Etyka to dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.
Deontologia - Termin ten stosuje się do określenia nauki o powinnościach i obowiązkach wynikających ze statutów i przyjętych zwyczajów w różnych zawodach (kodeksy lekarskie, prawnicze). Reguły deontologiczne formułowane są ze szczególnym uwzględnieniem aspektu moralnego, ale za podstawę mają prawo handlowe, cywilne lub administracyjne. Nakazy takiego kodeksu mają charakter imperatywu ustalanego przez oficjalne władze (w wypadku zawodów o wysokim stopniu zorganizowania) lub przez obyczaj (kiedy brak oficjalnej kodyfikacji - w przypadku zawodów mniej zorganizowanych) i odnoszą się do rozwiązań w konkretnych sytuacjach danego zawodu.
Eudajmonizm - stanowisko etyczne głoszące, że szczęście (eudaimonia) jest najwyższą wartością i celem życia ludzkiego. Eudajmonizm występuje prawie wyłącznie w teoriach etycznych hellenizmu. Eudajmonista rozumie szczęście inaczej, niż zazwyczaj rozumie się je współcześnie: nie jako subiektywne zadowolenie, ale jako pewien stan zachodzący na skutek właściwego postępowania, np. apatheię, ataraksję czy eutymię.
Personalizm - nazwa kilku (czasem przenikających się) kierunków współczesnych filozoficznych o nastawieniu na autonomiczną wartość osobowości, przykładających szczególną wagę do pojęcia osoby (łac. persona).
9. Aksjologia w szerokim znaczeniu zajmuje się:
w aspekcie teoretycznym
analizą natury wartości (tego, co cenne, dobre), a więc zagadnieniem, czym jest wartość, jaki jest jej charakter (subiektywny, obiektywny, absolutny, względny itp.),
dociekaniem źródeł i mechanizmów powstawania wartości;
w aspekcie systematyzującym i postulatywnym
podstawami i kryteriami wartościowania,
klasyfikacją wartości (np. wyodrębnianiem wartości autotelicznych (jako celów samych w sobie) i służących do ich realizacji wartości instrumentalnych),
budowaniem ich hierarchii i ustalaniem, co stanowi wartość najwyższą (tzw. summum bonum),
ich statusem ontycznym, relacjami z innymi bytami, sposobami ich poznawania i realizowania;
w aspekcie socjologicznyczm i teoretyczno-kulturowym
badaniem społecznego funkcjonowania wartości w danej epoce historycznej, zbiorowości społecznej i kulturze.
Obiektywizm - filozofia stworzona przez Ayn Rand, powieściopisarkę, scenarzystkę i filozofkę. Rand nawiązywała do tradycji arystotelesowskiej i kapitalistycznej. Sprzeciwiała się kolektywizmowi, nacjonalizmowi, rasizmowi i socjalizmowi.
Monizm (gr. mónos jedyny) - filozoficzny pogląd według wąskiej definicji uznający naturę wszelkiego bytu za jednorodną: materialną (materializm, monizm materialistyczny), duchową (spirytualizm, monizm spirytualistyczny) lub materialno-duchową (np. panteizm, choć nie tylko). Taki monizm jest poglądem przeciwstawnym do dualizmu i pluralizmu.
Pluralizm jest to w filozofii:
Stanowisko ontologiczne w myśl którego rzeczywistość składa się z bytów różnorakich, niesprowadzalnych do wspólnego mianownika; reprezentowane m.in. przez takich filozofów jak: Empedokles, Anaksagoras, Leibniz czy egzystencjaliści.
Stanowisko metodologiczne, (częściej nazywane pluralizmem teoretycznym) w myśl którego dopuścić należy wielość metod lub teorii przy wyjaśnianiu zjawisk, reprezentowane m.in. przez takich filozofów jak: Imre Lakatos, Paul Feyerabend, Ludwik Fleck, Ludwig Wittgenstein.
11. Idea dobra stoi u Platona , na czele jego systemu przewyższając w hierarchii nawet ideę istnienia. Jest pierwszą zasadą, wedle której powstał świat i ostatecznym celem do którego dąży.
Od czasu pojawienia się interpretacji myśli Platona, w filozofii europejskiej zaistniała silna tendencja do uważania dobra nie za wartość, lecz za obiektywny byt, co wprowadziło do etyki sporo zamieszania.
Arystoteles twierdził, że naturę dobra znajdzie się nie przez abstrakcyjne myślenie, lecz przez ustalenie jakie w rzeczywistym życiu ludzie sobie stawiają cele. Nie ma innego dobra niż realne. Cele mogą być niższe lub wyższe; wyższe są te, dla których niższe są środkami. Doszedł do wniosku, że musi istnieć cel najwyższy, który do niczego nie jest środkiem. Nazywał go dobrem osiągalnym.
Stoicy uznali jako pierwsi, że dobro to nie byt obiektywny, lecz po prostu działanie zgodne z ogólnym porządkiem świata, narzucanym przez abstrakcyjny, bezosobowy absolut zwany przez nich pneumą. Przeciwstawianie się woli pneumy to zło, zaś działanie w zgodzie z jej wolą to dobro. Tam, gdzie następuje działanie sprzeczne z kierunkiem nadawanym przez pneumę całemu światu powstaje zło i cierpienie.
Święty Augustyn połączył poglądy stoików i Platona i włączył je oba do chrześcijańskiego systemu etyki. Nauczał on, że cokolwiek istnieje, o ile istnieje, jest dobrem, inaczej mówiąc dobro jest tym, co jest, zło natomiast jest tym, czego nie ma w dobru. Świat według niego, jako dzieło Boże, jest dobry. Mówiąc bardziej współczesnym językiem, dobro istnieje obiektywnie i jest równoważne woli Boga, zaś zło obiektywnie nie istnieje i jest tylko brakiem dobra.
Fryderyk Nietzsche zerwał z poglądem, że dobro i zło można w jakikolwiek sposób zobiektywizować i że są to zawsze wartości subiektywne zależne od sytuacji i warunków. Uważał on, że to wszystko co uważamy za wartości jest względne i subiektywne. W szczególności wartości moralne. Nie ma moralności obiektywnej, powszechnie obowiązującej; każdy ma taką jaka mu dla jego celów życiowych jest potrzebna i jaka odpowiada jego uczuciom. Jest to relatywistyczna teoria wartości stosowana w praktyce przez wielu ludzi.
Intelektualizm etyczny - pogląd głoszący, że postępowanie człowieka zależy wyłącznie od jego wiedzy na temat dobra i zła. Człowiek wiedzący co dobre nie może czynić źle - jeśli zatem źle postępuje, oznacza to, że jego wiedza na temat dobra jest niepełna.
Sokrates broni człowieka wewnętrznego, ponieważ w ten sposób broni samego siebie oraz wiedzę, którą to Sokrates nad wyraz cenił. (NIE MAM CO DO TEGO PEWNOŚCI)
Idea dobra stoi u Platona , na czele jego systemu przewyższając w hierarchii nawet ideę istnienia. Jest pierwszą zasadą, wedle której powstał świat i ostatecznym celem do którego dąży. Od czasu pojawienia się interpretacji myśli Platona, w filozofii europejskiej zaistniała silna tendencja do uważania dobra nie za wartość, lecz za obiektywny byt, co wprowadziło do etyki sporo zamieszania.
Idealne państwo polega na podziale zadań i tak jak trzem częściom duszy odpowiadają trzy cnoty, tak samo powinny odpowiadać im trzy stany społeczeństwa: stan uczonych (władców-filozofów) dbających o rozumne kierowanie państwem i umożliwiających prowadzenie przez pozostałych obywateli rozumnego i cnotliwego życia; stan strażników (wojskowych) dbających o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz stan żywicieli, zapewniających zaopatrzenie wspólnoty w potrzebne dobra materialne. Platon kładł ogromny nacisk na hierarchię społeczeństwa. Utożsamiał losy państwa z losem klasy rządzącej. Aby państwo było trwałe, potrzebna jest mu silna pozycja arystokracji. Osiągnąć ją należy przez swoisty kolektywizm. (TROCHĘ NIE NA TEMAT CHYBA, ALE MYŚLĘ ŻE WYPOWIEDŹ POSIADA SWOISTY POTENCJAŁ)
Arystoteles. Nazywał on cnotami zalety etyczne, a osobą cnotliwą (dzielną etycznie) człowieka, który bez trudu rozpoznaje wymagania moralne, jakie stawia przed nim dana sytuacja i postępuje według nich nieprzymuszony. Arystoteles dzielił cnoty na moralne, czyli cechy charakteru oraz intelektualne będące cechami umysłu.
Areté (gr. ἀρετή) - najczęściej termin ten tłumaczy się jako "cnota" (rzadziej i przeważnie dawniej także jako "dzielność" lub "męstwo"), ale jego dokładne przetłumaczenie sprawia trudność, ponieważ w różnych czasach miał różne znaczenia. Początkowo oznaczał męstwo, bohaterstwo, później zdatność (sposobność) człowieka i każdej zresztą rzeczy do spełniania swojego właściwego zadania, wreszcie zaś zaletę moralną, czyli cnotę.
(SORRY ALE MEGA CHUJOWE PYTANIE, POCZYTAJCIE SOBIE MOŻE O ETYCE CHRZEŚCIJAŃSKIEJ I STAROŻYTNEJ I COŚ OBCZAJCIE)
(NA TO TEŻ NIESTETY NIE ZNALAZŁEM ODPOWIEDZI ;/ )
i 22. (NO NIEFAJNIE JEST WAM POWIEM)
Za istnieniem Boga przemawia pięć argumentów, nazywanych drogami:
jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg
jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg
jeśli byty przygodne nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają), musi istnieć byt konieczny - Bóg
jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg
jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą o istnieniu Boga, kierującego światem nieożywionym.
Przełom kartezjański polega na tym, że zmieniony został przedmiot ludzkiego poznania i miłości, w porządku zmysłowym i w porządku duchowym. Miejsce realnych rzeczy zajęły idee. Kartezjusz uważał, że nie poznajemy i nie kochamy rzeczy takich, jakimi one są w rzeczywistości, lecz tylko istniejące w naszej świadomości ich przedstawienia. Co więcej Kartezjusz uznał Boga za zwodziciela, który daje nam poznać świat taki jakim go chce pokazać (np. gdyby Bóg powiedział że dwa jest pięć, świat uznał by ta zmianę)
-prawda, które uzasadnia serce, a nie uzasadnia rozum (umysł orientujący się według serca to umysł subtelny)
-zarówno rozum, jak i pojmowanie są skazane na samoograniczanie się (nie możemy się obejść ani bez ścisłych definicji odkrywanych przez rozum, ani bez zasad odkrywanych przez serce)
Najważniejszą decyzją serca było przyjęcie wiary=> patrz. zakład Pascala
Zmysł obowiązku jest narzucany ludziom w procesie wychowania i wynika z miejsca, jakie przyszło nam zajmować w społeczeństwie. Regułę tę wyraża imperatyw obowiązku: Postępuj tak, jakby zasada twojego postępowania miała się stać siłą twej woli ogólnym prawem.
Według późnego Kanta moralne jest to, co jest czynione z obowiązku, to zaś, co się robi z własnej ochoty, jest albo obojętne moralnie - jeżeli nie stoi w sprzeczności z naszymi obowiązkami - albo naganne - jeśli stoi.
Molność jest warunkiem koniecznym do istnienia moralności, ze wszystkimi zakazami i nakazami. Nie da się udowodnić, że wolność istnieje, ale można jej istnienie założyć, czyli właśnie postulować.
35. Wolność ma trzy zasadnicze wymiary:
1. metafizyczny;Wolność ( jest atrybutem rozumu)
2. powszechnodziejowy(historia jest procesem przynoszącym coraz szerszy zakres wolności)
3. społeczno-polityczny. (państwo to zakończenie procesu zdobywania ostatecznej świadomości wolności człowieka)
36.Wyróżniamy „wolność od czegoś” (negatywna, brak zewnętrznego przymusu, wolność od prześladowań, wolność od strachu, wolność od głodu)i „wolność do czegoś”(pozytywna, w której akcentuje się moment wyboru i możliwość jego zaistnienia)