ZSRR

11.03 1985 Gorbaczow sekretarzem Generalnym KC KPZR. Zapowiadał kontynuację polityki swoich poprzedników. Dokonuje zmian w innym stylu niż jego poprzednicy. Szereg zmian w usprawnieniu i funkcjonowaniu rządu

28.04.1985 - pierwszy zarys reform przedstawiony na plenarnym posiedzeniu KC KPZR. Wprowadzenie głasnosti (jawności życia politycznego) uskorienija (przyśpieszenia procesu rozwoju ekonomicznego państwa) pierestrojki (czyli przekształcenia stosunków społeczno-politycznych w państwie)

25/26.04.1986 roku -wybuch w elektrowni atomowej w Czernobylu, na pograniczu Białorusi i Ukrainy. Katastrofa ta godziła w prestiż Związku Radzieckiego, dlatego próbowano tuszować skutki tragedii i minimalizować jej zasięg

Fałszowanie dokumentów, brak podstawowych produktów żywnościowych, nieskuteczność zapowiadanych planów utwierdzają Gorbaczowa w potrzebie przeprowadzenie reform. W latach 1985 - 1986 okazało się, że ZSRR nie tylko nie odnotowuje wzrostu ekonomicznego, ale przeżywa regres w porównaniu do tego co miało miejsce w latach sześćdziesiątych. 1987- Gorbaczow pisze książkę „Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i całego świata” (filozofia zapoczątkowanej przez siebie koncepcji przebudowy życia społeczno - gospodarczego kraju, konieczność pierestrojki)

1 grudnia 1988- ustawa o zmianach i uzupełnieniach do konstytucji ZSRR (przedsiębiorstwach państwowych). Stworzeniu namiastki parlamentaryzmu z instytucją Zjazdu Deputowanych Ludowych (ZDL), liczącego 2250 posłów. Funkcję prezydium Rady Najwyższej przejęła Rada Najwyższa ZSRR (RN), wybierana w głosowaniu tajnym przez Zjazd na 5 lat. Nowym organem był także Przewodniczący Rady Najwyższej, wybierany również na 5 lat w głosowaniu tajnym, pełniący funkcję najwyższego urzędnika w państwie, reprezentując je w stosunkach wewnętrznych i zagranicznych.

13.03. 1990- pierwszym i jedynym prezydentem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Michaił Gorbaczow. Jego dojście do władzy naruszyło stabilną sytuację w państwach bloku wschodniego. Przestała obowiązywać doktryna Breżniewa, zabezpieczająca egzystencję partii. Załamała się jedność bloku sowieckiego.

12.06.1990- Deklaracja suwerenności Rosji. Wyrażano chęć ułożenia stosunków między republikami na nowych, równoprawnych zasadach, samodzielnego decydowania o własnym losie, nadrzędności prawodawstwa republikańskiego nad ogólnozwiązkowym, zapewnienia praw i swobód obywatelskich, w tym także dla przedstawicieli mniejszości narodowych. Większość republik wprowadziła także własne symbole narodowe: flagę, godło i hymn. Suwerenność deklarowano jednak w ramach ZSRR.

17.03.1991- ogólnozwiązkowe referendum w sprawie zachowania ZSRR. Z inicjatywy Gorbaczowa, wygrał- ludzie chcą ZSRR

12.04.1991- wybór Borysa Jelcyna na prezydenta Rosji.

19.08.1991- pucz Janajewa (pucz moskiewski, pucz sierpniowy) Nieudana próba przejęcia władzy w ZSRR przez liderów KPZR. Przyczyny: pogłębienie kryzysu, wzrost niezadowolenia, tendencje niepodległościowe. Nowy traktat związkowy w miejsce traktatu założycielskiego ZSRR z 1922 r. (zasadnicze przekształcenie stosunków politycznych w ZSRR).

18/19 sierpnia delegacja samozwańczego komitetu przybyła do przebywającego na urlopie w krymskiej posiadłości Foros prezydenta ZSRR Michaiła Gorbaczowa, ogłaszając swoje postanowienia i próbując wymóc na Gorbaczowie dobrowolne wprowadzenie stanu wyjątkowego. Wobec odmowy prezydenta internowano i odebrano mu aparaturę kierującą głowicami jądrowymi. Doszło do przejęcia władzy przez 8-osobowy Państwowy Komitet Stanu Wyjątkowego. Na czele tego komitetu stał wiceprezydent ZSRR Giennadij Janajew. W państwowej telewizji i radiu, ogłoszono, iż ze względu na rzekomy zły stan zdrowia Gorbaczow zawieszony w wykonywaniu funkcji prezydenta, jego obowiązki przejął tym samym wiceprezydent Janajew. Komitet ogłosił na niemal całym terytorium ZSRR stan wyjątkowy, wydał Odezwę do narodu radzieckiego, wprowadził kontrolę prasy oraz zakaz demonstracji i strajków. Zamach wywołał zdecydowaną reakcję sił demokratycznych, a głównym ogniskiem oporu stał się budynek parlamentu Rosji, który otoczony został barykadami bronionymi przez kilka tysięcy ludzi. Jelcyn uznał działanie komitetu za nielegalne i wezwał do protestów oraz bojkotu zarządzeń przywódców zamachu. 21 sierpnia pucz moskiewski załamał się. Gorbaczow powraca do Moskwy. W rezultacie puczu zawieszono działalność, a następnie zlikwidowano (29 sierpnia) KPZR. Gorbaczowa pozbawiono specjalnych pełnomocnictw w sprawach gospodarczych, wzrosła zaś rola Borysa Jelcyna, który zdobył realną władzę na terenie republiki rosyjskiej.

8.12.1991- rozwiązanie ZSRR. 6 września rząd rosyjski uznaje niepodległość Litwy, Łotwy i Estonii, a 8 grudnia przywódcy pozostałych republik ZSRR podpisują układ białowieski o likwidacji ZSRR i utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw. 25 grudnia 1991 podaje się do dymisji całkowicie już pozbawiony władzy prezydent ZSRR - Gorbaczow, i następnego dnia akt ten ostatecznie kończy istnienie prawie 70-letniego państwa. ZSRR formalnie się rozwiązał 31 grudnia.

Związek Niepodległych Państw- organizacja międzynarodowa powstała 21 grudnia 1991 roku, zrzeszając większość państw dawnego Związku Radzieckiego. Powstała na mocy tzw. układu białowieskiego z 8 grudnia 1991 r. podpisanego przez prezydentów Borysa Jelcyna, Leonida Krawczuka i Stanisława Szuszkiewicza. WNP obejmowała wówczas jedynie trzy kraje słowiańskie: Rosję, Ukrainę i Białoruś. Statut WNP podpisany został 22 stycznia 1993 r., wszedł w życie dwa lata później, do tej pory nie ratyfikowała go Ukraina, co powoduje, że formalnie Ukraina posiada status członka obserwatora. Celem WNP jest prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej państw, stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, wspólnego systemu komunikacyjnego, jak również ochrona środowiska, prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i zwalczania przestępczości. Kwestie te reguluje deklaracja ałmacka oraz statut z 1993 roku.

Konflikt ZDL i Jelcyna

Pod koniec 1992 szefem rządu został Wiktor Czernomyrdin. Nie chce kontynuować polityki Gajdara, jednak niedługo okazuje się że nie ma żadnej alternatywy. Winnym za niedostatki i surowe dla społeczeństwa konsekwencje reform został obarczony parlament, który nie chciał współpracować z rządem na polu prowadzenia jednolitej polityki monetarnej. Obie strony konfliktu twardo broniły własnych koncepcji ustawy zasadniczej. Kwiecień 1993 decyzja ZDL o referendum w sprawie podstaw ustroju konstytucyjnego w państwie, potem anuluja własną decyzję. Jelcyn w odpowiedzi na to wygłasza orędzie, w którym mowa była o rozpisaniu referendum na dzień 25 kwietnia 1993 roku. Wyniki referendum zaostrzyły konflikt. 4.10.1993- atak wojsk Jelcyna na siedzibę Zjazdu. Biały Dom został zajęty, a bunt stłumiony. Prezydent czuje się odpowiedzialny do wyprowadzenia kraju z kryzysu. Na mocy jego dekretu bezwarunkowo rozwiązane zostały: Zjazd Deputowanych Ludowych i Rada Najwyższa, a wybory do parlamentu zostały wyznaczone na dzień 12 grudnia 1993 roku. Do tego czasu w Rosji miały obowiązywać rządy prezydenckie.

Konstytucja Rosji została przyjęta w ogólnonarodowym referendum, które odbyło się 12 grudnia 1993 . Za przyjęciem konstytucji opowiedziało się 54,5% głosujących. Obowiązuje od dnia promulgacji z 25 grudnia 1993. Partie polityczne: Demokratyczna Rosja, Jabłołko, Liberalno-demokratyczna Partia Rosji, Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej, nasz Dom-Rosja, Międzynarodowy Ruch Jedności, Ojczyzna Cała-Rosja, jedna Rosja.

Partia władzy- ukształtowała się na krótko przed wyborami z inspiracji polityków związanych z obozem prezydenckim. Popierała najpierw Borysa Jelcyna a obecnie Władimira Putina. Jej skład stanowią przeważnie najpopularniejsi politycy oraz najbogatsi oligarchowie (1993 „Wybór Rosji”)

12.05.1999 zdymisjonowanie przez Jelcyna rządu Primakowa.

15.05.1999 pod głosowanie poddano wniosek o wszczęcie procedury odsunięcia od władzy prezydenta Jelcyna. Większość przeciwko Jelcynowi. Próba nieudana, parlamentarzyści stracili pewność siebie, co zaowocowało bezproblemowym zatwierdzeniem gabinetu Stiepaszyna (proponowanego przez Jelcyna). Szefem Federalnej Służby Bezpieczeństwa został Władimir Putin. Po 2 miesiącach Jelcyn dymisjonuje Stiepaszyna, na jego miejsce- Putin.

Reformy Władimira Putina:

- reformy systemu władzy w Rosji, polityki społecznej oraz modernizacja gospodarki

- generalna naprawa i umocnienie Państwa

- odwrót od strategicznego partnerstwa z Zachodem

- liberalny model państwa, etatyzm, protekcjonalizm, podkreślenie rosyjskiej tożsamości

- przeciwdziałanie pogłębianiu się przepaści między Rosją i państwami rozwiniętymi

- odtworzenie i umocnienie pozycji Rosji jako jednego z liderów światowego wzrostu

- zrealizowanie zmian legislacyjnych

- reformy polityczne zmierzały przede wszystkim do zwiększenia kontroli Kremla nad życiem społeczno- -politycznym w Rosji (doprowadzenie do wzrostu autorytetu i pozycji ośrodka prezydenckiego, z drugiej - do autorytaryzacji systemu politycznego w Rosji)

- reforma ziemska, zmiany w sferze budżetowo-fiskalnej, w systemie emerytalnym

- przemiany, które zainicjowano w niemal wszystkich sferach rosyjskiej gospodarki, w wielu przypadkach okazały się niekonsekwentne i połowiczne

- główne cele reformatorskiego projektu gospodarczego prezydenta Putina nie zostały więc zrealizowane

UKRAINA

Ludowy Ruch Ukrainy - ukraińska prawicowa, umiarkowanie nacjonalistyczna partia polityczna.

Zawiązana w 1989 jako Ludowy Ruch Ukrainy na Rzecz Przebudowy z Iwanem Draczem na czele. Do formacji przystąpiła znaczna część ukraińskich politycznych dysydentów. W 1992 sformalizowano działalność, przyjmując nazwę Ludowy Ruch Ukrainy, przewodniczącym został Wjaczesław Czornowił. W wyborach w 1998 partia zajęła drugie miejsce (ok. 50 mandatów w Radzie Najwyższej). Wkrótce w Ruchu zaczęło dochodzić do sporów między liderami. Ostateczny rozłam nastąpił wkrótce po tragicznej i powodującej liczne spekulacje śmierci Wjaczesława Czornowiła. W 1999 Jurij Kostenko wraz z około połową deputowanych utworzył Ukraiński Ludowy Ruch, w 2003 przekształcony w Ukraińską Partię Ludową.

Wybory parlamentarne na Ukrainie w 1990 roku - pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne do Rady Najwyższej zostały przeprowadzone w dwóch turach 4 marca i 18 marca. Kampania wyborcza była daleka od jasności i przejrzystości właściwej demokratycznym wyborom. Demokratyczna opozycja przekazała swoje zastrzeżenia do organu Komunistycznej Partii Ukrainy w parlamencie. Mimo że wybory zakończyły się sukcesem komunistów Demokratyczna opozycja zdobyła 111 z 442 mandatów.

16.07.1990- przyjęcie Deklaracji suwerenności Ukrainy. Projekt zgłoszony przez Iwaszka, którego uchwalenie miało prowadzić do zawarcia nowej umowy związkowej i według planów Gorbaczowa przywrócić leninowską koncepcję Sowietów jako federacji suwerennych republik. Przyjęta z drobnymi zmianami była bardzo radykalna i zapowiadała utworzenie własnej armii, wprowadzenie odrębnego obywatelstwa, pieniądza itp. Jednocześnie jednak w tekście podkreślono, że jej zasady będą wykorzystane dla "zawarcia układu związkowego". Deklaracja uznała kategorię własności związkowej, zagwarantowała też każdemu obywatelowi prawo zachowania obywatelstwa ZSRS. Posłowie Bloku głosowali za jej przyjęciem, uważając iż zbliża ona Ukrainę do niepodległości.

24.08.1991- deklaracja niepodległości Ukrainy.

17.03.1991-referenda:

- federalne (czy jesteś za zachowaniem ZSRS jako odnowionej federacji suwerennych republik)

- republikańskie (czy Ukraina powinna być w składzie Związku Radzieckich Państw Niezależnych na zasadzie Deklaracji suwerenności)

- hałyckie (czy chcesz żeby Ukraina stała się niepodległym państwem, które samodzielnie rozstrzyga wszystkie kwestie swej polityki wewnętrznej i zagranicznej)

Ukraińcy wypowiedzieli się za ZSRR.

1.12.1991- na prezydenta wybrano Leonida Krawczuka większością 61,6% głosów. Tego samego dnia- referendum za niepodległością Ukrainy. W referendum wzięło udział 83,7% wyborców, z których za niepodległością Ukrainy opowiedziało się 90.85%. 9 grudnia Krawczuk, podpisał z Jelcynem i Szuszkiewiczem umowę o powołaniu Wspólnoty Niezależnych Państw.

-1991 podpisanie układu gospodarczego z Rosją

-1992 wprowadzenie granicy celnej

-Rada Ludowa w praktyce przestała istnieć

-przekształcenie RN we władzę ustawodawczą, a prezydenta w głowę państwa i zwierzchnika władzy wykonawczej

Leonid Kuczma- ukraiński polityk, były premier w latach 1992-1993 i prezydent w latach 1994-2005.

-wybrany głosami silnie zrusyfikowanej i zsowietyzowanej wschodniej Ukrainy

-prowadził politykę balansowania między Wschodem a Zachodem

-podjął działania, które przyczyniły się do wzmocnienia narodowej tożsamości na Ukrainie i zainicjował wolnorynkowe reformy gospodarcze oraz zdołał uzyskać finansowe wsparcie Zachodu

-Kuczma został obciążony przez oponentów i międzynarodową prasę zniknięciem opozycyjnego dziennikarza Georgija Gongadze

-w 2001 parlament kilkakrotnie bezskutecznie starał się uruchomić procedurę impeachmentu. Pojawiły się też oskarżenia o bezprawną sprzedaż broni za granicę. Popularność Kuczmy spadła gwałtownie z 60 do 20%

-lipiec 2004 Kuczma wykonał gwałtowny zwrot w polityce zagranicznej, rezygnując z aspiracji do członkostwa w NATO oraz UE, licząc w zamian na pomoc prezydenta Rosji Władimira Putina w utrzymaniu władzy

-Zgodnie z postanowieniami konstytucji ukraińskiej, prezydencki mandat Kuczmy został zakończony 31 października 2004 r. Kampania prezydencka jesienią 2004, w której wzięli udział Wiktor Juszczenko i protegowany Kuczmy, Wiktor Janukowycz, przebiegała pod znakiem nacisków i szykan w stosunku do opozycji, a także silnego wsparcia Rosji i Władimira Putina

08.06.1995- tzw. Mała Konstytucja. Umowa konstytucyjna między Radą Najwyższą a Prezydentem Ukrainy „O podstawowych środkach organizacji oraz funkcjonowaniu władzy państwowej i samorządu lokalnego na Ukrainie do czasu przyjęcia nowej Konstytucji Ukrainy”. W warunkach konkretnej kryzysowej sytuacji politycznej odegrała ona w procesie konstytucyjnym rolę pozytywną. Zapobiegła potrzebie użycia sił podczas rozwiązywania konfliktu pomiędzy różnymi szczeblami władzy, zapoczątkowała demontaż niesprawnego systemu władzy państwowej w postaci rad i stała się ważnym czynnikiem przyspieszenia procesu konstytucyjnego.

28.06.1996- uchwalenie Konstytucji Ukrainy

-pozytywny wpływ na sytuację wewnątrzpolityczną i sprzyjało umocnieniu jego pozycji międzynarodowej

-uregulowanie szeregu konfliktów z sąsiednimi państwami oraz podpisanie podstawowych umów z Federacją Rosyjską oraz Rumunią

-podstawa dla udoskonalenia systemów politycznego oraz wyborczego

-trójpodział władzy i kształtowanie się partii politycznych

Blok Nasza Ukraina- koalicja ukraińskich partii politycznych, powołana w 2001 przez Wiktora Juszczenkę, biorąca udział w wyborach parlamentarnych w 2002 i 2006, główna siła pomarańczowej rewolucji. Koalicja powstała celem udziału w przewidzianych na wiosnę następnego roku wyborach do Rady Najwyższej. Miała z jednej strony stać się zapleczem popularnego byłego premiera Wiktora Juszczenki, z drugiej dać szansę na dobry wynik wyborczy licznym partiom określanym jako centroprawicowe i prawicowe. Blok oficjalnie utworzyło 10 ugrupowań, kilka innych wspierało go w sposób nieformalny.

Blok Julii Tymoszenko- ukraińska koalicja polityczna skupiona wokół Julii Tymoszenko. Blok został powołany na jesieni 2001 przed wyborami parlamentarnymi w 2002, w których zdobył 7,2% głosów i 21 mandatów w 450-osobowym parlamencie. W skład koalicji weszło kilka umiarkowanie nacjonalistycznych oraz centrolewicowych partii. Koalicja pozostała w opozycji do nowego rządu Wiktora Janukowicza, tracąc kilku deputowanych, którzy przeszli do wspierającej Leonida Kuczmę większości.

O Jedną Ukrainę- powstał podczas wyborów parlamentarnych na Ukrainie w 2002 r. Na czele listy wyborczej stanął szef administracji prezydenckiej Wołodymyr Łytwyn. W wyborach blok zajął trzecie miejsce. Łącznie z mandatami z okręgów wyborczych z ramienia ZaJedU dostało się 102 deputowanych. Ostatecznie do frakcji "Jedna Ukraina" zapisało się jednak blisko 190 posłów, w tym kilkanaście osób z Bloku Nasza Ukraina czy Bloku Julii Tymoszenko. Po kilku miesiącach rozbieżność interesów pomiędzy poszczególnymi grupami doprowadziła do rozpadu frakcji na kilka klubów poselskich i faktycznego końca koalicji.

31.10.2004- I tura wyborów prezydenckich. Zwycięża Wiktor Juszczenko przed Wiktorem Janukowyczem.

21 listopad/26 grudzień 2004- II tura wyborów prezydenckich

Według Centralnej Komisji Wyborczej w drugiej turze zwyciężył Wiktor Janukowycz. Wyniki zakwestionowane, zarówno przez zwolenników Juszczenki na Ukrainie, jak i przez niezależnych międzynarodowych obserwatorów, a ich ogłoszenie stało się początkiem Pomarańczowej Rewolucji. Opozycja ukraińska zaskarżyła rezultaty wyborów prezydenckich do Sądu Najwyższego, który zabronił oficjalnej publikacji wyniku wyborów do czasu rozpatrzenia odwołania. 3 grudnia 2004 ukraiński Sąd Najwyższy zdecydował, że druga tura wyborów prezydenckich zostanie powtórzona. Uznano, iż nie sposób ustalić rzeczywistych wyników głosowania. Powtórkę ustalono na 26 grudnia. W powtórzonej drugiej turze wyborów prezydenckich na Ukrainie zwyciężył Wiktor Juszczenko przed Wiktorem Janukowyczem. 10.01. 2005 roku Ukraińska Centralna Komisja Wyborcza ogłasza ostateczne wyniki wyborów, zgodnie z którymi, po przeliczeniu wszystkich głosów, na Juszczenkę oddało głos 51,99 proc., a na Janukowycza 44,20 proc. wyborców.

Reforma ustrojowa na Ukrainie w 2004 r.

-9.04.2004 w Radzie Najwyższej Ukrainy otwarta debata na temat reformy ustrojowej, która stanowi wstęp do procesu legislacyjnego. Istnieje możliwość wypracowania spójnego, kompromisowego projektu reformy centralnych organów państwa, zwiększającej znaczenie parlamentu i rządu kosztem prezydenta

-głównymi elementami prezydenckiego projektu są: wprowadzenie wyższej izby parlamentu, w skład której wchodziliby przedstawiciele regionów; ujednolicenie kadencji parlamentu, organów samorządowych i prezydenta, wybory wszystkich tych organów miały się odbywać w ciągu jednego roku, przekazanie parlamentowi prawa tworzenia rządu, a rządowi - mianowania większości najwyższych urzędników państwa, zwiększenie możliwości przedterminowego rozwiązania parlamentu.

-opozycja przeciwstawia się głównie dwuizbowości, bali się że wzmocni ona władzę prezydenta, a także - ujednoliceniu terminów wyborów, widząc w niej próbę przedłużenia kadencji Leonida Kuczmy do 2006 r., oraz zachowaniu przez prezydenta prawa mianowania części ministrów. Chcieli wprowadzenie wyborów proporcjonalnych do parlamentu oraz organów samorządowych, a także - reformy podziału administracyjnego kraju

-większość ukraińskich elit politycznych była zgodna co do konieczności wzmocnienia parlamentu i przekazania mu efektywnej kontroli nad rządem, a więc - zwiększenia samodzielności tego ostatniego

2004-2008 walka o władzę z naruszeniem demokratycznych standardów

-tuż po objęciu rządu w 2005 roku zaczęły się czystki polityczne na każdym szczeblu

-wszystkie ważne stanowiska zostały na nowo obsadzone (najważniejszym kryterium przynależność partyjna)

-wzrost inflacji, spadek PKB i produkcji przemysłowej

-wskutek walki o wpływy i stanowiska oraz niezaspokojonych ambicji polityk proprezydenckiej partii „Nasza Ukraina” wkrótce doszło do rozpadu sił pomarańczowych

-automatycznie wzrosły notowania Wiktora Janukowycza

-z niejasnych powodów Juszczenko zdymisjonował Julię Tymoszenko. Prawdopodobnie

jedną z przyczyn była jej rosnąca popularność Znała swoje miejsce i gdy politycy z najbliższego otoczenia prezydenta próbowali przejąć część jej kompetencji jako szefowej rządu, nie zgodziła się na to. Juszczenko czuje się zagrożony

-usunięcie Tymoszenko brzemienne w skutkach. Zwycięstwo pomarańczowej rewolucji było głównie jej zasługą. Odsunięcie jej od władzy doprowadziło do przedterminowych wyborów parlamentarnych, szefem rządu został Wiktor Janukowycz. Przy poparciu Julii Tymoszenko pokonał prezydenckie weto i znowelizował ustawę o rządzie, która dawała premierowi jeszcze większe kompetencje

-rozwiązanie parlamentu i powtórne wybory, które przyniosły zwycięstwo Julii Tymoszenko.

BIAŁORUŚ

24-25.06.1989- Zjazd założycielski Białoruskiego Frontu Narodowego w Wilnie. Władze Białorusi nie zgodziły się. Początkowo ruch obywatelski skupiający osoby, partie i organizacje. Na III zjeździe w 1993 r. wyłoniono z ruchu partię o tej samej nazwie, gdyż nowa ordynacja umożliwiała uczestnictwo w wyborach wyłącznie partiom politycznym.

26.01.1990 Rada Najwyższa przyjmuje ustawę o białoruskim języku państwowym. Przewidywała ona, iż język białoruski otrzyma status języka państwowego (przy zachowaniu praw dla mniejszości narodowych). Ustawa oficjalnie weszła w życie 1 września 1990 r. Jej uzupełnieniem był uchwalony 20 września 1990 r. przez rząd Program rozwoju języka białoruskiego i innych języków narodowych w Republice Białoruś.

03.03.1990- wybory do rady Najwyższej. Po raz pierwszy mogli w nich wziąć udział kandydaci niezależni. Udało się im zdobyć 67 mandatów, (na 160) z czego 16 przypadło BNF. Była to, jak do tej pory, najsilniejsza reprezentacja narodowej opozycji w białoruskim parlamencie. Opozycyjni deputowani w Radzie najwyższej utworzyli Klub Demokratyczny.

27.07.1990- uchwała RN o suwerenności państwowej Białorusi. Głosiła ona m.in., iż prawo do występowania w imieniu narodu białoruskiej republiki posiada jedynie Rada Najwyższa Białorusi; ziemia i wszystkie bogactwa naturalne stanowią własność białoruskiego narodu. Stworzenie republikańskiego banku i systemu walutowego, zaś wszelkie zmiany granic republiki miały się dokonywać wyłącznie na zasadzie wzajemnej zgody Białoruskiej SRR i drugiej zainteresowanej strony, wymagać też miały ratyfikacji przez białoruską Radę Najwyższą. Nadrzędność prawa republikańskiego nad ogólnozwiązkowym. Domagano się też od władz ogólnozwiązkowych pokrycia strat z tytułu awarii czernobylskiej. Przewidziano możliwość utworzenia przez Białoruś własnych sił zbrojnych i organów bezpieczeństwa oraz zadeklarowano dążenie do stworzenia na Białorusi strefy bezatomowej. Deklaracja przyjęta została niewielką większością głosów, a aż 115 deputowanych nie wzięło udziału w głosowaniu.

17.03.1991- 82,7% mieszkańców Białorusi opowiedziało się w ogólnozwiązkowym referendum za utrzymaniem ZSRR jako odnowionej federacji równoprawnych republik

25.08.1991- ogłoszenie niepodległości Białorusi. Po załamaniu się puczu w Moskwie republiki zaczęły kolejno ogłaszać niepodległość. 24 sierpnia, 3dni po załamaniu się puczu Białoruska Rada Najwyższa ogłosiła Deklarację Niepodległości. Jej przewodniczącym (faktycznym przywódcą państwa) został Stanisłau Szuszkiewicz, który 8 grudnia tego samego roku wraz z prezydentami Rosji - Borysem Jelcynem i Ukrainy - Leonidem Krawczukiem podjął decyzję o rozwiązaniu ZSRR. Rozpoczęła się budowa białoruskiej państwowości. Wydaje się, iż deklaracja z 27 lipca 1990 r. stanowiła istotny krok na tej drodze.

29.08.1991 zakaz działalności KPZR na terenie kraju.

17.09.1991- wybór Staniała Szuszkiewicza na Przewodniczącego RN. Odegrał ogromną rolę w likwidacji ZSRR, w powstaniu Wspólnoty Niepodległych Państw - wraz z Jelcynem i Krawczukiem sygnował w 1991r. umowę rozwiązującą ZSRR i powołującą do życia nową organizację integracyjną.

Zwolennik neutralności wojskowej Białorusi oraz polityki dialogu i partnerstwa z Zachodem. Zwolennik polityki reform gospodarczych.

26.01.1994 odwołanie Szuszkiewicza ze stanowiska. formalnie ze względu na sprzeniewierzenie 100 dolarów amerykańskich na rzekomą budowę domku działkowego. Podglebiem do odwołania stał się też tzw. skandal związany z ujęciem przywódców komunistycznej Litwy na terenie Białorusi przy współpracy służb białoruskich

25.03.1994- uchwalenie Konstytucji Białorusi. Podstawowy akt prawny. W styczniu 1992 roku pięć białoruskich partii politycznych wystąpiło z inicjatywą przeprowadzenia referendum dotyczącego ewentualnego rozwiązania Rady Najwyższej, złożonej z ludzi związanych z poprzednim reżimem. Rada zgodziła się jednak jedynie na referendum konstytucyjne. Konstytucja weszła w życie 30 marca 1994 roku. Zastąpiła ona socjalistyczną konstytucję z 1978 roku.

19.07.1994- A. Łukaszenka prezydentem. Zbiedniałą część społeczeństwa Białorusi przekonał do siebie obietnicą zakończenia tzw. złodziejskiej prywatyzacji, rozliczenia afer gospodarczych z lat 1991-1994 oraz zacieśnieniem związków politycznych i ekonomicznych z Rosją.

14.05.1995-10.12-1995- wybory do RN. Wraz z wyborami do Rady Najwyższej wyznaczonymi na dzień 14 maja 1995 r. Łukaszenka zaproponował przeprowadzenie referendum, które miało być miernikiem popularności jego polityki. Obywatelom postawiono cztery pytania: czy popierają politykę prezydenta zmierzającą do zacieśnienia więzów z Rosją; czy chcieliby, aby język rosyjski, obok białoruskiego, był językiem państwowym; czy akceptują zmianę białoruskich symboli narodowych; czy wyrażają zgodę na rozwiązanie Rady Najwyższej przez prezydenta, gdyby naruszyła ona konstytucję.
W przededniu wyborów prezydent oraz ludzie z jego otoczenia wręcz nawoływali do bojkotu wyborów i wzięcia udziału tylko w referendum. Zła ordynacja wyborcza. Referendum zakończyło się ogromnym sukcesem Łukaszenki. Ponad 75% obywateli biorących udział w głosowaniu pozytywnie odpowiedziało na wszystkie pytania postawione przez prezydenta. 28.05.1995 r. odbyła się druga tura wyborów. Przedstawiciele administracji prezydenta ponownie sugerowali, że najlepiej byłoby, gdyby parlament w ogóle nie został wybrany. Dopiero 29.11.1995 powstał parlament.

19-20.10.1996- niekonstytucyjne Zgromadzenie Ludowe. Decyzje w kwestii reform ustrojowych, wydłużenie kadencji prezydenta o powołanie drugiej izby. Zgromadzenie, powołując się na mandat od narodu, jednomyślnie opowiedziało się za przeprowadzeniem kolejnego referendum. Sąd Konstytucyjny uznał zaś, że stawiając pytania dotyczące zmian ustrojowych prezydent naruszył konstytucję. Rada Najwyższa tym samym otrzymała podstawy prawne pozwalające na odsunięcie Łukaszenki z zajmowanego stanowiska.

9-24.11.1996 referendum i nie udana próba obalenia prezydenta. Nieobecność deputowanych z frakcji "Zgoda" spowodowała brak wymaganego konstytucją quorum - 2/3 składu parlamentu. W warunkach politycznych Białorusi liczyło się jednak przede wszystkim stanowisko Moskwy. Łukaszenkę uratowali "mediatorzy" rosyjscy z przewodniczącym Dumy Giennadijem Sielezniowem i premierem Wiktorem Czernomyrdinem. 21 listopada 1996 r. skłonili oni Szareckiego do ustępstw, a w rzeczywistości udzielili Łukaszence błogosławieństwa na dalsze sprawowanie urzędu.

17.10.2004- referendum konstytucyjne o zniesieniu ograniczenia liczby kadencji prezydenta. Wg oficjalnego komunikatu CKW 77,3% uprawnionych do głosowania poparło zmiany w konstytucji Białorusi. Niezależne badanie prowadzone przez Instytut Gallupa wykazało jednak że faktycznie za zmianą konstytucji głosowało tylko 48,3% uprawnionych.

LITWA

22-23.10.1988 zjazd założycielski Sjudisu. W czerwcu powołano 36-os.komitet inicjatywny utworzenia Litewskiego Ruchu Przebudowy - Sąjūdis. Komitet ten deklarował suwerenność gospodarczą, kulturalną, polityczną republiki na podstawie leninowskiej koncepcji Związku Radzieckiego, wprowadzenie litewskiego obywatelstwa i języka. Na I zjeździe Sajudis wybrał swój sejm, który z kolei wyłonił tarybę (radę), a ta wybrała na przewodniczącego Vytautasa Landsbergisa. Pierwszy program Sajudisu nie wykraczał poza pierwotne ramy nakreślone w deklaracji.

20.11.1989- Sajudis ogłasza moralną niepodległość Litwy.

Maj 1989- apogeum walki ze stalinizmem i o niezależność gospodarczą na zgromadzeniu bałtyckim 3 ruchów. Deputowani Sajudisu opuszczają ZDL

19-20.12.1989- zjazd Komunistycznej Partii Litwy i jej wyjście z KZPR. Za wymuszoną niezależnością opowiedzieli się: Brazauskas, Bieriozow, J. Paleckis, G. Kirkilas. Część pozostała w połączeniu z KPZS i zostali nazwani platformistami, współpracowało z nimi Jedinstwo - rosyjscy komuniści.

30.12.1989- przyjęcie projektu Landsbergisa powołania Tymczasowej Rady Polityczno-Konsultacyjnej. W radzie miały być reprezentowane wszystkie partie polityczne, co oznaczałoby całkowite zdominowanie komunistów przez niepodległościowców.

8.02.1990- uznanie uchwały sejmu ludowego z 1940 o przystąpieniu do ZSRR za bezprawną.

24.02.1990- wybory do RN. Sajudis zaproponował partiom politycznym wspólny blok w wyborach do Rady Najwyższej. W ten sposób ustalono listę kandydatów popieranych przez Sajudis. Wybory bojkotowała jedynie Liga- nie uznawała instytucji sowieckich. Spośród 133 posłów wybranych w terminie, 97 miało poparcie Sajudisu, jednak nie wszyscy byli przeciwnikami partii komunistycznej. W RN znalazło się: posłowie bezpartyjni, przedstawiciele KPL, reprezentanci KPZS (platformiści), posłowie Partii Socjaldemokratycznej, Partii Demokratycznej i Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej oraz Partii Zielonych. Sajudis popierał kandydatury 140 Litwinów, 3 Rosjan i jednego Ormianina, Żyda i Łotysza, natomiast nie poparł żadnego Polaka ani Białorusina.

11.03.1990 Rada Najwyższa przyjęła deklarację niepodległości Litwy. Prezydentem wybrano V. Landsbergisa, wiceprezydentami zostali: Kazimieras Motieka, Bronius Kuzmickas i Czeslovas Stankeviczius. Komunistom się opanować prawie wszystkie stanowiska w pierwszym rządzie, co doprowadziło do rywalizacji między dwoma ośrodkami władzy - prezydium RN i rządem. Na wniosek Landsbergisa premierem została Prunskiene, na wicepremierów wybrano: Brazauskasa i Ozolasa, ministrem spraw wewnętrznych został były wiceminister Misiukonis. Tylko Liga protestowała, żądając usunięcia z rządu wicepremiera Brazauskasa i innych komunistów.

15.03.1990 Gorbaczow i Kongres Deputowanych Ludowych w Moskwie uznali deklaracji o niepodległości Litwy z 11 marca za nieważną.

18.04.1990 Gorbaczow rozpoczął blokadę gospodarczą Litwy. Mimo blokady nadal dostarczała towary do ZSRR. Landsbergis wśród możliwych ustępstw wymieniał: status i czasową rolę wojsk sowieckich, wolny tranzyt do Królewca, czasowe korzystanie z portów, gwarancje prawne dla obywateli sowieckich oraz gotowość do czasowego powstrzymania tych konsekwencji deklaracji z 11 marca. W Moskwie Prunskiene zaproponowała Gorbaczowowi i Ryżkowowi rezygnację z szeregu ustaw przyjętych po 11 marca. Gorbaczow oświadczył, że sytuacja na Litwie musi powrócić do stanu z 10 marca, ale dialog z Litwą może się rozpocząć, jeśli akt 11 marca zostanie zawieszony chociażby na okres trwania negocjacji. Na spotkaniu z Prunskiene i Brazauskasem Ryżkow proponował przyznanie Litwie na 2-3-letni okres przejściowy specjalnego statusu. Po rozmowach prezydentów trzech krajów bałtyckich z Gorbaczowen rząd Litwy zaproponował czasowe zawieszenie deklaracji 11 marca na okres rozmów.

09.02.1991- referendum potwierdzające niepodległość Litwy (na sowieckie żądanie). Litwa odpowiedziała ,,sondażem opinii publicznej". Na pytanie: ,,Czy chcesz, by państwo litewskie było niepodległą republiką demokratyczną?" większość odpowiedziała TAK.

11.02.1991 na podstawie referendum parlament ogłosił deklarację o państwowości litewskiej Odpowiedzią grupy Gorbaczowa była eskalacja terroru.

25.10.1992- I tura wyborów do litewskiego sejmu. Sukces odnoszą postkomuniści - Litewska Demokratyczna Partia Pracy (LDDP). W jednocześnie przeprowadzonym referendum została przyjęta Konstytucja RL (podstawowy akt prawny. Została uchwalona 6 listopada 1992 roku, a zaaprobowana w referendum z 25 października 1992 roku.

- Litwa jest republiką
- jest państwem demokratycznym
- jest państwem jednolitym, niepodzielnym na inne formy państwowe
- jest państwem socjalnym
- władzę państwową na Litwie sprawuje Sejm, Prezydent Republiki, Rząd oraz Sądy
- uprawnienia władzy określa Konstytucja

System wielopartyjny na Litwie

-brak stabilności politycznej w kraju

-większość rządową tworzą populistyczna Partia Pracy, Litewską Partię Socjaldemokratyczna oraz socjalliberalny Nowy Związek. Największą partią opozycji jest Litewska Unia Liberalna

- Konstytucja Republiki Litewskiej zapewniła obywatelom prawo do wolnego jednoczenia się we wspólnotach, partiach politycznych i asocjacjach (już wcześniej tworzyły się organizacje społeczne i polityczne reprezentujące interesy społeczeństwa)
-w końcu 1992 r. w kraju działało 11 partii. Dynamiczny rozwój partii politycznych oraz systemu partyjnego

-przed wyborami parlamentarnymi w 1996 r. kontury systemu wielopartyjnego na Litwie w zasadzie były już zarysowane, partie polityczne reprezentowały interesy wszystkich warstw społecznych

-25.09.1990 Ustawa o partiach politycznych- reguluje działalność partii

-2.02.1995 Ustawa o organizacjach społecznych. Jeden z pierwszych aktów prawnych, regulujących w kraju działalność organizacji pozarządowych. Ustawa nie regulowała zakładania oraz działalności innych rodzajów organizacji pozarządowych, stała się poważną przeszkodą w zapewnieniu rozwoju „trzeciego sektora”

-1996 kilka ustaw, określających działalność organizacji pozarządowych oraz gwarantujących ich różnorodność. Trzeci sektor nadal nie jest rozwinięty

ŁOTWA

1988- po dojściu w ZSRR do władzy Gorbaczowa powstał Front Ludowy Łotwy

1989- powstanie Łotewskiego Ruchu Niepodległości Narodowej. Środowiska opozycyjne wobec ZSRR, opowiada się za prawnym kontinuum z przedwojenną Republiką Łotewską.

27.07.1989- uchwała RN o samodzielności gospodarczej Łotwy

28.07.1989- deklaracja RN o suwerenności państwowej Łotwy

11.01.1990 usunięto z konstytucji zapis o kierowniczej roli partii komunistycznej, a 12 przywrócono narodową flagę, hymn i godło.

15.02.1990- uchwała RN o bezprawnym charakterze aktu przyłączenia Łotwy do ZSRR

18.03-29.04.1990 wybory do Rady Najwyższej. Wygrywa Łotewski Front Ludowy (2/3 głosów, przeciwko wystąpieniu z ZSRR), a Przewodniczącym Rady Narodowej zostaje Anatolij Gorbunovs. Zdecydowane zwycięstwo odnoszą zwolennicy Niepodległości Łotwy.

04.05.1990- Deklaracja RN o przywrócenie niepodległości Republiki Łotewskiej i przywrócenie konstytucji z 1922. Deklaracja ustanawiała okres przejściowy do czasu formalnego wystąpienia z ZSRR i odzyskania pełnej suwerenności. Przewidywała, że okres ten zakończy przeprowadzenie wolnych wyborów i ukonstytuowanie się Sejmu Republiki Łotewskiej. Wciąż obowiązywały zapisy z konstytucji z 1978, lecz tylko te nie kolidujące z normami z 1922.

17.03.1991- referendum niepodległościowe, 74% społeczeństwa odpowiedziało TAK.

21 sierpnia 1991 przyjęcie przez RN deklaracji o całkowitej i natychmiastowej niepodległości, ogłoszenie wystąpienia z ZSRR, Rada Państwa Związku Suwerennych Państw zaakceptowała tę decyzję 6 września.

06.06.1993- przywrócono konstytucję łotewską z 1992, ostatecznie 27.01.1994. Konstytucja jest zwięzła, wykładnię przepisów utrudniają zbyt wąskie lub za szerokie uregulowania, konserwatywny układ treści, nie zawiera rozdziału regulującego prawa człowieka. Brak wyraźnego określenia sposoby wyłaniania władz, ich wzajemnych stosunków oraz miejsca samorządu terytorialnego w strukturze państwa.

ESTONIA

1987- powstanie Estońskiego Frontu Ludowego

11.09.1988 roku, kiedy Estoński Front Ludowy zorganizował spotkanie gromadzące rzesze ludzi nazwane "Pieśń Estonii" podczas którego przywrócenie niepodległości zostało otwarcie zażądane. Życie polityczne stało się bardzo aktywne.

16.11.1988 RN proklamuje deklarację o suwerenności Estońskiej SRR. Pomimo coraz większej autonomii Estonii, w latach 1985-1991, organy władzy ZSRR silnie ingerowały w sprawy regionu i próbowały przeciwdziałać niepodległości. Okupowano obiekty publiczne, napadano na placówki graniczne, organizowano prowokacje i mordowano niewinnych ludzi.

18.03.1990- wybory do Rady Najwyższej. Zwyciężyli nacjonaliści, premierem został lider Frontu Ludowego Edgar Savisaar

30.03.1990 uchwała RN o woli odbudowy Republiki Estońskiej. Po puczu antygorbaczowskim w lutym 1990 ogłoszono deklarację niepodległości i rozpoczęto odbudowywanie niepodległości. W maju 1990 przywrócono nazwę Republika Estońska

03.03.1991- referendum. Estończycy wypowiadają się za niepodległością. De facto niepdologleś została przywrócona 20.08.1991. Formalne proklamowanie odnowionej Republiki Estońskiej. W sierpniu i wrześniu 1991 roku Estonia została uznana na arenie międzynarodowej (pierwsza Islandia)

06.09.1991- przyjęcie ustawy o obywatelstwie i uznanie niepodległości przez Radę Państwa ZSP

28.06.1992- Konstytucja Estonii. Liczy 168 artykułów, podzielonych na 15 rozdziałów poprzedzonych preambułą.

1990-92 funkcję głowy państwa, jako przewodniczący Rady Najwyższej Republiki Estońskiej, pełnił Arnold Rüütel. W latach 1990-92 premierem był Edgar Savisaar (przywódca Frontu Ludowego Estonii). W 1992 roku premierem był Tiit Vähi. W latach 1992-95 roku rządy sprawowała koalicja prawicowo-niepodległościowa. W 5 października 1992 roku prezydentem został kandydat prawicy Lennart Meri

Wydarzenie	Litwa	Łotwa	Estonia
Powstanie frontu ludowego	22-23.10.1988	8-10.10.1988	1-2.10.1988
Deklaracja suwerenności	18.05.1989	28.07.1989	16.11.1988
Wybory do Rad najwyższych	24.02.1990	18.03.1990	19.03.1990
Deklaracja niepodległości	11.03.1990	04.05.1990	30.03.1990
Referendum (niepodl)	09.02.1991	03.03.1991	03.03.1991
Deklaracja niepodległości	27.08.1991	21.08.1991	20.08.1991

CZECHOSŁOWACJA

Czechosłowacja powstała 28.10.1918 na mocy tzw. umowy pittsburgskiej (zawartej w USA między emigrantami czeskimi i słowackimi) jako konglomerat pohabsburskich ziem (austriackich i węgierskich)

I umowa praska- 02.06.1945. Potwierdzała odrębność polityki pieniężnej państwa. Na ziemiach czeskich zamiast organów narodowych, miała rządzić ogólnopaństwowa władza. Określała wspólne kompetencje SNR i rządu, wzmacniała prawa prezydenta.

II umowa praska- kwiecień 1946. Problem- jak do projektu ustawy o Konstytucyjnym Zgromadzeniu Narodowym. Rozszerzała prawa prezydenta, na jej mocy przyszłe ÚNS zyskało prawodawczą moc nad całą Czechosłowacją.

III umowa praska- czerwiec 1946. Problem wprowadzenia do władzy DS po wygranych wyborach: negocjacje między SNR a rządem. ograniczała nie tylko uczestnictwo DS w rządzie, ale też kompetencje SNR. DS. pod przywództwem Klementa Gottwalda miała swojego przedstawiciela w randze wicepremiera. Uprawnienia SNR zostały ograniczone do tego stopnia, że rząd mógł decydować o tym, czy decyzje przez nią podejmowane dotyczą kwestii ogólnopaństwowych czy nie.

27.10.1968- Konstytucja. Na jej podstawie, od 1 stycznia 1969 r. Czechosłowacka Republika Socjalistyczna stawała się państwem federacyjnym (Czeska Republika Socjalistyczna i Słowacka Republika Socjalistyczna). Organami przedstawicielskimi było Zgromadzenie Federalne, Czeska Rada Narodowa, Słowacka Rada Narodowa oraz komitety narodowe. Gospodarka kraju stanowiła połączenie dwóch gospodarek, a czeski i słowacki naród były ekonomicznie samodzielne. Kraj pozostawał jednolity celnie. Zgromadzenie Federalne było dwuizbowe.

Karta 77- utworzona 01.01.1977, głównym celem ochrona praw człowieka. Deklarację założycielską podpisały 243 osoby, a wśród dnich m.in. Václav Benda, Jiří Hájek, Jiří Dienstbier, Václav Havel, Jan Patočka. Choć Karta zyskała dużą popularność na ziemiach czeskich, praktycznie nie udało się jej zaistnieć na Słowacji (szybkie stłumienie jej działalności przez reżim komunistyczny, który dodatkowo nie dopuszczał do kontaktów między czeskimi i słowackimi dysydentami)

Aksamitna rewolucja- w latach „normalizacji” wytworzyły się w Czechosłowacji dwa osobne ruchy opozycyjne, nie zjednoczyły się rezultaty podczas tzw. „aksamitnej rewolucji” (dwa równoczesne centra - w Bratysławie i w Pradze) 16.11.1989, Bratysława, pokojowa demonstracja słowackich studentów żądających dialogu z władzami oraz dyskusji o historii, kształceniu i szkolnictwie. 17.11 pokojowy pochód, rozpoczął 10dniowy okres manifestacji i strajków, prowadzący ostatecznie do upadku reżimu komunistycznego. 19.11 w Klubie Dramatycznym w Pradze powstało Forum Obywatelskie (OF) na czele z Václavem Havlem. W tym samym czasie, w bratysławskim Klubie Artystów, ok.300 ludzi podpisało petycję sprzeciwiającą się interwencji policji w wydarzeniach. Do protestu przyłączyli się aktorzy, co w ostateczności doprowadziło do utworzenia w mieszkaniu aktora Jána Langoše, nowego ruchu o nazwie Społeczeństwo Przeciw Przemocy (VPN). Program VPN był podobny do programu OF, z tym że VPN domagała się w nim dodatkowo „bardziej konsekwentnej federalizacji”.

Alexander Dubček- działacz polityczny, główny realizator reform w partii i państwie, zwanych praską wiosną 1968. Swój program określał głośnym w swoim czasie sloganem "socjalizm z ludzką twarzą". Po interwencji wojsk Układu Warszawskiego z czasem wykluczony z partii i odsunięty od wszelkich funkcji. Od 1989 w Forum Obywatelskim. 1990 przewodniczący Zgromadzenia Federalnego.

Obywatelska Partia Demokratyczna- najsilniejsza prawicowa konserwatywna partia polityczna w Republice Czeskiej. W sprawach gospodarczych reprezentują poglądy wolnorynkowe i liberalne. Założona w kwietniu 1991 po rozpadzie Forum Obywatelskiego przez Václava Klausa. 1993-1997 partia rządząca, następnie w opozycji. Założycielem i do roku 2002 liderem partii był Václav Klaus. Wygrała wybory parlamentarne w 1992 i 4 lata później jednak rządziła tylko do 1997 roku.

Obywatelski Sojusz Demokratyczny (ODA)- Janem Kalvodou na czele, podkreślał konieczność zlikwidowania zakazu majoryzacji, co ze słowackiej strony odbierane było jako przejaw czeskiego nacjonalizmu.

10.12.1989- OF i VPN wybrały na urząd prezydenta federacji Václava Havla, spór z Dubcekiem. Kwiecień 1990 rozmowy na temat wyglądu federacji.

8-9.06.1990- wybory do Zgromadzenia Federalnego, wygrywa OF

05.07.1990- zgromadzenie Federalne ponownie wybrało na prezydenta Václava Havla, całkowicie wolne wybory. Popierał utrzymanie federacji Czech i Słowacji, szybkie reformy i integrację z EWG i NATO. 20.07 parlament w Bratysławie ogłosił niepodległość Słowacji, pięć dni później decyzję poparł parlament federalny. W ramach protestu Havel złożył urząd. Po rozdziale 01.01.1993 Czech i Słowacji, Zgromadzenie Narodowe wybrało 26.01.1993 Havla na urząd prezydenta nowo powstałej Republiki Czeskiej. Działał na rzecz pojednania między poszczególnymi frakcjami na czeskiej scenie politycznej, a także na rzecz zjednoczenia ze strukturami europejskimi.

Václav Klaus- czeski polityk. Premier i prezydent Republiki Czeskiej (2003). Założył ODS. Wspólnie z Vladimírem Mečiarem przyczynili się do podziału Czechosłowacji na Czechy i Słowację. Wybrany na Prezydenta Republiki Czeskiej 23.02.2003, a 07.03.2003 zastąpił Václava Havla na urzędzie. Na drugą kadencję parlament powołał go 15.02.2008 roku. W głosowaniu pokonał wówczas kandydata socjaldemokratów Jana Švejnara.

Vladimír Mečiar- słowacki polityk. W 1989 wstąpił do nowej partii Społeczeństwo Przeciwko Przemocy (VPN). W marcu 1991 Mečiar wraz z kilkoma członkami rządu Republiki wystąpił z partii, tworząc Partię Ludową - Ruch na Rzecz Demokratycznej Słowacji (LS-HZDS). 01.01.1993 pierwszym premierem Słowacji. Po 3 miesiącach tego stracił większość w parlamencie, w marcu 1994 został odsunięty od władzy przez koalicję partii opozycyjnych. W październiku tego samego roku powrócił jednak na fotel premiera, po tym jak HZDS wygrała wybory.

Zgodnie z Konstytucją rozpad państwa mógł nastąpić tylko w następstwie referendum ogólnopaństwowego. W ustawie o zaniku federacji nie byłoby konieczności przeprowadzenia referendum. HZDS i ODS przystąpiły do przygotowywania takiej ustawy, doszło między nimi do konfliktu. Okazało się, że część HZDS jest przeciw rozdzieleniu państwa- obawa, że ustawa nie zostanie przegłosowana. Projekt poddany pod głosowanie 01.10.1992 nie został przyjęty przez Zgromadzenie Federalne. Ostatecznie projekt ustawy zatwierdzony 17.11 przez obie Rady Narodowe.

26.11.1992- ustawa Zgromadzenia Narodowego o ustaniu federacji

01.01.1993- powstanie Republiki Czech i Republiki Słowacji.

-Republika Czech uchwalona jeszcze przez ČNR, 16 grudnia 1992 r. i weszła w życie z dniem 1 stycznia 1993 r. Zgodnie z nią Republika Czeska jest demokratycznym państwem prawa. 16.08.1992 uchwalenie Konstytucji. Czechosłowacka Partia Ludowa przekształcona w Unię Chrześcijańsko Demokratyczną - Czechosłowacką Partię Ludową. Partia wchodzi do ODS

-Konstytucja Słowacji została uchwalona przez SNR 1 września 1992 r. i podobnie, jak konstytucja Republiki Czeskiej, weszła w życie z dniem 1 stycznia 1993 r. Opiera się na 7 głównych zasadach: prawo narodów do samostanowienia, zasadzie równości, państwo prawa, suwerenność obywateli, trójpodział władz, nadrzędności norm prawa międzynarodowego, równość i nienaruszalność prawa własności

HISZPANIA

Hiszpania- po 1939 autorytarne państwo, z wodzem na czele (Francisco Franco Baharmonde), prawa i swobody obywatelskie łamane, ograniczona rola parlamentu do instytucji fasadowej

1947- ustawa sukcesyjna- powierza Franco dożywotnie kierowanie państwem jako wódz.

Gospodarka:

-oparta na modelu rolno surowcowym

-archaiczna i nie wydajna struktura rolnictwa

-przemysł: północno wschodnia i środkowa część kraju

-gospodarka zacofana i słaba, brak środków na modernizację

-próba Hiszpanii wyjścia z dołka nie powiodła się.

Po II WŚ Hiszpania w izolacji międzynarodowej. Przywódcy „wielkiej trójki” uzgodnili wspólną politykę izolowania Hiszpanii (wykluczenie Hiszpanii z udziału w pracach nowej powszechnej organizacji międzynarodowej na rzecz pokoju i bezpieczeństwa- konf. Poczdamska) Brak poparcia mocarstw przy wejściu do ONZ

09.02.1946- rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ zalecająca zerwanie przez ich członków stosunków dyplomatycznych z Hiszpanią, w rezolucji z 12.12.1946 nie dopuszczono Hiszpanii do organizacji wsypecjalizowanych ONZ

USA nie miało tak radykalnego stosunku jak Francja czy Wielka Brytania. Od 1947 administracja Trumana zaczęła wspierać dążenia Hiszpanii do wyjścia z izolacji. Amerykańskie wysiłki dyplomatyczne zakończone niepowodzeniem. Wskutek negatywnego stanowiska sojuszników USA w Europie Zachodniej Hiszpania nie została włączona do planu Marshalla, ani nie uczestniczyła w procesie organizacji paktu północnoatlantyckiego.

10.06.1951- rozpoczęcie oficjalnych rozmów Stanów z Hiszpanią (USA chciało zbudować bazy wojskowe na terenie Hiszpanii)

26.09.1953- pakt madrycki. Składał się z trzech porozumień, gdzie zawarto uzgodnienia dotyczące wykorzystania przez Stany terytorium Hiszpanii do budowy i użytkowania baz wojskowych, przywilejów dla amerykańskich przedsiębiorstw, z drugiej strony- pomocy amerykańskiej: gospodarczej, technicznej i wojskowej oraz współpracy militarnej między krajami. Hiszpania staje się ważnym sojusznikiem USA

27.08.1953- podpisany negocjowany 14 lat konkordat ze Stolicą Apostolską

31.01.1949- przystąpienie Hiszpanii do ONZ jako stały obserwator, 14.12.1955 pełne członkostwo ONZ i organizacji wyspecjalizowanych.

1956- fala strajków w związku z narastającym napięciem społecznym w ośrodkach przemysłowych kraju, inspirowane przez nielegalne „komisje robotnicze”

Lipiec 1959- Plan Stabilizacji Ekonomicznej. Przedstawiciele „Opus Dei” w rządzie poprosili o pomoc Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej. W Planie zostały zawarte zalecenia OEEC (zakładał stabilizację waluty, obniżenie inflacji, liberalizacja handlu zagranicznego, ożywienie gospodarki) Strategicznym celem miało być przystąpienie od EWG. Szybki wzrost gospodarczy oraz efektywna modernizacja gospodarki.

1946-1967 I plan rozwoju gospodarczego i społecznego. Bezrobocie, pogłębiający się deficyt budżetowy wywołują nową falę strajków.

1963-1966 zmiany w systemie społeczno-politycznym Hiszpanii w ramach promowanej przez „Opus Dei” polityki liberalizacji.

22.11.1966- Kortezy uchwala Ustawę Organiczną (zaaprobowana 14grudnia w ogólnonarodowym referendum) Stanowi reformę prawa konstytucyjnego, ma przygotować kraj do sukcesji po Franco. Utworzono rząd premiera mianowanego przez głowę państwa, wprowadzono gwarancję wolności wyznania, zmodyfikowano ustawę o związkach zawodowych, następcą głowy państwa może być jedynie osoba o królewskim rodowodzie, co potwierdziło możliwość restauracji monarchii, zawartą w Ustawie o Sukcesji z 1947.

Szok naftowy 1973- wywołał kryzys gospodarki światowej, wzrost bezrobocia, strajki

09.06.1973- Franco ustępuje z funkcji premiera ale zostaje Szefem Państwa i Naczelnym Dowódcą Sił Zbrojnych. Zastępuje go Louis Carrero Blanco (urzęduje pół roku)

1959- utworzenie ETA. Jej celem była niepodległość Eskadii osiągnięta metodami terroru politycznego, skierowanego przeciwko funkcjonariuszom państwa franksistowksiego.

Carlos Arias Navarro- następca Blanco. W nowym rządzie umacniają pozycję konserwatyści i wojskowi, osłabiona pozycja zwolenników liberalizacji

20.11.1975- śmierć Franco. Przejęcie trony przez Juana Carlosa I, restauracja monarchii, premierem Adolfo Gonzalez. Dalsze reformy polityczne

04.08.1976- dekret o amnestii

15.12.1976- podczas referendum zaaprobowany projekt Konstytucji oraz reformy polityczne (pluralizm i wolne wybory) Nowa strategia ekonomiczna, strategie neoliberalne

15.06.1977- pierwsze od 1939 wolne wybory powszechne. Zwycięska parta Juareza- Unia Demokratycznego centrum (UCD) Juarez podejmuje politykę ugody społecznej- celem porozumienie między rządem a głównymi siłami społeczno politycznymi, równowaga wewnętrznej gospodarki, uwolnienie cen, reforma podatkowa.

29.12.1978- nowa Konstytucja. Uwiecznia przejście do demokracji. Hiszpania proklamowana republiką parlamentarną. Przewiduje możliwość uzyskania przez regiony Hiszpanii autonomii

01.03.1979- wybory powszechne. Potwierdzają istniejący układ sił politycznych, UCD powtarza sukces. Wybory zapoczątkowują poważny kryzys (gospodarczy, niezadowolenie społeczne, organizacje terrorystyczne)

28.10.1982- wybory powszechne wygrywa PSOE. Zapoczątkowanie rządów socjalistów. Okres wielu sukcesów gospodarczych i politycznych, a jednocześnie problemy: korupcja, problem baskijski

1982- po wyborach utworzony specjalny rząd Felipe Gonzaleza, działania w kierunku stabilizacji gospodarki, przyśpieszenie restrukturyzacji, Hiszpania przeżywa proces intensywnych przemian strukturalnych, rozbudowy infrastruktury, modernizacji rolnictwa.

01.01.1986- wejście do EWG

Rządy PSOE od początku tracą popularność, ujawniane seryjnie afery korupcyjne, ujawnienie działalności Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia (GAL) (walczyły przeciwko baskijskim separatystom)

PORTUGALIA

Portugalia:

-11.04.1933 uchwalono konstytucję

-korporacyjny model organizacji społeczeństwa

-autorytarny system władzy

-pluralizm polityczny

-ograniczanie swobód obywatelskich

-trochę większa niż w Hiszpanii rola parlamentu

-pomimo prezydenckiego systemu rządów faktycznie najsilniejszą pozycję w państwie miał premier (1932- Antonio de Olivier Salazar)

Gospodarka: tak jak w Hiszpanii, jednak cechowała się znaczną stabilnością, opartą na dyscyplinie budżetowej, stabilnej walucie oraz niskim bezrobociu dzięki tworzeniu nowych miejsc pracy

Po II WŚ uniknęła izolacji w skutek utrzymania dobrych stosunków z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. Portugalia uzyskuje pierwotne członkowstwo w NATO.

01.10.1947- układ Stanów z Portugalią dający im prawo stałego korzystania z bazy wojennej na jednej z wysp.

04.04.1949- traktat waszyngtoński. Zobowiązywał sygnotariuszy do obrony swych obywateli oraz poszanowania zasad demokracji i praworządności

1963-1966- zmiany w systemie społeczno politycznym Hiszpanii, w ramach promowanej przez „Opus Dei” polityki liberalizacji. Wydano dekrety o likwidacji trybunałów wojskowych, prawo o stowarzyszeniach, nowa ustawa prasowa zmieniająca cenzurę prewencyjną na represyjną. Przywrócono prawo do strajku oraz objęto amnestią osoby skazane za udział w wojnie domowej.

26.09.1968- schorowany Salazar oddaje stanowisko premiera swojemu zaufanemu Marcelo Jose Caetano. Caetano zapoczątkował okres ostrożnych reform („wiosna polityczna”, „zmiana w kontynuacji”

1969- wybory parlamentarne. Dopuszczono przedstawicieli opozycji, ale ordynacja i zasady prowadzenia kampanii wyborczej pozwoliły dominującej Unii Narodowej zdobyć większość w parlamencie

Podczas szoku naftowego Portugalia staje w obliczu nabrzmiałego problemu kolonii. Rosnące poparcie międzynarodowe dla dekolonizacji terenów w afrykańskich posiadłościach Portugalii. Maj 1971 przyznanie Angoli i Mozambikowi większej autonomii. Portugalia staje się jednym z najbardziej zmilitaryzowanych krajów świata

25.04.1974- władze w Portugalii przejął Ruch Sił Zbrojnych (MFA) Radykalny odłam dowództwa armii. Przywrócenie podstawowych praw i wolności, pluralizmu politycznego, rozwiązanie instytucji Nowego Państwa, rozpisanie wyborów do Zgromadzenia Konstytucyjnego. Pełnię władzy skupia Komitet Ocalenia Narodowego (na czele Antonio Spinola).

12.05.1974- ustawa konstytucyjna na mocy której władza skoncentrowana w rękach prezydenta (Spinola) oraz KLomitetu Narodowego. Rada Państwa (tymczasowy organ władzy ustawodawczej) odrzuca liberalny projekt Konstytucji Spinoli.

09.07.1974 premierm zostaje Vasco Gonsalves, jego gabinet zdominowany przez lewice związaną z Portugalska Partią Komunistyczną.

30.09.1974- Spinola ustępuje z urzędu. Rząd (na czele Gonsalves) przystępuje do opracowania reformy społeczno politycznej opartej na ewolucyjnym wprowadzaniu rozwiązań socjalistycznych., upaństwawianiu podstawowych gałęzi gospodarki przy zagwarantowaniu swobód ekonomicznych klasy średniej.

11.03.1975- nieudana próba zamachu stanu. Nacjonalizacja banków i towarzystw ubezpieczeniowych, dekret o reformie rolnej

25.04.1975- wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego, zwycięża Partia Socjalistyczna. Zwycięstwo ugrupowań umiarkowanych i porażka komunistycznej lewicy nasiliły napięcie w kraju.

Rosnący opór przeciwko komunistom doprowadził do usunięcia ze stanowiska Goncalvesa, zamiast niego Pindero de Azevedo. Nowy rząd otrzymuje pomoc ekonomiczną EWG, pomoc finansową z USA i Niemmiec,

02.04.1976- Konstytucja. Stanowi próbę pogodzenia osiągnięć rewolucji 25 kwietnia z dążeniami do demokratycznej stabilizacji. Zawiera gwarancje podstawowych praw obywatelskich, pluralizmu politycznego, a jednocześnie wymóg przejścia do socjalizmu oraz uspołecznienia środków produkcji o bogactw naturalnych. Konstytucja weszła w życie 25.04.1976

25.04.1976- wybory parlamentarne. Zwycięża Portugalska Partia Socjalistyczna, nie zdobywając absolutnej większości

27.06.1976- wybory prezydenckie, bezpośrednie, wygrywa Ramahlo Eanes, powołuje rząd mniejszościowy Mario Soaresa, który zadeklarował budowę demokratycznego państwa, stabilizację gospodarczą i promowanie sprawiedliwego podziału dochodów.

Od 1976- polityka stabilizacji politycznej i społecznej, brak dominującej partii politycznej, warunki nie sprzyjające konsolidacji rządów demokratycznych

07.12.1980- wybory prezydenckie, wygrywa Ramahlo Eanes

30.09.1982- rewizja Konstytucji. Oznacza odejście od doktrynalnego modelu państwa porewolucyjnego na rzecz konsolidacji demokratycznego państwa prawa. Zniesiono Radę Rewolucyjną. Uznano równoprawność wszystkich form własności, poszerzono prawa obywatelski, na nowo uregulowano stosunki między najwyższymi organami państwowymi.

06.10.1985- przedterminowe wybory parlamentarne, rządząca koalicja socjalistyczna PSD-PSP odnosi zwycięstwo, 6 listopada powstaje rząd mniejszościowy. Polityka ograniczania roli państwa w gospodarce, modernizacja rolnictwa, rozwój sektora usług, przeszkodą socjalistyczna Konstytucja.

26.01 i 16.02.1986- wybory prezydenckie, zwycięża Mario Lopes Soarez.

19.07.1987- PSD w wyborach uzyskuje absolutną większość.

Dzięki członkostwu w EWG gospodarka portugalska zyskała znaczne kapitały na rozwój i modernizację

CYPR

Problem cypryjski- konflikt polityczny spowodowany podziałem Cypru na strefy zamieszkane przez ludność grecką oraz turecką

1960 uzyskuje niepodległość, nowa konstytucja wprowadza model podziału władzy według klucza narodowościowego

1974 zamach stanu przeprowadzony przez EOKA, a popierany przez grecki rząd czarnych pułkowników, zbrojną interwencja Turcji w obronie praw jej mniejszości

22.04.2004- tysiące tureckich Cypryjczyków demonstrowały na rzecz pokoju, wzywając sąsiadów do głosowania na „tak” w referendum dotyczącym połączenia podzielonej wyspy

1952- Wielka Brytania oficjalnie uznała Cypr za swoją kolonię. Na wyspie idea enosis (gr. „unia, związek, jeden”)- propaguje przyłączenie Cupru do Grecji. Grecja przyłącza się do koalicji antyhitlerowskiej w zamian za obietnice Wielkiej Brytanii o przyłączeniu Cypru. Obietnicy nigdy nie spełnione

1952- Grecy decydują się na walkę siłą o niepodległy Cypr. pod przywództwem Georgisa Grivasa, rozpoczęto rekrutację do Narodowej Organizacji Greckich Bojowników (EOKA). EOKA organizowała akcje terrorystyczne i sabotażowe skierowane przeciwko przedstawicielom administracji brytyjskiej na Cyprze oraz mieszkańcom kolaborującym z rządem Wielkiej Brytanii. Działania EOKA wspierał rząd grecki w Atenach.

Wrzesień 1955- rozpoczęcie negocjacji Brytyjczyków i Grivasa, nie przynosza skutku. Grecy chcieli niepodległości wyspy, podczas gdy ludność turecka optowała za utrzymaniem status quo, licząc na przyłączenie w niedalekiej przyszłości całości wyspy do Turcji.

Anglicy zaostrzają swoję politykę wobec Greków cypryjskich- 1955 Makarios deportowany, marzec 1957- Grivas ogłasza zawieszenie broni.

VOLKANT- organizacja bojowa utworzona przez rząd turecki za zgodą Brytyjczyków, Organizacja Tureckiego Oporu, na czele Rauf Dentkasz. EOKA publicznie manifestuje swoje niezadowolenie, krwawe walki uliczne, zamachy na brytyjskich oficerów. Wielka Brytania decyduje się na rozmowy pokojowe.

Przejęto Konstytucje zgodnie z którą wyspa miała mieć greckiego prezydenta oraz tureckiego wiceprezydenta, Turkom przyznano prawo weta wobec decyzji parlamentu lub rządu. Konstytucja ustaliła też parytety Turków i Greków w armii, policji i administracji. W 1959 roku Makarios został wybrany Prezydentem, a Turek Fazil Kuczuk (od 1960 roku Rauf Denktasz) wiceprezydentem.)

16.08.1960- roku Cypr uzyskał niepodległość. Na mocy traktatu pokojowego podpisanego w Londynie w 1959 r. Wrogość miedzy grekami a Turkami nadal narasta. EOKA ani VOLKAN nie zostały rozbrojone. 1963- EOKA wznawia działania zbrojne.

Zielona Linia- ustanowiona przez Nikozj w 1963 r. Dzieli wyspę na dwie części, brytyjscy żołnierze wymuszają zawieszenie broni. Zaangażowanie ONZ. W tym samym roku rada Bezpieczeństwa ONZ decyduje o wysłaniu pokojowych sił specjalnych UNFICYP, których celem było wspieranie budowania i utrzymywania pokoju. Siły te stacjonują na wyspie do dzisiaj. 

Czarni pułkownicy- 1963 przejmują władzą w Grecji. Trwają konspiracyjne rozmowy reckiego rządu z odłamem EOKA.

02.07.1974- zamach stanu i przejęcie kontroli nad państwem przez oficerów Gwardii Narodowej/ Makarios zdołał uciec. Nikos Sampson, były członek EOKA został wybrany na nowego prezydenta.

20.07.1974- Turcja wykorzystuje zamach stanu i dokonuje inwazji na Cypr. Rząd turecki uzasadniał i do dziś utrzymuje, że była to operacja pokojowa, której celem było przywrócenie porządku konstytucyjnego i zapewnienie ochrony Turkom cypryjskim.

22.07.1974- obie strony, pod presją USA (groźby interwencji), zgodziły się na zawieszenie broni. (Pełniący obowiązki prezydenta Sampson zrezygnował z urzędu, a tymczasową głową państwa został mianowany Glakos Klerides.)

12.08.1974- Torcja żąda podziału Cypru (idea taksim). Sprzeciw Greków powoduje kolejny zmasowany atak ze strony Turcji. W ciągu dwóch dni Turcy podbili jedną trzecią terytorium wyspy. Zawieszenie broni, podzial wsypy wg. Attyli.

Grudzień 1974- Makarios ponownie na czele państwa. Negocjacje turecko greckie nie przynosza rezultatów.

15.11.1983- przez Turków część terytorium ogłosiła niepodległość. Powstaje Republika Turecka Cypru północnego. Prezydentem Rauf Dentkasz. Republika uznawana jedynie przez Turcję. Akt powołania do życia RTCP został potępiony w rezolucjach Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Podział wyspy nie rozwiązał problemów napięć pomiędzy Turkami a Grekami. Trwają walki i prowokacje. Sytuacja nie poprawia się po wybraniu nowego prezydenta w 1993- Georges Vassilious.

Georges Vassilious- gorący zwolennik ponownego zjednoczenia Cypru. Przedstawia koncepcję utworzenia federacji, złożonej z dwóch równoprawnych części: greckiej i tureckiej. Propozycja zostaje jednak odrzucona przez turecką stronę, która nadal liczyła na przyłączenie nowo powstałej republiki do Turcji, a ponadto obawiała się o swoją pozycję w państwie, w którym dominowali by Grecy. Akcja turecka wywołała cały szereg negatywnych konsekwencji.

02.08.1975- porozumienie Wiedeń III. Rezultat rozmów prowadzonych w Wiedniu. Jego główne postanowienie zakładało, że Grecy cypryjscy, którzy pozostali w części tureckiej, mają prawo prowadzić normalne życie i w szczególności do połączenia się ze swoimi rodzinami. Stwierdzono również, że ONZ ma mieć wolny dostęp do osób żyjących w RTCP. Turcja nie dotrzymała jednak zobowiązań wynikających z porozumienia.  

Od 1974- trwa turecka kolonizacja na podbitych terenach. Kolejny krok aneksji wyspy. . Turecka polityka kolonizacyjna została potępiona przez międzynarodową opinię publiczną, jako sprzeczna z Konwencją Genewską z 1977 roku, z Europejską Konwencją Praw Człowieka i Traktatem ustanawiającym Republikę Cypryjską. Zgodnie z tymi dokumentami kolonizacja ta jest po prostu nielegalna. Władze tureckie, aby uniknąć odpowiedzialności za swoje czyny, twierdzą, że osadnicy są sezonowymi pracownikami.

14.05.2002- na wyspę przyjeżdża Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan. Miał on osobiście nadzorować rozwój negocjacji. Opuszczając Cypr 16 maja był głęboko przekonany, że do końca czerwca 2002 roku zapadną konkretne decyzje. Niestety, do tego czasu odbyły się już cztery rundy rozmów, ale nie udało się wypracować nawet platformy porozumienia.

11.12.2002 roku Annan przedłożył konkretny plan rozwiązania konfliktu. Przewidywał on reunifikację wyspy. Obaj przywódcy przyjęli go jako podstawę do dalszych negocjacji.

07.01.2003 roku rozpoczęły się spotkania komitetów technicznych. Rozmowy załamały się podczas negocjacji toczonych w Hadze.

02.12.2002-14.01.2003- się kolejna runda rozmów, toczonych tym razem pod przewodnictwem specjalnego doradcy ONZ Alvaro de Soto. Po spotkaniu ogłoszono, że obaj przywódcy zgodzili się co do następujących faktów: bez żadnych warunków wstępnych, od stycznia 2004 roku pod auspicjami ONZ prowadzone będą na Cyprze rozmowy pokojowe. Negocjacje będą prowadzone do momentu osiągnięcia kompromisu, zadowalającego obie strony. 

Zgodnie z konstytucją z 1960 Cypr jest republika wchodząca w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Głową państwa jest prezydent wybierany na 5-letnią kadencję w wyborach powszechnych. Formalnie stanowisko prezydenta zajmuje przedstawiciel ludności greckiej, wiceprezydenta — ludności tureckiej. Prezydent i wiceprezydent powołują rząd, który jest przed nimi odpowiedzialny; organem ustawodawczym jest Izba Reprezentantów o 5-letniej kadencji, złożona w 70% z przedstawicieli ludności gr., w 30% — tureckiej. Władza wykonawcza należy do prezydenta, wiceprezydenta oraz rządu. Władzę sądowniczą sprawują niezawisłe sądy.

IRLANDIA PÓŁNOCNA

1972-2007 proces pokojowy w Irlandii

1949- oficjalne proklamowanie Republiki Irlandii, faktycznie istniejącej jako odrębne państwo od 1921 (ogłoszono istnienie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Irlandia Południowa wyraziła chęć przystąpienia do NATO, chce żeby Wielka Brytania oddała jej Irlandię Północną (Ulster). Irlandia Południowa nie weszła do NATO

Jesień 1968- pierwsze starcia w Ulster między protestantami i katolikami. Katolicy domagali się zmiany ordynacji wyborczej uprzywilejowującej protestantów, likwidacji przejawów dyskryminacji w sprawach wynagrodzenia i zatrudnienia, sprawiedliwego podziału mieszkań z funduszy publicznych, proporcjonalnej reprezentacji przedstawicieli obu społeczności we władzach wszystkich szczebli. Protestanci nie zgadzają się. (Wielka Brytania pozostaje bierna)

Lipiec 1969- oblężeni protestanci z Londonderry zwracają się do Wilsona (WB) o pomoc. Londyn kieruje do Ulster pierwszych żołnierzy. W 1962 Irlandzka Armia ogłasza decyzję o zawieszeniu działań terrorystycznych

1970- rozłam w IRA- tymczasowa IRA wznawia działania terrorystyczne. Atakuje protestantów, żołnierzy, polityków, publicystów, urzędników. Ich terror zagroził kontrterror protestantów (UVC Ochotniczy Korpus Ulsteru, UCDC Komitet Obrony konstytucji Ulsteru)

30.01.1972- oddział żołnierzy brytyjskich użył broni palnej przeciwko katolickim demonstrantom. Rząd Irlandzki wycofuje swojego ambasadora z Londynu, IRA przeprowadza szereg zamachów.

Ustawa Direct rule- Londyn decyduje się faktycznie i całkowicie odebrać autonomię Ulster, oddaje władzę nad prowincją w ręce sekretarza stanu Irlandii Północnej (Wiliam Whitelaw)

Lipiec 1972- zamach tymczasowej IRA na budynek urzędowy w Londonderry. Wojska WB likwiduja katolickie blokady.

18.06.1970- premier WB (Edward Heath) podejmuje próbę politycznego rozwiązania konfliktu. Wprowadzenie proporcjonalnej reprezentacji katolików do władz na terenie Irlandii Półn. Proporcje odrzucają władze samorządowe Ulster.

Marzec 1973- wladze samorządowe Ulster rozwiązane, rządy nad prowincją przejmuje bezpośrednio Londyn.

08.03.1973- referendum „Czy chcesz połączenia Irlandii Półn. z Republiką Irlandii?” Katolicy zbojkotowali referendum, wyniki nie miały znaczenia.

Grudzień 1973- konferencja w Sunningdale. Premier Wielkiej Brytanii i Irlandii Półn (Cisgrave), umiarkowane ugrupowania katolickie i protestanckie. Zdecydowali o utworzeniu Rady Irlandii z udziałem reprezentantów Londynu, Dublina, Belfastu. Możliwość udziału katolików we władzach

Irlandii Półn. Nasilenie działań terrorystycznych protestantów.

Marzec/kwiecień 1974- zamachy bombowe w Belfaście i innych miastach Ulster- porazka kompromisu w Sunningale.

1979-1990 premierem WB Margaret Thatcher

1983- przewodniczącym partii Sinn Fein w Irlandii Garry Adams. Wkrótce zostaje deputowanym do izby Gmin. Postulował o nie siłowe rozwiązanie konfliktu

15.11.1985- Thatcher i premier Irlandii Półn. Garret Fitzgerald zawierają porozumienie na zamku w Hillsbrough

-Republika Irlandzka uznaje formalnie suwerenność brytyjską nad ulster

-WB akceptuje możliwość ewentualnego zjednoczenia Irlandii, jeśli zechce tego większość mieszkańców wyspy

-WB obiecuje równouprawnienie katolików i protestantów w zatrudnieniu (1988 ustawy gwarantujące równouprawnienie)

Protestanci odnoszą się z wrogością do porozumień, organizacje wznawiają kampanię zbrojną, Sinn Fein traci popularność w Irlandii.

1988-1990 impas w rozmowach WB i Irlandii co do rozwiązania konfliktu. W 1990 rozmowy rządu brytyjskiego z katolikami w Irlandii Półn. Celem było wywarcie presji na IRA by ograniczyła działania terrorystyczne. Nie powiodło się

15.12.1993- premier WB (John Major) i premier Irlandii Półn (Albert Reynolds)b podpisują w Londynie tzw. deklarację z Downing Street. Rządy Irlandii Poł. I WB ponownie rozpatrują przyszłośc Irlandii, która zostaje zjednoczona o ile referendum w Ulsterze da wynik pozytywny

31.08.1994- IRA ogłasza przerwanie operacji wojskowych, w październiku inne organizacje wydały podobne postanowienie

10.1994-02.1996- rozmowy na temat zjednoczenia, przerwane przez zamach IRA. IRA w lipcu ponownie zawiesza broń

10.04.1998- w Wielki piątek podpisano porozumienie w sprawie Irlandii Północnej.

-gwarancja lokalnym społecznościom udziału w rządzie

-respektowaie praw obywatelskich

-wyrzeczenie się stosowania przemocy

-w przyszłości przynależności Irlandii Półn. może ulec zmianie jedynie w wyniku referendum

-rozbrojenie organizacji paramilitarnych w ciągu 2 lat

-powołanie do życia: Zgromadzenia Parlamentarnego w Belfaście (oparte na mechanizmie równowagi katolicko protestanckiej) Radę wykonawczą (rząd) Radę Północ Południe (forma współpracy między Irlandią Półn. i Poł.) i Radę Wschód Zachów (forma współpracy międzi Irlandiami, Walią, Szkocją i WB)

22.05.1998- porozumienie przyjęte na referendum

29.06.1998- wybory do Zgromadzenia Parlamentarnego w Irlandii Północnej. Wygrywa Partia Ulsterskich Unionistów UUP, premierem Dawid Trimble, wicepremierem Seamus Mallon. Gabinet Trimble zaprzysiężony 02.12.1999

15.08.1998- zamach bombowy IRA w Omach. Rządy WB i Irlandii próbowali nakłonić IRĘ do rozbrojenia

02.12.1999- umowa unionistów udziałem Sinn Fein. Umożliwiła utworzenie i zaprzysiężenie rządu

luty 2002- zawieszono autonomię Ulsteru, bo IRA odmawia rozbrojenia, porozumienie wielkopiątkowe nie spełnia się.

28.07.2005- IRA wzywa wszystkich swych bojowników do zakończenia akcji zbrojnych

01.08.2009- WB ogłasza plan opanowania sytuacji w Irlandii Półn. Zapowiedziano zredukowanie wojsk, likwidację baz wojskowych i posterunków obserwacyjnych

JUGOSŁAWIA

Oznaki kryzysu ustrojowego pod koniec lat 70 lekcewazone i tłumione przez władze.

04.05.1980- śmierć Josipa Broza Tity. Tendencje odśrodkowe. W kraju zamieszki na tle ekonomicznym, zmiany państwowe i partyjne. Od 1984 w środkach masowego przekazu coraz częściej pojawiają się informacje zakazane. Obiektem ataków ze strony władz komunistycznych staje się Kościół. Sytuacja gospodarcza Jugosławii stale się pogarsza. Nasilające się tendencje nacjonalistyczne

Marzec 1988- kolejne krwawe zamieszki w Kosowie. Rok później władze radykalnie ograniczają jego autonomię. Napięcie między Serbią a Słowenią, Chorwacją i Macedonią wzrasta. Dochodzi do kryzysu 1989

27.09.1989- parlament Słowenii przyjmuje kilkadziesiąt poprawek do konstytucji republiki, proklamując Słowenię niezależnym, suwerennym i autonomicznym państwem, w którym istnieje prawo do wystąpienia z federacji jugosłowiańskiej. Pogorszenie stosunków z Serbią

Styczeń 1990- Liga Komunistów Słowenii ogłasza zerwanie wszelkich związków z ZKJ, zmianę nazwy na Partię Odnowy demokracji (POD) i przywiązanie do zasad pluralizmu i demokracji. Powstrzymuje się od poparcia secesji Słowenii z federalnych struktur Jugosławii

Kwiecień 1990- wielopartyjne wybory powszechne w Słowenii i Chorwacji. W Słowenii wygrywa centroprawicowa koalicja DEMOS, prezydentem Milan Kucana, premierem Lojze Perle. Opowiadali się za przekształceniem Jugosławii w konfederacje w pełni suwerennych i niezależnych gospodarczo republik. W Chorwacji wygrywa Chorwacka wspólnota Demokratyczna (HDZ), przyjmuje podobne stanowisko jak DEMOS, prezydentem Franjo Tudjman, na czele rządu Stjepan Mesic.

02.08.1990- parlament Słowenii proklamuje pełna niepodległość republiki i przyjmuje deklaracje o podjęciu prac nad nowym systemem prawno konstytucyjnym. Akt potępiony przez władze federacyjne.

25.07.1990 chorwacki parlament dokonał kilkunastu poprawek konstytucyjnych. Serbska rada Narodowa proklamuje dążenie do autonomii politycznej i terytorialnej i zwołuje referendum. Władze chorwackie zakazują przeprowadzenia referendum. 1 października SRN proklamuje autonomiczny region serbski na tych terenach Chorwacji gdzie większość w referendum opowiedziała się za.

Koniec 1990 wolne wybory w pozostałych republikach Jugosławii.

1990- ponowne zamieszki w Kosowie pod hasłem demokratyzacji i poszanowania praw człowieka. Oddziały jugosłowiańskie wkraczają do Kosowa w celu stłumienia walk

28.09.1990- weszła w życie nowa konstytucja Serbii. System wielopartyjny, wzmocnienie prerogatyw prezydenta, ograniczenie autonomii Wojwodiny i Kosowa.

23.12.1990- referendum w Słowenii w sprawie secesji. Niezależność i suwerenność Słowenii poparło 94,6% wyborców

Styczeń 1991- nowy parlament Macedonii przyjmuje deklarację niepodległości

Luty 1991- słoweńskie Zgromadzenie Narodowe przyjmuje rezolucję o „oddzieleniu Słowenii od Jugosławii”.

28.02.1991- przywódcy Serbów w Chorwacji ogłosili utworzenie Serbskiego Regionu Autonomicznego Krajiny i oddzielenie się od Chorwacji

25.06.1991 Słowenia i Chorwacja proklamowały pełną niepodległość i suwerenność państwową.

Czerwiec 1991 armia jugosłowiańska wkracza na terytorium Słowenii, Serbia stawia opór. 7 licpa- porozumienie na wyspie Broni miedzy władzami federacji a prezydentami Słowenii i Chorwacji. Przerwanie działań zbrojnych przy równoczesnym zawieszeniu deklaracji niepodległości przez obydwie republiki

Sierpień 1991- prezydent Chorwacji zażądał wycofania armii federalnej, respektowania przez Serbów zawieszenia broni oraz demilitaryzacji. Belgrad odrzuca żądania, w Chorwacji wybucha wojna

22.11.1991- rozejm. Znaczne obszary Chorwacji pod kontrola władz serbskich

1991/1992 faktyczny rozpad Jugosławii (23.12.1991 RFN uznaje niepodległość Słowenii i Chorwacji, 15.01.1992 podobną decyzję podejmuje EWG)

• Bośnia i Hercegowina. 1992 referendum w sprawie niepodległości zbojkotowane przez Serbów. Prezydent proklamuje niepodległą Bośnię i Hercegowinę. Wybuchają walki. Serbowie ogłaszają powstanie Serbskiej republiki Bośni Hercegowiny. Niepodległa Bośnia uznana przez EWG i USA pod warunkiem przyjęcia planu Cutileiro, odrzucenie planu. W lipcu proklamowanie Chorwackiej Wspólnoty Heceg-Bosni. Siły ONZ rozmieszczane w strefach bezpieczeństwa ONZ. Ofensywa chorwacka po ogłoszeniu planu Vance'a Owena. Walki między Muzułmanami i Chorwatami. Plan Owena Stoltenberga, odrzucony. Pod presją USA zacieśnienie stosunków chorwacko muzułmańskich. W marcu 1994 Federacja Muzułmańsko Chorwacka. Grupa Kontaktowa proponuje utworzenie konfederacji Serbskiej Republiki Bośni Hercegowiny i Federacji Muzułmańsko Chorwackiej. Odrzucone przez Serbów. 21.11.1995 porozumienie pokojowe w Dayton, podpisane 14.12.1995 w Paryżu przez prezydentów Jugosławii, Chorwacji, Bośni Hercegowiny. BH miała pozostać odrębnym państwem w dotychczasowych granicach, podzielonych na Republikę Serbską oraz Federację Muzułmańsko Chorwacką, ze stolicą w Sarajewie

• Chorwacja. Problemem secesja proklamowanej w 1991 Serbskiej Republiki Krainy. Chorwaci rezygnują z odzyskiwania terenów. Kilka akcji ofensywnych Chorwatów w 1993. Styczeń 1994 ministrowie spraw zagranicznych Chorwacji i nowej Jugosławii podpisują porozumienie o normalizacji stosunków i zaprzestaniu wzajemnych walk w Bośni. Marzec 1994 odnowienie sojuszu z BH Chorwacja staje się ważnym partnerem zachodu. Maj 1995 ofensywa Chorwatów doprowadziła do zajęcia części terenów zajmowanych przez Serbów., w sierpniu opanowana Kraina. Sierpień 1996- podpisana umowa Nowa Jugosławia - Chorwacja o normalizacji stosunków wzajemnych. Czerwiec 1997 wybory prezydenckie wygrywa Tuman, umiera w grudniu 1999. Nowym szefem państwa Stjepan Miesic. Celem prezydenta i nowego rządu demokratyzacja życia politycznego, poprawa sytuacji gospodarczej, uregulowanie stosunków między sasiadami i zbliżenie z UE i NATO

• Jugosławia. 26.12.1991 proklamowanie „trzeciej” lub „nowej” Jugosławii. Dominująca rola Milosevica i Serbskiej partii Socjalistycznej. 1993 demonstracje antyrządowe. Anulowanie wyników wyborów z września 1996, gdzie wygrywa partia opozycyjna, wyniki uznane dopiero w 1997. Wybory prezydenckie wygrywa Milutinovic. 1999 interwencja NATO wyraźnie zjednoczyła podzielone społeczeństwo, 24.09.2000 wybory prezydenckie, nowa ordynacja, zasada bezpośredniego i powszechnego wyboru. Milosevic zmuszony do ustąpienia przez demonstracje, Kostnica wygrywa.

• Kosowo. Wybory z maja 1992 nie uznane przez władze jugosłowiańskie. Jesienią rozmowy między Rugową a premierem nowej Jugosławii, bez rezultatów. Luty 1996 Wyzwoleńcza Armia Kosowa, zamachy. Pod naciskiem ONZ 16.10.1998 postanowienie o wycofaniu dodatkowych sił serbskich z Kosowa, starcia jednak nie ustają. Luty i marzec 1999 rozmowy z udziałem międzynarodowych mediatorów w sprawie przyszłości Kosowa. Maj 1999 naloty NATO, niezgodne z prawem międzynarodowym. Bernard koucher zostaje tymczasowym administratorem Kosowa z ramienia ONZ

• Macedonia. Marzec 1992 Macedonię opuszczają ostatnie oddziały JNA. Prezydent prowadzi politykę umocnienia niepodległości oraz stabilizacji wewnętrznej. Problemem jest pozycja państwa na arenie międzynarodowej, problem oficjalnego uznania republiki. Zgodnie z sugestią ONZ Macedonię uznawano pod nazwą „Była Jugosłowiańska Republika Macedonii” po 1993 stabilizacja wewnętrzna 13.09.1995- porozumienie z Grecją o tymczasowej normalizacji stosunków. Napięcia na tle narodowowyzwoleńczym. Drobne incydenty doprowadzają do kryzysu w 1995. Październik 1998 wybory zakończone trumfem nacjonalistów.

• Słowenia. Mimo utrzymującej się pozycji dominującej postkomunistów Słowenia oazą spokoju. Umocnienie rządów demokratycznych, postęp w wielu dziedzinach życia. W 1997 zaproszona do rozmów w sprawie członkostwa w UE. Dopiero w kwietniu 200 kryzys gabinetowy i przedterminowe wybory

GRECJA

Prezydenci:

1980-89 Konstantinos Karamaulis

1985-90 Christos Sartsetakis

1990-95 Konstantinos Karamaulis

1981-1990 rządy Socjalistów (Papandreu)

1990-93 rządy konserwatystów (Nowa Demokracja, Konstandinos Mitsotakis)

Październik 1993- wybry (PASOU, Adreas Papandreu)

1996 premierem Kostas Simitis

2004 sukces ND (Konstantinos Karamaulis)

EAM ELAS- partyzantka komunistyczna po II WŚ. 1965- wykrycie istnienia wojsk tajnej organizacji Aspida (oficerowie o poglądach lewicowych)

21.04.1967- zamach stanu: pucz czarnych pułkowników (w obawie przed reorientacją polityki Aten w kierunku bloku radzieckiego, po ewentualnym zwycięstwie lewicy)

„Czarni Pułkownicy”:

-płk. Jeorios Papadopulos

-brygadier Stelios Pattalios

-płk. Nicos Makarezos

Realna władza skupiona w ich rękach. Pułkownicy starają się zachować pozory rządów konstytucyjnych utrzymując stanowisko premiera i tolerując osobę króla.

-zdelegalizowali wszystkie partie polityczne

-wprowadzono stan wyjątkowy

-wprowadzono cenzurę

-utworzyli obóz koncentracyjny dla więźniów politycznych

Grecja popada w izolację

-zawieszono układ o stowarzyszeniu z EWG

-usunięcie z rady Europy

1967- Konstantyn II w przemówieniu radiowym wezwał naród do obalenia dyktatury cz.p. Apel nie odnosi oczekiwanego rezultatu

01.06.1973- premier Papadopulus zniósł monarchię, proklamował republikę i objął urząd prezydenta. Doszło do protestów społecznych

25.11.1973- Papadopulus rezygnuje z urzedu an rzecz Ghizikisa (rezygnuje z prezydentury w lipcu 1974) Karamaulis obejmuje to stanowisko.

Listopad 1974- w wyborach parlamentarnych zwycięża partia Karamaulisa: prawicowa Nowa Demokracja

08.12.1975- większość greków opowiada się za utrzymaniem ustroju republikańskiego

Czerwiec 1975- nowa konstytucja: system parlamentarno gabinetowy, silna pozycja prezydenta. Wybierany przez Izbę Deputowanych na 5 lat

Sierpień 1975- 20 członków cz.p postawiono przed sądem. Papadopulus i Pattahos skazani na śmierć, ostatecznie dożywotnie więzienie.

Karamaulis wycofuje Grecję z NATO przez jego bierną postawę wobec Turków na Cyprze, rozpoczyna rozmowy z EWG

01.01.1981 Grecja zostaje członkiem EWG.

W listopadzie wolne wybory parlamentarne, potwierdzające poparcie dla Narodowej Demokracji i premiera. Główną siłą opozycyjną PASOK Ruch Socjalistyczny

18.05.1980- Karamaulis prezydentem Grecji

Pierwsza połowa lat 80 Grecja pod rządami socjalistów

18.10.1981 PASOK wygrywa wybory, premierem Andreas Papandreu

-kluczowe stanowiska w administracji publicznej, radio, telewizji, szkolnictwie obsadzone przez PASOK

-gospodarka Grecka wiele problemów. Dzięki pomocy EWG w ramach paktu integracyjnego nastąpiła modernizacja przemysłu, intensyfikacja produkcji rolnej, rozwój turystyki i handlu

12.03.1987 uchwała o wywłaszczaniu majątku trwałego greckiego Kościoła prawosławnego

Rząd dażąć do stabilizacji gospodarczej:

-podwyższa ceny żywności i usług

-2letnie zamrożenie płac

-reforma podatkowa

Fala demonstracji, strajków i zamieszek ulicznych. Destabilizacja systemu politycznego

08.04.1990 wybory, wygrywa Nowa Demokracja, premierem Mitsotahis.

1993- problemy gospodarcze pozostają nierozwiązane

1996- premierem Kostas Simitis, integracja z UE, celem dołączenie do państw tworzących Unię Gospodarczą i Walutową.

-zmniejszenie inflacji

-zmniejszenie deficytu budżetowego

-przyspieszenie prywatyzacji gospodarki

01.01.2002- członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej oraz wejście do strefy Euro

Kwestia cypryjska negatywnie rzutowała na stosunki grecko tureckie oraz stosunki z NATO i USA.

1980 Grecja powraca do NATO

Lipiec 1991- Bush dziękuje za współpracę podczas wojny w Zatoce Perskiej. Nawiązywanie stosunków dyplomatycznych z Izraelem.

Konflikt z Turcją nie tylko o Cypr ale też o złoża ropy naftowej, w czerwcu 1988 premier Turcji odwiedza Grecję. W lutym 1990 ponowne pogorszenie stosunków (ograniczenie praw politycznych mniejszości tureckich w Grecji)

TURCJA

1963-1973 gospodarczy rozwój

12.09.1963- umowa o stowarzyszeniu z EWG. Pojawia się problem cypryjski

Od października 1965- gabinet Suleymana Demirela (Partia Sprawiedliwości) 1968- poważny kryzys. Demonstracje i straji do 1971

Marzec 1971- wojsko wymusiło powstanie „rządu fachowców” Nihata Erima. W kwietniu ogłoszono stan wyjątkowy i rozpoczęto brutalne uderzenia w środowiska oskarżone o komunizm i islamizm. Poparcie ze strony społeczeństwa

Październik 1973- wolne wybory, wygrywa Partia Sprawiedliwości B. Ecevita.

18.10.1974 Waszyngton nakłada embargo na eksport broni do Turcji. Ogromny kryzys wewnętrzny, 26.03 podpisanie nowego układu obronnego z Waszyngtonem

05.01.1978- do władzy powraca Ecevit, kryzys energetyczny nasila się

11/12.09.1980 przewrót wojskowy, władzę przejmuje Rada Bezpieczeństwa narodowego z gen. Kenanem Evrenem na czele.

-wojskowe rządy autorytarne

-zawieszono konstytucję

-rozwiązano parlament, partie polityczne i związki zawodowe

-program nowych władz przewidywał stabilizację polityczną poprzez rozbicie ruchów partyzanckich i terrorystycznych oraz odbudowę gospodarczą

Stopniowa poprawa sytuacji gospodarczej

Listopad 1982- referendum w sprawie przyjęcia nowej konstytucji, która przewiduje powrót do demokracji przedstawicielskiej

06.10.1983- wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego, większość zdobywa Partia Ojczyźniana (ANAP) Turguta Ozala

1983- rozwiązanie Rady Bezpieczeństwa narodowego, zastąpiona Radą Prezydencką

Rząd Ozala:

-realizacja programu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

-autorytarny styl rządów utrudnia działalność partii opozycyjnych

-wrzesień 1987- obowiązkowe referendum w sprawie zniesienia zakazu publicznej działalności politycznej 242 polityków opozycyjnych. Aprobata Turcji

-29.11.1987 wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego, wygrywa ANAP

-dążenie do koncentracji władzy przez Ozala

-maj 1988 największy od przewrotu wojskowego zamieszki w Istambule, zamach na Ozala. Zaostrzenie polityki wewnętrznej-trwa działalność Kurdyjskiej Partii Robotniczej, nasilają się ataki partyzanckie

-31.10.1989 Ozal wybrany na prezydenta. Konflikt w kierownictwie ANAP, ministrowie spraw zagranicznych podają się do dymisji

1991- nowym premierem Yilmaz

Październik 1991- porażka ANAP w wyborach parlamentarnych.

Od polowy 1990 głównym problemem polityki tureckiej była sytuacja w zatoce Perskiej w następstwie irackiej inwazji na Kuwejt

Od 1991/1992 narasta konflikt między prezydentem a premierem Demirelem). Aktywność partyzantów kurdyjskich narasta.

Marzec 1992 naloty na bazy wojowników kurdyjskich z nakazu Demirela. W końcu maja 1993 wybuchają walki

Marzec 1998- armia turecka podejmuje wielką ofensywę na wschodzie w celu zniszczenia sił partyzanckich, przywódca partyzantów Abdullah Ocalan prosi o azyl polityczny do Włoch, nie otrzymuje go. Zostaje ujęty w 1999 w Kenii i deportowany do Turcji

17.04.1993 umiera Ozal, na jego miejsce Demirel, premierem Tansu Ciller

01.03.1997 zdominowana przez wojskowych Narodowa Rada Bezpieczeństwa wystosowała pod adresem rządu ultimatum, domagając się zahamowania postępującej islamizacji kraju. Pod naciskiem armii premier Erbakan zobowiązał się respektować postanowienie. W czerwcu podaje się do dymisji

Styczeń 199 powołany nowy rząd, pod kuratelą wojskowych, zdominowany przez Demokratyczną Partię Lewicy, na czele Ecevit Rząd przejściowy do czasu wyborów 18.04.1999 zwycięstwo DSP

ALBANIA

11.04.1985 śmierć Envera Hodży. Na jego miejsce Ramiz Alia. Charakter komunistycznego reżimu ulega zmianie, rezygnacja Alii z tworzenia kultu jednostki, ożywienie w polityce zagranicznej. Warunki swobodnej dyskusji partyjnej, krytykując stalinizm i niektóre aspekty rządów Hodży

1990- masowe demonstracje antyrządowe i bezprecedensowe strajki brutalnie rozpędzone przez siły bezpieczeństwa

Maj 1990- Zgromadzenie Narodowe przyjęło daleko idące zmiany w systemie prawnym, liberalizację kodeksu karnego, zniesienie zakazu działalności religijnej. Reaktywowano ministerstwo sprawiedliwości, złagodzono restrykcje dotyczące interwencji zagranicznych

6-7.11.1990 XII plenum KC APP przyjęto uchwałę o zmianach w konstytucji z 1976 (redefinicja przewodniej roli APP, gwarancje wolności wyznania, nowe prawo wyborcze)

Grudzień 1990 masowe demonstracje studentów i robotników w Tiranie (domagali się zniesienia rządów jednopartyjnych, wolnych wyborów, reform gospodarczych) Demonstranci aresztowani i osadzeni w więzieniach przez władze komunistyczne

Powstała z ramienia studentów Partii Demokratycznej, zdelegalizowana następnego dnia. Usunięcie z centrum Tirany pomnika Stalina.

09.02.1991- zniesienie zakazu noszenia brody przez mężczyzn

Luty 1991 w Tiranie ponownie wybuchają zamieszki, manifestancji burza pomnik Hodży, Alia formuuję Radę Prezydenta w celu opanowania sytuacji, powołuje rzad tymczasowy (na czele Fatos Nano)

31.03 i 7-14.04.1991 wybory do Zgromadzenia Ludowego, zwycięstwo APP

Pod koniec 1991- załamanie trudnej sytuacji gospodarczej, kryzys w Albańskiej partii Socjalistycznej (dawne APP)

22-29.03.1922- nowe wybory, większość zdobywa Partia demokratyczna. Stopniowe zmiany rynkowe w gospodarce, Berisha na czele. Jego rządu zaczynają zmierzać w kierunku autorytaryzmu

Ustawa o ludobójstwie- przyjęta w 1955 przez Zgromadzenie Ludowe

Czerwiec 1996- wybory wygrywa Partia Demokratyczna (zbojkotowane przez opozycję)

Początek 1997- gwałtowne zamieszki na południu kraju

29.06 i 06.07.1997 przedterminowe wybory, zwycięża APS. Nowym prezydentem Rexhep Mejdani, 1998- premierem Pandeli Majko, rok później IIr Meta

-rehabilitacja komunistycznego reżimu

-napięta sytuacja kraju i wciąż trwające starcia

BUŁGARIA

1962- Żiwkow staje na czele rządu łącząc stanowisko premiera z I sekretarzem KX BPK

1965- spisek Anewa, czystki w bułgarskiej armii ludowej (do 1967)

1971 Konstytucja

-socjalistyczny charakter państwa

-BPK kierownicza rola

-współpraca z ZSRR

-utworzona Radę Państwa, na jej czele Todorow

Uległość wobec ZSRR, kryzys i brak opozycji, zamachy na obiekty publiczne. Prowadzenie działań antytureckich - polityka przymusowej asymilacji

Według raporty ze stycznia 1986 Bułgaria jest państwem jednonarodowych

Rusyfikacja kraju- aprobata dla pierestrojki: strajki pod koniec lat 80tych

Bunt w kierownictwie partii- grupa wysokich działaczy partyjnych z poparciem Gorbaczowa 10.11.1989 usuwają Żiwkowa z urzędu

Mładenow- nowy sekretarz BPK i Przewodniczący rady Państwa.

Grudzień 1989- Związek Sił Demokratycznych: koalicja 10 ugrupowań, Żelin Żelew na czele

Styczeń 1990- zmiany w Konstytucji. Zniesienie zapisu o kierowniczej roli partii. Rozpoczęły się rozmowy okrągłego stołu

Gabinety tarasowa i Łukanowa

30.03.1990- M. Padenow wybrany na prezydenta (do lipca 1990)

Wybory w 1990- zwycięża BPS (dawni komuniści), nowym prezydentem Żeliu Żelew. Premier Żdanow podaje się do dymisji w 1990. Według ZSD jest to koniec komunizmu w Bułgarii

1991- terapia szokowa, uwolnienie cen. Podział opozycji na Blok prawicowy i Centrum

Październik 1991- wybory zwycięża ZSD „Ruch” Filip Dimitrow tworzy jeden niekomunistyczny rząd (do 1992 konflikt Dymitrowa z Żelewem)

1992- pierwsze wybory powszechne, wygrywa Żeliu Żeliw

1994- powrót postkomunistów )Żan Widenow)

1996- kryzys, sytuacja na granicy zapaści

Listopad 1996- Stojanow prezydentem (Unia Sił Demokratycznych) Demonstracje, krach finansowy

Kwiecień 1997- przedterminowe wybory, wygrywa ZSD, nowym premierem Iwan Kostow, względna stabilizacja

WĘGRY

Trudna sytuacja ekonomiczna skłania ekipę rządzącą do podjęcia ostrożnych prób liberalizacji węgierskiego systemu politycznego.

22.05.1988r. Janos Kadar ustępuje z funkcji sekretarza generalnego WSPR (Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnicza) na rzecz dotychczasowego premiera KAROLYA GROSZA. Funkcję premiera przejął uważany za sprawnego reformatora Laszló NEMETH. 8. 05. 1989 - Kadar został usunięty z zajmowanej funkcji. Otworzyło to nowe możliwości dla represjonowanych dotąd środowisk dysydenckich.

Rozmowy „trójkątnego stołu” 13-18.09.1989 pomiędzy przedstawicielami władz a opozycją, w wyniku których uzyskano formalną zgodę komunistów na wprowadzenie systemu wielopartyjnego.

10. 1989 - WSPR przekształciła się w Węgierską Partię Socjalistyczną o programie zbliżonym do zachodnioeuropejskich socjaldemokracji. Na czele WPS stanął Rezso Nyers.

.03.1990 i 08.04.1990 - pierwsze wolne od 1945 wybory parlamentarne. Wygrywa centroprawicowe Węgierskie Forum Demokratyczne

listopad 1990 - Węgrzy w referendum opowiedziali się za przeprowadzeniem wyborów prezydenckich i likwidacją milicji robotniczej.

maj 1990 - premier: József ANTALL

sierpień 1990 - Prezydent republiki: ARPAD GONCZ

czerwiec 1991 - Węgry opuściła A. Czerwona

grudzień 1991 r. podpisały zaś układ o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. Problemy gospodarcze

8 i 30.05.1994 r.- nowe wybory. Zwyciężyła Węgierska Partia Socjalistyczna , która w koalicji ze Związkiem Wolnych Demokratów utworzyła nowy rząd. Premierem: postkomunista GYULA HORN

1995 - rząd postkomunisty G. Horna wprowadził program stabilizacyjny, tzw. Pakiet Laja Bokrosa (Lajos Borkos- minister finansów) przewidujący: ostre cięcia budżetowe, podniesienie podatków, dewaluację forinta zamrożenie płac.

W 1999 r. Węgry zostały przyjęte do NATO , a w 2004 do UE.

1998 r. wybory wygrali młodzi konserwatyści z partii Związek Młodych Demokratów - Węgierska Partia Obywatelska (FIDESZ- MPP) premier: Viktor ORBAN (FIDESZ) Rząd V. Orbana zauważalnie poprawił sytuacje ekonomiczną

2000 - Po sprawującym przez 10 lat urząd prezydenta Arpadzie Gonczu, parlament wybrał Ferenca Madla

2005 r. urząd ten objął Laszlo Sólyom

2002 - Koalicja FIDESZ-MDF wygrała wybory , ale nie mogła utworzyć rządu .

Zrobiła to centrolewicowa koalicja postkomunistycznej Węgierskiej Partii Socjalistycznej i liberalnego Związku Wolnych Demokratów.

Premierem: Peter Medgyessy

1994 - przyjęto ustawę lustracyjną poza upublicznieniem faktu współpracy ze służbami nie przewidywała żadnych kar. Obejmowała tylko współpracowników służb wewnętrznych , przy pominięciu kontrwywiadu i wywiadu.

W obliczu rozpadu koalicji Medgyessy został w 2004 r. zastąpiony przez Ferenca Gyurcsanyiego.

RUMUNIA

1964- deklaracja kwietniowa

1972 Ceauşescu- projekt systematyzacji. Akcja promowana jako sposób na budowę "wszechstronnie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego" zakładała przesiedlenie wsi i miała doprowadzić do całkowitej zmiany ich struktury

Pastor Laszlo Tokes obarcza winą za zabójstwo znajomego i nadzorcy prac renowacyjnych przy świątyni władze. Dochodzi do buntów. 15.12.1989- grupa parafian zebrała się pod mieszkaniem pastora, aby uniemożliwić blokadę jego parafii

---