1. SZTUKA STAROŻYTNA
- Grecja

- Rzym
- Egipt

Sztuka starożytnego Egiptu
Rozwijała się przede wszystkim na terenie Egiptu, lecz silny wpływ wywarła na sztukę basenu Morza Śródziemnego. Jej początki sięgają początku IV tysiąclecia p.n.e.
- Malarstwo:
- głównie malarstwo ścienne, związane nierozerwalnie z architekturą
- rysunki na papirusach
- Architektura:
- monumentalne budowle skalne
- grobowce: mastaby, piramidy, grobowce wykuwane w skale
- wielkie świątynie
- Rzeźba:
- w kamieniu
- w drewnie
- posągi władców, dostojników i urzędników
- Rzeźba artystyczna:
- naczynia
- biżuteria
- wyroby ze szkła
- meblarstwo
- Cechy charakterystyczne sztuki:

- spełniała funkcję propagandy wizualnej

- nieprzerwana ciągłość, trwałość i jednolitość form artystycznych
- Główne zabytki:
- Sfinks
- piramida Cheopsa w Gizie
- świątynie w Luksorze i Karnaku
Sztuka starożytnej Grecji
Mianem tej sztuki określa się twórczość Greków na Półwyspie Bałkańskim, wyspach Morza Egejskiego, w Azji Mniejszej, południowej Italii, na Sycylii oraz wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego. Poprzedziła ją sztuka mykeńska.
- Okres I - archaiczny:
- Malarstwo:
- malarstwo różnobarwne na ceramice
- Architektura:
- domy i małe świątynie w typie megaronu
- początek budownictwa monumentalnego od VII w
- Rzeźba:
- drobne figurki z terakoty
- rzeźby z brązu i kości słoniowej
- Okres II - klasyczny
- Malarstwo:
- sztalugowe
- ścienne
- pojawiają się sceny rodzajowe i iluzjonizm
- czerwonofigurowe zdobnictwo wazowe
- Architektura:
- synteza 3 porządków:
- jońskiego (lekka)
- doryckiego (ciężka)
- korynckiego

• miasta na planie prostokąta
  - monumentalizacja budowli użytkowych (stadiony, teatry)
  - nowy typ budowli sakralnych - tolosy
  - Rzeźba:
  - kanon postaci ludzkiej w ruchu
  - rzeźby w brązie, kamieniu, marmurze, granicie, alabastrze
  - akty kobiece
  - Cechy charakterystyczne:
  - umiar
  - harmonia
  - logika
  - jedność kompozycji
  - Okres III - hellenistyczny
  - Malarstwo:
  - ścienne
  - sztalugowe ukazujące pejzaż, martwą naturę
  - Architektura:
  - rozkwit budownictwa użytkowego (np. latarnie morskie)
  - domy z perystylem
  - Rzeźba:
  - pojawia się niesamowita ekspresja i realizm
  - Cechy charakterystyczne:
  - różnorodność tematyczna
  - bardzo laicka i uniwersalna
  - Okres IV - rzymski
  - Główne zabytki i osiągnięcia:
  - latarnia w Faros
  - rzeźby: "Nike", "Grupa Laokoona", "Dyskobol"
  - Główni twórcy:
  - Fidiasz (r)
  - Myron (r)
  - Parrasjas (m)
  - Hippodamos (a)

Sztuka starożytnego Rzymu

Sztuka starożytnego Rzymu jest to sztuka państwa rzymskiego: miasta - Rzymu, prowincji oraz Italii. Najważniejszym ośrodkiem był Rzym, ale pełny obraz kanonów obowiązujących od VI w. p.n.e do początków V w. n.e dały miasta takie jak Pompeje i Herkulanum. Sztuka ta podatna była na różnorakie wpływy: w okresie królewskim dominowały wpływy sztuki etruskiej; w czasie republikańskim zaczęły napływać kanony greckie, a styl obowiązujący w cesarstwie był zlepkiem kultury hellenistycznej z tą, panującą na prowincjach rzymskich.

- Malarstwo:

- monumentalne malarstwo ścienne

- Architektura:

- pojawiają się nowe materiały budowlane: cegła wypalana, cement

- zastosowanie sklepienia

- monumentalne świątynie

- budynki użyteczności publicznej (termy, akwedukty, łaźnie, teatry)

- łuki triumfalne

- domy z atrium oraz podmiejskie wille

- piętrowe domy czynszowe

- rezydencje cesarzy

- mauzolea

- Rzeźba:

- przewaga rzeźby portretowej

- historyczne sceny w formie płaskorzeźby

- Główne zabytki:

- willa Hadriana w Tivoli

- pałac Dioklecjana w Splicie

- mauzoleum Hadriana w Rzymie

- panteon w Rzymie

- Forum Romanum

2. SZTUKA EUROPY ŚREDNIOWIECZNEJ:

Na sztukę europy średniowiecznej składają się dwa okresy: romanizm, oraz gotyk.

- Romanizm:

- Malarstwo:

- na usługach doktryny kościoła

- malowidła ścienne wypełniały ściany kościołów,

- popularne mozajki

- Rzeźba:

- podporządkowana architekturze

- ukazanie boskiego tryumfu nad złem

- koncentrowała się przede wszystkim w tympanonach nad portalami

- bogata i ekspresyjna (Francja)

- w Niemczech - rzeźby nie związane z architekturą (brązowe krucyfiksy)

- Gotyk

- Zestawienie cech charakterystycznych architektury:

	ROMANIZM	GOTYK
1. Budulec 2. Okna 3. Światło 4. Wzmocnienia 5. Malarstwo 6. Kult 7. Układ 8. Co bud 9. Rola 10. Rzeźba 11. Sklepienie	1. kamień 2. zwykłe bardzo małe 3. białe 4. gurt 5. architektura dominuje 6. Jezusa 7. horyzontalny 8. kościoły 9. utylitarna, ochronna 10. anonimowa, horror vaculi (strach przed pustką) postać pod ramy 11. kolebkowe, czasem krzyżowe	1. cegła 2. witrażowe, ogromne 3. barwne 4. łuki przyporowe 5. malarstwo ołtarzowe na zamówienie 6. kult Matki Boskiej 7. układ wertykalny 8. kościoły, katedry, osiedla biskupów 9. reprezentacyjna 10. wysmukłe postacie, próby przełamania anonimowości 11. krzyżowe, gwieździste
PODOBIEŃSTWA
Przewaga sztuki sakralnej, ozdobne portale, zdobienia kolumn i krużganków. Kościół dla wszystkich i dla każdego. Sztuka podległa człowiekowi

3. SZTUKA RENESANSU
Inaczej zwana sztuką odrodzenia. Powstała we Włoszech w XV w.
- Malarstwo:
- pojawia się tempera, malarstwo olejne
- fresk
- portret, pejzaż
- dążono do pełnoplastycznego odtworzenia postaci w trójwymiarowej przestrzeni
- Architektura:
- nowe układy przestrzenne budowli (centralne budowle z kopułami)
- nowożytne typy budowli świeckich - pałac miejski
- stosowanie antycznych porządków architektonicznych i dekoracyjnych
- rozkwit urbanistyki (miasta zakładane na regularnym planie geometrycznym)
- Rzeźba:
- realistyczne popiersia portretowe
- posąg konny
- akty
- medalierstwo
- Cechy charakterystyczne:
- odwołanie się do wzorców Antyku
- zwrot ku naturze
- kult człowieka wszechstronnie wykształconego
- Główne zabytki i osiągnięcia:
- kaplica zygmuntowska na Wawelu
- "Dama z łasiczką"
- "Mona Lisa"
- "Szkoła ateńska"
- Główni twórcy:
- Leonardo da Vinci
- Donato Bramante
- Michał Anioł
- Raffaello Santi (Rafael)

4. SZTUKA BAROKU
Ten kierunek kultury europejskiej zapoczątkowany we Włoszech, później objął swym zasięgiem też niektóre kraje Ameryki Łacińskiej. Trwał od II poł. XVI w. do I poł. XVIII w.
- Malarstwo:
- religijne o tematyce mistyczno-symboliczno-martyrologicznej
- sceny mitologiczne, alegoryczne, historyczne
- portret
- pejzaż, martwa natura
- tematyka rodzajowa
- grafika (miedzioryt i akwaforta)
- Architektura:
- fasady parawanowe, wieże, kopuły, plany eliptyczne
- typ pałacu między dziedzińcem a ogrodem
- Rzeźba:
- sztukaterie
- rzeźby w kamieniu i drewnie
- pomniki, nagrobki, posągi
- Cechy charakterystyczne:
- dynamika
- bogactwo
- efekty światłocieniowe
- łączenie architektury, malarstwa i rzeźby
- Główne zabytki:

- Kolumna Zygmunta III Wazy w Warszawie
- Pałac w Wilanowie
- pałac wersalski
- Główni twórcy:
- Rembrandt
- D. Zimmermann

5. SZTUKA ROCOCO
Ten styl europejski uważany jest często za ostatnią fazę baroku. Trwał w latach 1720-80.
- Malarstwo:
- sceny fete galante (wytworne zabawy) i fete champetre (tradycja, wiejskość itd)
- Architektura:
- popularna architektura wnętrz
- Rzeźba:
- snycerstwo dekoracyjne
- Charakterystyczne cechy:
- związki z kulturą dworską
- tendencje sentymentalne
- sielankowość
- lekkość i wykwintność formy
- motywy egzotyczne
- Główni twórcy:
- J.H. Fragonard
- G. Boffrand

6. SZTUKA OŚWIECENIA
W epoce oświecenia sztuka nie miała jednolitego charakteru stylowego ani ideowego. Wpływały na nią rozbieżne poglądy filozoficzne, moralne i polityczne.
Zaistniały natomiast liczne przemiany instytucjonalne:
- akademizacja nauczania i profesjonalizacja twórczości artystycznej
- kształtowanie się świeckich form mecenatu prywatnego i publicznego
- organizacja nowych sposobów odbioru sztuki (muzea, wystawy publiczne)
- wydzielenie się nauki o pięknie i estetyce
- powstanie naukowej historii sztuki i archeologii
- powstanie krytyki artystycznej
- Cechy charakterystyczne:
- chęć dotarcia do źródeł

- powrot nieskażonego stanu naturalnego idącego w parze z zakwestionowaniem wartości cywilizacji

7. SZTUKA KLASYCYSTYCZNA
Zwana krócej klasycyzmem. kierunek w literaturze, sztuce i muzyce. Nurt ten wystąpił już w XVII w., lecz najpełniej zaczął kształtować się w XVIII w. II poł. XVIII w. nazwana została epoką wczesnego klasycyzmu. We Francji stylem Ludwika XVI, w Wielkiej Brytanii - Georgian Style lub stylem Adamów, w Polsce stylem Stanisława Augusta. W I poł. XIX w. wyróżnia się styl empire i regencji.
- Malarstwo:
- tematyka historyczna, mitologiczna i alegoryczna
- portret
- Architektura:
- centralne plany budowli
- portyki, fronty
- stosowanie klasycznych porządków architektonicznych i detali
- nowe typy budowli: szkoły, kamienice, domy bankowe i handlowe
- Rzeźba:
- tematyka historyczna, alegoryczna
- portretowa
- architektoniczna (fryzy, tympanony)
- Cechy charakterystyczne:
- nawiązanie do antycznej sztuki greckiej, rzymskiej oraz późnego renesansu
- dążenie do doskonałości
- Główne zabytki:
- Łazienki w Warszawie
- Brama Brandenburska
- Główni twórcy:
- D. Merlini
- M. Bacciarelli
- J.A.D. Ingres

8. SZTUKA ROMANTYZMU
Romantyzm to szeroki i wieloznaczny termin stosowany do różnych przejawów sztuki. Trwał w latach 1760-1850. Nie ma cech odrębnego stylu, jest raczej wyrazem podstawy uczuciowej i artystycznej.
Źródłami nowych tematów stały się mitologie celtyckie, germańskie, ludowe podania, narodowe legendy, poezja nieklasyczna i współczesna.
- Malarstwo:
- wyobrażenia fantastyczne
- symbolika
- nowa ranga malarstwa pejzażowego i historycznego
- Architektura:
- nieregularne budowle epoki historyzmu
- stylizowane naturalne założenia ogrodowe (parki krajobrazowe)
- Rzeźba:
- typowa romantyczna tematyka
- dynamiczna forma
- Cechy charakterystyczne:
- odrzucenie przekonania o racjonalnym charakterze sztuki
- zwrot ku intuicji i wyobraźni

- różnorodność form artystycznych
- Główni twórcy:

- P. Michałowski
- E. Delacroix
- F. Goya

9. SZTUKA REALISTYCZNA
Odnosi się praktycznie tylko do malarstwa. Kierunek artystyczny w XIX w. Występował też momentami w innych epokach. Obrazy przedstawiały głównie życie codzienne, pejzaże, martwe natury, sceny rodzajowe i obyczajowe.
- Cechy charakterystyczne:
- odtworzenie na podstawie bezpośredniej obserwacji
- przeciwstawiał się akademizmowi
- Główni twórcy:
- J.F. Millet
- J. Chełmoński
- A. i M. Gierymscy

10. IMPRESJONIZM
Kierunek w malarstwie i rzeźbie. Trwał od ostatniego trzydziestolecia XIX w. do początków XX w. Był reakcją na akademizm. Na impresjonizm wpłynęło malarstwo romantyzmu i barwny drzeworyt japoński. Nazwa wzięła się od tytułu obrazu Claude'a Moneta "Impresja - wschód słońca", zaprezentowanego na wystawie w Paryżu.
Tematyka obrazów impresjonistów to: pejzaż, martwa natura, rzadziej kompozycje figuralne.
- Cechy charakterystyczne:
- malarstwo plenerowe, utrwalające bezpośrednie wrażenia zmysłowe
- swobodna technika
- nowa konstrukcja obrazu
- szkicowość
- Główni twórcy:
- C. Monet
- A. Renoir
- E. Degas

11. POSTIMPRESJONIZM
Postimpresjonizm to zjawisko występujące we Francji w latach 1896-1905. Stanowiło odwrót od impresjonizmu, choć ten kierunek odznaczył swoje piętno na twórczości wielu postimpresjonistów. Charakterystyczne dla postimpresjonizmu była różnorodność poszukiwań artystycznych poszczególnych malarzy i grup.
- Główni twórcy:
- Paul Cezanne
- Paul Gauguin

12. FOWIZM
Fowizm jest to kierunek w malarstwie francuskim, jedna spośród kilku, reakcja przeciwko impresjonizmowi. Nazwa wzięła się od nazwy wystawy prac "Cagedes Fauves" ("Stado dzikich bestii").
- Cechy charakterystyczne:
- kompozycja z płaskich plam
- barwność
- rysunek graniczący z deformacją
- Główni twórcy:
- H. Matisse
- R. Duty

13. EKSPRESJONIZM
Kierunek w sztuce, literaturze, muzyce, teatrze, filmie na początku XX w. Istniał głównie w Niemczech. Opozycja wobec impresjonizmu, estetyzmu i naturalizmu.
- Cechy charakterystyczne:
- poszukiwanie prawd absolutnych i uniwersalnych
- tendencje mistyczne i filozoficzne
- dynamiczny kontrast
- groteska i karykatura
- Głowni twórcy:
- Vincent van Gogh
- James Ensor

14. ABSTRAKCJONIZM
Zwany inaczej sztuką abstrakcyjną, bezprzedmiotową lub nieprzedstawiającą. Jeden z kierunków sztuki plastycznej XX wieku. Główne nurty to abstrakcja organiczna i geometryczna.
- Cechy charakterystyczne:
- gra linii, koloru, brył, płaszczyzn
- rezygnacja z przedstawiania obserwacji natury

15. SURREALIZM
Zwany inaczej nadrealizmem. Awangardowy kierunek w sztuce, filmie oraz literaturze.
- Malarstwo:
- kolaż
- fumaż
- formy naturalistyczne
- formy bliskie abstrakcji
- Cechy charakterystyczne:
- tworzenie wizji rzeczywistości nadrealnej
- interpretacja stanów podświadomości
- groteska, konsens, czarny humor
- Główni twórcy:
- S. Dali
- M. Duchamp
- J. Miro

16. KUBIZM
Kierunek w malarstwie i rzeźbie, zapoczątkowany we Francji. Sztuka XX wieku.
- Dzieli się na 3 fazy:
I okres - prekubistyczny
II okres - kubizm analityczny:
- odrzucenie perspektywy
- rozbicie przedmiotu na elementy zgeometryzowane
III okres - kubizm syntetyczny:
- synteza przedmiotu przez swobodne zestawienie różnych elementów (m.in. kolaż)
- maksymalnie zgeometryzowany rysunek
- Główni twórcy:
- P. Picasso
- G. Braque

17. DADAIZM
Awangardowy ruch literacko-artystyczny. Rozwijał się w latach 1916-1923 w Szwajcarii, Francji, Niemczech. Wyrósł na podłożu buntu przeciwko wojnie oraz współczesnej cywilizacji mieszczańskiej. Polega na swoistym infantylizmie, stąd też nazwa tego kierunku ( dziecięce "dada' - zabawka). Dadaizm wyraża bezsens i chaos rzeczywistości.
- Cechy charakterystyczne:
- własna koncepcja sztuki
- swoisty prymitywizm i infantylizm
- stosowanie techniki kolażu i fotomontażu
- Główni twórcy:
- M. Duchamp
- F. Picabia

... - ART
- Pop - Art
Tendencja w sztuce współczesnej, powstała na początku lat 60. XX wieku w USA. Polega na tworzeniu kompozycji z gotowych przedmiotów, często poruszających się. Częste zastosowanie efektów dźwiękowych. Pop-Art wyróżnia różnorodność środków i technik. Zamierzeniem jest naśladowanie stylu reklam i komiksów.
- Op - Art
Termin wprowadzony w 1964 roku w USA dla odmiany sztuki abstrakcyjnej. Celem Op-Artu jest wywołanie optycznej iluzji, złudzenia ruchu i/lub przestrzenności poprzez odpowiednią kompozycję i dynamikę barw i rytmów. Op-Art ma różnorodne zastosowanie: od okładek płyt, gazet; poprzez obrazy, aż po zastosowanie na tkaninach (ubrania i meble).

---