1. Omów pojęcie finansów publicznych.

Głównym zadaniem finansów publicznych jest gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych przez instytucje publiczne -prawne (państwo, związki państw; organizacje międzynarodowe, samorządowe, instytucje ubezpieczeniowe i inne). Finanse publiczne są materialną podstawą działania tych instytu­cji i warunkiem spełniania przez nie funkcji społecznych i gospodarczych¹ dla których zostały powołane. ' .

Głównymi źródłami dochodów publicznych są: podatki, opłaty publiczne da­rowizny, kontrybucje, grzywny, kary, pożyczki, oprocentowanie, emisja a-;a-ków pieniężnych i papierów wartościowych, wpływy ze sprzedaży lub dzierża­wy mienia publicznego, lokaty, depozyty, składki i inne.

Wydatki publiczne obejmują głównie finansowanie administracji państwowej. wymiar sprawiedliwości, ochrony porządku publicznego, obronności,'służby zdrowia, oświaty, nauki i sfery socjalnej (wypłaty rent, emerytur, stypendiów, zasiłków itp.). Mogą one obejmować także finansowanie rozwoju gospodarki narodowej, poszczególnych procesów lub podmiotów gospodarczych.

Istnieniu finansów publicznych towarzyszy system organów finansowania, spełniających na poszczególnych szczeblach administracji państwowej funkcje decyzyjne (ustalanie wysokości dochodów i rozdział wydatków), funkcje pobo­ru (aparat skarbowy) i funkcje kontrolne. Finanse publiczne obejmują więc-'

1) pobieranie i gromadzenie dochodów; '^.'

2) wydatkowanie środków publicznych; "•^la'^;

3) finansowanie deficytu;

4) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

5) zarządzanie środkami publicznymi; • •

6) zarządzanie długiem publicznym.

2. Wymień i omów podstawowe zasady budżetowe.

Zasady budżetowe - zasady zapewniające prawidłowe funkcjonowanie gospo­darki budżetowej państwa. Regulują ogół czynności związanych z gromadze­niem i rozdzielaniem środków budżetowych, dotyczą zwłaszcza cech gospo­darki uważanych za najważniejsze dla właściwej realizacji politycznej i ekono­micznej funkcji budżetu. p^stawowe zasady budżetowe;

l) zasada jedności dotyczy wewnętrznej konstrukcji budżetu i wymaga objęcia całości dochodów l wydatków państwa jednym tylko budżetem . (jedność formalna) oraz przeznaczenia wszystkich dochodów budżeto­wych na pokrycie całości wydatków budżetowych (jedność materialna). . Sprzeczne z zasadą jedności jest przeznaczenie określonych dochodów na. określone rodzaje wydatków, czyli tworzenie funduszy. Fundusze uniemożliwiają przerzucanie środków między zadaniami, krepują swo­bodę organom budżetowym w określaniu priorytetów zadań i hierarchii potrzeb w zakresie wydatków, zamrażają środki finansowe.

' 2) .zasada powszechności (zupełności) - polega na objęciu budżetem pań­stwa działalności finansowej wszystkich jednostek państwowych, nieza­leżnie od formy, wjakiej rozliczają się one z budżetem. Oznacza to włączanie do budżetu w pełnych kwotach wszystkich dochodów i wy­datków, tj, budżetowania brutto, w przeciwieństwie do metody budże­towania netto, dopuszczającej powiązanie „wyników" — nadwyżką lub dotacją z budżetu- Prawo finansowe dopuszcza wiele wyjątków od za-.; sady zupełności, tworząc formy organizacyjno-prawne gospodarki po­zabudżetowej (np. środki specjalne, gospodarstwa pomocnicze, zakłady budżetowe).

3) zasada roczności - zapewnia periodyczność uchwalanego przez parla-, ment budżetu,

4) zasada szczegóSowości - oznacza takie usystematyzowanie dochodów jli^i wydatków budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność rządu, "' ' pozwalając na pełnąjej ocenę przez parlament. Jest to postulat ujmowa­nia dochodów i wydatków budżetowych z podziałem na grupy rodzajo-sv. we, według ustalonej klasyfikacji

5) zasada równowagi budżetowej - określa konieczność wzajemnego

dostosowania ogólnej kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty

• dochodów. Ścisłe jej przestrzeganie wykluczałoby więc powstawanie deficytów budżetowych i długu publicznego.

Do zasad budżetowych uzupełniających zalicza się:

ri) zasadę uprzedmości - zobowiązującą do uchwalenia budżetu przed

rozpoczęciem nowego roku budżetowego,

,.,,2) zasadę specjalizacji, która oznacza wiążące prawnie ujęcie kwot środ­ków publicznych w odpowiednich podziałkach budżetowych (tzn. wy­datki mogą być dokonywane tylko na określony w budżecie cel i po" -winny finansować określone zadanie)

3) zasadę jawności budżetu (powszechność dostępu do informacn :fcr zapewnia odpowiedni stopień kontroli). ^^łt

3. Wymień i scharakteryzuj rodzaje środków publicznych.

Środkami publicznymi są:

1. dochody publiczne, do których zaiicza się: - ^. .'

a) daniny publiczne - podatki oraz inne świadczenia pieniężne,, któryś obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu teryto­rialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów pa-blicznych wynika z odrębnych ustaw; . .• ..^;. ,

b) pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów pu. blicznych, do których zalicza się:

-opłaty,

- dochody z mienia, w szczególności z najmu oraz z dzierżawy .'i'm-' nych umów o podobnym charakterze oraz dywidendy:- ^ wniesionego kapitału, ., ::::,•.

- dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, oraz dochody:^ świadczenia usług, . •.•'..

- spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej,

- inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów, o ile są pobierane przez organy finansowane z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki -;.

2. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi ora2 środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej;

3. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych Jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pocho­dzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finan wych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek saUK? rządu terytorialnego, ^

c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, ^

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów: ^

4. przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyski-' wane w związku z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł, gi

poecie Skarbu Państwa.

'i-.:'^arb Państwa to pojęcie wywodzące się historycznie z oddzielenia w starożyt" •r. ',n. Rzymie majątku panującego władcy od majątku publicznego. Współcze-^.•'.g.v,,-icrajach rozwiniętych instytucja skarbu państwa jest efektem rozwinięcia

",^-untowania się teorii osobowości prawnej państwa, co doprowadziło do

, -^onifikacji z punktu widzenia prawa tej instytucji.

'•p&ecnie .'Skarb Państwa jest w Polsce instytucją prawną występującą .stosunkach cywilnoprawnych jako podmiot praw i obowiązków dotyczących '-ne/ęsci mienia państwowego, która nie pozostaje pod zarządem innych pań-,;„iw:owych osób prawnych tj. prawa majątkowe państwa jako podmiotu upraw-'.•;;jcr i obowiązków majątkowych, uczestnika obrotu cywilnego i działalności

•gospodarczej oraz zarządu mieniem państwa, prowadzącym ewidencję majątku

• ^ólnoaarodowego- - • . .

C^kaA Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych jednostek gospodarczych będących osobami prawnymi samodzielnie gospoda­rującymi częścią mienia ogólnonarodowego (są'to np. przedsiębiorstwa pań­stwowe i spółki skarbu państwa), podobnie jak one nie ponoszą odpowiedzial­ności -za zobowiązania Skarbu Państwa. Skarb Państwa odpowiada głównie za

•"jednostki budżetowe.

^

Jałto podmiot praw i obowiązków Skarb Państwa dysponuje zasobami finanso­wymi budżetu państwa.

''S; Wymień i scharakteryziEJ podmioty sektora finansów pu-

Do sektora finansów publicznych zalicza się:

feU) organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kon­troli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki f; samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki;

H'2) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze l: jednostek budżetowych;

^?' 3) fundusze celowe;

^:' 4) państwowe szkoły wyższe; -.-'5) jednostki badawczo-rozwój owe;

^- 6) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

;: 7) państwowe lub samorządowe instytucje kultury;

8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego UbezpieczeN^ Społecznego i zarządzane przez nie fundusze; '..'<,<

9) Narodowy Fundusz Zdrowia; .^.'

10) Polską Akademię Nauk i tworzone przez niąjednostki organizacyjne- ' państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawa odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z Y.Maczfe;' niem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

6. Omów gospodarkę finansową wybranego fugiduszsi celoweso.-'

Funduszem celowym jest fundusz ustawowo powołany przed dniem wejścia w życie ustawy, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a " datki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań, g

•r.ts

Fundusz ceiowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniona;

rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej^ fundusz.

Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z:

1) budżetu państwa - jest państwowym funduszem celowym;

2) budżetu gminy, powiatu lub województwa - jest gminnym, powiatowynr';^;

lub wojewódzkim funduszem celowym.

Podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest roczny plan finanso-;, /| wy. Wydatki funduszu celowego niogą być dokonywane tylko w ramach posła-'"-, 'j danych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje" ^:' z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego i pozosta- .| łości środków z okresów poprzednich. Fundusze celowe mogą zaciągać kredyty | i pożyczki, o ile ustawa tworząca fundusz tak stanowi.

Fundusze celowe mogą być istotnymi, z finansowego punktu widzenia, instytu- J cjami finansowymi (np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy,.. j Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych), jak i pomocni-: | czymi, o niewielkich stosunkowo źródłach dochodów (Fundusz Pracy, Pan', .j stwowy Fundusz Kombatantów, Fundusz Alimentacyjny) bądź posiadać wła- .| snę, wystarczające źródła dochodów (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska.' J i Gospodarki Wodnej, Centralny Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym j i Kartograficznym, Centralny fundusz Ochrony Gruntów Rolnych).

" Omów funkcja rozdzieiczs

.ocznych.

'f.ink.cia redystrybucyjna oznacza rozmieszczenie zasobów (dochodu i majątku) .^jle kryterium podstawowych potrzeb, wkładu Jednostki w proces produkcji ;.,v-vdainosci) i równych szans w dostępie do dóbr i usług.

'atniejs wiele kryteriów redystrybucji ze względu na różnorodność przepływów

.^apsowych. Dokonywane są one w głównie:

''^•) w płaszczyźnie terytorialnej - między regionami i w ramach innych jed-;••:<. nostek podziału terytorialnego kraju,

'.'-,2) w płaszczyźnie podmiotowej - między dysponentami środków budże­towych, między podmiotami własności lub krajem i zagranicą, V) w płaszczyźnie przedmiotowej - między sferą produkcji i spożycia,

spożycia i inwestycji iub oszczędności, między gałęziami gospodarki, 4) w płaszczyźnie czasowej - między kolejnymi, corocznymi budżetami, „^.piiędzy interesami długofalowymi a doraźnymi itd.

§, Zdefiniuj pojęcie państwowego długu pasbHcznego. Omów

•metody ograniczania długa i deficytu publicznego.

•'Mir'dochody budżetowe są niedostateczne dla zrealizowania niezbędnych wy­ników, na ich pokrycie musimy znaleźć inne środki. Mogą to być nie zaliczane ufi dochodów pozostałości (nadwyżki) z poprzednich łat oraz dochody ze

.i sprzedaży mienia, zwykle jednak deficyt pociąga za sobą konieczność pożycze-

Jhia-pieniędzy. Powstaje wówczas dług publiczny.

Diug publiczny może być zaciągany w różnych formach. Dła Skarbu Państwa podstawową formą zaciągania długu publicznego jest sprzedaż skarbowych papierów wartościowych, gminy częściej korzystają z kredytów i pożyczek Udzielanych przez banki i inne sytuacje finansowe, w tym przez fundusze celo-ł%, często oferujące preferencyjne warunki oprocentowania i spłaty.

Państwowy dług publiczny to nominalne zadłużenie podmiotów sektora fman-.f'ów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych po­między podmiotami należącymi do tego. samego sektora .

•-'sejmuje zobowiązania z tytułów:

...a) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytel­ności pieniężne, J?,) zaciągniętych kredytów i pożyczek,

c) przyjętych depozytów,

d) wymagalnych zobowiązań:

• jednostek budżetowych.

• wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych p0

i gwarancji. . ^

ai

Łączną kwotę d-ługu oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań, pr?^ łączeniu wzajemnych zobowiązań podmiotów sektora finansów publicznycK" Wartość nominaina:

1) wartość nominalna wyemitowanych papierów wartościowych, '

2) wartość nominalna zaciągniętej pożyczki, kredytu lub innego zobowią­zania, tj. kwota świadczenia głównego, należna do zapłaty w dniu-wy­magalności zobowiązania.

Dług publiczny tworzą skumulowane deficyty budżetowe planowane w bada­cie państwa i w budżetach jednostek samorządu terytorialnego. Podczas ody dług publiczny dotyczy okresu wieloletniego i powstaje poprzez nawarstwianie się w ciągu tego okresu różnorodnych zobowiązań finansowych, deficyt bud/e" Iowy związany jest z okresem rocznym (roku budżetowego) i dotyczy zobowią­zań zaciąganych v/ formie przychodów w ramach danej gospodarki budżetowe! (budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego). |||,

W związku z potrzebami adaptacji polskich rozwiązań prawnych do przepisów Unii Europejskiej kategoria deficytu i długu publicznego stała się podstawo­wym kryterium oceny polityki finansowej państwa. Zgodnie z Traktatem wMaastricht limit stanowiący równocześnie zobowiązanie makroekonomiczne państw wchodzących w skład Unii, jako kryteria konwergencji (zbieżności) są:

dla deficytu - 3% dopuszczalnej wielkości PK_B, a dla długu - 60% PKB.. a|g|.

9. Zdefiniuj pojecie deficytt

Deficyt budżetowy występuje wtedy, gdy wydatki budżetowe są większe od

dochodów.

W ujęciu ekonomicznym wyróżnia się dwa rodzaje deficytu sektora public;

• deficyt pierwotny, który ukazuje, jak kształtowałoby się saldo budż®^-;

we, gdyby nie zachodziła konieczność sfinansowania kosztów zwiążą-' nych z istniejącym długiem publicznym. Wystąpienie ujemnego deficy-' tu pierwotnego świadczy o rzeczywistej nierównowadze budżetowej i przekroczeniu granicy bezpieczeństwa długu publicznego, s,';

•f^ł 'deficyt konwencjonalny, który wskazuje na zależność między kategorią deficytu i długu publicznego, choć dług ten nie jest konsekwencją jedy­nie finansowania deficytów w drodze zaciągania pożyczek.

:tefari'a-o finansach publicznych rozróżnia dwa rodzaje deficytów:

^: 'y deficyty budżetowe, które powstają w budżecie państwa oraz budżetach . •.,;:;•.: jednostek samorządu terytorialnego,

• ^». deficyt sektora finansów publicznych.

K^iRcyl- budżetu państwa określany jest jako ujemna różnica między docho-.l^gii.a wydatkami budżetu państwa. Deficyt budżetu jednostki samorządu fieryłorialnego określany jest jako ujemna różnica między dochodami a wydat-Ssi..'budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego.

^dzaje i wielkość źródeł pokrycia deficytu budżetowego określa ustawa bu-Mo'va, a deficytu poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i ich ,1,'Jkość określaj ą uchwały budżetowe. |$efi&yt budżetu państwa finansowany jest przychodami pochodzącymi:

.|^;;»::,.. ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym

•^A:'; i zagranicznym,

| • z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych, i^-. z pożyczek,

ip.^' z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa, D?--:*¹:- z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych. jednostki samorządu terytorialnego jako źródło pokrywania deficytu mogą wy­korzystywać również dodatkowo inną kategorię - wolne środki jako nadwyżki jodków na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, 'byoikające z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

fNicyt sektora finansów publicznych jest ujemną różnicą między dochodami

•;pub licznymi, powiększonymi o bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagra-

•'iicznych, a wydatkami publicznymi w danym okresie rozliczeniowym.

różnica między dochodami a wydatkami budżetu stanowi odpowiednio nad-

l^zkę budżetu lub deficyt budżetu

8

---