„SENSY I BEZSENSY EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ”

D. Klus-Stańska i M. Nowicka

W rozdziale 1 niniejszej książki dotyczącym czytania ze zrozumieniem uczniów klas początkowych, autorki starają się odpowiedzieć na pytanie: czy szkoła uczy czytać? oraz dowieść słuszności swojego poglądu na ten aspekt edukacji zwracając uwagę na wszystko to co w szkolnej edukacji przyczynia się, rzutuje na nieumiejętności czytania ze zrozumieniem tekstów przez uczniów klas początkowych, mało tego, zniechęca ich do czytania, a nawet działa uwsteczniająco na uczniów, którzy płynnie czytali, uwielbiali książki i często po nie sięgali.

Książka ta z pewnością daje do myślenia, zwraca uwagę na rzeczy, których często nie dostrzegamy. Autorki książki w bardzo ciekawy i przystępny sposób omawiają błędy jakie popełniają nauczyciele dążący do tego, aby nauczyć swoich podopiecznych czytać. Nie są to jednak tylko błędy metodyczne, ale także po prostu błędne myślenie o nauce czytania (nauczyciele często nie zdają sobie sprawy na czym tak naprawdę polega umiejętność czytania, utożsamiającą je często tylko i wyłącznie z aspektem technicznym tej umiejętności) oraz bezwiedne korzystanie z podręczników metodycznych, które zakładają, że wszyscy uczniowie w określonym wieku mają wykonywać te same czynności, co tym samym oznacza, iż jednocześnie zakładają, że wszyscy ci uczniowie mają taki sam poziom oraz zakres wiadomości i umiejętności.

Cały wachlarz tytułowych szkolnych bezsensów przedstawiony jest w sposób bardzo obrazowy, co sprawia, że tekst jest niezwykle wciągający, a wszystko to dzięki licznym anegdotom przedstawiającym sytuacje ze szkolnych lekcji. Do każdej źle zorganizowanej szkolnej sytuacji, czy nauczycielskich błędów podczas nauki czytania autorki wysuwają szereg uzasadnień oraz mocnych argumentów na poparcie swoich przekonań, a także propozycje na pokonanie wielu trudności z jakimi borykają się nauczyciele. Poza tym mocną stroną tej książki są jasno i klarownie przedstawione rozwiązania metodyczne, wskazówki, uwagi, które warto brać pod uwagę, aby nie hamować dziecięcej potrzeby, radości oraz ciekawości związanej z czytaniem, a dodatkowo rozwijać umiejętność czytania ze zrozumieniem, zamiast odczytywania pojedynczych liter, słów. Ponadto bardzo istotne jest, aby dzieci traktowały książkę jako coś interesującego, a jednocześnie naturalnego w jego otoczeniu. Zastanawiające dla mnie było to, iż specjalnie organizowane, niecodzienne wizyty w szkolnej bibliotece, kojarzące się uczniom bardzo często czymś niezwykłym, uroczystym, oficjalnym, oczekiwanym, sprawiają, iż wizyty w bibliotece, czytanie książek zaczyna kojarzyć się uczniom z czymś rzadkim, czego nie robi się codziennie, a tylko i wyłącznie na specjalne okazje. Nigdy nie myślałam o tym w taki sposób, bowiem cała ta otoczka niezwykłości wydawała mi się jednak czymś pozytywnym, czymś co stawia książkę na piedestale, zwraca uwagę na jej niezwykłość, potrzebę szanowania, a jak się okazuje i o czym się przekonałam tego typu sytuacje wnoszą więcej szkody niż pożytku. Tutaj świetnym rozwiązaniem okazuje się biblioteczka klasowa, którą autorki bardzo sobie zachwalają oraz rozwiewają wszelkie związane z nią wątpliwości, obawy.

Po przeczytaniu niniejszego podrozdziału można dojść do wniosku, iż naukę czytania ze zrozumieniem należy przede wszystkim oprzeć na odpowiednio zbudowanych fundamentach, a więc nauczyciel chcący nauczać dzieci czytania musi podjąć wcześniej pewne ważne kroki, a już po przeczytaniu przez uczniów tekstu w odpowiedni sposób poprowadzić dalsze działania, myślenie ucznia, aby czytanie przebiegało w sposób interesujący, dostosowany do możliwości dzieci, aby nie było czymś bezsensownym i do niczego nie prowadzącym. Zatem bardzo ważne jest:

1. Poznanie poziomu umiejętności czytania każdego dziecka z osobna (wielu uczniów już na początku września pierwszej klasy potrafią płynnie czytać nawet trudne teksty, o czym nauczyciele nie mają często pojęcia).

2. Danie możliwości czytania tekstów dostosowanych do poziomu umiejętności czytelniczych uczniów (czytanie uproszczonych, nierealistycznych, cukierkowo przekłamanych, ubogich leksykalnie i tematycznie tekstów z pewnością nie zachęca do ich czytania, nie budzi satysfakcji, niczego nowego nie uczy, do niczego nie motywuje, nie pobudza myślenia) - biblioteczka klasowa.

3. Odejście od nadmiernego eksponowania technicznego aspektu czytania, który nie gwarantuje tak naprawdę czytania ze zrozumieniem, a nawet powoduje poczucie jego bezsensu (prymitywne ćwiczenia słuchu fonematycznego, ciągłe głoskowanie), na rzecz aspektu semantycznego (dosłowne rozumienie tekstu) oraz krytyczno-twórczego (interpretowanie, przeżywanie utworu). Oznacza to, iż czytanie powinno być punktem wyjścia do własnego myślenia, odkrywania nowych idei, stawiania pytań, do twórczości oraz innowacyjnego działania, a nie tylko bezmyślnego odczytywania ciągle jednych i tych samych treści, które nic nie wnoszą, do niczego nie prowadzą (tutaj bardzo ważne jest m.in. stawianie odpowiednich pytań, o których piszą autorki książki).

Jeżeli chodzi o ostatni z punktów, książka przedstawia wiele wskazówek co do tego w jaki sposób rozwijać oraz sprawdzać umiejętność dosłownego rozumienia tekstu, co robić, aby przeczytany tekst pobudzał do krytycznego myślenia oraz twórczego działania.

Poza tym autorki zwracają ogromną uwagi na potrzebę głośnego czytania dzieciom przez dorosłych. Ja osobiście nie zdawałam sobie sprawy z tego jak wielkie ma to znaczenie dla rozwoju dziecięcej umiejętności czytania ze zrozumieniem. Wydawałoby się, że czytanie ze zrozumieniem nie ma nic wspólnego ze słuchaniem czytanego tekstu. W końcu słuchanie to nie czytanie. Widać okazuje się inaczej.

Podsumowując, książka ta, a przynajmniej rozdział 1, wywarł na mnie bardzo pozytywne wrażenie, bowiem dotknął faktów o których nie miałam wcześniej pojęcia, otworzył umysł, zmusił do refleksji. Oprócz fascynującej treści merytorycznej, w dużej mierze praktycznej, na uwagę zasługuje także to, w jaki sposób treść ta została przedstawiona, jasno, klarownie, w sposób zajmujący, dobitny, bez owijania w bawełnę. Książka ta z pewnością jest odpowiednią lekturą na nauczycieli, którzy chcą skutecznie nauczać dzieci czytania ze zrozumieniem. Wielu z nich często nie dostrzegają swoich błędów, nie jest w stanie odpowiedzieć sobie na pytania: Dlaczego dziecko nie chce czytać? Dlaczego nie rozumie tekstu, mimo iż bardzo często ładnie i płynnie czyta? Niniejsza lektura w bardzo przejrzysty sposób odpowiada na te i wiele innych pytań, rozwiewa wiele wątpliwości oraz daje pomysły na skuteczną i ciekawą naukę czytania ze zrozumieniem.

---