu rzek

- powstała potrzeba produkcji żywności na większą skalę-stąd gospodarka kopiejnicza. Wraz z rozwojem tego społeczeństwa tworzą się takie organizmy jak państwa.

Po tej gospodarce kształtowała się

• Gospodarka ROLNICZA - charakteryzuje się ona rozwojem technologii uprawy ziem, wiedza o wykorzystywaniu siły zwierząt i energii wody oraz wiatru w procesach wytwórczych.

• przełom w produkcji narzędzi - żelazo nie kamień

• gospodarka coraz bardziej wydajna

• pieniądz znajduje się w powszechnym użytku

• powstały warsztaty , młyny, drogi, kanały użytkowe

PRACA- zawody kupca , rzemieślnika, bankiera

• feudalne struktury polityczne (XII/XIIIw. W Europie Płd. Okres ten trwa do schyłku odrodzenia.

Rodzi się odrodzenie i gospodarka społeczeństwa przemysłowego w XIII w

• rewolucja przemysłowa

w XVIII w. Dociera na wieś

charakterystyka:

. stosowanie maszyn

. oparcie na produkcji dóbr

. aplikacja skoncentrowanych form

wytwarzania - fabryki

. wykorzystanie wiedzy technicznej o

narzędziach

. różne formy akumulacji kapitału

• Gospodarka PRZEMYSŁOWA

• wysoki stopień urbanizacji

• następuje gospodarka o charakterze globalnym

• oparcie na produkcji, wiedzy i informacji

• rozwój technologii, transportu, komunikacji

• nacisk na rozwój nauki

• zwiększenie ruchliwości społeczeństwa

• tolerancja dla innych stylów życia

• podstawową wartością jest wiedza

USŁUGI - jako najbardziej dynamiczny dział gospodarki

• zdemokratyzowane społeczeństwo

• obrona praw do konkurencji

• zindywidualizowanie - jednostka jest podstawą takiego porządku

• społeczeństwo kompetentne, nastawione konsumpcyjnie, egoistycznie.

SPOŁECZEŃSTWO PRZEMYSŁOWE

ten typ ukształtował się w XIX i XXw. Główną rolę odgrywa produkcja o charakterze przemysłowym. Społeczeństwo to obejmuje

• basen Mona Północnego - Anglię, Francją, Niemcy, Belgię, Holandię.

Rozwinęła się na dużą skalę produkcja przemysłowa. Uprzemysłowienie objęło również rolnictwo.

Produkcję przemysłową wyróżnia PRZEMYSŁ - czyli źródło energii: silniki parowe, silniki spalinowe.

Proces powstania produkcji tego typu nazwano REWOLUCJĄ PRZEMYSŁOWĄ - przypada to na rok 1770i początek XIX w., zainicjowane w Wlk. Brytanii.

Podstawowe gałęzie produkcji w XIX w. - przemysły żelaza, stali i węgla.

• czynnikiem rozwoju stała się nowoczesna komunikacja, umożliwiła powstanie rynku ogólnokrajowego

• rozwój przemysłowy poparty jest głównie jedynym drążeniem do maksymalizacji zysku

Podstawowym kryterium oceny działalności człowieka jest pomnożenie zysku

• rozwój przemysłu sprawia, że następują zmiany w zatrudnieniu, zwiększa się zatrudnienie w przemyśle i robotnicy przemysłowi stanowią główna grupę zatrudnienia

• społ. Przemysłowe ma luźniejszą strukturę społeczną niż poprzedni typ społ. - jednostki nie są przede wszystkim przypisane do żadnych stanów, do miejsca, mogą się swobodnie przemieszczać, co jest elementem pobudzenia tzw. ruchliwości społecznej

• społ. Przemysł. Jest ogólnie egalitarne - wszyscy posiadają równe prawa, są równi przed prawem, społeczeństwo jest zróżnicowane materialnie

• w społeczeństwie tym stopniowo ulega osłabieniu lokalność życia społecznego, zmniejsza się rola więzi terytorialnych

RUCHLIWOŚĆ - przenoszenie się do pracy głównie w przemyśle, wiąże się to z możliwością zdobywania wykształcenia

• następuje polepszenie warunków życia

• powolny wzrost roli kobiet

Społ. przemysłowe nazywamy - MASOWYM - co następuje rozpowszechnienie pewnych standartów życia. Społeczeństwo to charakteryzuje znaczny poziom bezkształtności i brak identyfikacji klasowej. Jest to społeczeństwo w znacznej mierze konsumpcyjne.

• daleko posunięte procesy demokratyzacyjne

• kobiety uzyskują powszechne prawa wyborcze pocz. XX w.

• Koniec XX w. - pracownicy otrzymują prawo zrzeszania się o organizacje związkowe

• Ttreści kulturowe są przekazywane za pośrednictwem bardzo wydajnych technicznych środków przekazu masowego, później radio, kino, telewizja

• Daleko posunięta sekundaryzacja i lałcyzacja sfery szkolnictwa

• Nauka, sztuka, polityka, prawo, ideologia autonomizują się i oddzielają od sfery religijności, ludzie poszukują innego rodzaju wartości

• Precyzyjne odmierzanie czasu

Społeczeństwo masowe (kapitalistyczne) charakteryzują też patologie, cały szereg zjawisk negatywnych

• negatywne skutki migracji (ludzie przenoszą się ze wsi do miasta, nie potrafią odnaleźć się w przestrzeni miejskiej, co powoduje :

+ przestępczość

+ kryzysy więzi międzyludzkiej

+ prostytucję

+ przemoc w rodzinie

 

SPOŁECZEŃSTWO POPRZEMYSŁOWE

• sform. Daniel Bell, koncepcję tego społeczeństwa przedstawił w pracy “Nadejście społeczeństwa poprzemysłowego”). Podstawowa cecha tego społeczeństwa to nie produkcja dóbr wszelkiego rodzaju a produkcja informacji i usług.

Następuje proces trzeciorzędnienia gospodarki przemysłowej 2\3 produktu globalnego pochodzi z sektora usług szerokopojętych.

Typy charakterystyczne wg Bella - po obserwacji społeczeństwa amerykańskiego w latach 60-70-tych

1. odejście od gospodarki produkującej

2. przewaga umiejętności - technicznych oraz działalności polegającej na wzbogacaniu informacji

3. podstawowym typem wiedzy jest wiedza teoretyczna

4. wiedza należy do tych, którzy nadzorują wiedzą teoretyczną, władza ulega odpolitycznieniu

W tym typie społeczeństwa następuje zmierzch parlamentaryzmu oraz partyjnej działalności politycznej

Dynamika przejścia od społeczeństwa przemysłowego do poprzemysłowego wynika z napięcia między 3 filarami funkcjonowania społeczeństwa:

1. gospodarka - która wedle logiki weberowskiej poddana jest “sensownej kalkulacji” i zmienia się wraz z ruchem innowacyjnym

2. polityka - tworzy płaszczyzną demokratyzacji stosunków między obywatelami, wg Bella funkcjonuje w niej tzw. “prawo Tokwila”: im większy jest postęp egolitaryzacji w stosunkach międzyludzkich tym bardziej nieznośne staja się nierówności

3. kultura - tworzy płaszczyznę samorealizacji człowieka, możliwości realizacji prawa do wolności.

Bell mówi, że postęp techniczno - gospodarczy jest jednokierunkowy i zmierza w kierunku pomnażania dóbr.

Kultura nabiera cech cyklicznych.

Polityka tworzy płaszczyznę ścierania się i uzgadniania interesów, rywalizacji ludzi.

Gospodarka, polityka i kultura pozostają we wzajemnym napięciu, nie może się rozwijać społeczeństwo, które nie ma stymulatorów rozwoju.

Przykład społeczeństwa amerykańskiego, które jest najbardziej wzorcowe, najbogatszy kraj świata. To bogactwo jest wymierne - jest największy dochód narodowy. PKB=6,5bln. USD=25% PKB światowego

• eumentem potęgi USA jest też pozycja w handlu światowym, jest największym krajem handlującym - eksport wynosi 12,8% eksportu światowego, ale import 16,3% głównie z powodu importu ropy naftowej

• wielka koncentracja kapitału i produkcji

Największe koncerny w USA są jednocześnie największymi koncernami świata

• konglomerat (działalność w kilku branżach) General Motors wielkość obrotów w skali roku = 133mld USD

• gł. Koncerny samochodowe : Ford Motors , Cupler, Buich

• branża paliw: Exan, Mobil, Texako

• branża elektryczna i elektroniczna: General Electrik, IBM - 65 mld USD, Microsoft

• branża chemiczna : Danc chemical, DuPont

• branża spożywcza: coca cola, Philip Moris

Struktura gospodarki amerykańskiej: podstawową masę PUB wytwarzają usługi(połowa lat 90-tych -71,7% PKB) głównie usługi finansowe, edukacyjne, świadczenia zdrowotne, hotelarstwo, gastronomia.

Przemysł wraz z budownictwem wytwarza 26,4% PKB, rolnictwo, leśnictwo i rybołustwo.

Potęga USA wynika m. in. z dynamiki stosunków społecznych bazujących na wzorcu kulturowym

Self - made - main - typ człowieka otwartego, śmiałego, przedsiębiorczego, odważnego

Cechą tego typu jest

• orientacja materialna społeczeństwa (działalność zarodkowa jest w szkole)

• orientacja konkurencyjna (wyścig szczurów - walka o stanowisko lepsze)

• pewność siebie

• pracowitość - praca jako coś kultowego

• amerykańskie placówki dyplomatyczne ukierunkowane są na świadczenie usług swoim obywatelom

Oprócz w\w wzorców Ameryka jest krajem, który dyskontuje wszystkie sytuacje w polityce światowej

Największe mocarstwo militarne - jedyne, które powstało na ziemi

ZMIANA SYSTEMOWA

Przemiany w Polsce są interpretowane i prezentowane jako unikatowe w skali międzynarodowej jako wzorzec przejścia

Początek polskiej tarnsformacji - (od ang. “transition” przejście) 3 główne przyczyny przemian:

1. czynniki zewnętrzne - tzw. megatendencje (czynniki zaplecza) są, uniwersalne, nic nie dzieje się ot tak - kontekst międzynarodowych zmian systemowych w Polsce

2. tendencje i zjawiska regionalne - tzn. w tym regionie świata Europa środkowa i wschodnia. Głównie chodzi o dokonujące się zmiany wewnątrz systemu realnego socjalizmu, wynikające z jego funkcjonowania a w końcowej fazie z kryzysu systemu

tendencje wynikające ze specyfiki polskiego kontekstu

CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE

Ad.1 uniwersalny model zmian (model modernizacji) przechodzenia przez różne etapy społeczne

MODEL MODERNIZACJI - tzn wszystkie społeczeństwa przechodzą przez poszczególne stadia

Czynniki sprawcze oddziałujące na polską sytuacją:

1. rozwój nauki i technologii (rola tych dwóch sfer rośnie we współczesnym świecie

2. przemiany gospodarcze, czyli - upowszechnianie się w świecie zasad wolnego rynku i konkurencji

3. Polska została niejako dotknięta tymi zmianami , tymi modernizacjami. Mamy gospodarkę rynkową, mamy te instytucje, które towarzyszą rynkowi (giełda, instytucje finansowe) powiązania gospodarki z gospodarką światową, działające liczne ponad narodowe instytucje, sektora naftowego

4. modernizacja struktury społecznej wywołana modernizacją gospodarczą - zmieniają się przede wszystkim proporcje udziału poszczególnych grup społecznych, z redukcją grup bezpośrednich wytwórców - pozycja grup rolniczych ulega redukcji, rośnie dynamicznie tzw. klasa średnia , obejmująca sektor usług, która jest motorem postępu w gospodarce

5. przemiany wewnętrznej funkcji państwa - wzrost funkcji opiekuńczej państwa po II wojnie św. W większości krajów europejskich

6. procesy urbanizacyjne - wzrost przestrzeni miejskiej, gospodarstwa upadają

7. postęp cywilizacyjny - w wąskim sensie jako rozwój infrastruktury technicznej, która przedłuża, ułatwia życie jednostce, komfort mieszkań, sposób spędzania wolnego czasu

8. ograniczenie zanieczyszczania środowiska i wzrost świadomości ekologicznej

9. rozwój mediów, systemów komunikowania, przekazu informacji i stopniowa globalizacja, internet

10. wzrost emancypacji społecznej, różnych segmentów społeczeństwa

11. przemiany systemu wartości - odejście od dominacji różnych zakazów i nakazów do tolerancji i sekularyzacji

12. wzrost indywidualizmu i roli jednostki

Tendencje i zjawiska regionalne

Elementy modelu realnego socjalizmu:

• upaństwowienie i upolitycznienie gospodarki wraz z zawieszeniem działania własności

• narzucona industrializacja

• eliminacje nierówności

• rozwój funkcji opiekuńczych państwa - powodowało to utratę zaradności jednostki

Realny socjalizm w sposób zróżnicowany wpłynął na poziom cywilizacji, który łączył elementy funkcjonalne i estetyczne na poziom i styl życia

Elementy poziomu cywilizacyjnego

• infrastruktura materialna, budowa dróg upowszechnienie sieci telefonicznej

• aktywa pozytywne tego systemu

• poziom i atrakcyjność usług

• rozwój instytucji kulturalnych i ułatwianie dostępu do dóbr kultury

Realny socjalizm odbudował, rozbudował i zdemokratyzował odgórnie pewne elementy:

• dzielnice miejskie historyczne

• dostęp do masowej książki

• kulturalnych: kina teatry koncerty

W większości pojawiły się także bariery nieprzekraczalne systemowe, wynikające głównie z niedostatku dóbr materialnych oraz z niezadowalającego poziomu dbałości o estetykę życia codziennego

System realnego socjalizmu doprowadził do dytochomizacji z jednej strony ideologii i systemu wartości - z jednej str. Były kultura i wartości oficjalne narzucone przez system z drugiej strony były tzw. wartości oddolne i kultura

System ingerował w każdą sferę życia publicznego i starał się narzucać obywatelom własną wykładnię

Istotnym i paradoksalnym skutkiem owej dychotymizacji było zamrożenie sekularyzacji.

CZYNNIKI WYNIKAJĄCE Z POLSKIEGO KONTEKSTU

Czynniki endogeniczne,

• dezidedogizacje komunzmu w okresie gierkowskim i wzbudzenie nastrojów konsumpcyjnych

• wejście gospodarki w otwarty kryzys, końcowy okres - strajki związków zawodowych, solidarność

• wybór Papieża - Polaka 1. Pielgrzymka Jana Pawła II do

Polski w 1979r

• powstanie kontr-elity w formie opozycji, która była naturalnie nielegalna ale jawnie przyjęta pewne formy stowarzyszeniowe

• na skalę masową myślenie w kategoriach alternatywy dla systemu komunistycznego, kontr-elita mające po 1980r. Mandat społeczny wynikający z umów sierpniowych (np. najwyższe wynagrodzenie w sferach publicznych nie mogło przekraczać 3-krotności średniej krajowej w tym systemie.

• Wprowadzenie stanu wojennego, co zamroziło działalność opozycji ale dokończyło proces rozkładu

• Ruchy reformatorskie w tonie samej elity władzy (okrągły stół) - rozpoczęcie kariery obecnego prezydenta A. Kwaśniewskiego

TENDENCJE NARODOWE NA PODSTAWIE ZMIAN SYSTEMWOYCH W POLSCE

Najważniejsze czynniki

1. dezideologia systemu w okresie rządów E. Gierka, wzbudzenie nastrojów konsumpcyjnych w społeczeństwie

2. wejście gospodarki w otwarty kryzys strukturalny (przejawy : wysoka inflacja, spadek produkcji, pułapka zadłużenia

3. wybór Papieża - Polska - stanowisko głowy Kościoła katolickiego

4. siły działające przez cały rok rządów gierkowskivh PRL istnienie różnych form działalności opozycyjnej. Charakteryzowały się tym, że w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem Solidarności

5. pojawienie się na rynku masową skalę myślenia w kategoriach alternatywy dla systemu komunistycznego i narodziny kontr-elity społecznej dysponującej mandatem zaufania

wprowadzenie stanu wojennego 13.12.1981 co stało się jednym z przesłanek upadku systemu. System miał co prawda rezerwę utrzymania ówczesnej władzy komunistycznej ale wprowadzenie stanu wojennego jak gdyby wprowadziło nową “jakość” w ówczesnym systemie.

Mianowicie władze przestała pełnić warta polityczna, proces dezideologizacji rozpoczętej za Gierka, wariant sprawiedliwości jakkolwiek krytycznie byśmy po nie oceniali - łącznie z systemem możliwości odwoływania się ludzi do różnych instytucji.

Ludzie po prostu myśleli o tym żeby więcej konsumować, więcej zarabiać i przede wszystkim myśleli materialnie

Gierek postawił zupełnie inne cele, jeśli chodzi o elitę władzy, wtedy na dużą skalę pojawiły się kapitały w gospodarce, pojawiły się nowe technologie. Trudno stwierdzić na ile zaciągane kredyty były zjadane, konsumowane. Gierek stwierdził, że te kredyty musiały w pewnej fazie jakby eksplodować ekspansją gospodarczą - i to , że się stało inaczej, wynikało w dużej mierze z tego, że kiedy powstał ruch sprawiedliwości.

Wiele zakładów strajkowało i miało to oczywiście pewne konsekwencje dla gospodarki. Po raz pierwszy pojawiły się w Polsce na większą skalę towary różnego typu, zachodnie.

Wielu ludzi zwłaszcza robotników wielkoprzemysłowych doświadczyło wtedy zdecydowanej poprawcy swojej sytuacji (wtedy robotnik wysoko wykwalifikowany zarabiał więcej niż inżynier.

Zaczęły rosnąć gwałtownie różnice społeczne. Utracona została dbałość o rozpiętość pomiędzy najwyżej a najniżej zarabiającymi.

Trudno uwierzyć, ale wtedy istniał niejawny wskaźnik, że najwyższe wynagrodzenie nie może przekroczyć 3-krotność przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce.

KRYZYS GOSPODARCZY

Wszystko wykonywało się według rozdzielnika utraciła swój impet w latach 70-tych, gdy pojawiła się nowa sytuacja gospodarcza - 1974 kryzys NAFTOWY - kraje arabskie próbowały ograniczyć ilość paliwa na rynku europejskim, okazało się wtedy, ze gospodarka zachodnia bardzo szybko się przestawiła. Gospodarka socjalistyczna była zbyt ociężała , mało elastyczna. Jako system gospod. Był może efektywny w latach powojennych, kiedy istniała centralna alokacja zasobów, branże

Ciężkiego przemysłu jako podstawa gospodarki. Przesta być efektywna, system stał się nieefektywny.

Wybór Papieża - Polaka w 1978 i jego pielgrzymka do Polski w 1979r, co związane było też z tym, że Polska zawsze była ostoją katolicyzmu Wybór Polaka na Papieża był jak gdyby uhonorowaniem tej szczególnej pozycji polskiego katolicyzmu. Postać Karola Wojtyły, który był wszechstronnie wykształcony, poliglota.. Służby kościelne organizujące wielotysięczne, wielomilionowe skupiska ludzkie, pokazały tą niezależność, była to także manifestacja pewnych możliwości samoorganizowania się. Także efekt psychologiczny - ludzie poczuli przypływ nadziei.

Działalność opozycji: działalność ta jest rozgłośniona, na drodze osiągnięcia. Opozycja informowała o różnych zdarzeniach w Polsce.

Rola kontrelit: A. Kwaśniewski (pragmatyczny działacz młodzieżowy)M. Rokowski, St. Ciosek i inni. T Mazowieckiego, który był już wtedy legendą działalności opozycyjnej .

Okrągły stół był jak gdyby próbą porozumienia się wówczas opozycji (T. Mazowiecki, L. Wałęsa, J. Kuroń) a po drugiej stronie trendy reformatorskie A. Kwaśniewskiego, ale silniejszym był np. Tadeusz Fiszbach. Okrągły stół miał jak gdyby kreować ówczesny system, wskutek wyniku wyborczego z 04.06.1989r obrócił się przeciwko jak gdyby autorom tego kontraktu, ponieważ wynik wyborczy był tak dotkliwy, że stał się klęską moralną. Wybory były organizowane w ten sposób , że 65% mandatów było z góry zarezerwowane dla 3 wówczas partii (SD, ZSL) a 35% miejsc ale tylko dla sejmu (do senatu były wolne wybory) przeznaczone były dla opozycji.

Miażdżącą przewagę odniosła opozycja, tenże wynik wyborczy był w pewnym sensie “wotum nierfność” wobec ówczesnej władzy. Komuniści oddali opozycji władzę, niedoświadczonej, poróżnionej.

SOCJOLOGIA KIEROWANIA

PROBLEMATYKA:

1. REKRUTACJA, SELEKCJA, ROZWÓJ PRACOWNIKÓW.

2. PŁACE.

3. OCENA PRACOWNIKÓW

4. METODY KWALIFIKOWANIA, WARTOŚCIOWANIA PRACY.

5. STYLE KIEROWANIA.

6. KULTURA ORGANIZACJI.

Prowadzenie jednostek do organizacji.

Co należy robić, żeby skuteczniej działać na ludzi. Trzy problemy:

1. Tempo zmian społecznych i technologicznych oraz niedostosowanie umiejętności i zachowa ludzi do ich kierunków.

2. Motywowanie ludzi do pracy i pobudzanie ich zaangażowania.

3. Jak pogodzić wysoką efektywność pracy z jej jakością oraz niskimi kosztami.

4. Fazy kierowania ludźmi (sposoby podejścia do ludzi):

1. Menedżerska do 1945 r. (koniec wojny)

2. Administrowania do 1995 r.

3. Kierowanie zasobami ludzkimi początek lat 90-tych

Ad. I. Charakterystyka.

1. Przekonanie, że człowiek jest istotą homo economicus. Jedyne bodźce jakie na niego oddziałują to bodźce ekonomiczne (materialne).

2. Człowiek pracuje bo musi. Praca jest koniecznością nie potrzebą.

3. Ludzie nie chcą myśleć i uczestniczyć w procesie pracy, a tylko być dobrze kierowanymi.

Warunki, aby taki system mógł istnieć:

* duża podaż siły roboczej

* niskie kompetencje robotników.

Wojna:

• odejście dużej liczby mężczyzn

• zaczęto zatrudniać kobiety

• pojawiło się szkolenie jako konieczność

• nastały inne obyczaje, wzory traktowania pracownika

• pojawiło się zaplecze socjalne

• dużo ludzi w USA

• mało ludzi w Niemczech

Koniec lat 80-tych:

• wzrost bezrobocia

• wzrost technologii:

• zmniejszenie zapotrzebowania na siłę roboczą

• zwiększenie wymagań wobec pracowników

• zmiana struktury gospodarczej w ramach całego świata

• coraz mniej ludzi potrzebnych w rolnictwie

• mniejsze zapotrzebowanie w wytwórstwie 30%

• o usługach decydują ludzie

Lata 90-te:

• rośnie podaż niskowykwalifikiowanej (mało adaptatywnej) siły roboczej, dla której zmniejszają się szanse zatrudnienia

• rosną wymagania, co powoduje, że jest niedobór fachowców o kompetencjach niespecyficznych

Obecne wyzwania zarządzania zasobami ludzkimi:

• procesy globalizacji (przewidywanie, po pierwsze kierowanie swoim rozwojem)

• nauczenie ludzi adaptatywności (nie myślę co było wczoraj, ale co będzie jutro)

• pobudzić zaangażowanie ludzi i ich identyfikację z celami, strategią przedsiębiorstwa, czy społeczności.

Proces, cele, metody rekrutacji. Alternatywy dla procesu rekrutacji. Profil osobowy pracownika.

Proces rekrutacji od strony firmy:

• zapewnienie obsady

• firma musi myśleć o przyszłej obsadzie; zaznajomienie się z trendami na ryku

• cały czas trzeba szukać pracowników

cele:

• wiemy jaka jest jakość siły roboczej na rynku

• wskazówka do prowadzonej polityki firmy (szkoleniowej)

Trzy modele pozyskiwania i rozwoju pracowników:

1. niewidzialnej ręki - pracownik jest w stanie sam rozpoznać potrzeby organizacji oraz na własną rękę (bez wsparcia lub z niewielkim wsparciem firmy; formy wsparcia: finansowe, elastyczne urlopy) przygotowuje się pod potrzeby zupełnie innego stanowiska pracy.

2. poszukiwania pereł (model sita) - na rynku zawsze można znaleźć perłę, tylko trzeba dobrze siać. Pozytywy to niskie koszty doszkalania pracownika do wymogów firmy, wady - uzależnienie firmy od rynku pracy (wysokie koszty utrzymania pracownika), ogromne koszty rekrutacji.

3. kapitału ludzkiego (zasobów ludzkich) - opiera się na tezie: z każdego (prawie) pracownika można zrobić wartościowego dla organizacji członka. Pozytywy: humanizacja stosunków międzyludzkich (ludziom trzeba dawać szansę); firma zapewnia sobie dobry wizerunek i stabilizację. Wady : koszty ; niepewny rezultat.

Podział rekrutacji:

1. Gdzie szukamy?:

* Zewnętrzna - zalety:

• szeroka baza

• świeża krew

• nie ma trudności z autorytetem

* Wewnętrzna - zalety:

• stwarzanie możliwości rozwoju i awansu własnych pracowników

• jasna, przejrzysta polityka kadrowa

• pracownik zna stanowisko pracy

• klimat w firmie się polepsza (wzrasta lojalność wobec firmy)

• niskie koszty

1. Kogo szukamy?:

* Ogólna - gdy szukamy pracowników o umiejętnościach niespecyficznych (powszechnie występujące). Pracowników poszukujemy poprzez ogłoszenia prasowe, radiowe, powszechnie dostępne i tanie.

* Segmentowa - gdy szukamy pracowników o wąskim i wysokim profilu kwalifikacji i kompetencji (cech behawioralnych). Pracowników pozyskujemy poprzez system rekomendacji przez innych zatrudnionych w firmie (szybko i tanio); prasa specjalistyczna, Internet, head-hunters.

ALTERNATYWY PROCESU REKRUTACJI:

1. Praca w nadgodzinach:

• firma ma pracownika kiedy chce

• pracownik jest wyszkolony

• drogo

1. Praca w elastycznym wymiarze czasu (niepełny etat).

2. Leasing pracowniczy (Outsourcing - pracownik jest zatrudniony w macierzystej firmie, ale wykonuje czynności na rzecz innej firmy):

• ekonomicznie bardziej opłacalny

• zwalnia firmę od odpowiedzialności za błędy pracownika.

1. Dywersyfikacja czynności pracownika (rozszerzenie zakresu obowiązków pracownika).

PROCEDURA REKRUTACJI;

1. Ustalenie aktualnych bądź przyszłych potrzeb danego przedsiębiorstwa.

2. Aktualizacja zadań i funkcji spełnianych przez pracowników pod kątem potrzeb firmy.

3. Ocena rynku pracy i sposobów dotarcia do pracowników (zdecydowanie o sposobie rekrutacji).

4. Drogi dotarcia do rynku pracy.

5. Wykorzystać drogi (zgłoszenie na rynku pracy zapotrzebowania na pracowników).

6. Analiza dokumentacji.

7. Sporządzenie rankingu.

8. Przeprowadzenie rozmów kwalifikacyjnych.

9. Sprawdzenie wiarygodności pracowników (testy).

10. Uruchamiamy dodatkowe metody doboru pracowników.

11. Wybieramy odpowiedniego kandydata i ustalamy warunki umowy.

12. Wprowadzamy pracownika na stanowisko przez udzielenie mu niezbędnego wsparcia.

 Coaching - łatwiej wejść w środowisko pracy pracownikowi; Coachem powinien być pracownik o dużych kwalifikacjach, któremu grozi wypalenie zawodowe.

Kultura organizacji .

KULTURA ORGANIZACJI - zbiór pewnych niepisanych cech, które sprawiają, że łatwo można określić co organizację różni od innych.

1. ARTEFAKTY - widoczne i uświadomione; wyróżniamy:

• fizyczne: logo firmy, kolory firmowe, wystrój budynków, stroje, materiały reklamowe - pozwalają na natychmiastowe odróżnienie firmy

• behawioralne: przyjęte w formie sposobów zachowania, pewne obyczaje akceptowane przez pracowników i przez nich kultywowane

• językowe: sposoby, w których ludzie zwracają się do siebie

1. NORMY I WARTOŚCI - częściowo widoczne i uświadomione; dotyczą:

• członkostwa w organizacji (kim ja tutaj jestem?)

• stosunków międzyludzkich

• sposobu traktowania klientów

• stosunku do czasu pracy

• efektywności

sposobu wyrażania ambicji

1. ZAŁOŻENIA - całkiem niewidoczne i nieświadome; dotyczą:

• konkurencji

• natury człowieka

• odpowiedzialności organizacji i jej relacji z otoczeniem

• stosunków władzy

Podział na kultury (wprowadził Handy) organizacyjne:

• kultura władzy - akcentuje się siłę i indywidualność przywódcy, wszystko w organizacji jest jemu podporządkowane (amerykański rząd wymiata wszystko)

• kultura roli - reguły związane są z rolami społecznymi, a nie osobami które je zajmują (niezależnie od tego jaki jest człowiek, ale jego rola - uczelnia)

• kultura zadań - zwraca się uwagę na normy efektywności; wszystkie reguły podporządkowane są celowi (ten, który robi najwięcej ten ma prestiż - studia)

• kultura biurokracji - królują przepisy i normy regulujące zachowania organizacyjne (Unia Europejska).

Polityka płacowa.

1. Dylematy wynagrodzeń i ich charakter.

2. Funkcje wynagrodzeń.

3. Składniki wynagrodzeń.

4. Nowoczesne systemy wynagradzania (kafeteryjne systemy wynagradzania).

Rodzaje systemów (akordy, płaca stała etc. - podstawy zarządzania - logika tego myślenia/doczytać)

III rodzaje filozofii wynagrodzeń:

1. równych żołądków (egalitarna) - opiera się na przekonaniu, że każdy człowiek jako istota ludzka posiada określone potrzeby, które muszą zostać zaspokojone; potrzeby ludzi niewiele się różnią dlatego płace nie powinny się bardzo różnić; istnieją dwa wskaźniki charakteryzujące tę filozofię:

2. rynkowa powinien regulować rynek, a państwo nie powinna w relacje (skrajnie liberalna) - zakłada, że poziom płac rynkowe w powoduje to bezrobocie i zwiększanie obciążeń pracowników jak żadnej formie interweniować, ponieważ i pracodawców

3. płacenia za efektywność i kompetencje, istnieją 3 warianty:

• tylko za efektywność (akord, system prowizyjny)

• tylko za kompetencje (uczelnie)

• łącznie (dodatki motywacyjne)

Funkcje płac:

1. dochodowa - główne źródło dochodu dla pracownika i jego rodziny (pracodawca nie ma obowiązku utrzymywania rodziny pracownika)

2. kosztowa - dla przedsiębiorstwa

3. społeczna - prestiżowa

4. motywacyjna

Ocena pracowników.

Korzyści z oceny: dla pracownika (informacja zwrotna, czy to co robię jest tym, czego oczekuje pracodawca, mobilizuje) dla pracodawcy (informacja o stanie zasobów ludzkich )

oceny pokazują aspiracje pracowników.

Pragmatyczne cele oceny:

1. polityka wynagrodzeń 93%

2. planowanie przemieszczeń pracowników, głównie awansów 60%

3. sukcesja 40%

4. zwolnienia pracowników 36%

5. funkcje oceny pracowników:

1. Ewolucyjna - polega na wycenieniu efektów pracy konkretnego pracownika w przeszłości do chwili obecnej.

2. Motywacyjna

3. Rozwojowa - ocena pokazuje przyszłe korzyści jakie może osiągnąć firma w wyniku efektów pracy konkretnego pracownika

Procedura oceny pracowników:

1. ustalenie standardów ocen

2. wybór metody oceniania (przy wyborze kierujemy się celem i kosztem)

3. szkolenie oceniające

4. przeprowadzenie oceny

5. omówienie oceny z pracownikiem

6. wyciągnięcie praktycznych wniosków z oceny

7. doskonalenie systemu ocen.

Zagrożenia dla systemu ocen:

• jednostronność systemu ocen (słaba znajomość pracowników i charakteru ich pracy)

• subiektywizm oceniającego

• nadmierny rygoryzm

• nadmierna łagodność

• efekt projekcji - polega na tym, że osoba oceniająca narzuca innym takie standardy, jakie stawia sobie sama

• błąd aureoli - polega na tym, iż jedna cicha pracownika może rzutować bądź pozytywnie , bądź negatywnie na całokształt jego zachowań

• problemy z oceną całościową.

Metody oceny:

1. opisowe - polegają na wskazaniu atutów i słabych stron pracownika przez bezpośredniego przełożonego. Z: wykluczają standaryzację. W; możliwość subiektywizmu; duża czasochłonność; trudność z porównywaniem efektów pracy różnych pracowników

2. rankingowe
   ranking prosty - polega na uszeregowaniu pracowników od najlepszych do najgorszych
   ranking grupowy - polega na tym,, że szeregujemy pracowników wg grup: najlepsi -20%; średni -60%; najgorsi -20%

3. behawioralne skale ocen - test, w którym opisane są różne formy zachowań pracownika. Z: prostota i brak subiektywizmu. W: nieuwzględnianie indywidualnych sytuacji

4. skale punktowe - wymienia się cechy zachowań pracowników i przypisuje ocenę punktową. Z: prostota, mała czasochłonność; możliwość zastosowania w wielu złożonych sytuacjach. W: punkty nie oddają specyfiki stanowisk; istnieje tendencja do uśredniania ocen. Skale trzeba konstruować tak, żeby nie dało się uśredniać. Najlepsze są skale 10-co punktowe

5. metoda zdarzeń krytycznych - polega na ocenie pracowników w ekstremalnych z punktu widzenia organizacji sytuacjach. Z: poznajemy pracownika w najtrudniejszych dla niego chwilach - jego potencjał. W: nieustannie trzeba obserwować pracownika; interpretacja incydentów w życiu pracownika może być nieprawidłowa;

jak często oceniać:

• oceny powinny występować w stałych odstępach czasowych, mieć charakter proceduralny (1, 2 razy w roku)

• oceny powinny występować po wykonaniu zadań charakter podsumowujący - konkretne osiągnięcia pracowników

ocena to element motywowania doczytać o : ZPC, ZPW

---