WYKŁAD NR 10

MAKROEKONOMIA

Temat: Czynniki i modele wzrostu gospodarczego.

Wiemy, że przepływają strumienie zasobów czynników i rent, tworzą one struktury.

Teoria wzrostu. Ziemia to naturalny czynnik produkcji, praca to pierwotny czynnik produkcji, kapitał (trwały i obrotowy) to wtórny czynnik produkcji, jednakże ziemia, praca i kapitał w procesie wytwarzania wchodzą we wzajemne relacje. Rozróżniamy dwa typy relacji:

• substytucyjne

• komplementarne

Wchodzenie w relacje oznacza pokonywanie bariery podzielności, czy braku podzielności czynników wytwórczych, czyli bariery bryłowatości tych czynników.

Substytucja oznacza pewną zastępowalność jednych czynników innymi czynnikami, ze skutkami makroekonomicznymi.

Komplementarność oznacza zjawisko uzupełniania się jednych czynników, innymi czynnikami wytwarzania. Oba te zjawiska mierzone są relacjami, relacja może być:

• przeciętna Z/D; I/D; S/D; są to relacje przeciętne, mówiące o tym:

• a ile to średnio biorąc zatrudnionych potrzebne jest do wytworzenia jednostki dochodu narodowego w gospodarce

• a ile to nakładu inwestycyjnego trzeba, żeby wytworzyć jednostkę dochód

• a ile to trzeba rozmaitych surowców, aby wytworzyć jednostkę dochodu narodowego

Relacje przeciętności są średnimi wielkościami.

• przyrostowa ΔZ/D, Z/ΔD; ΔI/D, I/ΔD, ΔS/D, S/ΔS; zapytamy:

• a ile to potrzeba przyrostu zatrudnienia aby wytworzyć jednostkę dochodu

• przyrost dochodu ile średnio wymaga zatrudnienia

• ile trzeba przyrostu inwestycji aby podnieść dochód

• przyrost dochodu ile średnio wymaga inwestycji, żeby wytworzyć jednostkę dochodu narodowego

• ile trzeba inwestycji aby doprowadzić do przyrostu dochodu narodowego

• krańcowa ΔZ/ΔD; ΔI/ΔD; ΔS/ΔD relacje związane z rachunkiem krańcowym albo marginalnym; mówimy w nich:

• a o jaki przyrost dochodu narodowego wywołuje ostatnia jednostka zatrudnienia/inwestycji/nakładu.

Rozważania w modelach czy procesach wzrostu będą dotyczyły kategorii przeciętnych, przyrostowych i kategorii marginalnych.

Można mówić o krańcowej stopie substytucji, tzn. o ile przyrost czynnika X o jednostkę powoduje zmianę w czynniku Y liczony na ostatnią jednostkę. Może być przeciętna stopa substytucji, może być krańcowa stopa substytucji tak jak może być określona stopa komplementarności (krańcowa bądź przeciętna).

Substytucja jak i komplementarność może być:

• ilościowa

• jakościowa

Obydwie substytucje i komplementarności wpływają na siebie wywołując zmiany. Alegoria ciasta została pominięta :P nie będę się rozpisywała o maśle i margarynie oraz o mleku i rodzynkach ;)

Bryłowatość- bardzo ważne pojęcie nakładów wytwórczych, czynników wytwórczych. Nie ma czynników wytwórczych doskonale podzielnych. Każdy czynnik jest bryłowaty.. Nawet pieniądze jako znaki wartości są bryłowate, nie są doskonale podzielne. Dowodem tego jest babunia profesora C., która to pamiętała reformy Grabskiego z 1926 roku, wiekowa pani ;), kobieta ta zawsze traciła pieniądze na denominacji W kantorach płacimy za bryłowatość.

„Były czasy średniego Gierka tj. lata 70, w Poznaniu na dworcu wisi hasło: Oby polska rosła siła, a ludzi żyli w dostatku.”

Obecnie w gospodarce rynkowej problem bryłowatości czynników wytwórczych jest podstawowym zadaniem dla analityków, opracowują oni optimum zaopatrzenia w surowce z różnych kierunków, w stosunku do możliwości przetwórczych- zasada jest taka, iż nie wolno kupować na zapas, gdyż powstają straty z zamrożenia, oraz że trzeba dopasować się do struktur, aby była bieżąca płynność zarówno w sensie logistycznym jak i produkcyjnym.

Niedoskonała podzielność czynników wytwórczych zawsze owocuje kosztami wytwarzania, zatem bryłowatość musi być w modelach wzrostu ujmowana i przekraczana.

Efekt netto procesów wytwarzania jest zdeterminowany czynnikiem postępu gospodarczego. Postęp gospodarczy decyduje w gruncie rzeczy o dynamice wzrostu, jakości tego wzrostu, zależnościach w procesie gospodarczym. Istota postępu gospodarczego dla procesu wzrostu gospodarczego. Istnieją typy postępu technicznego składającego się na postęp gospodarczy:

• Postęp kapitałochłonny

• Postęp pracochłonny

• Postęp neutralny.

Poza tymi trzema typami postępu, są tendencje postępu technicznego:

• zachęcające względem podnoszenia kapitałochłonności

• zniechęcające względem podnoszenia kapitałochłonności

• neutralne względem podnoszenia kapitałochłonności.

Jeżeli w dwóch kolejno po sobie następujących jednostkach czasu, koszt uzyskania jednostki dochodu narodowego rośnie, to mamy do czynienia z kapitałochłonnym postępem typu technicznego.

Jeżeli w dwóch kolejno po sobie następujących jednostkach czasu, koszt uzyskania jednostki dochodu narodowego maleje, to mamy do czynienia z kapitałooszczędnym postępem typu technicznego.

Jeżeli w dwóch kolejno po sobie następujących jednostkach czasu, koszt uzyskania jednostki dochodu narodowego nie zmienia się, to mamy do czynienia z neutralnym postępem typu technicznego.

Jeśli mówi się kapitałochłonny, to znaczy pracooszczędny, jeśli mówimy pracochłonny to znaczy kapitałooszczędny, tentium non datur- trzeciego wyjścia nie ma.

Wykres przedstawia metody wytwarzania (x₁, x₂, x₃). Została wykreślona funkcja produkcji, którą nazywa się funkcja produkcji wykorzystująca określone zasoby pracy i kapitału w okresie t, a krzywą dodatkowo nazywa się krzywą jednakowego produktu, bądź miejscem geometrycznym punktów (miejsce geometryczne punktów- jest to taka właściwość, która jest wspólna dla danego zbioru punktów).

Dlaczego funkcja produkcji, krzywa jednakowego produktu jest miejscem geometrycznym punktu?

Metoda wytwarzania w punkcie x₁, zakłada większe wykorzystanie pracy niż kapitału, a metoda wytwarzania w punkcie x₂,względem x₁ zakłada, większe wykorzystanie kapitału niż pracy, nie mówiąc już o x₃, która zakłada zdecydowanie większe wykorzystanie kapitału niż pracy. Wszystkie punkty leżą na tej samej krzywej, w związku z tym są to równania efektywne, metody efektywne, ponieważ dają ten sam produkt, dlatego też mówimy krzywa jednakowego produktu. Wszystkie metody wytwarzania, a ich jest nieskończenie wiele na tej krzywej, dają jednakowy efekt, jednakowy produkt.

W rzeczywistości stykamy się z różnym typem postępu. Kapitałochłonne i kapitałooszczędne [typy postępu] w określonych warunkach produkcji (hic et nunc- tu i teraz) mogą być efektywne, o ile mieszczą się na krzywej jednakowego produktu.

W jakim kierunku objawia się postęp techniczny i gospodarczy?

Zakładamy, iż w kolejnych okresach po sobie następujących krzywa jednakowego produktu przesunęła się w prawo (w górę)- czerwona strzałka, oznacza to, iż te metody są metodami niesprawnymi w procesie wytwarzania.

Koszt uzyskania tego samego efektu jest większy, czyli ta chmura punktów obrazuje nam niesprawne metody wytwarzania, gdyż w stosunku do t₀, koszt ich jest odpowiednio wyższy, to znaczy ,że postęp techniczny w stosunku do t₀ jest zaznaczony w kierunku układu współrzędnych.

Zauważamy, że w relacji t₀ do t₁ zmniejszanie się nakładów zatrudnienia względem inwestycji jest coraz mniejsze, czyli można powiedzieć, że w tym przypadku w kolejno po sobie następujących jednostkach czasu substytucja zatrudnienia przez nakład kapitałowy daje wyższe przyrosty wydajności pracy, ponieważ coraz mniej tego zatrudnienia jest potrzebne żeby wywołać efekt przyrostu o jednostkę, i to jest zachęcająca tendencja do podnoszenia kapitałochłonności. O ile w dwóch kolejno następujących po sobie jednostkach czasy mamy bardziej niż proporcjonalne przyrosty wydajności pracy względem przyrostu kapitału (czyli, że trzeba coraz mniej pracy na jednostkę nakładu kapitałowego) to mówimy o zachęcającej tendencji podnoszenia kapitałochłonności.

W sytuacji odwrotnej, jeżeli w kolejno następujących po sobie jednostkach czasu występują mniej niż proporcjonalne przyrosty wydajności względem zatrudnienia (czyli coraz więcej trzeba tego zatrudnienia) na jednostkę nakładu pracy w kategoriach krańcowych to mamy tendencję zniechęcającą do podnoszenia kapitałochłonności.

A jeżeli mamy w kolejno po sobie następujących jednostkach czasu jednakowe (stabilne) przyrosty wydajności to mówimy o neutralnej tendencji do podnoszenia kapitałochłonności.

Czym się różni typ od tendencji postępu technicznego?

Występują trzy tendencje postępu: zachęcająca, zniechęcająca, neutralna do podnoszenia kapitałochłonności. Musimy, przyjąć podstawowe kryterium. Typ jest określany zawsze ex post (po tym jak się zdarzy), czyli po czasie. Przeciwieństwem ex post jest ex ante (czyli przed tym co się zdarzy). Tendencja jest określana hic et nunc (tu i teraz), tendencja jest na dany moment czasowy. Tendencja postępu jest badana na dany momencie czasowy, a typ postępu jest ex post. Wynika z tego, że mogą być różne tendencje w danym roku i różne typy. Zatem w ciągu danego okresu może być: tendencja zachęcająca i zniechęcająca, a typ będzie dopiero wypadkową tendencji. Typ jest wypadkową tendencji.

Czym się różni wzrost od rozwoju? Jaka jest relacja między wzrostem a rozwojem?

Rozwój jest wypadkową wzrostu znaczy to, że w okresie jaki oceniamy np. Polska transformacja ustrojowa (lata `89-96) następował rozwój, ale również były rozmaite tendencje wzrostu i spadku PKB, czyli koniunktury i dekoniunktury- zatem, spadek dynamiki wzrostu nie przesądza o dynamice rozwoju, wszystko zależy od tego jak to się będzie kształtowało w dłuższym okresie czasu. Jaka jest analiza ex post.

Na krzywej jednakowego produktu pokazaliśmy metody efektywne, dający jednakowy produkt, aczkolwiek uzyskiwane przy różnych relacjach postępu. Metody sprawne są to te, które przesuwają krzywą w lewo (w dół), a metody niesprawne przesuwają krzywą w górę (strzałka). Niemniej jednak, występuje jeszcze kategoria równoważnych metod wytwarzania.

Ile metod wytwarzania może być w jednym punkcie na krzywej?? Jedna czy nieskończenie wiele?

Równoważnych metod może być nieskończenie wiele, problem polega na tym co pierwsze się użyje x czy y, jednakże proporcje będą stałe.

Z definicji rodzaju postępu technicznego wynika, że postęp techniczny dzielimy na czysty i substytucyjny.

Czy w ogóle w ekonomii występuje kategoria postępu czystego? Czy wszystko jest substytucyjne? Czy postęp w gospodarce polega na tym, że się zawsze zastępuje jakieś jedne czynniki drugimi, i to ma zawsze charakter nakładowy, inwestycyjny? Czy istnieje takie coś jak postęp czysty, bezinwestycyjny, beznakładowy postęp?

Tutaj profesor posłużył się postacią (przypominam, iż chodziło prof. Mariana Matłokę), na której to przykładzie chciał przemówić do naszej wyobraźni, do której to natarczywie się odwołuje podczas wykładów ;) Doszłam do wniosku, iż to ma służyć pogłębianiu wiary, czy też zaufania względem „rozumkowi”. Wracając do wykładu:

Pytania te są szeroko dyskutowane na łamach sporów akademickich. Prof. C. Jest święcie przekonanym, że postępu czystego nie ma. W opozycji zostaje przestawiony profesor Matłoka, który to wie lepiej i mówi, że taki postęp istnieje. Dowodem na to są przytaczany sposób myślenia matematyków:

-ile można wsadzić krzywych między krzywe t0 i t1- nieskończenie wiele, i w związku z tym w granicznym położeniu (w dążeniu do nieskończoności) t₁ nałoży się na t₀. W związku z tym, że się nałożą, można mówić, iż postęp czysty jest równy substytucyjnemu, zatem postęp czysty istnieje. W granicznym położeniu czysty może być równy substytucyjnemu, tak przyjmujemy, że dzieje się tak w dążeniu do nieskończoności.

Takie jest rozumowanie matematyków, tak do końca (ani tak do początki :P) nie można zaprzeczyć takiemu myśleniu, takiej logice. Nasz wykładowca makroekonomii przyjmuje stanowisko ciasno materialne, że w zasadzie zawsze są jakieś nakładu.

Rodzaje postępu da się wyróżnić jako:

• postęp jakości postęp w zakresie lepszego spełniania wartości użytkowych i to starych rzeczy i nowych

• postęp nowości postęp tworzenia tych wartości użytkowych przez nowe rzeczy.

Postęp jakości i nowości polega na

• jakości: na spełnianiu rosnącej, powiedzmy sobie liczby tych założeń, przesłanek poprawy jakości użytkowej, ale to zarówno przez produkcję już znanych rzeczy oraz nowych

• natomiast postęp nowości polega na spełnianiu wartości użytkowych przez nowe rzeczy.

Była pierwsza kategoria rodzajów postępu.

Druga kategoria rodzajów postępu:

• jakość typu

• jakość wykonania

Co jest ważniejsze, wymyślić jakość typu czy poprawić jakość wykonania dla gospodarki?

Nad jakością typu pracuje się dziesiątki lat. Wszystkie odwzorowania typu polegają na jakości wykonania, poszukiwania jakości typu trwają zawsze długo i rzadziej się wieńczą sukcesem. Jakość wykonania to jest powtarzanie matrycy. Pierwotna jest jakość typu postępu, natomiast jakość wykonania jest zawsze wtórna.

Wyobrażamy sobie, iż to jest oko opatrzności ekonomicznej nazywane PKB {studenci, nazywają to modelem ducha, tak mnie zastanawia, czy on sam wymyśla sobie te nazwy i mówiąc nam o nich niejako wymusza ich stosowania, a dzieje się tak dlatego, iż model duch w odczuciu prof. to „szpanerska” nazwa xD } W niższym wierszu mamy podział zasobowy i ten podział zasobowy to są wielkości przeciętne. W wierszu wyższym mamy podział wynikowy w gospodarce. Strzałki symbolizują przepływy, które obustronnie odbywają się w poziomie, przepływy pionowe symbolizują przepływ w kierunku gospodarki. Obszarem między wierszami (cytuje: a tutaj jest wnętrze czarnej skrzynki, co jest poza wejściem i przy wyjściu, czyli system gospodarczy, ustrój gospodarczy) nazywamy systemem gospodarczy, tudzież ustrojem gospodarczym.

Z/D- czyli przeciętne określenie pracochłonności, to odwrócenie tego nazywać się będzie wydajność pracy (Z/D). Odwrócenie współczynnika pracochłonności nazywać się będzie wydajnością pracy. W systemie rozumiemy to przez kwalifikacje i podstawy ludzkie.

F/D majątkochłonność, czyli kapitałochłonność, miernik zostaje przekształcany na elementy jakościowe zwane produktywnością, kapitału czy majątku (D/F)

Jaka jest różnica między produktywności a produkcyjnością?

Produkcyjność jest zawsze miernikiem brutto, a produktywność netto, gdyż jest miernik efektu. O zmianie zasobu nakładów w efekty decyduje technika, decyduje cały postęp (typy, tendencje, rodzaje postępu, technika). Oczywiście musi być to odpowiednio instrumentalnie sterowane, czyli musi być zachęta do podnoszenia postępu. Gospodarka musi wykazywać innowacyjność, bo inaczej wpadamy w pułapkę kapitalisty (z takową pułapką mieliśmy styczność podczas czytania przepływów).

S/D i DS- struktura, zmiana relacja zasobów surowców w efektywność ich wykorzystania (D/S). Efekt dochodu na jednostkę nakładu z tytułu zmiany struktury.

Jak struktura może wpływać na efekt?

„Otóż, wyobrażamy sobie”, że w 1991 roku Polska miała do wyboru albo pójść drogą np. ograniczenia wydobycia węgla (był deficytowy), albo zamykania kopalń, albo przejść na procesy gazyfikacji węgla (jego wysokiego przetwarzania, tak jak w rozwiniętych krajach), przy czym trzeba było kupić nowe technologie. Węgiel jest potrzebny wszędzie, tutaj kłania się chemia organiczna. „No i wyobrażamy sobie”, że został dokonany wybór, który nie został dokonany, czyli specjalizujemy się gazyfikacji, to oznacza, że hipotetycznie trzeba było wyprzedać się z siarki, zlikwidować zasobu siarki, po to by zgromadzić wpływy z eksportu i kupić nowe technologie przetwórcze węgla. Po 10 latach nie byłoby siarki, węgla wydobywalibyśmy mniej, ale efekt mógłby być zdecydowanie większe. Ta teoretyczna sytuacja przedstawia surowcowchłonnośc produkcji, która to byłaby dała wyższą efektywność jej wykorzystania, mielibyśmy do czynienia z przechodzeniem z czynników ilościowych w czynniki jakościowe.

Podsumowanie „No i to wszystko ma wpływa na produkt krajowy brutto.”

27-11-2006

6

---