Semestr zimowy 2006/2007

Nazwa przedmiotu: prawo (prawo gospodarcze)

Rodzaj i rok studiów: II rok I i II tok studia stacjonarne

Prowadzący: dr Grzegorz Chałupczak

Treści programowe w zakresie prawa gospodarczego.

1. Ogólne zagadnienia z zakresu prawa gospodarczego.

1. Podstawowe pojęcia:

• Prawo gospodarcze (publiczne i prywatne).

• Przedsiębiorca.

• Mikroprzedsiębiorcy, mali i średni przedsiębiorcy.

• Działalność gospodarcza.

• Przedsiębiorstwo - zakład - oddział.

• Firma.

• Prokura.

• Formy koncentracji gospodarczej (koncern, trust, kartel, konsorcjum, joint venture, pul, tzw. konglomerat, tzw. holding)

2. Zasady działalności gospodarczej.

3. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej.

• Rejestracja działalności gospodarczej

• Koncesje i zezwolenia.

• Prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne.

2. Przedsiębiorcy i inne podmioty w działalności gospodarczej - ustrój, funkcjonowanie, ochrona prawna.

1. Spółki.

1. Zagadnienia ogólne.

• Spółki handlowe i spółki cywilne.

• Spółki jednoosobowe.

• Ogólna charakterystyka spółek osobowych i kapitałowych.

Spółki osobowe.

b1) Spółka cywilna.

• Powstanie spółki cywilnej i jej ogólna charakterystyka.

• Stosunki wewnętrzne.

• Wkłady wspólników.

• Charakter prawny majątku spółki.

• Prowadzenie spraw spółki.

• Udział w zyskach i stratach.

• Stosunki zewnętrzne.

• Reprezentacja.

• Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

• Zmiana i rozwiązanie umowy spółki.

• Przekształcenie spółki cywilnej.

b2) Osobowe spółki handlowe - zagadnienia wspólne.

b3) Spółka jawna.

• Powstanie spółki jawnej i jej ogólna charakterystyka.

• Stosunki wewnętrzne.

• Wkłady wspólników.

• Prowadzenie spraw spółki.

• Udział w zyskach i stratach.

• Przeniesienie praw na osobę trzecią.

• Zakaz konkurencji.

• Stosunki zewnętrzne.

• Reprezentacja.

• Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

• Rozwiązanie spółki jawnej i wystąpienie wspólnika ze spółki.

• Likwidacja spółki jawnej.

b4) Spółka partnerska.

• Powstanie spółki partnerskiej i jej ogólna charakterystyka.

• Odpowiedzialność partnera za zobowiązania spółki.

• Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja.

• Rozwiązanie spółki partnerskiej.

b5) Spółka komandytowa.

• Powstanie spółki komandytowej i jej ogólna charakterystyka.

• Pozycja prawna komplementariusza.

• Pozycja prawna komandytariusza.

b6) Spółka komandytowo-akcyjna.

• Powstanie spółki komandytowo-akcyjnej i jej ogólna charakterystyka.

• Stosunki zewnętrzne.

• Odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

• Reprezentacja

• Stosunki wewnętrzne

• Prowadzenie spraw spółki.

• Udział w zyskach i stratach.

• Rozwiązanie i likwidacja spółki komandytowo-akcyjnej.

• Wystąpienie wspólnika.

• Spółki kapitałowe.

c1) Zagadnienia ogólne.

• Spółka kapitałowa w organizacji.

• Wkłady w spółkach kapitałowych.

c2) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

• Powstanie spółki z o.o.

• Kapitał zakładowy.

• Udziały.

• Prawa i obowiązki wspólników w spółce z o.o

• Organy spółki z o.o.

• Zgromadzenie wspólników.

• Zarząd.

• Rada nadzorcza

• Rozwiązanie i likwidacja sp. z o.o.

c3) Spółka akcyjna.

• Powstanie spółki akcyjnej.

• Kapitał zakładowy.

• Akcje.

• Prawa i obowiązki wspólników w spółce akcyjnej

• Organy spółki akcyjnej.

• Walne zgromadzenie.

• Zarząd.

• Rada nadzorcza

• Rozwiązanie i likwidacja spółki akcyjnej.

• Przedsiębiorstwo państwowe

a) Organy zarządzania przedsiębiorstwem.

• Ogólne zebranie pracowników (delegatów).

• Rada pracownicza.

• Dy­rektor przedsiębiorstwa.

b) Komercjalizacja.

c) Prywatyzacja.

• bezpośrednia,

• pośrednia.

3. Spółdzielnie.

a) Tryb zakładania spółdzielni.

b) Organy spółdzielni.

• Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli).

• Rada nadzorcza.

• Zarząd.

• Zebranie grup członkowskich

c) Członkostwo spółdzielni.

d) Prawa i obowiązki członków.

e) Ustanie członkostwa.

3. Upadłość przedsiębiorcy.

1. Zdolność upadłościowa.

2. Podstawy ogłoszenia upadłości.

3. Właściwość sądu.

4. Przebieg postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości.

5. Postępowanie upadłościowe sensu stricte.

A) w przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego,

B) w przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu.

4. Podstawowe zagadnienia wybranych umów gospodarczych.

1. Umowy służące przenoszeniu praw.

1. Umowa sprzedaży.

2. Umowa darowizny.

1. Umowy dotyczące świadczenia usług.

1. Umowa o dzieło.

2. Umowa zlecenia.

3. Umowa agencyjna.

4. Umowa komisu.

5. Umowa przewozu.

6. Umowa spedycji.

1. Umowy regulujące używanie rzeczy i praw.

1. Najem.

2. Dzierżawa.

3. Użyczenie.

4. Umowa leasingu.

1. Umowy kredytowe oraz zabezpieczające.

1. Umowa pożyczki.

2. Umowa kredytu.

3. Umowa rachunku bankowego.

4. Umowa poręczenia.

5. Papiery wartościowe.

1. Papiery wartościowe imienne opiewające na wierzytelność.

2. Papiery wartościowe na okaziciela opiewające na wierzytelności.

3. Papiery wartościowe na zlecenie opiewające na wierzytelność.

4. Weksle.

5. Pojęcie i rodzaje czeków.

6. Pojęcie i rodzaje obligacji.

6. Rozstrzyganie sporów gospodarczych.

1. Tryb i rodzaj postępowania oraz właściwość sądu.

2. Pojęcie sprawy gospodarczej.

3. Pojęcie przedsiębiorcy.

4. Odrębności postępowania w sprawach gospodarczych.

9. Literatura

A. Literatura podstawowa:

1. W. Siuda, Elementy prawa dla ekonomistów, Poznań 2006.

2. Prawo gospodarcze dla ekonomistów, red. P. Wiatrowski, Kraków 2005.

3. Prawniczy słownik wyrazów trudnych, red. J. Boć, Wrocław 2005.

4. Prawo gospodarcze dla ekonomistów, red. B. Gnela, Kraków 2003.

5. K. Kruczalak, Prawo handlowe dla ekonomistów, Warszawa 2002.

6. Podstawy prawa cywilnego i handlowego dla ekonomistów, red. W. Katnera, Gdańsk 2001.

7. J. Kufel, W. Siuda, Prawo gospodarcze dla ekonomistów, Poznań 2001.

8. T.Filipiak, J.Mojak, M.Nazar, E.Niezbecka, Zarys prawa cywilnego, Lublin 2006.

9. Akty prawne odnoszące się do zagadnień określonych w treściach programowych.

B. Literatura uzupełniająca:

1. A. Kidyba, Prawo handlowe, Warszawa 2006.

2. K. Kruczalak, Prawo handlowe - zarys wykładu, Warszawa 2006.

3. Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania - część szczegółowa, Warszawa 2005.

4. K. Kruczalak, Umowy i inne czynności handlowe, Warszawa 2002.

5. L. Bieguński, Ochrona własności przemysłowej, Warszawa 2004.

6. J. Mojak, Papiery wartościowe, Lublin 2003.

7. J. Pieróg, Prawo zamówień publicznych, Warszawa 2005.

Ad. I). Ogólne zagadnienia z zakresu prawa gospodarczego.

1). Podstawowe pojęcia.

• Prawo gospodarcze (publiczne i prywatne)

Prawo gospodarcze nie jest odrębną gałęzią prawa, lecz zbiorem wszystkich przepisów prawnych dotyczących działalności gospodarczej. Prawo gospodarcze można podzielić na:

Prawo gospodarcze publiczne, do którego zalicza się przepisy dotyczące działalności gospodarczej należące do gałęzi prawa publicznego (konstytucyjnego, administracyjnego, finansowego i karnego, w tym rejestracja działalności gospodarczej, koncesje, zezwolenia).

Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej osadzone jest także sferze prawa publicznego (administracyjnego, finansowego, podatkowego, prawa pracy itp.). Sfera publiczno­prawna działalności gospodarczej jest przedmiotem dyscypliny prawniczej, zwanej "prawo gospodarcze publiczne"

Prawo gospodarcze prywatne (prawo handlowe) - obejmuje przepisy dotyczące działalności gospodarczej należące do gałęzi prawa cywilne­go. Prawo gospodarcze prywatne jest częścią (działem) prawa cywilnego, a wyodrębnia się go ze względów dy­daktycznych i praktycznych. To prawo obejmuje przede wszystkim:

1. tworzenie,

2. funkcjonowanie i

3. ustanie form organizacyjnych przedsiębiorców oraz

4. umowy gospodarcze.

W literaturze przedmiotu występują zamiennie pojęcia "prawo gospodarcze" i "prawo handlowe", pod którymi kryje się ta sama treść, jeżeli pierwsze z nich oznacza prawo gospodarcze prywatne.

• Przedsiębiorca

Pojęcie przedsiębiorcy znajdujemy w wielu aktach normatywnych.

1. Pojęcie przedsiębiorcy w k.c.

Zgodnie z art. 43(1) k.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Zawarte w przepisie art. 43(1) k.c. pojęcie przedsiębiorcy opiera się na dwóch kryteriach:

• podmiotowym i

• funkcjonalnym

Pierwsze z nich ogranicza zakres tego pojęcia do trzech kategorii podmiotów:

1. osób fizycznych - (art. 8-32 k.c.) - każdy człowiek od chwili urodzenia.

2. osób prawnych. Osobą prawną w rozumieniu art. 33 kc jest Skarb Państwa i każda jednostka organizacyjna, której przymiot osobowości prawnej przyznany został przez przepisy obowiązującego prawa (kryterium formalne). Podjęcie działalności gospodarczej przez osoby prawne wymaga rejestracji w sądzie rejestrowym, zgodnie z ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym.

3. jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, tj. osobowe spółki handlowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) oraz spółki kapitałowe w organizacji.

Z kolei kryterium funkcjonalne wskazuje cechy powszechnie uznawane za charakterystyczne dla przedsiębiorcy, do których zre­sztą odwołuje się także ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004r. Nr 173, poz. 1807), tj:

1. prowadzenie we własnym imieniu działalności gospodarczej lub zawodowej. Z tego względu na gruncie kodeksu cywilnego nie będą do tej grupy zaliczani: pracownicy, zarządcy, członkowie organów przedsiębiorcy czy pełnomocnicy, gdyż nawet jeżeli uczestniczą w działalności gospodarczej, nie robią tego we własnym imieniu.

2. Z definicji legalnej zawartej wart. 43(1) k.c. wynika, że przedsiębiorca prowa­dzi działalność gospodarczą lub zawodową. Chociaż brak wyraźnych wskazówek na ten temat, można przyjąć, że oznacza to określony ciąg działań, a nie tylko pojedyncze czynności . Przedsiębiorcą będzie więc tylko ten, kto wykonuje czynności powtarzalne i w taki sposób, że tworzą one pewną całość, a nie stanowią oderwanego świadczenia czy świadczeń określonych rzeczy lub usług. Przepisy kodeksu cywilnego nie precyzują natomiast, co należy rozumieć przez działalność gospodarczą i zawodową.

Działalność zawodowa to działalność, która może być wykonywana w pewien sposób, z uwzględnieniem specjalnych procedur i umiejętności.

2. Pojęcie przedsiębiorcy w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004r. Nr 173, poz. 1807)

Definicja kodeksowa ma samodzielne znaczenie na obszarze stosunków prywatnoprawnych (cywilnoprawnych), definicja zawarta w ustawie o swo­bodzie działalności gospodarczej odnosi się zaś do stosunków publiczno­prawnych.

Zgodnie z art. 4 ust. l i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą może być osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdol­ność prawną i która we własnym imieniu wykonuje działalność gospodarczą. Przedsiębiorcą jest także wspólnik spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej.

• Mikroprzedsiębiorcy, mali i średni przedsiębiorcy

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej zagadnienie to reguluje w art. 103-110. Należy jednakże podkreślić, że z wyróżnieniem mikro-, małych i średnich przedsiębiorców ustawa nie wiąże skutków prawnych w zakresie ich rejestracji, powstania, ustroju, funkcjonowania oraz likwidacji. Natomiast przy­jmuje, że mikro-, małym i średnim przedsiębiorcom państwo powinno stwarzać, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji, korzystne warunki dla ich funkcjonowania i rozwoju

Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jed­nym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.

Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął roczny obrót ze sprzedaży towarów, wyrobów lub usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 mln euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 mln euro.

Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyro­bów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w zło­tych 50 mln euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 mln euro.

• Działalność gospodarcza.

Przez działalność gospodarczą rozumieć należy zarobkową działalność wy­twórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły.

• Przedsiębiorstwo - zakład - oddział

Na tle obowiązujących przepisów prawa można wyróżnić niewątpliwie kilka odmiennych znaczeń terminu "przedsiębiorstwo".

1. W znaczeniu funkcjonal­nym termin ten występuje wtedy, gdy oznacza stałą działalność zawodową, a mianowicie działalność gospodarczą (produkcję dóbr, handel, usługi) uprawia­ną samodzielnie w celach zarobkowych.

2. W innym znaczeniu, które można nazwać przedmiotowym, przez przedsię­biorstwo rozumie się "zespół środków produkcji", czyli kompleks majątkowy, odpowiednio zorganizowany w celu prowadzenia określonej działalności gos­podarczo-zarobkowej. Pojęcie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym uregulo­wane zostało przepisami art. 55(1), 55(2), 75(1) k.c. W myśl art. 551 k.c. przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem skład­ników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalno­ści gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione czę­ści (nazwa przedsiębiorstwa)

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towa­rów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomo­ści oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne

5) koncesje, licencje i zezwolenia

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

3. tzw. podmiotowe zna­czenie przedsiębiorstwa - przedsiębiorstwo jako podmiot praw i obowiązków powstających z racji prowadzenia przedsiębiorstwa

Cechy charakteryzujące przedsiębiorstwo.

Jest to odrębna i samo­dzielna pod względem gospodarczym, organizacyjnym, finansowo-majątkowym i prawnym jednostka organizacyjna, prowadząca stałą działalność gospodarczą lub zajmująca się świadczeniem usług w celu zaspokojenia cudzych potrzeb. Działalność ta jest jej działalnością podstawową opartą na zasadzie odpłatności i rentowności, co w od­niesieniu do niektórych podmiotów przejawiać się po­winno w ich zarobkowym (dochodowym) celu działalności.

Zakład.

Podstawową formą organizacyjno-prawną jednostek gospodarczych jest także zakład. Jest to bowiem jednostka organizacyjna stanowiąca również pewną całość pod względem technicznym, lokalizacyjnym i organizacyjnym. Od przedsiębiorstwa różni się jednakże tym, iż nie ma osobowości prawnej, lecz wchodzi w skład jednostki organizacyjnej mającej taką osobowość, struktura organizacyjna zakładu nie ma charakteru w pełni autonomicznego i samowystarczalnego, a czynnik majątkowy zakładu nie daje nigdy pełnej samodzielności pod wzglę­dem finansowym, samodzielność taką ma bowiem tylko ta jednostka, w skład której wchodzi zakład.

Oddział.

W ustawie o swobodzie działalności gospodarczej zdefiniowano pojęcie oddziału, jako wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności.

• Firma

Zgodnie z treścią art. 43² k.c. przedsiębiorca działa pod firmą.

W myśl art. 43⁴ k.c. firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub dodatków wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych okreś­leń.

Natomiast firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Firma osoby prawnej powinna zawierać określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby, skrót firmy oraz inne określenia dowolnie obrane. Na podkreślenie zasługuje art. 43⁹ k.c., który w przeciwień­stwie do rozwiązań kodeksu handlowego nie zezwala na zbycie firmy. Zwrócić należy także uwagę, że firma stanowi obecnie oznaczenie przedsiębiorcy, a nie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym..

Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Rejestrem, o którym mowa, jest rejestr przedsiębiorców Krajowego rejestru sądowego lub - w przypadku osób fizycznych - ewidencja działalności gospodarczej

Przepis art 43(3) k.c. wyraża podstawowe zasady tzw. prawa firmowego.

1. Zasada prawdziwości oznacza, że nazwa przedsiębiorcy powinna odpowiadać rzeczywistemu przedmiotowi jego działalności i nie powinna co do tego wprowadzać w błąd, a także wyróżniać przedsiębiorcę spośród innych podobnych.

2. Zasada jedności oznacza z kolei, że przedsiębiorstwo może mieć tylko jedną nazwę,

3. Zasada wyłączności zaś - że wyklucza się możliwość posługiwania się na terenie działalności danego przedsiębiorstwa tą samą nazwą przez inne przedsiębiorstwo

Ochrona prawo do firmy

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działa­niem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne.

W razie dokonanego naruszenia może on także żądać

1. usunięcia jego skutków,

2. złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie,

3. naprawie­nia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub

4. wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia (art. 43¹⁰ k.c.).

• Prokura

W myśl art. 109¹ kc. prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, które może być udzielone wyłącznie przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Cechy prokury:

1. Obejmuje ono umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Jedynie do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (art. 109³ k.c.).

2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 109¹ § 2 k.c.), Tak szeroko określony, przez bezwzględnie obowiązujące przepisy, zakres prokury czyni prokurenta osobą wyposażoną w najszersze uprawnienia. Jest on w następstwie tego jakby alter ego przed­siębiorcy.

3. Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie.

4. Proku­rentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności .prawnych (art. 109² k.c.),

5. Będąc aktem szczególnego zaufania ze strony przedsiębiorcy, prokura może być w każdym czasie odwołana.

6. Wygasa ona wskutek

- wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także

- ogłoszenia upadłości,

- otwarcia likwidacji oraz

- przekształcenia przedsiębiorcy.

- Prokura wygasa także ze śmiercią prokurenta. Natomiast śmierć przedsiębiorcy lub utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury (art. 109⁷ k.c.),

7. Ze względu na zakres upraw­nień prokury nie można przenieść na inną osobę. W konsekwencji takiego postanowienia art. l09⁶ kc. prokurent nie może substytuować innego prokurenta ani ustanowić innego prokurenta dla swego mocodawcy lub dla siebie. Proku­rent może jednak ustanowić pełnomocnika do poszczególnych czynności lub pewnego rodzaju czynności

8. Udzielenie i wygaśnięcie prokury wymaga zgłoszenia do rejestru przedsię­biorców.

Rodzaje prokury.

Zgodnie z treścią art. l09⁴ kc. prokura może być udzielona kilku osobo łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie. Jeśli prokura jest łączna, do ważność czynności prawnej potrzebne jest współdziałanie wszystkich łącznie ustanowionych prokurentów. Jeśli natomiast prokura udzielona została kilku prokurentom oddzielnie, każdy z nich działa niezależnie od drugiego. Istnieje wtedy tyle prokur, ilu ustanowiono prokurentów. Kierowane do przedsiębiorcy oświadczeni lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznie (reprezentacja bierna).

• Formy koncentracji gospodarczej (koncern, trust, kartel, konsorcjum, joint venture, pul, tzw. konglomerat, tzw. holding)

Koncern stanowi związek (zgrupowanie) prawnie samodzielnych przedsięb­iorstw pod jednym kierownictwem, decydującym o kierunku działalności gospodarczej. Kierownictwo koncernu sprawować może albo przedsiębiorstwo, które zyskało kontrolę nad pozostałymi przedsiębiorstwami zgrupowanymi w koncernie, albo wspólny dla całego koncernu organ. W związku z tym w gospodarce rynkowej (kapitalistycznej) funkcjonują albo koncerny podporządkowujące, w których pozycję dominującą i zarządzającą koncernem sprawuje to przedsię­biorstwo, które uzyskało kontrolę nad pozostałymi przedsiębiorstwami, albo kon­cerny równorzędne. W tym ostatnim przypadku przedsiębiorstwa wchodzące w skład koncernu zachowują pozycję równorzędną, organ zaś kierujący koncer­nem jest powołany w drodze porozumienia między nimi.

Zbliżony do koncernu jest trust, niekiedy uważany za synonim koncernu w prawie anglo-amerykańskim. Niekiedy przyjmuje się też, że trust jest formą najwyżej rozwiniętego koncernu, w którym dochodzi do takiej koncentracji gospodarczej, że zgrupowane w nim przedsiębiorstwa tracą swoją prawną i gos­podarczą niezależność i samodzielność we wszystkich lub określonych dziedzi­nach zbytu lub produkcji.

Kartel to z kolei porozumienie gospodarcze prawnie samodzielnych przed­siębiorstw, które prowadzi (ma na celu) do uzgodnionego działania na rynku, np. co do minimalnej ceny sprzedaży (kartel cenowy), co do limitu produkcji (kartel kontyngentowy). Szczególnym rodzajem kartelu jest syndykat, który polega na tym, że wchodzące w jego skład przedsiębiorstwa tworzą w drodze porozumienia wspólne biuro zakupu lub sprzedaży. Kartel (syndykat) prowadzi zatem i ma na celu faktyczne ograniczenie konkurencji. Stał się on w związku z tym przed­miotem regulacji prawnej, głównie w związku ze zwalczaniem praktyk mono­polistycznych, ograniczających wolną konkurencję.

Konsorcjum i joint venture tworzone są przede wszystkim w międzynarodo­wym obrocie gospodarczym.

Przez konsorcjum, które ukształtowało się w prawie Europy kontynental­nej, rozumie się zazwyczaj porozumienie dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców, na mocy którego zobowiązują się oni do wspólnego wykonania określonego (zazwyczaj kosztownego lub ryzykownego) przedsięwzięcia gospo­darczego na rzecz oznaczonej osoby (inwestora). Członkowie konsorcjum dzielą się zadaniami i każdy z nich wykonuje je we własnym imieniu i na własny rachunek. Podział wynagrodzenia za wykonanie całego przedsięwzięcia odbywa się zazwyczaj na zasadach określonych w umowie o powołaniu konsorcjum.

Joint venture ukształtowało się z kolei na terenie prawa anglo-amerykańskiego. Jako forma współdziałania gospodarczego, głównie z udziałem podmiotów zagranicznych, jest ono znane i wykorzystywane na całym niemal świecie. Joint venture utożsamiane jest niekiedy z konsorcjum, niemniej jednak w polskim języku prawniczym i w praktyce obrotu rozumie się pod tym pojęciem z reguły realizację kreślonych wspólnych przedsięwzięć z udziałem podmiotów zagranicznych

Oprócz przedsawionych form koncentracji gospodarczej znane są także inne, jak pul (poll) będący porozumieniem niezależnych przedsiębiorstw w sprawie wspólnego gromadzenia i podziału zysku według uzgodnionych zasad. Jest w istocie szczególna odmiana kartelu.

Z kolei tzw. konglomerat stanowi dość luźny związek kapitałowy różnorodnych przedsiębiorstw lub ich grup, zorganizowanych z reguły w formie koncernu. Pozwala on na znaczną specjalizację poszczególnych podmiotów funkcjonujących w ramach konglomeratu, a także minimalizowanie zmian koniunktury w poszczególnych dziedzinach gospodarczych objętych konglomeratem i większą szansę przetrwania kryzysu w tych dziedzinach.

Szczególnie ważne i rozległe zastosowanie w krajach wysoko rozwiniętych ma tzw. holding, który stanowi formę koncentracji gospodarczej polegającą na centralizacji alokacji kapitału i zysków (najczęściej na cele rozwojowe) przez sprawowanie kontroli nad prawnie samodzielnymi podmiotami, którymi są z n reguły spółki kapitałowe. Prowadzi to do powstania tzw. grupy spółek, w której ( co najmniej jedna jest spółką dominującą, czyli spółką holdingową (spółka-matk, spółka macierzysta), a inne są spółkami zależnymi (spółki-córki, spółki filialne). Spółka dominująca posiada w spółkach zależnych albo kontrolny paki akcji (udziałów), albo możliwość powołania więcej niż połowy członków zarządu spółki filialnej, albo w inny jeszcze sposób wpływa na działalność i funkcjonowanie spółki zależnej.

2). Zasady działalności gospodarczej.

1. zasada wolności gospodarczej/swoboda działalności gospodarczej. Jest to zasada konstytucyjna - art 20 i 22. Zasada ta odrzuca ingerencję państwa w stosunki gospodarcze. Wyjątkiem od tej zasady jest ograniczenie wolności, które może wynikać tylko z ustawy i musi mieć uzasadnienie w dobrym interesie państwa. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje wiele ograniczeń zasady wolności gospodarczej:

• obowiązek uzyskania koncesji lub zezwolenia, licencji lub zgody

• wpisu do rejestru działalności regulowanej

ZASADA POLEGA NA:

• Wolność podejmowania działań gospodarczych. Wolność gospodarcza jest czasami ograniczona, np. w dziedzinach gdzie wymagana jest koncesja

• Wolność prowadzenia działalności gospodarczej

• Wolność prowadzenia działalności w różnych formach organizacyjno-prawnych

• Wolność kształtowania cen na dane produkty lub usługi

• Wolność przepływu kapitału, usług, osób i pracy

• Wolność zrzeszania się przedsiębiorców

1. zasada równości gospodarczej (art. 6)

• zakłada takie samo traktowanie przedsiębiorców w tych samych warunkach (równy dostęp do środków transportu, zasobów itp.). Każdy przedsiębiorca może zatrudnić, niezależnie od rodzaju działalności, dowolną liczbę pracowników.

• Jednakowe traktowanie podmiotów od strony podatkowej działających w tych samych warunkach

• Jednakowe traktowanie w warunkach upadłości

• Równe traktowanie podmiotów krajowych i zagranicznych, swobodny przepływ pracy, kapitału i usług między rynkiem krajowym i zagranicznym

1. zasada autonomii woli strony - przedsiębiorstwa kształtują stosunki gospodarcze zgodnie ze swoją wolą, ale nie mogą naruszać obowiązującego prawa, naruszać zasad współżycia społecznego i aby działalność ich nie była sprzeczna z naturą świadczenia.

2. zasada uwzględniania zmieniających się warunków. To, co uzgadniają przedsiębiorstwa między sobą to jest to dla nich wiążące. Należy dotrzymywać umowy. Nikt nie może dobrowolnie zerwać ustalonych wcześniej więzi. Gdy chcemy coś zmienić należy negocjować nowe warunki.

• Są przypadki wyjątkowe, gdy można działać jednostronnie. Jest to odstępstwo od zasady, że umowa powinna być wykonana niezależnie od zmieniających się warunków

• jeżeli po zawarciu umowy nastąpiła nieprzewidziana zmian warunków to można żądać zmian w umowie albo rozwiązania umowy na drodze sądowej

• waloryzacja umowy: można żądać odstąpienia od umowy; żądanie waloryzacji sądowej nie przysługuje przedsiębiorcy tylko konsumentów, bo przedsiębiorcy są lepiej zorientowani.

1. Zasada konkurencji jest logiczną konsekwencją zasady równości i wolności gospodarczej. Jest zatem zasadą pośrednio wynikającą także z postanowień ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, tych mianowicie, które proklamu­ją ową wolność i równość. W ustawie o swobodzie działalności gospodarczej zasada konkurencji została sformułowana wprost (art. 17).

2. zasada uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumenta. (art. 17)

• Przedsiębiorcy ponoszą odpowiedzialność za produkt niebezpieczny.

• Możliwość odstąpienia od umowy (w ciągu 10 dni) na odległość lub poza siedzibą przedsiębiorcy.

• Przedsiębiorca odpowiada, jeśli wykonanie nie jest zgodne z treścią umowy

• Zakaz zawarcia w umowie z konsumentem określonych klauzul umownych (niedozwolone klauzule są na liście, którą prowadzi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta). Klauzule niedozwolone określa się na tle całej umowy, np.:

3). Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej.

• Rejestracja indywidualnej działalności gospodarczej - krok po kroku

Jest to najprostsza i najłatwiejsza forma prowadzenia działalności gospodarczej. Aby ją rozpocząć należy odwiedzić następujące instytucje:

1. Urząd Gminy;

2. Urząd Statystyczny;

3. Bank;

4. Urząd Skarbowy;

5. ZUS.

Od 1 stycznia 2004 roku przedsiębiorcy mogą większość spraw związanych z rejestracją firmy dokonać w urzędzie gminy. Oprócz wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, mogą oni tutaj zostawić wypełnione dokumenty dotyczące nadania numeru statystycznego REGON oraz NIP.

Krok pierwszy - Urząd Gminy

Tutaj pobieramy wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej (też przez internet).

Za dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej w gminie należy zapłacić 100 zł. Natomiast, jeżeli zgłoszenie dotyczy zmiany wpisu, należy zapłacić 50 zł.

Krok drugi - Urząd Statystyczny

Tutaj należy pobrać wnioski o nadanie numeru statystycznego REGON. Pobiera się je w urzędzie na terenie tego województwa, gdzie jest się zameldowanym. Od 1 stycznia 2004 roku osoby fizyczne podejmujące indywidualną działalność gospodarczą mają także możliwość złożenia tego wniosku w urzędzie gminy w tym samym momencie, gdy składają wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Ale niezależnie od tego, że wniosek taki można złożyć w urzędzie gminy, można również go złożyć osobiście w urzędzie statystycznym. Złożenie tego wniosku osobiście w urzędzie statystycznym może okazać się bardziej korzystne czasowo, ponieważ zaświadczenie o nadaniu tego numeru urzędy te wydają z reguły od ręki.

Krok trzeci - Bank

Zgodnie z przepisami Ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca podejmujący działalność gospodarczą obowiązany jest do założenia rachunku bankowego. Do założenia rachunku konieczne są następujące dokumenty: zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub koncesja; dokument potwierdzający nadanie numeru REGON; zaświadczenie o NIP; uwierzytelnione przez notariusza wzory podpisów, jeśli przedsiębiorca chce upoważnić inne osoby do dysponowania kontem w banku.

Krok czwarty - Urząd Skarbowy

Tutaj należy zgłosić prowadzenie działalności gospodarczej oraz złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT. Należy także wybrać formę rozliczeń z fiskusem. Mamy do wyboru:

1. kartę podatkową;

2. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych;

3. podatkową księgę przychodów i rozchodów;

4. pełną księgowość.

Dokumenty, jakie należy złożyć w urzędzie skarbowym: zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej; dokument potwierdzający nadanie numeru statystycznego REGON; dokument stwierdzający otwarcie rachunku bankowego.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą składają zgłoszenie identyfikacyjne NIP-1.

Musimy także zdecydować, czy firma ma być płatnikiem VAT. Jeśli zdecydujemy się na to, aby nasza firma była płatnikiem VAT należy złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne - VAT-R. W momencie jego złożenia firma staje się zarejestrowanym podatnikiem VAT i od tego momentu przysługuje mu prawo do odliczeń i otrzymywania zwrotów. Za zgłoszenie VAT należy zapłacić 152 zł.

Krok piąty - Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Ostatnim krokiem na drodze do podjęcia działalności gospodarczej jest odwiedzenie ZUS-u, celem zgłoszenie do ubezpieczenia siebie oraz zgłoszenia płatnika firmy. Należy tego dokonać w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej.

Konieczne dokumenty, jakie należy przedstawić w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych to:

1. zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub koncesja;

2. dokument potwierdzający nadanie numeru statystycznego REGON.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą, która jest ich jedynym źródłem dochodu podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu, w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia jej zaprzestania. Ponadto przedsiębiorcy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz odprowadzają składkę na Fundusz Pracy. Natomiast dobrowolnie można opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe.

Zgłoszenie ubezpieczenie do ZUS-u jest bezpłatne.

• REJESTRY I SYSTEM EWIDENCJI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Obowiązujące prawo wprowadziło wiele systemów ewidencyjnych dla przed­siębiorców, z których najważniejsze to:

1. ogólny system identyfikacji i klasyfikacji podmiotów gospodarki narodowej, zwany systemem REGON

2. system ewidencji przedsiębiorców,

3. system rejestracji podatkowej,

4. wewnętrzny system ewidencyjno-informacyjny przedsiębiorstw państwo­wych i innych podmiotów gospodarki narodowej,

5. rejestry sądowe,

6. inne. Wśród innych rejestrów na uwagę zasługują zwłaszcza:

• rejestr funduszy inwestycyjnych prowadzony przez Sąd Okręgowy w Warszawie

• rejestr pośredników ubezpieczeniowych

• rejestr osób wykonujących określone zawody (np. pośrednicy zarządcy nieruchomości, doradcy podatkowi

Ad 1) Ogólny system identyfikacji i klasyfikacji podmiotów gospodarki naro­dowej, organizowany i prowadzony przez Główny Urząd Statystyczny, obej­muje w zasadzie wszystkie te podmioty. Podmiot objęty tym systemem otrzy­muje stały, cyfrowy identyfikator będący kolejnym numerem jednostki w re­jestrze. Identyfikator i cechy klasyfikacyjne danej jednostki (a więc jej przyna­leżność organizacyjna, branżowa itp.) stanowią łącznie jej numer statystyczny, nadawany przez Główny Urząd Statystyczny

Ad 2). Ewidencja działalności gospodarczej - rejestracja działalności gospodarczej prowadzonej przez osoby fizyczne

2 lipca 2004 r. uchwalona została ustawa o swobodzie działalności gospodar­czej. Z dniem 1 stycznia 2007 r. wejdą w życie art. 23—45 tejże ustawy, które regulują w sposób nowatorski ewidencję działalności gospodarczej, w tym m.in. nową regulację zasad ewidencji działalności gospodarczej, upodabniając ją do odpowiedniej regulacji rejestru przedsiębiorców w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym 21. Podobieństwa, o których mowa, dotyczą m.in

- sposobu prowadzenia ewidencji (w systemie informatycznym - art. 22 ust. 4)

- sposobu udzielania informacji (w tym celu tworzy się Centralną Informację o Działalności Gospodarczej - art. 41—42

- jawności formalnej (jawność ewidencji oraz akt ewidencyjnych przedsiębiorcy - art. 24 ust. I i 2

- zasady prawdziwości danych wpisanych do ewidencji - (art. 24 ust. 3

- zakresu wpisu (art. 27 i 30)

W pozostałym zakresie ewidencja działalności gospodarczej jest kontynuacją ewidencji dotychczasowej, chociaż z nowymi elementami, jak np. procedury wpisu do ewidencji.

Zgodnie z art. 30 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wpisowi do ewidencji podlegają:

1. firma przedsiębiorcy;

2. numer identyfikacji podatkowej (NIP

3. oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu do doręczeń przedsiębiorcy, adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsię­biorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeżeli został utworzony;

4. określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD);

5. informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej;

6. informacje o ogłoszeniu upadłości, umorzeniu i zakończeniu tego postępowania i inne dane szczegółowo wymienione w art. 30 ustawy.

Zgodnie z art. 24 ust. l ustawy ewidencja jest jawna. Każdy ma prawo dostępu danych zawartych w ewidencji i do przeglądania akt ewidencyjnych przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji (art. 24 ust. 2). Przepis ten formułuje zasadę jawności formalnej pełnej - każdy ma bowiem dostęp do danych ewidencyj­nych bez konieczności wykazywania interesu prawnego.

Sposób uzyskiwania informacji z ewidencji określają art. 41 i 42. Zgodnie z art. 41 tworzy się Centralną Informację o Działalności Gospodarczej, z oddziałami przy organach ewidencyjnych. Zadaniem Centralnej Informacji jest:

1. prowadzenie zbioru informacji o danych zawartych w ewidencji;

2. udzielanie informacji o wpisie w ewidencji;

3. wydawanie zaświadczeń o treści wpisów w ewidencji.

Zgodnie z art 42 ust. 1 ustawy każdy ma prawo otrzymać zaświadczenie o treści wpisu w ewidencji lub informacje o wpisie za odpowiednią opłatą.

Wyłącznie w odniesieniu do danych wpisanych do ewidencji wprowadzono zasadę prawdziwości. Zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy domniemywa się, że dane wpisane do ewidencji są prawdziwe. Jeżeli dane wpisano do ewidencji niezgod­nie ze zgłoszeniem przedsiębiorcy lub bez tego zgłoszenia, przedsiębiorca ten nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnios­kiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu.

Ad. 5) Rejestry sądowe - KRS

Znaczenie podstawowe, z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, ma obecnie Krajowy Rejestr Sądowy, który zastąpił takie rejestry sądowe, jak w szczególności rejestr hand­lowy, przedsiębiorstw państwowych, cechów, izb rzemieślniczych, Związku Rze­miosła Polskiego, fundacji itp.

Krajowy Rejestr Sądowy reguluje ustawa z 20 sierp­nia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. Składa się on (art. 1 ust. 2) z:

1. - rejestru przedsiębiorców;

2. - rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej;

3. - rejestru dłużników niewypłacalnych

Rejestr przedsiębiorców

Zgodnie z art. 36 przepisy ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym stosuje się do

1. spółek jawnych,

2. europejskich zgrupowań interesów gospodarczych,

3. spółek partnerskich,

4. spółek komandytowych,

5. spółek komandytowo-akcyjnych

6. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,

7. spółek akcyjnych,

8. spółek europejskich,

9. spółdzielni,

10. przedsiębiorstw państwowych,

11. jednostek badawczo-rozwojowych,

12. przedsiębiorców określonych w ustawie o zasadach prowadzenia na terytorium RP działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości prze zagraniczne osoby prawne i fizyczne (przedsiębiorcy zagraniczni),

13. towarzystw ubezpieczeń wzajemnych,

14. innych osób prawnych, jeśli wykonują działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru,

15. oddziałów przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium RP

16. głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń

Rejestr prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe (sądy gospodarcze), obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część i zwane w ustawie "sądami rejestrowymi" (art. 2 ust. 1 ustawy). Gminy jako zadania zlecone w tym systemie rejestracji wykonują czynności związane z prowadzeniem Rejestru, polegające na zapewnieniu zainteresowanym

1. - wglądu do Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD

2. urzędowych formularzy wniosków wymaganych ustawą, umożliwiających rejestrację spółek jawnych

3. dostępu do informacji o wysokości opłat, sposobie ich uiszczania oraz o właściwości miejscowej sądów rejestrowych (art. 2 ust. 2 ustawy)

Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego, z oddziałami przy są. dach rejestrowych (utworzona przez Ministra Sprawiedliwości - art. 4 ust. 1-3 ustawy), wydaje odpisy, wyciągi i zaświadczenia z Rejestru, mające moc doku­mentów wydawanych przez sąd

Obowiązujące przepisy mogą nakładać na dany podmiot obowiązek prawny (z sankcją wymuszenia) wpisu do rejestru (wpis obligatoryjny), mogą jednakże przewidywać tylko możliwość takiego wpisu (wpis fakulta­tywny). Wpisy tego rodzaju mogą mieć albo charakter deklaratywny (deklarato­ryjny), gdy potwierdzają tylko pewne zdarzenia prawne, których skutek następuje niezależnie od wpisu, albo charakter konstytutywny, gdy zaistnienie określonego skutku prawnego uzależnione jest od wpisu do rejestru. Wpisy mogą też mieć charakter konwalidacyjny (sanujący), gdy skutkiem wpisu jest konwalidacja (usunięcie, uzdrowienie) braków prawnych przy obowiązującej rejestracji

Wpisy do rejestru dokonywane są w sądowym postępowaniu rejestrowym. Do postępowania przed sądami rejestrowymi, o których mowa w ustawie, stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieproce­sowym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 7 ustawy).

Krajowy Rejestr Sądowy pełni w obrocie gospodarczym funkcję informacyjną. W związku z tym jest on wyposażony z reguły w cechę jawności. Jawność ta może być formalna i material­na.

Jawność formalna oznacza możliwość dostępu do wpisów figurujących w rejestrze. Jest ona

1. pełna, gdy wszelkie wpisy, bez żadnych ograniczeń, są dostępne dla wszystkich osób, albo

2. ograniczona, gdy dostępne są one tylko dla pewnego kręgu osób, najczęściej mających interes prawny w dostępie do rejestru. Interes ten podlega albo udowodnieniu czy uprawdopodobnieniu, albo też ustawa wprowadza prawne (i wzruszalne) domniemanie interesu prawnego.

Z kolei jawność materialna oznacza zupełność i prawdziwość funkcji informacyjnej rejestru.

1. Zupełność owej funkcji rodzi prawne domniemanie znajomości wszystkich danych ujawnionych w rejestrze oraz domniemanie nieznajomości danych nieujaw­nionych w rejestrze. Obydwa domniemania mają zwykle charakter wzruszalny.

2. Prawdziwość funkcji informacyjnej rejestru rodzi zasadę wiarygodności, która sprawia, iż czynność prawna, uwarunkowana okolicznościami ujawnionymi w rejes­trze, dochodzi do skutku, choćby wpisy co do tych okoliczności nie odpowiadały prawdzie.

• Koncesje i zezwolenia.

Koncesje i zezwolenia są podstawowymi formami reglamentacji działalności gospodarczej.

Koncesja - decyzja administracyjna na podstawie, której państwo zrzeka się części swoich uprawnień na rzecz określonego podmiotu. Zezwala na prowadzenie działalności gospodarczej na warunkach określonych w ustawie. Jednak organ koncesyjny zastrzega sobie prawo kontroli prawidłowości prowadzenia działalności.

• Nie ma znaczenia forma organizacyjno-prawna

• Koncesja jest udzielana na czas określony (od 5 do 50 lat)

• Koncesji z reguły udziela minister właściwy ze względu na podmiot działalności, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej:

• Koncesja na rozpowszechnianie programów telewizyjnych i radiowych (KRRIT)

• Wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie i dystrybucję paliw płynnych

Katalog dziedzin objętych koncesjonowaniem jest ustawowo określony i jest to katalog zamknięty. Wprowadzenie czy objęcie koncesjonowaniem nowych dziedzin wymaga zmiany ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Dziedziny:

• Poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin

• Wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, dystrybucja, obrót paliwami i energią

• Ochrona osób i mienia

• Transport lotniczy

• Rozpowszechnianie programów telewizyjnych i radiowych

• Składowanie odpadów

• Wytarzanie, obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją

• Budowa autostrad płatnych

• Zarządzanie liniami kolejowymi i przewozy kolejowe

Koncesja może być cofnięta:

• obligatoryjne - rażące naruszenie warunków koncesji lub ustawy

• fakultatywne - zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub innego ważnego interesu publicznego

Działalność regulowana to działalność gospodarcza, której wykonywanie wymaga spełnienia warunków opisanych w odrębnych przepisach, np. prowadzenie indywidualnej praktyki lekarskiej, działalność w zakresie przechowywania dokumentacji osobowej, prowadzenie stacji kontroli pojazdów, kształcenie podyplomowe lekarzy, prowadzenie ośrodków szkolenia kierowców, prowadzenie działalności turystycznej. Nie ma jednego organu, który ewidencjonowałby działalność regulowaną. Może to być np. minister lub okręgowa izba lekarska.

Zezwolenie - akt administracyjny, w którym organ stwierdza, że podmiot spełnia warunki ustawowe do prowadzenia działalności gospodarczej. Różnica pomiędzy koncesją a zezwoleniem polega na tym, iż zezwolenia nie można odmówić, jeśli wnioskodawca spełnia wymagane prawem warunki, natomiast koncesja przyznawana jest na zasadzie uznaniowości.

• Prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne

Zagadnienie prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne reguluje obecnie art. 13 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W roz­dziale 6 ustawy uregulowano natomiast oddziały i przedstawicielstwa przedsię­biorców zagranicznych (art. 85-102).

Zgodnie z powołanym art. 13 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne kształtuje się odmiennie, w zależności od sytuacji, o której mowa w ustawie, a mianowicie:

1. Osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach, jak przedsiębiorcy polscy;

2. Cudzoziemcy, obywatele innych państw niż wymienione w pkt l, którzy:

a) posiadają w Rzeczypospolitej Polskiej:

• zezwolenie na osiedlenie się,

• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich,

• zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony,

• zgodę na pobyt tolerowany,

• status uchodźcy,

b) korzystają w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej

- mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach, jak obywatele polscy.

3. Osoby zagraniczne inne niż wymienione w pkt l i 2 mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyj­nej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej

Dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorcy zagraniczni mogą, na zasadzie wzajemności, o ile ratyfi­kowane umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajo­wym Rejestrze Sądowym (art. 36) oddziały podlegają rejestracji w rejestrze przedsiębiorców.

Przedsiębiorcy zagraniczni mogą tworzyć przedstawicielstwa z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zakres działania przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego. Utworzenie przedstawicielstwa wymaga wpisu do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych prowadzonego przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Rejestr przedstawicielstw jest jawny.

Ad. II. Przedsiębiorcy i inne podmioty w działalności gospodarczej - ustrój, funkcjonowanie, ochrona prawna.

Ad. 1. Spółki.

Ad. a) Zagadnienia ogólne.

• Spółki handlowe i spółki cywilne.

Podobnie jak w innych systemach prawnych Europy kontynentalnej, tak i w prawie polskim można wyróżnić

1. spółki prawa handlowego (spółki handlowe)

2. i spółki prawa cywilnego (spółki cywilne).

Funkcjonowanie spółek cywilnych uregulowa­ne zostało przepisami art. 860-875 k.c.,

Działalność spółek handlowych regulowana jest obecnie przepisami ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych, który reguluje kwestie poświęcone spółkom osobowym oraz spółkom kapitałowym.

Spółkami osobowymi są:

1. spółka jawna,

2. spółka partnerska,

3. spółka komandytowa oraz

4. spółka komandytowo-akcyjna (art. 4 § l pkt l k.s.h.).

Spółkami kapitałowymi są:

1. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz

2. spółka akcyjna (art. 4 § l pkt 2 k.s.h

Inne rodzaje spółek.

Podział spółek na cywilne i handlowe nie jest w prawie polskim podziałem wyczerpującym. Oprócz spółek cywilnych i handlowych istnieją inne spółki, których nie można zdecydowanie zakwalifikować ani do jednych, ani do drugich. Dotyczyć to może np.

1. spółek wodnych, (art. 164-171 a ustawy - Prawo wodne

2. spółek leśnych (ustawa z 28 września 1991 r. o lasach) i

3. innych (ustawy z 26 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych).

Wymienione spółki nie mieszczą się w przedstawionym wyżej rozróżnieniu spółek cywilnych i handlowych z przyczyn merytorycznych, gdyż inny jest sposób ich tworzenia, inne są cele, struktura i sposoby ich działania.

• Spółki jednoosobowe.

Kodeks spółek handlowych dopuszcza jednoosobowe założenie spółki z ogra­niczoną odpowiedzialnością (art. 151 § l) oraz spółki akcyjnej (art. 301 § l).

• Ogólna charakterystyka spółek osobowych i kapitałowych.

Podział na spółki kapitałowe i osobowe opiera się na kryterium substratu ich istnienia i działalności. Jeśli mianowicie jest nim tylko substrat osobowy (wspólnicy), to są to spółki osobowe, jeśli także kapitał (substrat rzeczowy), są to spółki kapitałowe.

1a) W konsekwencji spółki kapitałowe mają osobowość prawną i za swoje zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem, z wyłączeniem osobistej odpowie­dzialności wspólników.

1b) W przeciwieństwie do spółek kapitałowych spółkę oso­bową cechuje co do zasady osobista (majątkowa) odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki i osobiste prowadzenie spraw spółki.

2a) W spółce kapi­tałowej wspólnicy odsunięci są z reguły od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (należą one do zarządu) i od bezpośredniej kontroli jej działalności (wykonuje je specjalny organ spółki - rada nadzorcza lub komisja rewizyjna), organem zaś ich reprezentującym jest zgromadzenie wspólników.

2b) W spółkach osobowych prowadzenie spraw spółki należy, co do zasady, do wspólników, chyba że z ustawy lub aktu założycielskiego wynika co innego.

3a) W nauce polskiej dominuje pogląd, iż tylko spółki kapitałowe (spółka akcyjna i spółka z 0.0.) wyposażone są w osobowość prawną.

3b) Spółka cywilna, jako spółka osobowa, pozbawiona jest w ogóle podmiotowości prawnej, natomiast spółki: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna są jednostkami organizacyjnymi, o których mowa wart. 331 kc. (tzw. ułomnymi osobami prawnymi). Mogą one bowiem we własnym imieniu nabywać prawa, w tym włas­ność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane (art. 8 § l k.s.h.), tym samym mają zdolność prawną, o której mowa wart. 331 § l k.c.

Wymienione w kodeksie spółek handlowych spółki osobowe prowadzą przed­siębiorstwo pod własną firmą (art. 8 § 2 k.s.h.), za zobowiązania spółki zaś przynajmniej jeden wspólnik odpowiada osobiście, chociaż subsydiarnie (art. 22 .3- 2, art. 35 w zw. z art. 89, 102, 125 k.s.h.).

Ad. b) Spółki osobowe.

Ad. b1) Spółka cywilna (art. 860-875 kc)

• Powstanie spółki cywilnej i jej ogólna charakterystyka.

Wedle art. 860 § l k.c.: "Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów".

Do przedmiotowo istotnych postanowień umowy spółki cywilnej należy zatem:

l) dążenie wspólników do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego,

2) zobowiązanie się wspólników do przedsięwzięcia działań oznaczonych w umowie, a w szczególności wniesienia wkładów.

Cechy.

1. Spółka cywilna powstaje zawsze w drodze umowy. Stosownie do dyspozycji art. 860 § 2 k.c. umowa spółki powinna być stwierdzo­na pismem, mamy tu przy tym do czynienia z wymaganiem formy dla celów dowodowych, której niezachowanie rodzi prawne skutki przewidziane wart. 74 k.c.

2. Przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają postanowień co do czasu trwania spółki. Spółka ta może być zatem zawarta na czas nieoznaczony lub czas oznaczony.

3. Spółka ta jako taka nie ma zdolności prawnej, dlatego działalność gospodarczą prowadzą wspólnicy spółki cywilnej.

4. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą - ani w ro­zumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ani ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 36), czy wreszcie w świetle art. 431 w zw. z art. 331 k.c. Za przedsiębiorcę ustawa o swobodzie działalności gospodarczej uznaje wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywania przez nich działalności gospodarczej.

5. Gospodarczy charakter wspólnego celu w spółce cywilnej wyłą­cza natomiast możliwość zawarcia tego rodzaju spółki dla innych celów niż gospodarcze (np. charytatywne).

6. Wspólnym celem spółki nie może być cel sprzeczny z ustawą, mający na celu obejście ustawy bądź sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c.).

• Stosunki wewnętrzne.

• Wkłady wspólników.

Osiągnięcie celu gospodarczego spółki cywilnej następuje, w myśl art. 860 § l k.c., przez działanie wspólników w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Zgodnie z art. 861 § l k.c. wkład wspólnika może polegać albo na wniesieniu do spółki własności lub innych praw, albo na świadczeniu usług. Domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość.

Wkłady wniesione przez wspólników oraz dochody uzyskiwane przez spółkę w czasie jej trwania są majątkiem wspólnym. Na majątek wspólników składają się zatem:

1. wkłady w formie własności i innych praw podmiotowych,

2. dochody, łącznie ze środkami pieniężnymi oraz prawami nabytymi w drodze surogacji,

3. wszelkie wierzytelności oraz roszczenia o wniesienie wkładu.

• Charakter prawny majątku spółki.

Majątek spółki cywilnej jest majątkiem wszystkich wspólników, ponieważ umowa kreująca ten rodzaj spółki nie prowadzi do powstania osoby prawnej. Jest to jednak ich majątek odrębny podlegający szczególnym przepisom, które służą do zapewnienia jego niepodzielności przez cały czas trwania spółki.

Pod względem prawnym majątek spółki stanowi współwłasność łączną opie­rającą się na szczególnym stosunku osobistym, jaki kształtuje umowę spółki cywilnej. W konsekwencji brak oznaczenia udziałów w rzeczy wspólnej, dopóki współwłasność istnieje. Każdy wspólnik jest przeto właścicielem majątku jako niepodzielnej całości, jak również rzeczy i prawa wchodzącego w skład tej całości. Jest to tzw. prawo niepodzielnej ręki.

Konsekwencją osobistego stosunku łączącego wspólników jest:

1. zakaz rozpo­rządzania przez wspólników własnym udziałem we wspólnym majątku albo w poszczególnych jego składnikach i

2. zakaz domagania się podziału tego mająt­ku, jak też

3. zakaz zaspokajania osobistego wierzyciela wspólnika z jego udziału w majątku lub udziału w składnikach tego majątku (art. 863 k.c.).

Stosując argument a contrario z treści art. 863 § l k.c., można przyjąć, że wspólnik może rozporządzić należnymi mu prawami majątkowymi wobec spółki, które będą mu przysługiwać z chwilą wystąpienia ze spółki albo z chwilą jej rozwiązania.

Tak samo wspólnik może rozporządzać prawem do wypłaty części zysku przypadają­cej na niego w czasie trwania spółki, jak i prawem zwrotu wydatków poniesio­nych osobiście przez niego w związku z prowadzeniem spraw spółki.

• Prowadzenie spraw spółki.

• Zgodnie z dyspozycją art. 865 § l kc. każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki.

• W umowie spółki lub późniejszej uchwale wspólnicy mogą postanowić, że sprawy spółki prowadzić będzie jeden lub kilku wymienionych w umowie lub uchwale wspólników.

• Wspólnicy prowadzący sprawy spółki z upoważnienia ustawowego (art. 865 § l k.c.) bądź z mocy umowy spółki lub uchwały wspólników nie są uprawnieni do żądania z tego tytułu wynagrodzenia.

• Uprawnienie do prowadzenia spraw spółki przez każdego ze wspólników ustawa ogranicza do zakresu zwykłych czynności spółki (arg. z art. 865 § 2 k.c.). Jeśli przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwił się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników. Uchwała taka wymagana jest także wtedy, gdy wspólnik prowadzący sprawy spółki ma dokonać czynności, które przekraczają zakres "zwykłych czynności spółki". Ocena, czy dana czynność jest czynnością zwykłą spółki, czy też wykracza poza jej ramy, zależy od całokształtu okoliczności towarzyszących działalności spółki.

• Od powyższych zasad dotyczących sposobu prowadzenia spraw spółki ustawa wpro­wadza w art. 865 § 3 k.c. wyjątek polegający na tym, że każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty. Można przyjąć, że czynnością nagłą w rozumieniu tego przepisu jest taka czynność, której zaniechanie naraziłoby spółkę na niepowetowane straty, a w normalnym toku sprawy nie mogłoby dojść do podjęcia na czas odpowiedniej uchwały.

• Udział w zyskach i stratach.

• Art. 867 i 869 k.c., które regulują zagadnienie udziału wspól­ników w zyskach i stratach spółki, mają zastosowanie wtedy, gdy spółka ma cel zarobkowy.

• Z uwagi na to, że wspólnik, zgodnie z dyspozycją art. 868 § 1 k.c., może żądać podziału i wypłaty zysku dopiero po rozwiązaniu spółki, z tą chwilą można mówić o zyskach czy stratach spółki.

• W wypadku jednak gdy spółkę zawarto na czas dłuższy, każdy ze wspólników ma prawo żądać ­zgodnie z art. 868 k.c. - podziału i wypłaty zysków z końcem roku obrachun­kowego.

• Zgodnie z dyspozycją art. 867 § l k.c. wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Zasadą wyrażoną w powołanym przepisie jest więc równy udział każdego wspólnika w zyskach i stratach.

• Jak stwierdza jednak wspo­mniany przepis, w umowie spółki (a także w późniejszej uchwale) można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. Ustanowienie w umowie lub uchwale wspól­ników zysku znikomego lub pozornego także stanowiłoby naruszenie postano­wień art. 867 § l k.c., byłoby zatem (z mocy art. 58 § 2 i 3 k.c.) dotknięte bezwzględną nieważnością.

• Ustalony w umowie (lub uchwale wspólników) stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się, w razie wątpliwości, również do udziału w stratach. Wynika to wyraźnie z dyspozycji art. 867 § 2 k.c.

• Stosunki zewnętrzne.

• Reprezentacja.

Jeżeli prowadzenie spółki jest sprawą jej stosunków wewnętrznych, to re­prezentacja dotyczy stosunków z osobami trzecimi. Tu tkwi zasadnicza różnica między tymi pojęciami.

Sposób reprezentacji spółki na zewnątrz, wobec osób trzecich, z reguły wynika z umowy spółki lub późniejszej uchwały wspólników. Umowa spółki lub uchwała wspólników może też stanowić o uprawnieniu do reprezentowania spółki przez osobę nienależącą do grona wspólników.

W braku wskazań wynikających z umowy lub uchwały wspólników każdy z nich ­w myśl art. 866 k.c. - umocowany jest do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.

• Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

Zobowiązaniami spółki - zgodnie z panującym w tej mierze poglądem nauki i orzecznictwa - są wszelkie zobowiązania zaciągnięte przez jednego wspól­nika, kilku lub wszystkich wspólników, jeśli pozostają one w związku z działal­nością spółki. Istotne jest jednakże podkreślenie, iż chodzi tu tylko o zobowiązania, które powstały w czasie trwania spółki lub odnoszą się do okresu istnienia spółki. Odpowiedzialności tej nie uchyla roz­wiązanie spółki, ale tylko w odniesieniu do zobowiązań, które powstały w czasie istnienia spółki albo odnoszących się do okresu istnienia spółki.

Za zobowiązania spółki - w myśl art. 864 kc. - wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie.

1. Solidarna odpowiedzialność wspólników oznacza, że każdy ze wspólników odpowiada za zobowiązania spółki nie tylko wspólnym majątkiem spółki, ale i majątkiem osobistym, przy czym odpowiedzialność wspólników jest niezależna od ich udziału w zyskach i stratach spółki.

2. Wierzyciel może natomiast dochodzić swojej wierzytelności z całego majątku wspólników oraz całego majątku osobistego każdego ze wspólników.

3. Dodać przy tym należy, że wedle orzecznictwa wspólnik, który przystąpił do już istniejącej spółki, nie odpowiada solidarnie z pozostałymi wspólnikami za zobo­wiązania spółki powstałe przed datą jego przystąpienia do spółki.

4. Z kolei osobis­ta odpowiedzialność wspólnika, który wystąpił ze spółki, trwa nadal, lecz ograni­cza się do zobowiązań spółki zaciągniętych przed jego wystąpieniem. Odpowie­dzialność taka trwa również w razie rozwiązania spółki.

5. Odpowiedzialność solidarna wspólników nie może być ani uchylona, ani zmieniona w drodze czynności prawnej między wspólnikami. Zamieszczenie w umowie spółki od­miennych postanowień nie wywiera żadnych skutków w stosunku do wierzycieli. Artykuł 864 k.c. ma zatem charakter normy iuris cogentis.

6. Umowne oznaczenie udziałów poszczególnych wspólników w zyskach i stratach spółki także nie wywiera wpływu na ich odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

• Zmiana i rozwiązanie umowy spółki.

Wspólnicy mogą

1. przyjąć nowego członka lub

2. wyrazić zgodę na wstąpienie nowego członka w drodze zmiany umowy spółki.

3. Możliwe jest także wy­stąpienie wspólnika ze spółki oraz

4. rozwiązanie spółki.

Wystąpienie wspólnika ze spółki nie powoduje automatycznie rozwiązania spółki, chyba że spółka liczyła dwóch wspólników. Wystąpienie wspólnika ze spółki następuje:

1. przez wypowiedzenie swego udziału na trzy miesiące przed upływem roku obrachunkowego, o ile spółka została zawarta na czas nieoznaczony (art. 869 § l k.c.);

2. przez wypowiedzenie udziału ze strony wierzyciela osobistego wspólnika; (art. 870 k.c.).

W braku odmiennej umowy spółki wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie, a jeśli nie ma takiego oznaczenia - wartość, jaką wkład ten miał w chwili wniesienia. (art. 871 § l k.c.). Wy­stępującemu wspólnikowi pozostali wspólnicy muszą wypłacić ponadto taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po obliczeniu wkładów wszyst­kich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki (art. 871 § 2 k.c.).

Jeśli wystąpienie wspólnika ze spółki nie musi prowadzić do jej ustania, to rozwiązanie spółki taki skutek oczywiście wywołuje.

1. Rozwiązanie spółki następuje z przyczyn przewidzianych w umowie. Jeśli jednak mimo istnienia przewidzianych w umowie powodów rozwiązania spółka za zgodą wszystkich wspólników trwa nadal, uważa się ją za przedłużoną na czas nieoznaczony (art. 873 k.c.).

2. Bez względu jednak na postanowienia umowy, z ważnych powodów każdy wspólnik w drodze powództwa wytoczonego przeciwko pozostałym wspólnikom - może żądać rozwiązania spółki przez sąd (art. 874 k.c.).

3. Spółka ulega także rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika (art. 874 § 2 k.c.).

Kodeks cywilny nie przewiduje obligatoryjnego postępowania likwidacyjnego po rozwiązaniu spółki. Zakłada natomiast, że należy

1. najpierw spłacić długi spółki,

2. następnie zwrócić wspólnikom wkłady według zasad obowiązujących jak przy występowaniu ze spółki,

3. a pozostały wspólny majątek podzielić między wspólników i w takim zakresie, w jakim uczestniczyli oni w zyskach spółki (art. 875 § 2 i 3 k.c.).

• Przekształcenie spółki cywilnej.

Zgodnie z art. 551 § 2 i 3 k.s.h. spółka cywilna może być przekształcona przez jej wspólników w spółkę handlową.

Ad. b2) Osobowe spółki handlowe - zagadnienia wspólne.

1. W myśl art. 8 § l k.s.h. spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobo­wiązania, pozywać i być pozywaną.

2. Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą (art. 8 § 2 k.s.h.).

3. Artykuł 9 k.s.h. potwierdza zasadę jednomyślności wspólników co do zmiany postanowień umowy spółki, chyba że umowa stanowi inaczej.

4. Istotne novum i definitywne przecięcie wątpliwości stanowi art. 10 k.s.h., który dopuszcza możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Zarazem kodeks spółek handlowych wymaga uzyskania w tym celu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 10 § 2).

Ad. b3) Spółka jawna.

• Powstanie spółki jawnej i jej ogólna charakterystyka.

• Zgodnie z art. 22 § l k.s.h. spółka jawna to taka spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

• Stosownie do art. 8 k.s.h. spółka jawna, jak każda spółka osobowa, może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozy­wana.

• Jeśli przy tym dodać, że rzeczy i prawa nabyte przez spółkę jawną lub tytułem wkładu do niej wniesionego stanowią jej odrębny majątek (art. 28 k.s.h.), to powstaje swoisty i charakterystyczny jej obraz istotnie różniący się od spółki cywilnej.

• Art. 24 § l k.s.h. stanowi, że firma tej spółki "powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie «spółka jawna»" (w skrócie "spj.").

1. W myśl art. 25(1) § l k.s.h. spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru,

2. Umowa spółki wymaga dla swej ważności formy pisemnej (a nie formy aktu notarialnego jak pozostałe spółki osobowe prawa handlowego)

3. Zgodnie zaś z art. 25 k.s.h. umowa ta powinna określać:

• - firmę i siedzibę spółki,

• - określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,

• - przedmiot działalności spółki,

• - czas trwania spółki, jeśli jest oznaczony.

• Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać ściśle określone informację, musi być dokonane na urzędowym formularzu. Prawo i zarazem obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do rejestru ma każdy wspólnik (art. 26 § 3 k.s.h.).

• Stosunki wewnętrzne.

Przepisy art. 37-57 k.s.h. dotyczące stosunków wewnętrznych w spółce jawnej, mają - z wyjątkiem art. 38 - charakter norm dyspozytywnych. Ustrój spółki jawnej w zakresie stosunków wewnętrznych okreś­la zatem przede wszystkim umowa wspólników. W braku odpowiednich po­stanowień w umowie zastosowanie znajdą wyżej wymienione przepisy kodeksu spółek handlowych.

• Wkłady wspólników.

• Wkłady wspólników są równe, chyba że co innego wynika z umowy (art. 48 § l k.s.h. w zw. z art. 37 § l k.s.h.).

• Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (art. 48 § 2 k.s.h.).

• Prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę.

• Z wniesionym do spółki przez wspólnika wkładem powiązany jest tzw. udział kapitałowy wspólnika w spółce. W myśl art. 50 § 1 k.s.h. udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu,

• Prowadzenie spraw spółki.

• Przez pojęcie "prowadzenie spraw spółki" rozumieć należy wszelkie czynności wewnątrz spółki, wynikające z pro­wadzenia przedsiębiorstwa i do tego celu konieczne.

• Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, dotyczy to jednakże spraw nieprzekraczających zwykłych czynności spółki (art. 39 k.s.h.). W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników spółki, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki (art. 43 k.s.h.). Wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę.

• Prawo prowadzenia spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, dotyczy to również zwolnie­nia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki (art. 47 k.s.h.).

• Nie ulega też wątpliwości, że wspólnik z własnej woli może ograniczyć lub wyłączyć swoje prawo do prowadzenia spraw spółki.

• Artykuł 38 k.s.h., będący przepisem bez­względnie obowiązującym, stanowi, że nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników.

• Prowadzenie spraw spółki jawnej może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom na mocy umowy spółki bądż na podstawie póżniejszej umowy wspól­ników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.

• Udział w zyskach i stratach.

• Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, z umowy może jednak wynikać co innego. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach, ale nie w zyskach (argument z art. 51 § 2 i 3 k.s.h.).

• Wspólnik spółki jawnej może żądać podziału i wypłaty całości zysku z koń­cem każdego roku obrotowego. Jeśli jednak wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika.

• Zgodnie z art. 53 k.s.h. wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

• Przeniesienie praw na osobę trzecią.

• Wspólnik może przenieść na osobę trzecią niektóre prawa z tytułu uczestnictwa w spółce, jak również za­wrzeć inną umowę spółki. Jednakże w takim przypadku ani jego wspólnik, ani następca prawny nie stają się wspólnikami spółki jawnej, (art. 55 k.s.h.),

• Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej na inną osobę jest dopuszczalne na warunkach określonych wart. 10 k.s.h., tz. tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Kodeks spółek handlowych wymaga uzyskania w tym celu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 10 § 2).

• Stosunki zewnętrzne.

W przeciwieństwie do przepisów kodeksu spółek handlowych regulujących stosunki wewnętrzne spółki jawnej przepisy tegoż kodeksu dotyczące stosunków zewnętrznych, zwłaszcza prawa reprezentacji oraz odpowiedzialności za długi, mają charakter na ogół bezwzględnie obowiązujący.

• Reprezentacja.

• W myśl art. 29 k.s.h. każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę.

• Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych pozasądowych i nie można go ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.

• Z kolei wedle art. 30 k.s.h. umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest zbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko razem z innym wspólnikiem lub prokurentem.

• Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki nie na podstawie umo­wy spółki może nastąpić - zgodnie z art. 30 k.s.h. - wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

• Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

• W myśl art. 22 § 2 k.s.h. każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika z art. 31 ksh. Polega ona na tym, iż wierzyciel spółki może prowadzić egzeku­cję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki (jest to wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia - art. 28 k.s.h.) okaże się bezskuteczna. Jest to tzw. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika.

• Rozwiązanie spółki jawnej i wystąpienie wspólnika ze spółki.

Jeśli chodzi o przyczyny rozwiązania spółki, to wymienia je taksatywnie art. 58 k.s.h. Są to następujące przyczyny:

1. przewidziane w umowie spółki,

2. jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,

3. ogłoszenie upadłości spółki,

4. śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości

5. wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,

6. prawomocne orzeczenie sądu.

Ad l) Spółka podlega rozwiązaniu z przyczyn przewidzianych w umowie spółki, jednakże spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony w przypa­dku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników.

Ad 3) W przypadku ogłoszenia upadłości spółki jej rozwiązanie następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego.

Ad 4) Pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika spółka może trwać pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli taką możliwość przewiduje umowa spółki lub już po zaistnieniu powyższych przesłanek pozostali wspólnicy tak niezwłocznie postanowią (art. 64 k.s.h.).

Jeżeli umowa spółki stanowi, że prawa, jakie miał zmarły wspólnik, służą wszystkim spadkobiercom wspólnie, a nie zawiera w tym względzie szczegółowy­ch postanowień, wówczas do wykonywania tych praw spadkobiercy powinni wskazać spółce jedną osobę. (art. 60 l k.s.h.).

Ad 5) W myśl art. 61 § l k.s.h. wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony. A contrario - umowy spółki zawartej na czas oznaczony wypowiedzieć nie można. Wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświad­czenia, złożonego pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki (art. 61 § 3 k.s.h.).

Prawo do wypowiedzenia umowy spółki przysługuje także wierzycielowi wspólnika.

Pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela spółka może zostać utrzymana pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umo­wa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Uzgodnienie takie powinno nastąpić przed upływem terminu wypowiedzenia (art. 64 k.s.h.).

Ad 6) W myśl art. 63 § l k.s.h. każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd z ważnych powodów. Jeżeli jednak powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki.

• Likwidacja spółki jawnej.

Jeśli wystąpią przyczyny warunkujące rozwiązanie spółki jawnej następuje likwidacja spółki (art. 67-85 k.s.h.). Likwidacja nie ma jednak charakteru obligatoryjnego, bowiem wspólnicy mogą uzgodnić inny sposób zakończenia działalności spółki niż likwidacja.

Celem likwidacji jest

1. zakończenie bieżących interesów spółki,

2. ściągnięcie wierzytelności i spieniężenie innych aktywów,

3. zaspokojenie wierzycieli spółki,

4. zwrot wkładów wniesionych przez wspólników tylko do używania oraz

5. podział pozostałego majątku między wspólników.

Z mocy prawa likwidatorami spółki jawnej są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą jednak powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk

Ad. b4) Spółka partnerska.

• Powstanie spółki partnerskiej i jej ogólna charakterystyka.

W myśl art. 86 ksh spółka partnerska może być utworzona przez wspólników (partnerów) będących osobami fizycznymi w celu wykonywania wolnego zawodu lub wolnych zawodów wymienionych wart. 88 k.s.h., takich jak:

1. adwokat,

2. aptekarz,

3. architekt,

4. inżynier budownictwa,

5. biegły rewident,

6. broker ubezpieczeniowy,

7. doradca podatkowy,

8. księgowy, lekarz,

9. lekarz stomatolog,

10. lekarz weterynarii,

11. notariusz,

12. pielęgniarka,

13. położna,

14. radca prawny,

15. rzecznik patentowy,

16. rzeczoznawca majątkowy

17. tłumacz przysięgły,

18. makler papierów wartościowych.

1. Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego i powinna zawierać treść określoną w art. 91 ksh.

2. Spółka partnerska powstaje z momentem wpisu do rejestru (art. 94 k.s.h.).

3. Firma spółki partnerskiej (art. 90 k.s.h.) powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" (w skrócie "sp.p.") oraz określenie wolnego zawodu wykony­wanego w spółce.

4. W sprawach nieuregulowanych wprost w dziale II kodeksu spółek hand­lowych, poświęconym spółce partnerskiej, do spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej.

• Odpowiedzialność partnera za zobowiązania spółki.

• Partner spółki partnerskiej nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem dział lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera.

• Umowa spółki może jednak przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.

• W sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej (art. 89 k.s.h.), w pozostałych sprawach zatem odpowiedzialność partnerów jest osobista i solidarna z zastrzeżeniem odpowiedniego stosowania także art. 31 k.s.h. (odpowiedzialność subsydiarna).

• Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja.

• Prowadzenie spraw spółki partnerskiej i jej reprezentacja na zewnątrz należą d poszczególnych partnerów, ale umowa spółki może stanowić inaczej (art. 9 § I k.s.h.).

• Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą powziętą większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki staje się skuteczne z chwilą wpisu do rejestru (art. 96 § 3 k.s.h.).

• Kodeks przewiduje, że prowadzenie spraw spółki i jej reprezentowanie można powierzyć zarządowi (art. 97 § I k.s.h.) Do zarządu stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

• Rozwiązanie spółki partnerskiej.

Rozwiązanie spółki partnerskiej (art. 98 k.s.h.) następuje w przypadku

1. zaistnienia przyczyn określonych w umowie spółki,

2. jednomyślnej uchwały wszystkich partnerów,

3. ogłoszenia upadłości spółki,

4. utraty przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu

5. oraz prawomocnego orzeczenia sądu.

6. Zgodni z art. 98 § 2 k.s.h, w przypadku gdy w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki, spółka ulega rozwiązaniu z upływem roku od dnia zaistnienia któregokolwiek z tych zdarzeń.

Spadkobierca partnera nie wstępuje do spółki w miejsce zmarłego partnera, lecz umowa spółki może stanowić inaczej.

Ad. b5) Spółka komandytowa.

Spółka komandytowa została uregulowana w kodeksie spółek handlowych w art. 102-124. W art. 103 k.s.h. przyjęto, że w sprawach nieuregulowanych do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej.

• Powstanie spółki komandytowej i jej ogólna charakterystyka.

• Spółka komandytowa jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przed­siębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplemen­tariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona art. - 102 k.s.h.

• Umowa spółki komandytowej wymaga formy aktu notarialnego i powinna zawierać elementy wymienione w art. 105-106 k.s.h.

• Firma spółki komandytowej (art. 28 § 2 k.h. oraz art. 104 § 1-2 k.s.h.) powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatek "spółka komandytowa" (w skrócie "sp.k."). Nazwisko komandytariusza nie może być zamiesz­czone w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (art. 104 § 4 k.s.h.).

Powstanie spółki.

1. Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie (art. 109 k.s.h.).

2. Okoliczności, które podlegają zgłoszeniu do sądu rejestrowego, określa art. 110 k.s.h.

• Pozycja prawna komplementariusza.

• Komplementariusz spółki komandytowej odpowiada bez ograniczenia całym swoim majątkiem i solidarnie z pozostałymi komplementariuszami i ze spółką (art. 102 i 103 k.s.h.). Jego pozycja zatem zbliżona jest do wspólnika spółki jawnej.

• Zgodnie z art. 117 k.s.h, spółkę komandytową reprezentują kornplemen­tariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa do reprezentacji.

• Prowadzi sprawy spółki.

• Pozycja prawna komandytariusza.

Praktycznie większość przepisów o spółce komandytowej odnosi się do komandytariusza, a mianowicie:

1. komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (art. 111 k.s.h.);

2. komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki (art. 112 § 1 k.s.h.);

3. w przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części dokonanego przez spółkę komandytariuszowi odpowiedzialność komandytariusza zostaje przywró­cona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu (art. 112 § 2 k.s.h.);

4. w razie uszczuplenia majątku spółki przez stratę uważa się za zwrot wkładu w stosunku do wierzycieli każdą wypłatę dokonaną przez spółkę na rzecz komandytariusza przed uzupełnieniem wkładu do pierwotnej wartości okreś­lonej w umowie spółki.

5. komandytariusz nie jest zobowiązany do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawie sprawozdania finansowego, chyba że działał w złej wierze (art. 112 § 4 k.s.h.);

6. obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania do rejestru (art. 113 k.s.h.);

7. komandytariusz odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru (art. 114 k.s.h.);

8. komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik (art. 118 § l k.s.h.). Jeśli komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swego pełnomocnictwa, odpowiada wobec osób trzecich bez ograniczenia. Dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariu­sza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres.

Przedstawione postanowienia mają charakter przepisów bezwzględnie obowią­zujących, dlatego zgodnie z art. 119 k.s.h, umowa niezgodna z nimi nie wywołu­je skutków prawnych wobec osób trzecich.

Z uwagi na przedstawioną wyżej pozycję prawną komandytariusza jest on w spółce - w zakresie swoich praw i obowiązków - ograniczony. Ogranicze­nia te można przedstawić w sposób następujący:

1. komandytariusz ma prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądać księgi i dokumenty celem sprawdzenia jego rzetelno­ści. Jego prawo kontroli sprowadza się zatem jedynie do sprawdzenia rzetelności sprawozdania finansowego za rok obrotowy, a nie merytorycznej kontroli tego sprawozdania.

2. komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, jednakże umowa spółki może mu takie prawo przyznać. W sprawach przekra­czających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda komandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej;

3. komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, jednakże umowa spółki może stanowi inaczej; w razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu (art. 123 k.s.h.);

4. śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Spadkobiercy komandytariusza powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywani ich praw.

Ad. b6) Spółka komandytowo-akcyjna.

• Powstanie spółki komandytowo-akcyjnej i jej ogólna charakterystyka.

• Zgodnie z art. 125 k.s.h.: "Spółką komandytowo­cyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem".

• W kodeksie przyjęto (art. 126), że w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej, chyba że w przepisach dotyczących spółki komandytowo-akcyjnej sprawy te zostały wyraźnie uregulow­ane.

• Ta sama zasada obowiązuje w odniesieniu do pozostałych spraw nieuregulowanych w przepisach o spółce komandytowo-akcyjnej, z tym że stosuje się wtedy odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.

• Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50 tys. złotych (art. 126 § 2 k.s.h.).

• Firma spółki komandytowo-akcyjnej (art. 127 k.s.h.) powinna zawierać na­zwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna" (w skrócie S.K.A.). Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być - jak stanowi art. 127 § 4 k.s.h - zamieszczane w firmie spółki. W przy­padku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Powstanie spółki.

1. Aktem założycielskim spółki komandytowo-akcyjnej jest statut.

2. Osoby pod­pisujące statut są założycielami spółki.

3. Niezbędne jest, aby statut podpisali wszyscy komplementariusze (art. 129 k.s.h.) i aby był sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 131 k.s.h.).

4. Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do rejestru (art. 134 § I k.s.h.), Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie (art. 134 § 2 k.s.h.).

• Stosunki zewnętrzne (odpowiedzialność za zobowiązania spółki i reprezentacja).

• Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki (art. 135 k.s.h.).

• Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy statutu albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki (art. 137 § I k.s.h)

• Akcjonariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik Jeżeli akcjonariusz dokona czynności prawnej w imieniu spółki, nie ujawniając swego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki takiej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez akcjonariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres (art. 138 k.s.h.).

Postanowienia art. 135-138 k.s.h., regulujące stosunek spółki do osób trzecich, mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących i nie zmienione ani zniesione postanowieniami statutu (art. 139 k.s.h.).

• Stosunki wewnętrzne.

• Prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki komandytowo-akcyjnej ciąży na komplementariuszach. Statut spółki może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się jednemu lub kilku komplementariuszom (art. 140 § l i 2 k.s.h.).

• W spółce komandytowo-akcyjnej zgromadzenie wspólników może ustanowić radę nadzorczą, a jeśli liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe. Komplementariusz albo jego pracownik nie może być członkiem rady nadzorczej (art. 142 k.s.h.),

• Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności (art. 143 k.s.h.).

• Oprócz rady nadzorczej organem spółki komandytowo-akcyjnej jest walne zgro­madzenie, które może działać jako zwyczajne albo nadzwyczajne. Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu mają akcjonariusze i komplementariusze.

• Akcja objęta lub nabyta przez komplementariusza lub inną osobę daje prawo jednego głosu (art. 145 k.s.h.), z tym że w odniesieniu do akcji nabytych przez osoby, które nie są komplementariuszami - statut może stanowić inaczej.

• Komplementariusze oraz akcjonariusze uczestniczą w zyskach spółki proporcjonalnie do ich wkładów; ze statutu spółki może wynikać co innego (art. 147 l k.s.h.).

• Rozwiązanie i likwidacja spółki komandytowo-akcyjnej.

Do rozwiązania i likwidacji spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się od­powiednio przepisy dotyczące likwidacji spółki akcyjnej (art. 150 § I k.s.h.). Tym samym przeprowadzenie likwidacji w przypadku tej spółki, w odróżnieniu pozostałych spółek osobowych, jest obligatoryjne. Likwidatorami tej spółki są komplementariusze mający prawo prowadzenia spraw spółki, jednakże statut lub uchwała walnego zgromadzenia może stanowić inaczej.

Wart. 148 k.s.h. określono przyczyny rozwiązania spółki. to:

1. przyczyny przewidziane w statucie,

2. uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki,

3. ogłoszenie upadłości spółki,

4. śmierć, ogłoszenie upadłości lub wystąpienie jedynego komplementariusza, chyba że statut stanowi inaczej,

5. inne przyczyny przewidziane prawem.

• Wystąpienie wspólnika.

• Artykuł 149 k.s.h. stanowi, że wypowiedzenie umowy spółki przez komple­mentariusza i jego wystąpienie ze spółki jest dopuszczalne jedynie wtedy, jeśli statut tak stanowi.

• Akcjonariuszowi nie przysługuje prawo wypowiedzenia umowy spółki (art. 149 k.s.h.).

Ad 1c) Spółki kapitałowe.

Ad. c1) Zagadnienia ogólne.

Zgodnie z art. 4.1.2 ksh spółkami kapitałowymi są: sp. z o.o. i spółka akcyjna.

• Spółka kapitałowa w organizacji.

KSH wprowadził instytucję spółki kapitałowej w organizacji, tj. spółki działającej „pomiędzy” podpisaniem umowy spółki a wpisaniem jej do KRS. Spółka w organizacji prowadzi normalną działalność gospodarczą i może zaciągać zobowiązania, używa firmy z dodatkiem „w organizacji”.

Spółka w organizacji jako ułomna osoba prawna.

Zgodnie z art. 11 § 1 spółka z o.o. i spółka akcyjna w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane (ułomne osoby prawne). Pełna osobowość prawną spółki te uzyskują wraz z wpisem do KRS (art. 12 ksh).

Kontynuacja (nabycie praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym)

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółką akcyjną i uzyskuje osobowość prawną. Z tą chwilą staje się ona podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji (art. 12). Spółka taka jest kontynuatorem a nie następcą prawnym.

Odpowiedzialność za zobowiązania

Zgodnie z art. 13 § 1 za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Wspólnik albo akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie ze spółką za jej zobowiązania do wartości nie wniesionego wkładu, określonego w umowie albo statucie spółki.

• Wkłady w spółkach kapitałowych.

Zgodnie z art. 14 § 1 przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.

Aportem mogą być wszelkie przedmioty majątkowe (rzeczy i prawa), jeśli są zbywalne i mogą jako aktywa wejść do bilansu spółki np. prawo własności, użytkowanie wieczyste, know-how, majątkowe prawa autorskie, wynalazki i wzory użytkowe, wierzytelności.

Ad c2) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

• Powstanie spółki z o.o.

Do powstania spółki z o.o. wymaga się:

(1) zawarcia umowy spółki,

(2) wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziałów za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienie nadwyżki,

(3) powołanie zarządu,

(4) ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki,

(5) wpisu do KRS-u (art. 163). Wniosek o wpis spółki do KRS-u podpisują wszyscy członkowie zarządu (art. 164 § 1).

• Kapitał zakładowy.

Kapitał zakładowy to liczbowo oznaczona kwota pieniężna stanowiąca sumę udziałów wspólników i tzw. pierwotny majątek spółki. Ponieważ daje on podstawę zabezpieczenia praw wierzycieli i rękojmię spłaty udzielonych spółce kredytów, nie może być swobodnie zmieniony, zwłaszcza uszczuplony w dowol­ny sposób. Wyrazem funkcji gospodarczej kapitału zakładowego są dotyczące go zasady: oznaczenia, całkowitej wpłaty i stałości.

Można zatem przyjąć także, że przez kapitał zakładowy w spółce z o.o. rozumieć należy cyfrowo oznaczoną w akcie założycielskim sumę "czystego" majątku, którą spółka w interesie wierzycieli zobowiązuje się utrzymać w całości i nie rozdzielać pomiędzy wspólników.

Od pojęcia kapitału zakładowego odróżnić należy mienie i majątek spółki, które już w chwili powstania spółki mogą się od niego różnić.

Wysokość kapitału zakładowego powinna być ściśle oznaczona w akcie założycielskim spółki, w sumie pieniężnej opiewającej w zasadzie na walutę polską. Ustawowe minimum tego kapitału, jak wcześniej wskazano, wynosi obecnie 50 tys. złotych.

Cały kapitał powinien być przez założycieli spółki objęty i wpłacony przed powstaniem spółki bądź formie gotówki pieniężnej, bądź w formie wkładu niepieniężnego (aportu) (art. 163 ust. 2 k.s.h.). Aportem mogą być ruchomości, nieruchomości, wierzytelności, patenty, a nawet przedsiębiorstwo jako całość (art. 551 k.c.).

Kapitał zakładowy (jak i cały majątek spółki) stanowi podstawę odpowie­dzialności spółki wobec jej wierzycieli. Wspólnicy spółki z 0.0. nie odpowiadają osobiście - jak wcześniej zaznaczono - za jej zobowiązania. Kapitał ten wraz z całym majątkiem spółki stanowi zatem gwarancję wypłacalności spółki i pod­stawę zaufania kredytodawców.

• Udziały.

Przez udział rozumie się ogół praw i obowiązków wspólnika, wynikających ze stosunku spółki.

Wartość udziału może być wyrażona liczbowo w stosunku do całości kapitału zakładowego. Nie oznacza to, że ta nominalna wartość udziału jest równa wartości rzeczywistej i odzwierciedla stosunek, w jakim wspólnik partycypuje w zysku i kwocie likwidacyjnej.

Obecnie minimalna wartość udziału wynosi 50 zł.

Udziały nie muszą mieć równej wartości nominalnej (art. 152 k.s.h.). Akt założycielski spółki decyduje, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy też więcej udziałów. Jeśli wspólnik może mieć więcej udziałów, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne (art. 153 k.s.h.).

Zgodnie z art. 199 k.s.h. udział może być umorzony. Umorzenie polega na likwidacji (unicestwieniu) praw i obowiązków wspólnika. Umorzenie może być dobrowolne albo przymusowe. Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa akt założycielski spółki. Umorzenie jest dobrowolne, jeśli następuje za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę. Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników.

Stosownie do art. 200 k.s.h. spółka nie może obejmować lub nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów.

Zarząd spółki z 0.0. jest obowiązany, zgodnie z art. 188 k.s.h., prowadzić księgę udziałów. Do księgi tej wpisuje się nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę każdego wspólnika, adres, liczbę i wartość nominalną jego udziałów oraz inne dane.

• Prawa i obowiązki wspólników w spółce z o.o

Jeżeli ustawa lub umowa spółki nie stanowi inaczej, wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce (art. 174).

Klasyfikacja praw:

1) prawa korporacyjne, np. prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników, prawo głosu, prawo informacji o stanie spraw spółki, a także tzw. szczególne prawa korporacyjne np. prawo wyboru do władz spółki, prawo decydowania o przystąpieniu do spółki nowych wspólników, prawo zaskarżania uchwał wspólników itp.,

2) prawa majątkowe, np. prawo do dywidendy, prawo do objęcia nowoutworzonych udziałów, prawo do kwoty likwidacyjnej w razie rozwiązania i likwidacji spółki.

Prawo do dywidendy.

Zgodnie z art. 191 § l k.s.h. wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonego do po­działu uchwałą zgromadzenia wspólników. Jeżeli akt założycielski nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów. Kodeks spółek handlowych w art. 196 i 197 przewiduje możliwość udziałów uprzywilejowanych w zakresie dywidendy. Wynika z nich, że tego rodzaju dywidenda może przewyższać co najwyżej o połowę dywidendę nieuprzywilejo­waną.

Klasyfikacja obowiązków:

1. obowiązki korporacyjne

• Obowiązek podejmowania określonych funkcji na rzecz spółki:

• Obowiązek powstrzymania się przez wspólników od działań konkurencyjnych

• obowiązki majątkowe

• Obowiązek wniesienia wkładu na pokrycie udziału lub udziałów w spółce:

• Obowiązek wyrównania brakującej wartości aportu:

• Obowiązek objęcia nowych udziałów

• Obowiązek wyrównania ubytku w kapitale zakładowym:

• Obowiązek dopłat

• Organy spółki z o.o.

• Zgromadzenie wspólników.

Uchwały wspólników są podejmowane na zgromadzeniu wspólników. Bez odbycia zgromadzenia wspólników mogą być powzięte uchwały, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte, albo na głosowanie pisemne.

Rodzaje zgromadzeń.

Zgromadzenia wspólników sp. zoo mogą być zwyczajne albo nadzwyczajne.

Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników powinno być:

(1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

(2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty,

(3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się w przypadkach określonych w ksh, umowie spółki, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania zgromadzeń uznają to za wskazane np.

1. zbycie i wydzierżawienie przedsiebiorstwa

2. nabycie i zbycie nieruchomości.

1. Zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd.

2. Rada nadzorcza, jak również komisja rewizyjna mają prawo zwołania zwyczajnego zgromadzenia wspólników, jeżeli zarząd nie zwoła go w określonym terminie lub w umowie spółki, oraz nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, jeżeli zwołanie go uznają za wskazane..

3. Wspólnik lub wspólnicy reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników.

Większość głosów.

1. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy ksh lub umowa spółki nie stanowią inaczej.

2. Uchwały dotyczące zmiany umowy spółki, rozwiązania spółki lub zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części zapadają większością dwóch trzecich głosów.

3. Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki wymaga większości trzech czwartych głosów. Umowa spółki może ustanowić surowsze warunki powzięcia tych uchwał.

• Zarząd.

Kompetencje zarządu.

Zarząd wykonuje czynności niezastrzeżone dla innych organów. Zadania Zarządu:

1. prowadzenie spraw i reprezentacja spółki. Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.

Skład Zarządu.

Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona (art. 201). Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Reprezentowanie sp. zoo.

Zarząd może być jedno- i wieloosobowy. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta.

Prowadzenie spraw spółki zoo.

Każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu.

• Rada nadzorcza.

Prawo kontroli służy każdemu wspólnikowi (art. 212). W przypadku ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej umowa spółki może wyłączyć albo ograniczyć indywidualną kontrolę wspólników (art. 213).

Umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy. W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500.000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna (art. 213).

Skład rady nadzorczej

Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników. Członków rady nadzorczej powołuje się na rok, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej. Uchwałą wspólników członkowie rady nadzorczej mogą być odwołani w każdym czasie (art. 216). Każdy członek rady nadzorczej może samodzielnie wykonywać prawo nadzoru, chyba że umowa spółki stanowi inaczej

Zadania rady nadzorczej

1. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

2. Rada nadzorcza nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.

3. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny.

4. Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonych w umowie spółki czynności, oraz przekazać radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszczególnych lub wszystkich członków zarządu.

• Rozwiązanie i likwidacja sp. z o.o.

Rozwiązanie sp. z o.o.

1) Obligatoryjne przesłanki rozwiązania:

(1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

(2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę,

(3) ogłoszenie upadłości spółki - w takim przypadku rozwiązanie spółki następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia z rejestru. Spółka nie ulega rozwiązaniu w przypadku, gdy postępowanie:

(a) kończy się układem,

(b) zostaje z innych przyczyn uchylone,

(c) zostaje z innych przyczyn umorzone (art. 289 § 2),

(4) inne przyczyny przewidziane prawem (art. 270 Ksh).

2) Fakultatywne przesłanki rozwiązania:

Na mocy art. 271 sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki:

(1) na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki,

(2) na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalność spółki naruszając prawo zagraża interesowi publicznemu.

Likwidatorzy:

(1) członkowie zarządu sp. z o.o., chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej (276 § 1),

(2) ustanowienie likwidatorów przez sąd rejestrowy: (art. 276):

Obowiązki likwidatorów:

1. - ogłoszenie o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji (art. 279),

2. - sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji i złożenie go zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia (art. 281 § 1),

3. - zakończenie interesów bieżących spółki,

4. - ściągnięcie wierzytelności,

5. - wypełnienie zobowiązań,

6. - upłynnienie majątku spółki (art. 282 § 1)

7. - złożenie sprawozdania likwidacyjnego w sądzie rejestrowym + wniosek o wykreślenie spółki z rejestru (art. 288 § 1),

8. - podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, majątek dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów - § 2,

Moment rozwiązania spółki.

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru (art. 272).

Ad c3) Spółka akcyjna.

• Powstanie spółki akcyjnej

Do powstania spółki akcyjnej wymaga się:

(1) zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli, sporządza się statut w formie aktu notarialnego; osoby podpisujące statut są założycielami spółki, zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji (art. 310 § 1), z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji (art. 323 § 1),

(2) wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego

(3) ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

(4) wpisu do KRS-u (art. 306).

• Kapitał zakładowy.

Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej rozumieć należy jako cyfrowo oznaczoną w akcie założycielskim sumę "czystego" majątku, którą spółka w interesie wierzycieli zobowiązuje się utrzymać w całości i nie rozdzielać pomiędzy wspólników. Ponieważ daje on podstawę zabezpieczenia praw wierzycieli i rękojmię spłaty udzielonych spółce kredytów, nie może być swobodnie zmieniony, zwłaszcza uszczuplony w dowol­ny sposób. Wyrazem funkcji gospodarczej kapitału zakładowego są dotyczące go zasady: oznaczenia, całkowitej wpłaty i stałości.

Od pojęcia kapitału zakładowego odróżnić należy mienie i majątek spółki, które już w chwili powstania spółki mogą się od niego różnić.

Wysokość kapitału zakładowego powinna być ściśle oznaczona w akcie założycielskim spółki, w sumie pieniężnej opiewającej w zasadzie na walutę polską. Ustawowe minimum tego kapitału wynosi obecnie 500 tys. złotych.

Cały kapitał powinien być przez założycieli spółki objęty i wpłacony przed powstaniem spółki bądź formie gotówki pieniężnej, bądź w formie wkładu niepieniężnego (aportu) (art. 163 ust. 2 k.s.h.). Aportem mogą być ruchomości, nieruchomości, wierzytelności, patenty, a nawet przedsiębiorstwo jako całość (art. 551 k.c.).

Kapitał zakładowy (jak i cały majątek spółki) stanowi podstawę odpowie­dzialności spółki wobec jej wierzycieli. Wspólnicy nie odpowiadają osobiście za jej zobowiązania. Kapitał ten wraz z całym majątkiem spółki stanowi zatem gwarancję wypłacalności spółki.

Wniesienie wkładów na kapitał

Polega na objęciu akcji:

- nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej (art. 309 § 1),

- mogą być obejmowane powyżej ich wartości nominalnej, ale wówczas nadwyżka powinna być uiszczona w całości przed zarejestrowaniem spółki (art. 309 § 2),

- obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później inż. przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki (art. 309 § 3 zd. 1),

- akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej (art. 309 § 3 zd. 2),

- są obejmowane wyłącznie za wkłady niepieniężne albo za wkłady niepieniężne i pieniężne, wówczas kapitał zakładowy powinien być pokryty przed zarejestrowaniem co najmniej w jednej czwartej jego wysokości, określonej w art. 308 § 1, tj. 500 000 zł. (art. 309 § 4),

• Akcje.

Kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równiej wartości nominalnej. Wartość ta różni się zarówno od ceny emisji akcji, jak i też jej kursu. Minimalna wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz. Akcje są niepodzielne, zbywalne.

Cena emisji akcji jest ceną, za którą wydaje się akcje przy zawiązaniu spółki lub podwyższeniu kapitału zakładowego. Cena emisyjna nie może być niższa od wartości nominalnej akcji.

Kurs akcji jest wykładnikiem aktualnych stosunków majątkowych spółki. Może więc być wyższy lub niższy od wartości nominalnej akcji.

Trzy znaczenia pojęcia akcji:

1. ułamek kapitału akcyjnego, wynikający z podziału wysokości tego kapitału przez liczbę akcji,

2. ogół praw służących akcjonariuszowi względem spółki,

3. papier wartościowy - dokument wystawiony przez spółkę, który ucieleśnia ogół praw akcjonariusza. Akcja jest papierem wartościowym, ucieleśniającym tzw. prawa udziałowe jak i obowiązki. Akcja jako

Wpłaty na akcje i ich zwrot

Akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje. Wpłaty powinny być dokonane równomiernie na wszystkie akcje. Podczas trwania spółki nie wolno zwracać akcjonariuszowi dokonanych wpłat na akcje ani w całości, ani w części.

Rodzaje akcji

(1) Akcje imienne i na okaziciela (świadectwa tymczasowe)

(2) Akcje za gotówkę i akcje aportowe

Art. 336. § 1. Akcje obejmowane w zamian za wkłady niepieniężne (akcje aportowe) powinny pozostać imiennymi do dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie tych akcji, i w ciągu tego okresu nie mogą być zbyte ani zastawione.

(3) Akcje zwykłe i uprzywilejowane

Spółka może wydawać akcje o szczególnych uprawnieniach, które powinny być w statucie określone (akcje uprzywilejowane). Akcje uprzywilejowane powinny być imienne. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

(a) uprzywilejowanie co do głosu

Art. 352. Jednej akcji nie można przyznać więcej niż dwa głosy. W przypadku zamiany takiej akcji na akcję na okaziciela lub w razie jej zbycia wbrew zastrzeżonym warunkom uprzywilejowanie to wygasa.

(b) uprzywilejowanie w zakresie dywidendy

Art. 353 § 1 Akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie mogą przyznawać uprawnionemu dywidendy, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych.

§ 3. Wobec akcji uprzywilejowanej w zakresie dywidendy może być wyłączone prawo głosu (akcje nieme). Przepisów § 1 i § 2 nie stosuje się do akcji niemych. Wyłączenie przepisu § 1 nie dotyczy zaliczek na poczet dywidendy.

(5) Akcje związane z obowiązkiem świadczeń

Są to wyjątkowe akcje, bo akcja ucieleśnia przede wszystkim prawa akcjonariusza, natomiast akcje związane z obowiązkiem świadczeń wiążą się zarówno z prawami jak i obowiązkami.

Art. 356. § 1. Z akcją imienną może być związany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

8) Imienne świadectwa założycielskie

Jest to forma wynagrodzenia za usługi oddane przy powstaniu spółki. W związku z tym świadectwo może być przyznane także osobom, które uczestniczyły w procesie zakładania spółki, a nie zostały akcjonariuszami. Sołtysiński, Kidyba, Szwaja itp. uważają że są to znaki legitymacyjne a nie papiery wartościowe - nie obejmują większości praw jakie mają akcjonariusze względem spółki.

Umorzenie akcji

Akcje mogą być umorzone w przypadku, gdy statut tak stanowi. Akcja może być umorzona albo za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne), albo bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe). Umorzenie dobrowolne nie może być dokonane częściej niż raz w roku obrotowym Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa statut. Umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Umorzenie akcji wymaga obniżenia kapitału zakładowego.

Nabywanie akcji własnych

Spółka nie może nabywać wyemitowanych przez nią akcji (akcje własne).

Zakaz ten nie dotyczy:

1. nabycia akcji w celu zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie,

2. nabycia akcji, które mają być zaoferowane do nabycia pracownikom lub osobom, które były zatrudnione w spółce lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej trzech lat,

3. nabycia akcji w drodze sukcesji uniwersalnej,

4. instytucji finansowej, która nabywa za wynagrodzeniem w pełni pokryte akcje na cudzy rachunek celem ich dalszej odsprzedaży,

5. nabycia akcji w celu ich umorzenia,

6. nabycia w pełni pokrytych akcji w drodze egzekucji celem zaspokojenia roszczeń spółki, których nie można zaspokoić w inny sposób z majątku akcjonariusza,

7. nabycia w pełni pokrytych akcji nieodpłatnie,

8. nabycia akcji w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.

Wykup akcji

Art. 417. § 1. Wykupu akcji dokonuje się po cenie notowanej na rynku regulowanym, według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed powzięciem uchwały albo też, gdy akcje nie są notowane na rynku regulowanym, po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie..

§ 2. Osoby, które zamierzają wykupić akcje, powinny wpłacić należność równą cenie wszystkich nabywanych akcji (cena wykupu) na rachunek bankowy spółki w terminie trzech tygodni od dnia ogłoszenia ceny wykupu przez zarząd. Cena wykupu może zostać ogłoszona również na walnym zgromadzeniu.

9/10 - przymusowy wykup akcji - squeeze out

Art. 418. § 1. "§ 1. Walne zgromadzenie może powziąć uchwałę o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy, posiadających łącznie nie mniej niż 95% kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5% kapitału zakładowego. Uchwała wymaga większości 95% głosów oddanych.

• Prawa i obowiązki akcjonariuszy

Prawa akcjonariuszy

1a) majątkowe

• Prawo do dywidendy i zaliczek na dywidendę

• Prawo poboru nowych akcji:

• Prawo do udziału w masie likwidacyjnej:

• Prawo do rozporządzania akcjami:

• Prawo wynagrodzenia za dostarczone usługi:

• Prawo do umorzenia akcji:

1b) korporacyjne,

• Prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu:

• Prawo głosu na walnym zgromadzeniu:

• Prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia:

• Prawo wytoczenia powództwa na rzecz spółki (actio pro socio):

• Prawo akcjonariuszy do kontroli spółki:

• Prawo do informacji

• Bierne prawo wyboru (do zarządu i rady

• Prawo żądania rozwiązania spółki

Obowiązki akcjonariuszy

1) Obowiązki korporacyjne: brak (nie ma obowiązku lojalności - wynika to z czysto kapitałowego charakteru tej spółki).

2) Obowiązki majątkowe

(1) obowiązek wniesienia wkładu do spółki (pokrycia akcji): Art. 329. § 1. Akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje. § 2. Wpłaty powinny być dokonane równomiernie na wszystkie akcje.

(2) obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych

Art. 356. § 1. Z akcją imienną może być związany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

• Organy spółki akcyjnej

• Walne zgromadzenie.

Zwyczajne walne zgromadzenie

Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego.

Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być:

1. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

2. powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty,

3. udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Nadzwyczajne zgromadzenie

Nadzwyczajne walne zgromadzenie zwołuje się w przypadkach określonych ksh lub w statucie, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania walnych zgromadzeń uznają to za wskazane.

Prawo głosu na walnym.

Art. 411. § 1. Akcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu. Statut może ograniczyć prawo głosu akcjonariusza, mającego ponad jedną piątą ogółu głosów w spółce, z uwzględnieniem art. 351 § 2, art. 353 § 3 i art. 354.

§ 2. Prawo głosu przysługuje od dnia pełnego pokrycia akcji, chyba że statut stanowi inaczej.

Kto zwołuje zgromadzenie

1. Art. 399. § 1. Walne zgromadzenie zwołuje zarząd.

2. § 2. Rada nadzorcza ma prawo zwołania zwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w ksh lub w statucie,

3. Art. 400. § 1. Akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia,

Większość głosów.

1. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy niniejszego działu lub statut nie stanowią inaczej.

2. 3/4

• emisja obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji,

• zmiany statutu,

• umorzenia akcji,

• obniżenia kapitału zakładowego,

• zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części

• Jednomyślność

• zwiększająca świadczenia akcjonariuszy lub uszczuplająca prawa przyznane osobiście poszczególnym akcjonariuszom zgodnie z art. 354, wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których dotyczy

• 2/3

• istotna zmiana przedmiotu działalności spółki.

• Zarząd.

Skład Zarządu

Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków.

Do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona.

Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.

Zadania Zarządu

Art. 368. § 1. Zarząd

1. prowadzi sprawy spółki i

2. reprezentuje spółkę.

Prowadzenie spraw spółki, uchwały Zarządu

Art. 371. § 1. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej.

§ 2. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.

Reprezentacja

Art. 372. § 1. Prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.

§ 2. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich.

Art. 373. § 1. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut. Jeżeli statut nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

• Rada nadzorcza

Organ obligatoryjny

Skład i wybór rady nadzorczej

Art. 385. § 1. Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków a w spółkach publicznych co najmniej z pięciu członków powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie.

Uchwały rady nadzorczej

Art. 391. § 1. Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.

Zadania rady nadzorczej

(1) Nadzór, badanie sprawozdań

(2) Zawieszanie członków Zarządu

(3) Inne uprawnienia

Art. 384. § 1. Statut może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności przewidywać, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem określonych w statucie czynności.

• Rozwiązanie i likwidacja sa

Przesłanki rozwiązania S.A.

1. przyczyny przewidziane w statucie,

2. uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę,

3. ogłoszenie upadłości spółki - W przypadku upadłości spółki jej rozwiązanie następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia z rejestru. Wniosek o wykreślenie z rejestru składa syndyk (art. 477 § 1). Spółka nie ulega rozwiązaniu w przypadku, gdy postępowanie:

• kończy się układem,

• zostaje z innych przyczyn uchylone,

• zostaje z innych przyczyn umorzone (art. 477 § 2).

4. inne przyczyny przewidziane prawem (art. 459) .

Likwidatorzy:

1. członkowie zarządu S.A., chyba że statut lub uchwała walnego zgromadzenia stanowi inaczej (art. 463 § 1),

2. ustanowieni przez sąd rejestrowy w przypadku: (art. 463):

Obowiązki likwidatorów:

1. - ogłoszenie o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji (art. 279),

2. - sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji i złożenie go zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia (art. 281 § 1),

3. - zakończenie interesów bieżących spółki,

4. - ściągnięcie wierzytelności,

5. - wypełnienie zobowiązań,

6. - upłynnienie majątku spółki (art. 282 § 1)

7. - złożenie sprawozdania likwidacyjnego w sądzie rejestrowym + wniosek o wykreślenie spółki z rejestru (art. 288 § 1),

8. - podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, majątek dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów

Moment rozwiązania spółki.

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji z chwilą wykreślenia spółki z rejestru (art. 478).

Ad. 2. Przedsiębiorstwo państwowe - komercjalizacja i prywatyzacja

Przedsiębiorstwo państwowe, zgodnie z treścią art. 1 ustawy z 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych, jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, charakteryzującym się samodzielnością, samorządnością i samofinansowaniem. Wyposażone jest w osobowość prawną. Zgodnie a art. 2 ustawy z 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych przedsiębiorstwo to pokrywa z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty swojej działalności i zaciągnięte zobowiązania.

Ad a) Organy zarządzania.

Zgodnie z art. 30 ustawy o p.p. organami zarządzania przedsiębiorstwa pań­stwowego są:

1. ogólne zebranie pracowników (delegatów),

2. rada pracownicza i

3. dy­rektor przedsiębiorstwa.

Ogólne zebranie pracowników

Przez ogólne zebranie pracowników ustawa o samorządzie załogi przedsię­biorstwa państwowego rozumie zarówno ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa jednozakładowego, jak i ogólne zebranie pracowników zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym (art. 7 ust. l). W przedsiębiorstwie jedno­zakładowym oraz w zakładzie przedsiębiorstwa wielozakładowego, w którym liczba zatrudnionych przekracza trzysta, funkcję ogólnego zebrania pracowników pełni zebranie delegatów, wybranych na okres dwóch lat przez pracowników przedsiębiorstwa lub zakładu (art. 8 ust. l). Ogólne zebranie pracowników powinno odbyć posiedzenie co najmniej dwa razy w roku (art. 9 ust. l).

Do jego wyłącznych kompetencji należy:

1. - uchwalenie na wniosek dyrektora statutu przedsiębiorstwa,

2. - podejmowanie uchwał w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi,

3. - roczna ocena działalności rady pracowniczej przedsiębiorstwa oraz jego dyrektora,

4. - uchwalanie wieloletnich planów przedsiębiorstwa,

5. - uchwalanie - na wniosek rady pracowniczej przedsiębiorstwa _ statutu samorządu załogi przedsiębiorstwa,

6. - wyrażanie opinii - jeśli uzna to za stosowne - we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa.

Uchwały ogólnego zebrania zapadłe w wymienionych sprawach wiążą radę pracowniczą i dyrektora.

Rada pracownicza

Liczy ona piętnastu członków, chyba że statut samorządu załogi stanowi inaczej. Rada ze swego grona wybiera prezydium, które jest jej wewnętrznym organem i reali­zuje określone przez nią zadania (art. 13 ust. I i art. 21 ust. I ustawy o s.z.p.p.). Może ona także powoływać komisje i zespoły spośród swoich członków oraz innych pracowników przedsiębiorstwa. Komisje te i zespoły są pomocniczymi organami rady pracowniczej (art. 23 ustawy o s.z.p.p.). Rada odbywa swoje posiedzenia co najmniej raz na kwartał, z tym że na pisemny wniosek jednej piątej liczby członków rady prezydium ma obowiązek zwołać posiedzenie w każdym terminie (art. 29 ustawy o s.z.p.p.).

Zakres kompetencji rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego jest rozleglejszy i w porównaniu do kompetencji ogólnego zebrania pracowników (delegatów) bardziej zróżnicowany i szczegółowy.

2. Kompetencje rady pracowniczej mogą mieć bądź charakter stanowiący,(np. uchwalanie oraz zmiana planu rocznego przedsiębiorstwa, - przyjmowanie sprawozdania rocznego oraz zatwierdzanie bilansu, - podejmowanie uchwał w sprawie inwestycji)

3. bądź opiniodawczy.

4. Ma ona ponadto prawo kontroli całokształtu działalności przedsiębiorstwa, a zwłaszcza dbałości o racjonalną gospodarkę mieniem przed­siębiorstwa (art. 28 ustawy o s.z.p.p.), oraz

5. prawo do występowania z inicjatywami - wnioskami i uwagami we wszystkich sprawach dotyczących przed­siębiorstwa (art. 27 ust. l ustawy o s.z.p.p.).

6. Rada pracownicza ma ponadto prawo zwracania się do dyrektora przedsiębiorstwa z zapytaniem o stan przedsię­biorstwa lub działalność jego organów (art. 27 ust. 2 ustawy o s.z.p.p.).

Dyrektor przedsiębiorstwa.

Jest organem osoby prawnej i organem zarządzania. Odnośnie do funkcji dyrektora przedsiębiorstwa państwowego jako organu zarządzania podejmuje on decyzje samodzielnie i ponosi za nie odpowiedzialność (art. 32 ust. 2 ustawyop.p.).

Wszelkie sprawy niezastrzeżone dla rady pracowniczej i ogólnego zebrania pracowników (delegatów) należą do kompetencji dyrek­tora. W konsekwencji do dyrektora przedsię­biorstwa powinno należeć

1. kierowanie bieżącą, codzienną działalnością przedsię­biorstwa państwowego,

2. dobór kadr,

3. układanie stosunków przedsiębiorstwa z innymi uczestnikami obrotu gospodarczego, w szczególności zawieranie umów, kierowanie procesem produkcyjnym itp.

4. Stosownie do art. 50 ust. l ustawy o p.p. do dokonywania czynności praw­nych samodzielnie w imieniu przedsiębiorstwa państwowego jest uprawniony dyrektor. Jak wynikałoby z dyspozycji powołanego przepisu, tylko dyrektor przedsiębiorstwa państwowego uprawniony jest do składania oświadczeń woli we wszystkich sprawach przedsiębiorstwa. Ponieważ zaś jest on - z mocy art. 30 ustawy o p.p. - organem przedsiębiorstwa, przeto przyjąć należy, iż ustawo­dawca opowiedział się za funkcjonowaniem w zakresie reprezentacji cywilno­prawnej przedsiębiorstwa państwowego w zasadzie jednego i jednoosobowego organu, zrywając z wielością organów uprawnionych do takiej reprezentacji.

Ad b) Komercjalizacja.

Komercjalizacja w rozumieniu ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 30 sierpnia 1996 r. (tekst jednolity Dz.U.02.171.1397 ost. zm. Dz.U.03.90.844 - dalej zwana ustawą) polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjna lub zoo. Jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej spółka ta wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, bez względu na charakter prawny tych stosunków (art. 1).

Komercjalizacji podlegają przedsiębiorstwa państwowe działające na podstawie ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (argument a contrario z art. 3 ust 3 pkt 7 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji) z wyjątkiem taksatywnia wymienionych w art. 3 ust 3 ustawy.

Komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego może być dokonana:

1. Bądź w celu jego prywatyzacji (dokonuje minister SP)

2. Bądź w innym celu (dokonuje minister SP za zgodą RM) (art. 3 ust 1 i 2.)

Tryb komercjalizacji - etapy.

1. Komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego (PP) dokonuje minister SP, (w innym celu - minister SP za zgodą RM), na wniosek (art. 4):

1. organu założycielskiego-za zawiadomieniem dyrektora PP i rady nadzorczej,

2. dyrektora PP i rady pracowniczej,

3. z własnej inicjatywy - za zawiadomieniem dyrektora PP, rady pracowniczej oraz organu założycielskiego,

4. sejmiku województwa, na obszarze, którego znajduje się siedziba PP (art.4a).

Komercjalizacji mogą podlegać przedsiębiorstwa państwowe z wyjątkiem (art. 3);

1. postawionych w stan likwidacji,

2. postawionych w stan upadłości,

3. wykonują prawomocną decyzję o podziale lub łączeniu przedsiębiorstwa państwowego,

4. przedsiębiorstw, w stosunku do których toczy się postępowanie układowe - do chwili uprawomocnienia się układu,

5. przedsiębiorstw w stosunku do których toczy się bankowe postępowanie ugodowe- do chwili uprawomocnienia się ugody,

6. zarządzanych na podstawie umowy o zarządzaniu przedsiębiorstwem, chyba że zarządca wystąpi z wnioskiem o komercjalizację PP.

7. działających na podstawie innych niż ustawa o przedsiębiorstwach państwowych,

8. przedsiębiorstw, których uprawnione organy złożyły wniosek o dokonanie prywatyzacji bezpośredniej - do czasu rozpatrzenia wniosku,

9. PP użyteczności publicznej „Poczta Polska".

2. Dyrektor PP doręcza ministrowi SP, w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia, kwestionariusz PP przeznaczonego do komercjalizacji wraz z innymi dokumentami. W przypadku niedoręczenia kwestionariusza, obowiązek ten wykonuje organ założycielski w ciągu 1 miesiąca od dnia zawiadomienia go o niedoręczeniu przez ministra SP.

3. Minister SP sporządza za Skarb Państwa akt komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego (art.9).  W akcie komercjalizacji zostaje ustalone:

1) statut spółki,

2) wysokość kapitału zakładowego spółki,

3) imiona i nazwiska członków organów pierwszej kadencji.

• Akt komercjalizacji zastępuje czynności określone w przepisach KSH, poprzedzające złożenie wniosku o wpisanie spółki do KRS.

• Skarb Państwa reprezentuje, w odniesieniu do spółki powstałej w wyniku przekształcenia PP;

1. minister Skarbu Państwa,

4.  Niezwłocznie po sporządzeniu aktu komercjalizacji zarząd spółki składa wniosek o wpisanie spółki do KRS.

• Wpis ma charakter obligatoryjny i konstytutywny.

• Dniem komercjalizacji jest pierwszy dzień miesiąca przypadającego po wpisaniu spółki do KRS. Z tym dniem następuje skutek wykreślenia PP z rejestru.

Skutki aktu komercjalizacji.

6. Jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej spółka ta wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, bez względu na charakter prawny tych stosunków (art. 1) - komercjalizacja prowadzi do sukcesji uniwersalnej.

Ad c) Prywatyzacja

Rozróżniamy dwa tryby prywatyzacji:

1. prywatyzację bezpośrednią

2. prywatyzację pośrednią.

Prywatyzacja bezpośrednia, w rozumieniu ustawy, polega na rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji na zasadach określonych ustawą przez:

1. sprzedaż przedsiębiorstwa,

2. wniesienie przedsiębiorstwa do spółki,

3. oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania

Formy prywatyzacji bezpośredniej.

A. Sprzedaż przedsiębiorstwa. (art. 48)

• Sprzedaż przedsiębiorstwa, jako forma prywatyzacji bezpośredniej, realizowana jest na podstawie przepisów kc o sprzedaży (art. 535 i nast. Kc), przy czym mają tu zastosowanie z natury rzeczy przede wszystkim przepisy ogólne odnośnie do sprzedaży.

• Sprzedaż może odbywać się z wolnej ręki lub w inny sposób np. w drodze sprzedaży licytacyjnej. Ustawa wymaga jednak zawarcia umowy z wykorzystaniem trybu publicznego tj.:

1) przetargu publicznego,

2) rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.

• Zapłata należności za przedsiębiorstwo może nastąpić w ratach pod warunkiem zabezpieczenia całej kwoty.

• Pierwsza rata należności za przedsiębiorstwo wynosi co najmniej 20% tej ceny. Pozostała kwota jest spłacana w ratach przez okres nie dłuższy niż 5 lat. Kwota ta jest oprocentowana.

B. Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki. (art.49-50)

• Wniesienie jako aportu przedsiębiorstwa do spółki i jej ewentualne założenie odbywa się na zasadach przewidzianych w ksh dla S.A. i zoo.

• Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki następuje w trybie rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.

• Akcjonariusze inni niż Skarb Państwa powinni wnieść wkłady na pokrycie co najmniej 25% kapitału zakładowego.

• Zbycie akcji należących do Skarbu Państwa w spółce następuje w sposób określony w art. 33, o ile nie narusza to przyznanego akcjonariuszom prawa pierwszeństwa nabycia.

• Akcje SP zbywalne są w trybie (art.33);

1. oferty ogłoszonej publicznie,

2. przetargu publicznego,

3. rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia,

4. przyjęcia oferty złożonej przez podmiot ogłaszający wezwanie, o którym mowa w art. 86 ust.

• Uprawnionym pracownikom oraz rolnikom lub rybakom przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji należących do Skarbu Państwa w spółce, o której mowa w ust. 1, według stanu z dnia objęcia przez Skarb Państwa akcji w spółce.

• Przepisy art. 36-38 stosuje się odpowiednio.

C. Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania (art.51-53)

• Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania jest także forma bezpośredniej prywatyzacji PP aczkolwiek umowa, na mocy której tego rodzaju prywatyzacja jest realizowana, upoważnia w zasadzie do korzystania z przedsiębiorstwa, natomiast przeniesienie własności na spółkę, która korzysta z tego przedsiębiorstwa (a więc właściwa prywatyzacja) może nastąpić dopiero po upływie okresu czasu, na który zawarto umowę o oddanie przedsiębiorstwa w odpłatne korzystanie i na warunkach w tej umowie przewidzianych ( art. 52)

• Stronami tej umowy są Skarb Państwa oraz spółka (S.A. lub zoo)

• Za Skarb Państwa przy zawarciu umowy działa organ założycielski

• Prawa i obowiązki SP wynikające z umowy wykonuje minister SP.

• Spółka (nazywana w literaturze pracowniczą) spełniać musi łącznie, poza wymaganiami przewidzianymi w ksh dla S.A. lub zoo, wymagania szczególne przewidziane w art. 51,

• Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania następuje w drodze umowy zawartej miedzy Skarbem Państwa a przejmującym na okres nie przekraczający 15 lat (art. 52).

Prywatyzacja pośrednia została określona w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 30 sierpnia 1996 r. (tekst jednolity Dz.U.02.171.1397 ost. zm. Dz.U.03.90.844), w Dziale IV (art. 31a-38b).

Prywatyzacja pośrednia w rozumieniu ustawy polega na:

1) obejmowaniu akcji w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz.U.96.106.493 ze zm.)

2) zbywaniu należących do Skarbu Państwa akcji w spółkach;

• Inicjatywa i przeprowadzenie prywatyzacji należy do Ministra SP.

Zbywanie akcji

• W celu sprzedaży akcji Skarbu Państwa w spółce powstałej w wyniku komercjalizacji, dokonuje się analizy ustalającej sytuację prawną majątku spółki, stanu i perspektyw rozwoju przedsiębiorstwa, oszacowania wartości przedsiębiorstwa oraz oceny realizacji obowiązków wynikających z tytułu wymagań ochrony środowiska (art.32).

• Minister SP, przed zaoferowaniem akcji do zbycia, zobowiązać spółkę do wprowadzenia zmian w jej przedsiębiorstwie wynikających z przeprowadzonych analiz.

• Akcje w imieniu SP zbywa minister SP.

• Akcje SP zbywalne są w trybie (art.33);

5. oferty ogłoszonej publicznie,

6. przetargu publicznego,

7. rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia,

8. przyjęcia oferty złożonej przez podmiot ogłaszający wezwanie, o którym mowa w art. 86 ust.4

Ad. 3. Spółdzielnie.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 § 1 prawa spółdzielczego z 1982 r. spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków i o zmiennym funduszu udziałowym powołanym do prowadzenia działalności gospodarczej. Spółdzielnia stanowi więc zespół osób, które dla osiągnięcia wspólnego celu, podejmują się współdziałania w sposób zorganizowany.

Ad a). Tryb zakładania spółdzielni.

• Zagadnienie uregulowane jest w ustawie z dnia 16 września 1982 r Prawo spółdzielcze (tekst jednolity Dz.U.03.188.1848).

• Utworzenie spółdzielni jest zespołem czynności faktycznych i prawnych, do których należy:

1. Wyłonienie grupy podmiotów zamierzających założyć spółdzielnię,

• Osoby zamierzające założyć spółdzielnię określa się mianem założycieli.

• Liczba założycieli spółdzielni:

1. jeżeli założycielami są osoby fizyczne - nie może być mniejsza od 10, chyba że chodzi o założenie spółdzielni produkcji rolnej, w której liczba założycieli - osób fizycznych nie może być mniejsza od 5.

2. jeżeli założycielami są osoby prawne - musi być co najmniej 3 osoby prawne.

• Jeżeli spółdzielnia tworzona jest przez osoby fizyczne i osoby prawne założycieli powinno być 10-ciu.

• Spółdzielnie mogą być jednoosobowo tworzone przez partie polityczne.

2. Uchwalenie statutu spółdzielni - jednomyślnie

3. Potwierdzenie przyjęcia statutu,

• Statut musi być nie tylko uchwalony, ale musi mieć miejsce formalna czynność o doniosłych skutkach prawnych, a mianowicie złożenie pod uchwalonym statutem podpisów przez założycieli spółdzielni. Z tą chwilą dochodzi do zawarcia pomiędzy założycielami umowy spółki cywilnej. Taki statut stanowi podstawę prawną działania spółdzielni.

• Z powyższego wynika, iż statut powinien być sporządzony na piśmie.

• Złożenie podpisu stanowi akceptacje treści statutu. Prawo spółdzielcze, w przeciwieństwie do np. art. 157 § 2 ksh, nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego

4. Dokonanie wyboru organów spółdzielni, których wybór należy w myśl statutu do kompetencji walnego zgromadzenia, lub komisji organizacyjnej w składzie co najmniej trzech osób.

• Kolejną czynnością w procesie tworzenia spółdzielni jest wybór organów spółdzielni. Dotyczy to powołania rady nadzorczej oraz ewentualnie zarządu, jeśli zgodnie z nowo uchwalonym statutem wybór zarządu należy do kompetencji walnego zgromadzenia. Powołana rada nadzorcza jeszcze przed złożeniem wniosku o wpis powinna dokonać wyboru zarządu spółdzielni. Wyłącznie zarząd in corpore (w całości) zgłasza wniosek o wpis do KRS.

5. Wpisanie spółdzielni do KRS

• Spółdzielnia podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego - do rejestru przedsiębiorców.

• Spółdzielnia nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego. (Art. 11. § 1) Przed wpisem spółdzielnia jest spółka prawa cywilnego pewnej liczby osób, które łączy umowa w przedmiocie dążenia do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie udziałów.

• Za czynności dokonane w interesie spółdzielni przed zarejestrowaniem osoby działające do chwili zarejestrowania spółdzielni odpowiadają wobec osób trzecich solidarnie - tak więc przed zarejestrowaniem spółdzielnia nie odpowiedz za te czynności. Za zobowiązania wynikające z tych czynności spółdzielnia odpowiada po jej zarejestrowaniu tak jak za zaciągnięte przez siebie. Jednakże osoby działające przed zarejestrowaniem spółdzielni odpowiadają wobec niej według przepisów prawa cywilnego.

Organy spółdzielni.

Organami spółdzielni są:

1. walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli),

2. rada nadzorcza,

3. zarząd,

4. zebranie grup członkowskich w spółdzielniach, w któ­rych walne zgromadzenie jest zastąpione przez zebranie przedstawicieli,

Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli)

Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli) jest najwyższym organem spółdzielni (art. 36 § l).

Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli) zwołuje w zasadzie zarząd spółdzielni przynajmniej raz w roku w ciągu sześciu miesięcy po upływie roku obrachunkowego (art. 39 § l). Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli) może podejmować uchwały jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad. Uchwały podejmowane są zwy­kłą większością głosów, chyba że ustawa lub statut wymaga kwalifikowanej większości (art. 41 § l i 2),

Kompetencje

Do jego wyłącznej kompetencji należy w szczególności:

1. - uchwalanie kierunków rozwoju działalności gospodarczej i działalności społeczno-kulturalnej,

2. - rozpatrywanie sprawozdań rady, zatwierdzanie sprawozdań rocznych i sprawozdań finansowych, podejmowanie uchwał co do wniosków członków spółdzielni, rady lub zarządu w tych sprawach i udzielanie absolutorium człon­kom zarządu,

3. - podejmowanie uchwał w związku z oceną polustracyjną działalności spół­dzielni,

4. - podejmowanie uchwał w przedmiocie podziału nadwyżki bilansowej (do­chodu ogólnego) lub sposobu pokrycia strat,

5. - podejmowanie uchwał w sprawie zbycia nieruchomości lub zakładu lub innej wyodrębnionej jednostki,

6. - oznaczenie najwyższej sumy zobowiązań, jaką spółdzielnia może zaciągać,

7. - podejmowanie uchwał w sprawie połączenia spółdzielni, podziału oraz likwidacji spółdzielni,

8. - uchwalanie zmian statutu,

Jeśli liczba członków przekroczy pewną liczbę określoną w statucie, może on stanowić, że walne zgromadzenie jest zastąpione przez zebranie przedstawicieli.

Zebranie grup członkowskich

W spółdzielniach, w których walne zgromadzenie zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli, organami tych spółdzielni są także zebrania grup człon­kowskich.

Do kompetencji grup członkowskich należy:

1. - wybieranie i odwoływanie przedstawicieli na zebranie przedstawicieli,

2. - wybieranie i odwoływanie członków rady spółdzielni, jeśli statut tak stanowi,

3. - rozpatrywanie spraw mających być przedmiotem obrad najbliższego zebrania przedstawicieli i przedstawienie swoich wniosków w tych sprawach,

4. - rozpatrywanie okresowych sprawozdań rady nadzorczej i zarządu s dzielni,

5. - wyrażanie swojej opinii i wniosków w sprawach spółdzielni, w sprawach członków grupy,

6. - rozpatrywanie innych spraw zgodnie ze statutem.

Rada nadzorcza

Rada nadzorcza sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością (art. 44).

Kompetencje

Do zakresu jej działania należy:

1. - uchwalanie planów gospodarczych i programów działalności kulturalnej,

2. - nadzór i kontrola działalności spółdzielni, a zwłaszcza badanie okresowych sprawozdań (w tym sprawozdań finansowych), ocena wykonania jej zadań gos­podarczych i przestrzegania przez spółdzielnię praw jej członków, a także prze­prowadzanie kontroli nad sposobem załatwienia przez zarząd wniosków organów spółdzielni i jej członków,

3. - podejmowanie uchwał w sprawie nabycia lub obciążenia nieruchomości oraz nabycia bądź zbycia zakładu,

4. - podejmowanie uchwał w sprawie przystąpienia do innych organizacji społecznych i gospodarczych oraz występowania z nich,

5. - zatwierdzenie struktury organizacyjnej spółdzielni,

6. - rozpatrywanie skarg na działalność zarządu,

7. - składanie walnemu zgromadzeniu sprawozdań, w szczególności z wyników kontroli i sprawozdań finansowych,

8. - podejmowanie uchwał w sprawach czynności prawnych dokonywanych między spółdzielnią a członkiem zarządu i reprezentowanie spółdzielni przy tych czynnościach,

9. - inne zastrzeżone przez statut sprawy (art. 46 § l i 2).

Skład.

Rada składa się co najmniej z trzech członków wybranych "stosownie do postanowień statutu" bądź przez walne zgromadzenie, bądź zebranie grup człon­kowskich (art. 45 § l). Jej członkami mogą być wyłącznie członkowie spół­dzielni, chyba że członkiem spółdzielni jest osoba prawna. Może ona wtedy wskazać osobę, która nie jest członkiem spółdzielni (art. 45 § 2).

Zarząd

Jak stanowi art. 48 prawa spółdzielczego, zarząd kieruje działalnością spół­dzielni i reprezentuje ją na zewnątrz. Ustawa ustanawia przy tym ogólną zasadę, iż kompetencje zarządu obejmują podejmowanie decyzji niezastrzeżonych dla innych organów. Jest on zatem odpowiednikiem dyrektora przedsiębiorstwa pań­stwowego lub zarządu w spółkach.

Skład i liczbę członków zarządu określa statut. Zarząd może być jedno- lub wieloosobowy, wybrany, stosownie do postanowień statutu, przez walne zgroma­dzenie lub radę nadzorczą (art. 49 § l i 2).

Ad c) Członkostwo spółdzielni.

Członkiem spółdzielni może być każda osoba fizyczna o pełniej zdolności do czynności prawnych, która odpowiada wymaganiom określonym w statucie. Nie mogą więc uzyskać członkostwa osoby niepełnoletnie i całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnione. członkami spółdzielni mogą być też osoby prawne, o ile statut spółdzielni tak stanowi.

Nabycie członkostwa może nastąpić w dwojaki sposób.

1. Osoby będące zało­życielami spółdzielni stają się jej członkami - z mocy samego prawa - z chwilą zarejestrowania spółdzielni.

2. Inne osoby uzyskują członkostwo przez przyjęcie ich przez spółdzielnię. Warunkiem przyjęcia na członka spółdzielni jest złożenie (w formie pisemnej pod rygorem nieważności) deklaracji (art. 16 § 1), organem przyjmującym zaś jest organ spółdzielni wskazany przez statut (art. 17 § 4).

Ad d) Prawa i obowiązki członków.

Na treść stosunku członkostwa składają się określone prawa i obowiązki stron. Wynikają one z ustawy oraz ze statutu spółdzielni.

Prawa te i obowiąz­ki mają bądź charakter

1. majątkowy, bądź

2. organizacyjny (korporacyjny).

Prawa i obowiązki majątkowe.

1. Podstawowym uprawnieniem mająt­kowym członka spółdzielni jest jego prawo do korzystania ze świadczeń spółdzielni w zakresie określonym w statucie.

2. Członek spółdzielni ma także prawo członka spółdzielni do partycypowa­nia w nadwyżce bilansowej, o czym nieco później przy gospodarce spółdzielni.

Do podstawowych obowiązków majątkowych członka spółdzielni, w myśl art. 19 i 20, należy:

1. wniesienie wpisowego,

2. - wniesienie zadeklarowanych - stosownie do postanowień statutowych - udziałów,

3. - wniesienie wkładu, co jednakże obciąża członków niektórych tylko spółdziel­ni. To samo może dotyczyć obowiązku świadczenia pracy w spółdzielniach pracy.

Ad. 1. Wpisowe stanowi specjalną, określoną przez statut spółdzielni opłatę z tytułu przynależności do spółdzielni. Wchodzi ono w skład funduszu zasobowego spół­dzielni (art. 78 § l pkt 2).

Ad. 2. Udział członka spółdzielni jest składnikiem tzw. funduszu udziałowego spół­dzielni (art. 78 § l pkt l). Może on przybrać - w zależności od postanowień statutu - albo postać udziału pieniężnego, albo udziału rzeczowego (aportu). Udziały mają charakter imienny, a ponieważ nie są zbywalne, nie mogą być przedmiotem obrotu prawnego. W konsekwencji nie mogą one być przez członka spółdzielni cedowane w żadnej formie. Nie mogą też być dziedziczone; dziedzi­czone może być tylko roszczenie o zwrot praw majątkowych zmarłego członka (art. 25 § 2). Dopiero z chwilą ustania członkostwa lub likwidacji spół­dzielni członek spółdzielni może żądać zwrotu wpłat dokonanych na udziały.

Członek spółdzielni nie odpowiada wobec wierzycieli za zobowiązania, które zaciąga spółdzielnia w stosunkach obrotu gospodarczego (art. 19 § 3). Za zobowiązania te odpowiada całym swoim majątkiem sama spółdzielnia jako osoba prawna (art. 68). Jeśli wszakże spół­dzielnia poniesie straty, których nie mogła pokryć z rezerw własnych, członek spółdzielni uczestniczy - stosownie do art. 19 § 2 prawa spółdzielczego w pokrywaniu tych strat do wysokości zadeklarowanych udziałów. Gdyby zatem udziały członka spółdzielni przeznaczone zostały w całości na pokrycie owych strat, w razie ustania członkostwa lub likwidacji spółdzielni udziały te nie podlegałyby zwrotowi.

Ad. 3. Obowiązek wniesienia, oprócz udziału - także wkładów przewidywać musi statut spółdzielni. Jak stanowi art. 20 § 2 prawa spółdzielczego, ów wkład może stać się bądź własnością spółdzielni, bądź spółdzielnia może z niego korzystać na podstawie innego stosunku prawnego, np. umowy najmu lub dzierżawy z członkiem spółdzielni. Typowymi wkładami, przewidzianymi przez prawo spółdzielcze, są wkłady gruntowe i pieniężne w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych (art. 141-154a) i innych spółdzielniach zajmujących się produkcją rolną (art. 178) oraz spółdziel­niach kółek rolniczych (usług rolniczych - art. 180 § 3). W spółdzielniach typu lokatorskiego jest to wkład mieszkaniowy, a w spółdzielniach typu własnoś­ciowego - wkład budowlany (art. 9 i 171 ustawy o spółdzielniach miesz­kaniowych).

Różnica między udziałem a wkładem

Zasadnicza różnica między udziałem a wkładem sprowadza się do tego, że w stratach spółdzielni jej członek uczestniczy swoim udziałem, a nie wkładem. Odmienna jest zatem funkcja wkładu i udziału. Jeśli bowiem udziały stanowią przede wszystkim gwarancję wypłacalności spółdzielni wobec wierzycieli i pod­stawę zaufania ewentualnych kredytodawców (podobnie jak w spółkach kapitało­wych kapitał zakładowy), to wkłady w tych spółdzielniach, w których istnieje obowiązek ich wnoszenia, stanowią podstawowy element własności spółdziel­czej. Jeśli nawet wnoszone są na podstawie innego stosunku prawnego niż własność, tworzą fundusz wkładów przeznaczony do realizacji celów spółdzielni, wyznaczonych przez przedmiot jej działalności 41.

Wkłady podlegają zwrotowi z chwilą ustania członkostwa spółdzielni lub jej likwidacji, przy czym podlegają zwrotowi w postaci wniesienia, a jeśli przekaza­ne zostały spółdzielni na własność - w formie równowartości. Jak stanowi art. 27 prawa spółdzielczego - członek spółdzielni może rozporządzać swoimi roszczeniami do spółdzielni o zwrot wkładów lub wypłatę równowartości ze skutecznością od dnia, w którym roszczenia te stały się wymagalne. Podobną zasadę sformułowano w powołanym przepisie w odniesieniu do roszczeń o wydanie udziałów.

Prawa i obowiązki organizacyjne (korporacyjne).

Prawa i obowiąz­ki organizacyjne normują ustawa i statut.

1. Do praw i obowiązków podstawowych zaliczyć wypada niewątpliwie czynne i bierne prawo wyborcze do organów spółdzielni (art. 35), a także

2. prawo uczestniczenia z głosem stanowiącym w walnym zgromadzeniu. Jak stanowi art. 36 § 3 prawa spółdzielczego, każdy członek ma jeden głos, bez względu na liczbę posiadanych udziałów, co stanowi zupełnie inne rozwiązanie konstrukcyjnoprawne tej kwestii niż w spółkach kapitałowych.

3. Oprócz wymienionych, członkowi spółdzielni przysługują takie prawa i obowiązki typu organizacyjnego, jak prawo żądania od zarządu spółdzielni odpisu obowiązującego statutu, możność zaznajomienia się z regulami­nami wydanymi na podstawie statutu (art. 31), prawo do przeglądania sprawozdania rocznego z rachunkiem wyników (art. 89), prawo do przeglądania protokołów walnego zgromadzenia (art. 41 § 4), rejestru członków (art. 30) itp.

Ad e) Ustanie członkostwa.

Prawo spółdzielcze przewiduje wiele przyczyn ustania członkostwa.

1. Wystąpienie członka ze spółdzielni za wypowiedzeniem. Dla swej skute­czności musi być ono dokonane pod rygorem nieważności w formie pisemnej. Statut powinien określać termin i okres wypowiedzenia (art. 22).

2. Wykluczenie członka ze spółdzielni. Może ono nastąpić w wypadku, gdy z jego winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa dalsze pozostawanie w spółdziel­ni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub z dobrymi obyczajami. Przyczyny wykluczenia określa bliżej statut. Wykluczenia może dokonać, stosownie do postanowień statutu, rada nadzorcza lub walne zgroma­dzenie (art. 24 § 4 oraz art. 195).

3. Wykreślenie członka z rejestru członków. Przyczyny wykreślenia precyzuje bliżej statut, niemniej jednak może ono nastąpić w odniesieniu do taki tylko członków, którzy z przyczyn przez nich niezawinionych nie wykon obowiązków statutowych. Wykreślenia dokonuje także, jak w przypadku wykluczenia, rada nadzorcza lub walne zgromadzenie. Członka zmarłego skreśla się z rejestru członków spółdzielni ze skutkiem od dnia, w którym nastąpiła śmierć (art. 25 § l).

Ad III. Upadłość przedsiębiorcy.

Ustawa z 28 lutego 2003r. prawo upadłościowe i naprawcze dzieli postępowanie dot. upadłości na 2 powiązane ze sobą fazy:

1. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości (rozpoczyna się wniesieniem wniosku o ogłoszenie upadłości, a kończy zwrotem wniosku, odrzuceniem wniosku lub oddaleniem wniosku, wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości),

2. Postępowanie upadłościowe sensu stricte (rozpoczyna się od wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości a kończy z wydaniem postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego).

1. Zdolność upadłościowa.

• Jest to zdolność do tego, aby móc być postawionym w stan upadłości.

• Przepisy ustawy stosuje się do dłużników będących przedsiębiorcami, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

• Przedsiębiorcą” w rozumieniu ustawy jest

1. osoba fizyczna,

2. osoba prawna

3. albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,

prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

• Przepisy ustawy stosuje się także do:

1. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;

2. wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;

3. wspólników spółki partnerskiej;

4. oddziałów banków zagranicznych w rozumieniu przepisów prawa bankowego. Art. 5 ustawy. 

 

Brak zdolności upadłościowej - nie można ogłosić upadłości

• Nie można ogłosić upadłości:

1. Skarbu Państwa;

2. jednostek samorządu terytorialnego;

3. publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej;

4. instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą (art. Agencja Rynku Rolnego, Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad i inne agencje rządowe, NBP, Giełda Papierów Wartościowych,);

5. osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne;

6. uczelni (państwowych). Art. 6 ustawy. 

• Brak przymiotu przedsiębiorcy powoduje brak zdolności upadłościowej.

2. Podstawy ogłoszenia upadłości.

• Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny.

1. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.

2. Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje (nadmierne zadłużenie).

Przesłanka ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu

• Jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika, ogłasza się upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu.

• Postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu nie prowadzi się, gdy z uwagi na dotychczasowe zachowanie się dłużnika nie ma pewności, że układ będzie wykonany, chyba że propozycje układowe przewidują układ likwidacyjny. Art. 14 ustawy. 

Priorytet upadłości z możliwością zawarcia układu

• W razie gdy brak jest podstaw do ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, ogłasza się upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika. Art. 15 ustawy. -

3. Właściwość sądu

Właściwość rzeczowa i skład sądu

• Sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie trzech sędziów zawodowych. Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy - sąd gospodarczy .

Właściwość miejscowa

• Do rozpoznania spraw o ogłoszenie upadłości właściwy jest sąd upadłościowy,

1. właściwy dla zakładu głównego przedsiębiorstwa dłużnika.

2. Jeżeli dłużnik ma zakłady w obszarach właściwości różnych sądów i trudno ustalić, który z nich jest zakładem głównym, właściwy jest każdy z tych sądów.

3. Jeżeli dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorstwa, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania albo siedziby dłużnika, a gdy dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania albo siedziby, właściwy jest sąd, w którego obszarze znajduje się majątek dłużnika.

4. Przebieg postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości - etapy.

1. Wniosek uprawnionego

2. Zwrot wniosku, oddalenie lub odrzucenie wniosku

3. Ewentualne żądanie zaliczki na koszty postępowania

4. Obligatoryjne zabezpieczenie majątku

5. Wstępne zgromadzenie wierzycieli.

6. Ewentualne wysłuchanie dłużnika albo wierzyciela będącego wnioskodawcą

7. Ewentualny dowód z opinii biegłego

8. Uwzględnienie wniosku o ogłoszenie upadłości - wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości w terminie 2 miesięcy od daty złożenia wniosku

9. Ogłoszenie postanowienia

10. Doręczenie postanowienia

11. Zaskarżenie postanowienia.

Wniosek o ogłoszenie upadłości.

• Postępowanie uregulowane ustawą może być wszczęte tylko na wniosek złożony przez podmioty określone w ustawie. Art. 3. 

Kto może zgłosić wniosek

1. dłużnik lub

2. każdy z jego wierzycieli.

Kiedy należy zgłosić wniosek

• Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1. Art. 21. 

Rozstrzygnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości

• Postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości sąd wydaje w terminie dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku.

Wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

• Data wydania postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości.

• Jeżeli na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli zawarto układ, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu wraz z postanowieniem o zatwierdzeniu układu.

Wstępne zgromadzenie wierzycieli

1). Zwołanie wstępnego ZW.

• Sąd zwołuje wstępne zgromadzenie wierzycieli (jeszcze przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości) jeżeli istnieją podstawy do ogłoszenia upadłości, chyba że oczywiste jest, że dalsze postępowanie może być prowadzone tylko w celu likwidacji majątku upadłego.

• Nie zwołuje się wstępnego zgromadzenia wierzycieli,

1. jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że jego przeprowadzenie pociągałoby za sobą nadmierne koszty,

2. jak również gdy suma spornych wierzytelności przekracza 15% ogólnej sumy wierzytelności. Art. 44 ustawy. 

2). Kompetencje wstępnego ZW

• Wstępne zgromadzenie wierzycieli może podjąć uchwały co do

1. prowadzenia dalszego postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu albo likwidacji majątku (sposób prowadzenia postępowania)

2. oraz wyboru rady wierzycieli;

• może także wyrazić opinię co do wyboru osoby syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy.

• Na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli można także zawrzeć układ, jeżeli uczestniczy w nim co najmniej połowa wierzycieli mających łącznie trzy czwarte ogólnej sumy wierzytelności stwierdzonych tytułami egzekucyjnymi albo bezspornych lub uprawdopodobnionych.

• Przed podjęciem uchwał, o których mowa w ust. 1, oraz przed zawarciem układu, o którym mowa w ust. 2, na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli sporządza się spis wierzytelności. Spis wierzytelności sporządza pod nadzorem sędziego tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca, jeżeli był ustanowiony. Do spisu wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy art. 245 ust. 1 oraz art. 246-251. Art. 45 ustawy. 

5. Postępowanie upadłościowe sensu stricte.

W postępowaniu upadłościowym sensu stricte ustawa wprowadza nowość w postaci dwóch odrębnych sposobów prowadzenia upadłości:

1. Upadłość z możliwością zawarcia układu

2. Upadłość obejmująca likwidację majątku upadłego

1. Przebieg postępowania upadłościowego sensu stricte w przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego - etapy

1. Wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości

2. Możliwość zawarcia układu.

3. Ustalenie i likwidacja majątku masy upadłości

1. Ustalenie składu masy upadłości Przez syndyka na podstawie wpisów w księgach upadłego oraz dokumentów bezspornych i przez sporządzenie spisu inwentarza

2. Oszacowania majątku wchodzącego do masy upadłości

3. Sporządzenie przez syndyka planu likwidacji

4. Syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis inwentarza wraz z planem likwidacyjnym w terminie jednego miesiąca od dnia ogłoszenia upadłości..

5. Na podstawie spisu inwentarza i innych dokumentów upadłego oraz oszacowania syndyk sporządza sprawozdanie finansowe

6. Po sporządzeniu spisu inwentarza i sprawozdania finansowego albo po złożeniu pisemnego sprawozdania ogólnego syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości

4. Zgłaszanie wierzytelności i tworzenie listy wierzytelności

1. Zgłoszenie wierzytelności.

2. Sprawdzanie zgłoszonych wierzytelności przez sędziego komisarza i syndyka nadzorcę sądowego lub zarządcę.

3. Syndyk, nadzorca sądowy lub zarządca wzywa upadłego do złożenia oświadczenia, czy uznaje zgłoszoną wierzytelność.

4. Syndyk, nadzorca sądowy lub zarządca sporządza projekt listy wierzytelności.

5. Syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca przekazuje projekt listy wierzytelności sędziemu-komisarzowi.

6. Sędzia-komisarz ogłasza (postanowienie?) o sporządzeniu listy wierzytelności.

7. Zaskarżenie listy wierzytelności (sprzeciw, co do uznania lub odmowy uznania wierzytelności).

8. Zatwierdzenie listy wierzytelności przez sędziego-komisarza.

5. Podział funduszów masy upadłości

1. Syndyk sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan podziału funduszów masy upadłości

2. Sędzia-komisarz zawiadamia upadłego i członków rady wierzycieli oraz ogłasza przez obwieszczenie i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, że plan podziału można przeglądać w sekretariacie sądu i w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia wnosić zarzuty przeciwko planowi podziału

3. Zarzuty przeciwko planowi podziału

4. Zatwierdzenie planu podziału

5. Wykonanie planu podziału. Plan podziału wykonuje się niezwłocznie po jego zatwierdzeniu

6. Ukończenie postępowania upadłościowego

1. Sąd po wykonaniu ostatecznego planu podziału lub gdy w toku postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego wszyscy wierzyciele zostali zaspokojeni stwierdzi postanowieniem zakończenie postępowania upadłościowego.

2. Ewentualnie umorzenie w całości lub części zobowiązań upadłego, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym,

3. Ogłoszenie zakończenia postępowania upadłościowego.

2. Przebieg postępowania upadłościowego sensu stricte w przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu - etapy

1. Wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości

2. Zgłoszenie propozycji układowych.

3. Ustalenie i likwidacja ( likwidacja w przypadku układu likwidacyjnego) majątku masy upadłości

1. Nadzorca sądowy albo zarządca ustala skład masy upadłości na podstawie wpisów w księgach upadłego oraz dokumentów bezspornych przez sporządzenie spisu inwentarza.

2. Wraz ze spisem inwentarza dokonuje się oszacowania majątku wchodzącego do masy upadłości

3. Likwidacja przeprowadzana jest według przepisów ustawy o likwidacji masy upadłości - patrz wyżej

4. Zgłaszanie wierzytelności i tworzenie listy wierzytelności

1. Zgłoszenie wierzytelności.

2. Sprawdzanie zgłoszonych wierzytelności przez sędziego komisarza i syndyka nadzorcę sądowego lub zarządcę.

3. Syndyk, nadzorca sądowy lub zarządca wzywa upadłego do złożenia oświadczenia, czy uznaje zgłoszoną wierzytelność.

4. Syndyk, nadzorca sądowy lub zarządca sporządza projekt listy wierzytelności.

5. Syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca przekazuje projekt listy wierzytelności sędziemu-komisarzowi.

6. Sędzia-komisarz ogłasza (postanowienie?) o sporządzeniu listy wierzytelności.

7. Zaskarżenie listy wierzytelności (sprzeciw, co do uznania lub odmowy uznania wierzytelności).

8. Zatwierdzenie listy wierzytelności przez sędziego-komisarza.

5. Po zatwierdzeniu listy wierzytelności sędzia-komisarz sporządza, w celu głosowania nad układem, listy wierzycieli, obejmujące poszczególne kategorie ich interesów

6. Zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.

7. Zarzuty przeciwko układowi.

8. Zatwierdzenie układu przez sąd.

9. Ewentualna odmowa zatwierdzenia układu.

10. Ukończenie postępowania upadłościowego

1. Postanowienie sądu o zakończeniu postępowania upadłościowego

2. Ewentualnie umorzenie w całości lub części zobowiązań upadłego, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym,

3. Ogłoszenie zakończenia postępowania upadłościowego.

11. Postanowienie sądu o wykonaniu układu.

12. Ewentualna zmiana układu.

13. Ewentualne uchylenie układu.

Ad. IV. Podstawowe zagadnienia wybranych umów gospodarczych.

Ad .1. Umowy służące przenoszeniu praw.

3. Umowa sprzedaży.

Sprzedaż jest umową, w której jedna strona (zbywca sprzedawca) zobowiązuje się przenieść własność rzeczy i wydać ją drugiej stroni (nabywcy-kupującemu), a nabywca zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić cenę. Przedmiotem sprzedaży mogą być - w ujęciu kodeksu cywilnego - oprócz rzeczy, także energie i prawa majątkowe (art. 555 k.c.).Cenę w umowie sprzedaży stanowi zawsze suma pieniężna.

Elementami przedmiotowo istotnymi, charakteryzującymi umowę sprzedaży są

1. oznaczenia przedmiotu sprzedaży oraz

2. ceny.

Umowa sprzedaży zawierana jest w sposób określony ogólnymi przepisami prawa cywilnego - w szczególności w drodze rokowań lub przez przyjęcie oferty. Zgododnie z art. 543 k.c. wystawienie rzeczy na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży, chyba że jednocześnie zostało złożone wyraźne oświadcze­nie uchylające ten skutek, np. przez zawieszenie informacji "dekoracja". Umowa sprzedaży może być zawarta w dowolnej formie, chociaż przepisy szcze­gólne ustanawiają dla niej niekiedy formę szczególną, np. formę notarialną pod rygorem nieważności (art. 158 k.c.)

Obowiązki stron

Obowiązek sprzedawcy polega na przeniesieniu własności lub innego prawa na kupującego oraz - w odniesieniu do sprzedaży rzeczy - na wydaniu jej kupującemu. Sprzedawca ma również obowiązek należytego opakowania i zabezpiecze­nia rzeczy (art. 545 § 1 kc). Podstawowym obowiązkiem kupującego jest zapłacenie sprzedawcy ceny, któ­rej wysokość strony z reguły ustalają w umowie.

Rękojmia za wady

Tym mianem określa się od­powiedzialność sprzedawcy względem kupującego za wady rzeczy sprzedanej. Kodeks cywilny odróżnia wady fizyczne oraz wady prawne rzeczy sprzedanej.

Wada fizyczna polega na tym. że:

1. rzecz ma cechy zmniejszające jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, albo

2. rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewniał kupującego albo

3. rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Wada prawna istnieje zaś wtedy, gdy:

1. rzecz nie stanowi własności sprzedawcy, lecz należy do osoby trzeciej, albo

2. rzecz jest obciążona prawem osoby trzeciej. bądź

3. w razie sprzedaży praw - gdy prawo nie istnieje.

W razie ujawnienia się wad przedmiotu sprzedaży sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego z tytułu rękojmi za wady, która to odpowiedzialność jest oparta na zasadzie ryzyka. Jest ona niezależna od winy sprzedawcy, a nawet wiedzy sprzedawcy o istnieniu wady. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi nie wstaje, gdy kupujący wie o istnieniu wady, a mimo to decyduje się na kupno. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy powstaje z mocy samej ustawy (ex lege), chociaż strony mogą w umowie tę odpowiedzialność rozszerzyć, ograniczyć lub nawet wyłączyć. Jednakże w umowach z udziałem konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w wypadkach określonych w przepisach szczególnych (art. 558 § l k.c.). Ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest jednak bezskuteczne, gdy wada została zatajona podstępnie przez sprzedawcę.

Sprzedawca odpowiada za wady fizyczne istniejące w momencie wydania rzeczy kupującemu. Za wady, które ujawniły się później, sprze­dawca odpowiada tylko wtedy, gdy wynikły one z przyczyn tkwiących już poprzednio w rzeczy sprzedanej.

W razie stwierdzenia wad fizycznych rzeczy kupującemu przysługują wobec sprzedawcy następujące uprawnienia:

1. może odstąpić od umowy (art. 560 § l k.c.) albo

2. może żądać obniżenia ceny (art. 560 § l k.c.).

3. jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, gdy rzecz była już wymieniona przez sprzedawcę lub naprawiona, chyba że wady są nieistotne.

Wybór jednego z powyższych uprawnień należy do kupującego. Kupujący zobowiązany jest zawiadomić sprzedawcę o wadzie w terminie miesiąca od jej wykrycia. Wszelkie uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku od wydania rzeczy kupującemu, gdy chodzi o wady budynku - w terminie lat trzech (art. 568 § 1 k.c.).

Jeżeli rzecz sprzedana ma wady prawne, kupujący może podnieść przeciwko sprzedawcy te same uprawnienia, jakie przysługują mu w razie stwierdzenia wad fizycznych, z wyjątkiem jednak uprawnienia dotyczącego usunięcia wad przez wy­twórcę. Do dochodzenia uprawnień z tytułu wad prawnych nie jest konieczne zawiadomienie o nich sprzedawcy. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne wygasają z upływem roku. licząc od dnia, w którym kupujący dowiedział się o istnieniu wady (art. 576 § 1 zd. 1 k.c.).

Gwarancja jakości

Gwarancja jest instytucją prawną, pole­gającą na zobowiązaniu się sprzedawcy lub wytwórcy rzeczy (gwarantów) do usunię­cia wad fizycznych rzeczy lub do wymiany rzeczy wadliwej na rzecz wolną od wad, jeżeli wady te ujawniają się w terminie określonym w gwarancji. Wybór jednego z po­wyższych uprawnień należy do gwaranta. Odpowiedzialność gwarancyjna powstaje z chwilą wręczenia kupującemu karty gwarancyjnej, określającej treść gwarancji. Odpowiedzialność ta nie powstaje ex lege, ale wskutek odrębnej czynności prawnej. Dokument gwarancyjny jest niezbędny przy dochodzeniu uprawnień gwarancyjnych. Przesłanką powstania odpowiedzialności gwarancyjnej jest ujawnienie się wady w terminie określonym w dokumencie gwarancyjnym, a jeśli go nie zastrzeżono, w terminie 1 roku od wydania rzeczy.

Kupującemu przysługują z tytułu gwarancji skromniejsze uprawnienia niż z tytułu rękojmi za wady fizyczne. Nie może on mianowicie ani odstąpić od umowy, ani też żądać obniżenia ceny. Gwarant, tj. sprzedawca lub wytwórca rzeczy może oczywiście zapewnić kupującemu o wiele szerszą ochronę, niż to wynika z przepisów kodeksu. Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Jeżeli gwarant dostarczył uprawnionemu z gwarancji zamiast rzeczy wadliwej - rzecz wolną od wad, albo dokonał istotnych napraw rzeczy objętej gwarancją, to termin gwarancji biegnie na nowo. W innych wypadkach termin gwarancji ulega przedłużeniu o czas, gdy wskutek wady rzeczy objętej gwarancją uprawniony z gwarancji nie mógł z niej skorzystać.

Ochrona konsumenta

Tematykę te regulują przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach umów sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176). Z chwilą wejścia w życie ustawy z 2002 r., tj. z dniem l stycznia 2003 r., do sprzedaży konsumenckiej nie mają zastosowania przepisy art. 556-581 k.c. o od odpowiedzialności z tytułu rękojmi oraz gwarancji za wady rzeczy sprzedanej.

Odpowiedzialność sprzedawcy (przedsiębiorcy) wobec kupującego (konsumenta), uregulowana w ustawie z lipca 2002 r. oparta jest na następujących zasadach:

1. rezygnuje się z pojęcia wady, zastępując je "niezgodnością towaru konsumpcyjnego z umową" - nie można odstąpić od umowy, gdy niezgodność taka jest nieistotną

2. w przypadku odstąpienia od umowy - priorytet ma nieodpłatna naprawa towaru lub wymiana go na nowy;

3. na sprzedawcy ciąży szereg obowiązków informacyjnych - sprzedawca powinien więc dołączyć do towaru instrukcję obsługi w języku polskim, ma również obowiązek potwierdzenia na piśmie wszystkich istotnych warunków umowy

4. wprowadza się domniemanie prawne, co do istnienia przesłanek odpowiedzial­ności za jakość towaru w chwili jego nabycia - przez sześć miesięcy od nabycia towaru konsument może wskazać na jego niezgodność z umową bez obowiązku udowadniania przyczyn tej niezgodności lub tego, że istniała ona przed wyda­niem towaru:

5. w przypadku niezgodności towaru z umową, kupujący ma prawo żądać nieodpłat­nej naprawy albo wymiany na nowy, chyba że naprawa lub wymiana są niemożli­we albo wymagają nadmiernych kosztów: możliwe jest również obniżenie ceny i odstąpienie od umowy:

6. jeśli sprzedawca nie ustosunkował się do żądań zgłoszonych w ramach reklamacji w ciągu 14 dni uważa się, że uznał je za uzasadnione:

7. kupujący traci uprawnienia wynikające z reklamacji, jeśli przed upływem dwóch miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie zawiadomi o tym sprzedawcy;

8. czas trwania odpowiedzialności za niezgodność z umową wydłuża się do dwóch lat od wydania towaru: przy sprzedaży rzeczy używanej termin ten nie może być krótszy niż rok.

4. Umowa darowizny.

Darowizna jest umową, w której darczyńca zobo­wiązuje się do dokonania bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosz­tem swego majątku. Kodeks cywilny przewiduje dla oświadczenia darczyńcy formę aktu notarialnego (pod rygo­rem nieważności). Jednak umowa darowizny zawarta nawet bez zachowania powyższej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostanie spełnione.

Darczyńca może odwołać darowiznę w dwóch sytuacjach:

1. gdy darowizna nie została jeszcze wykonana przez darczyńcę - może on ją od­wołać, jeżeli wykonanie darowizny mogłoby spowodować uszczerbek dla własne­go utrzymania darczyńcy odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb bądź spowodowałoby uszczerbek dla ciążących na nim ustawowych obowiązków ali­mentacyjnych;

2. gdy darowizna została już wykonana przez darczyńcę - może on ją odwołać tylko wtedy, gdy obdarowany dopuszcza się w stosunku do niego rażącej nie­wdzięczności. Jednakże prawo do odwołania darowizny wygasa z upływem roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego, oraz w razie przebaczenia przez darczyńcę (art. 899 § l i 3 k.c.).

2. Umowy dotyczące świadczenia usług.

7. Umowa o dzieło.

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, zaś zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 k.c.). Przez "dzieło" należy rozumieć wytwór indywidualnej działalności człowieka, najczęściej ucieleśniony w przedmiotach materialnych, np. garnitur szyty przez krawca, wzniesienie obiektu budowlanego przez rzemieślnika itp.

Praktyka zna dwa sposoby ustalania wynagrodzenia:

1. wynagrodzenie ryczałtowe, polegające na określeniu z góry wysokości wynagrodzenia w oznaczonej kwocie,

2. wynagrodzenie kosztorysowe, określone na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów.

Przyjmujący zamówienie nie jest co do zasady zobowiązany do osobistego wykonania dzieła, byleby dzieło miało cechy określone w umowie. Zamawiający jest uprawniony do kontrolowania wykonywania dzieła. Przyjmujący zamówienie obowiązany jest wydać gotowe dzieło, a zamawiający odebrać je, o ile jest ono odpowiedniej jakości.

Przyjmujący zamówienie odpowiada za wady fizyczne i prawne dzieła na zasa­dach określonych w przepisach o rękojmi przy sprzedaży.

8. Umowa zlecenia.

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się dokonania okre­ślonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 § l k.c.). Do istotnych cech zlecenia nie należy osiągnięcie rezultatu, który ma wynikać z podjęcia danej czynności, ale podjęcie czynności zmierzających do osiągnięcia tego wyniku. Umowa zlecenia może być zawarta w zasadzie w dowolnej formie. Zlecenie może być zarówno odpłatne, jak i nieodpłatne.

Umowa zlecenia opiera się na zaufaniu partnerów i dlatego też przyjmujący zle­cenie powinien wykonać powierzoną mu czynność w zasadzie osobiście. Może po­wierzyć wykonanie zlecenia innej osobie trzeciej (substytutowi) tylko wtedy, gdy wynika to z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony szczególnymi okolicznościami, zawiadamiając o tym dającego zlecenie. Przyjmujący zlecenie obowiązany jest bieżąco informować dającego zlecenie o prze­biegu sprawy i złożyć mu sprawozdanie z wykonania zlecenia, a także powinien wydać mu wszystko, co przy wykonywaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym. Dający zlecenie powinien pokryć wydatki, jakie przyjmujący zlecenie po w związku z należytym wykonywaniem zlecenia, oraz zwolnić go z zaciągniętych w tym celu zobowiązań. Jeżeli zlecenie jest odpłatne, to wynagrodzenie należ przyjmującemu zlecenie dopiero po jego wykonaniu.

9. Umowa agencyjna.

Jest to umowa stałego pośrednictwa zawodowego, polegająca na tym, że przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa za wynagrodzeniem (prowizja) do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania takich umów w jego imieniu (art. 758 k.c.). Ma ona charakter czynności prawnej odpłatnej i wza­jemnej. Agencja występuje w praktyce na dużą skalę, np „Orbis" występuje w roli agenta PKP czy PKS; agentowi powierza się również różnego rodzaju punkty sprzeda­ży detalicznej - kioski Ruchu", stacje benzynowe itp. Obie strony umowy agencyjnej musza posiadać status przedsiębiorcy. Do zawarcia umowy agencyjnej prawo nie wymaga żadnej formy szczególnej, chociaż każda ze stron może żądać pisemnego potwier­dzenia treści umowy, jej zmian oraz uzupełnień. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie agent musi mieć wyraźne umocowanie z tym, że art. 7603 kc. przewiduje tzw. milczące potwierdzenie umowy.

10. Umowa komisu.

Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się - w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa - do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym, komitent zobowiązuje się zaś do zapłaty wynagrodzenia pie­niężnego w formie prowizji.

Umowa komisu jest umową zobowiązującą odpłatną i wzajemną. Komisant przy tej formie pośrednictwa handlowego występuje zawsze wobec osób trzecich w imie­niu własnym. W konsekwencji komisant jest zawsze stroną umowy. tj. kupującym lub sprzedającym i na nim tylko ciążą obowiązki wynikające z umowy sprzedaży wobec osób trzecich.

11. Umowa przewozu.

Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do przewożenia osób lub rzeczy, zaś jego kontrahent zobowiązuje się do uiszczenia wynagrodzenia za przewóz (art. 774 k.c.). Umowa przewozu ma charakter czynności prawnej zobowiązującej, odpłatnej j wzajemnej.

Prawna problematyka przewozu uregulowana jest przede wszystkim przepisami pozakodeksowymi, wśród których podstawowe znaczenie ma ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. - Prawo przewozowe, regulująca przewóz osób i rzeczy środkami transportu kolejowego. samochodowego, lotniczego i żeglugi śródlądowej. W odniesieniu do przewozu morskiego podstawowe znaczenie ma kodeks morski. z 2001 r., który reguluje m.in. problematykę konosamentów.

12. Umowa spedycji.

Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem, zaś druga strona zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia (art. 794 kc). Spedycja służy przygotowaniu i zorganizowaniu przewozu. Umowa spedycji jest czynnością prawną odpłatną i wzajemną.

3. Umowy regulujące używanie rzeczy i praw.

5. Najem.

Najem - w świetle unormowania kodeksu cywilnego (art. 659 i nast.) - jest umową, w której wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się uiszczać wynajmującemu umówiony czynsz. Stronami tej umowy są: wynajmujący i najemca. Umowa najmu może być zawarta w dowolnej formie. natomiast umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia zawarta na czas dłuższy niż jeden rok, powinna posiadać formę pisemną. W razie niezachowania tej formy poczytuje umowę za zawartą na czas nieoznaczony (art. 660 k.c.).

Przedmiotem najmu mogą być wszelkiego rodzaju rzeczy (ruchome i nieruchome) jak również ich części składowe, np. pokój, ściana domu na wywieszanie ogłoszenia i plakatów, skrytki na bagaż itp. Wskutek powstania stosunku najmu najemca uzyskuje uprawnienie do używania rzeczy. Świadczeniem wzajemnym najemcy jest uiszczenie czynszu, który być oznaczony nie tylko w pieniądzu, ale także w świadczeniach innego rodzaju. Czynsz z tytułu najmu może być płacony jednorazowo lub periodycznie.

Najem lokali

Kodeks cywilny reguluje odrębnie w przepisach art. 680-692 kc problematykę najmu lokali mieszkalnych i użytkowych. W dniu 21 czerwca 2001 r. uchwalono dwie nowe ustawy, dotyczące najmu lokali mieszkalnych: ustawę o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz ustawę o dodatkach mieszkaniowych. Pierwsza z tych ustaw wprowadziła istotne zmiany w kc wzmacniające pozycję najemcy lokalu mieszkalnego w porównaniu z ogólną pozycją najemcy rzeczy.

6. Dzierżawa.

Dzierżawa jest umową, w której wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się uiszczać wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Przedmiotem dzierżawy mogą być również prawa (art. 709 k.c.).

Umowa dzierżawy jest czynnością prawną odpłatną i wzajemną. Umowa wykazuje pewne podobieństwo do najmu i dlatego też kodeks cywilny odsyła przy ocenie stosunku dzierżawy do przepisów o najmie, z wyjątkiem tych kwestii, które zostały przy dzierżawie uregulowane odrębnie. Szczególne cechy dzierżawy polegają na tym, że:

1. czynsz dzierżawny może być - i często w praktyce jest - uiszczany w oznaczonej ułamkowo części pożytków rzeczy lub prawa,

2. dzierżawca ma obowiązek zachowania substancji dzierżawionej rzeczy i dlatego powinien zwrócić przedmiot dzierżawy w stanie nie pogorszonym.

3. dzierżawcy nie wolno zmieniać przeznaczenia dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego,

4. największe praktyczne znaczenie ma dzierżawa gruntów rolnych, w odniesieniu do której art. 695 § 2 kc. przyznaje dzierżawcy nieruchomości rolnej ustawowe prawo pierwokupu.

7. Użyczenie.

Użyczenie jest umową, w której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy przez czas oznaczony lub nie oznaczony. Umowę tę charakteryzują więc dwie podstaw we cechy: oddanie rzeczy do używania na pewien okres czasu (realność) oraz nieodpłatność. Główny obowiązek użyczającego polega na znoszeniu tego, że jego kontrahent będzie używał rzecz przez czas trwania stosunku prawnego. Za wady rzeczy użyczający odpowiada w bardzo ograniczonym zakresie (podobnie jak darczyńca). Biorący rzecz w używanie ma obowiązek pieczy nad nią i korzystanie z niej w ta­kim zakresie, jaki został określony w umowie. Nie wolno mu, bez zgody użyczające­go, oddawać rzeczy osobie trzeciej. Po zakończeniu stosunku prawnego powinien on zwrócić rzecz użyczającemu w stanie niepogorszonym.

8. Umowa leasingu.

Leasing finansowy stanowi szczególną formę kredytowania nabycia dóbr inwestycyjnych. Według art. 7091 k.c. przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się - w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa - nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w umowie i oddać rzecz korzystającemu do uży­wania. albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pie­niężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Umowa leasingu jest umową odpłatną i wzajemną. Spełnia funkcję kredytową. Umowa leasingu może zawierać opcję zakupu przedmiotu leasingu przez leasingobiorcę. Umowa powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

4. Umowy kredytowe oraz zabezpieczające.

5. Umowa pożyczki.

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 k.c.).

Umowa pożyczki została skonstruowana w kc. jako umowa konsensualna, a nie realna - jak jest w większości obcych systemów prawa cywilnego, ponadto jest to czynność prawna dwustronnie zobowiązująca, chociaż nie wzajemna. Pożyczka może być nieodpłatna bądź też odpłatna - w tym ostatnim wypadku odpłatność polega najczęściej na zapłacie odsetek.

Termin zwrotu pożyczki najczęściej reguluje umowa stron - w braku takiego unormowania dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę (art. 723 k.c.). Udzielający pożyczki żąda często zabezpieczenia swojej wierzytelności - które to zabezpieczenie może przybrać formę osobistą. np. poręczenie (art. 876 i nast. k.c.), bądź formę rzeczową. tj. zastawu, zastawu rejestrowego albo hipoteki. Do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez banki stosuje się odpowiednio przepisy prawa bankowego z 1997 r. dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu

6. Umowa kredytu.

Jest to umowa zbliżona do umowy pożyczki, z tym, że dającym pożyczkę jest tu zawsze bank, udzielający kredytu osobom prawnym i fizycznym. Często bank nie oddaje przedmiotu pożyczki do rąk biorącego, ale zobowiązuje się do pozostawienia do dyspozycji klienta środków pieniężnych w określonej wysokości. Kredyty bankowe mają charakter celowy i jeżeli kredytobiorca nie używa postawionych do jego dyspozycji środ­ków zgodnie z ich przeznaczeniem, to bank może wypowiedzieć kredyt przed termi­nem jego spłaty. Kredyt bankowy jest zawsze oprocentowany.

Zgodnie z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać kwotę kredytu, terminy spłaty i oprocentowanie kredytu, zakres uprawnień banku wynikających z udzielonego kredytu i jego zabezpieczeń oraz termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych.

Bank uzależnia udzielenie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. W celu zapewnienia zwrotu kredytów banki powinny żądać od kredytobiorcy zobowiązań osobistych i rzeczowych, przewidzianych prawem cywilnym i wekslowym oraz zwy­czajami przyjętymi we współpracy z bankami zagranicznymi. Treść umów kredyto­wych zawieranych przez poszczególne banki określona jest w regulaminach oraz ogól­nych warunkach umów wydanych przez banki

7. Umowa rachunku bankowego

Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

Umowa rachunku bankowego ma charakter czynności prawnej konsensualnej oraz odpłatnej - odpłatność polega na oprocentowaniu kapitału na rzecz klienta, z kolei klient ponosi niewysokie koszty manipulacyjne. Szczegółowe regulacje dotyczące umowy rachunku bankowego zawiera ustawa Prawo bankowe.

8. Umowa poręczenia.

Jedną z podsta­wowych instytucji służących zabezpieczeniu wierzytelności jest poręczenie. Należy ono do osobistych zabezpieczeń wierzytelności, co oznacza, że poręczyciel odpo­wiada za dług główny całym swoim majątkiem. Według art. 876 § 1 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela do wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik nie wykonał zobowiązania.

Dla ważności poręczenia kodeks cywilny zastrzega, aby oświadczenie poręczyciela zostało złożone w formie pisemnej (forma ad solemnitatem art. 876 § 2 k. Poręczyciel zaciąga wobec wierzyciela własne zobowiązanie, chociaż ma ono charakter akcesoryjny wobec długu głównego. Ta akcesoryjność odpowiedzialności poręczyciela oznacza. że:

1. nieważność długu głównego powoduje nieważność poręczenia.

2. umorzenie długu głównego powoduje wygaśnięcie poręczenia,

3. zakresie odpowiedzialności poręczyciela rozstrzyga każdorazowy zakres odpowiedzialności dłużnika głównego.

4. poręczycielowi służą przeciwko wierzycielowi wszystkie te zarzuty, jakie może podnieść dłużnik główny.

Poręczyciel jest odpowiedzialny wobec wierzyciela jako współdłużnik solidarny. Należy jednak zauważyć, że w porównaniu z odpowiedzialnością współdłużnika solidarnego odpowiedzialność poręczyciela różni się tym, iż z chwilą uspokojenia wierzyciela dług nie wygasa, gdyż poręczyciel wstępuje w dotychczasowy stosunek prawny w miejsce zaspokojonego wierzyciela (art. 518 § l pkt l k.c.).

Ad. V. Papiery wartościowe

Ad 1. Papiery wartościowe imienne opiewające na wierzytelność

1. IMIENNE PAPIERY WARTOŚCIOWE

• bankowe imienne papiery wartościowe,

• obligacje imienne,

• czeki,

• hipoteczne imienne listy zastawne,

2. REALIZACJA PRAWA Z IMIENNYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

• [Władanie dokumentem] Zgodnie z art. 921⁶ KC nieodzowną przesłanką dochodzenia wierzytelności z papieru imiennego jest władanie dokumentem w sposób umożliwiający przedstawienie dokumentu dłużnikowi.

• Papiery wartościowe imienne (opiewające na wierzytelność):

1. wskazują jako wierzyciela osobę imiennie oznaczoną,

2. nie zawierają klauzuli „na zlecenie”,

3. mogą oznaczać tylko imiennie wskazaną osobę - art. 921⁸ KC,

4. nie ma ograniczeń w umarzaniu,

5. rzadko spotykane w obrocie,

6. silna jest pozycja dłużnika - może odmówić spełnienia świadczenia, gdy osoba uprawniona nie przedłożyła dokumentu,

7. Są korzystne dla nabywcy - ułatwione ustalenie osoby uprawnionej

8. Z istoty nie są przeznaczone do obrotu, zbywania.

9. Nie musi być upoważnienia ustawowego do wystawiania papieru imiennego - inaczej niż na okaziciela i na zlecenie.

3. PRZENIESIENIE NA INNĄ OSOBĘ PRAW Z IMIENNYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

• Papiery imienne z istoty nie są przeznaczone do obrotu.

• Wierzyciel musi władać papierem - art. 921 (6) kc

• [Przelew] Wierzytelność z imiennych papierów wartościowych, inaczej niż z papierów wartościowych na okaziciela i na zlecenie, nie przechodzą na inną osobę przez przeniesienie własności dokumentu. Mogą być przenoszone tylko na zasadach ogólnych, tj. zgodnie z przepisami o przelewie wierzytelności (art. 509 - 516 KC).

• [Wydanie dokumentu cesjonariuszowi] Zgodnie z art. 921⁸ KC oprócz umowy wymagane jest również wydanie dokumentu. Wydanie nie jest przesłanką skuteczności przelewu, ale jest odrębną czynnością.

Ad. 2. Papiery wartościowe na okaziciela opiewające na wierzytelności

1. WYSTAWIENIE PAPIERÓW NA OKAZICIELA

• Wystawienie określonego papieru wartościowego na okaziciela stwierdzającego wierzytelność jest możliwe o tyle tylko, o ile zezwala na to szczególny przepis ustawy (podobnie jak w przypadku papieru na zlecenie, papiery imienne mogą być wystawiane bez upoważnienia). Obecnie jako tego rodzaju papiery wartościowe mogą być wystawiane w szczególności:

1. obligacje,

2. bankowe papiery wartościowe,

3. listy zastawne,

4. certyfikaty inwestycyjne,

5. konosamenty,

6. polisy ubezpieczenia morskiego,

7. bony oszczędnościowe (historia),

8. losy loteryjne,

9. niektóre czeki

• Opiewa na uprawnionego (wierzyciela) - osoba władająca (okazująca) dokument.

• Prawo przysługuje właścicielowi dokumentu.

• Prawo dzieli los dokumentu, jest inkorporowane w dokumencie.

• W przypadku papierów wartościowych na okaziciela i na zlecenie „prawo idzie za dokumentem”.

• W przypadku imiennych papierów wartościowych mówi się, że „dokument idzie za prawem”.

2. REALIZACJA PRAW Z PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH NA OKAZICIELA

• [Władanie dokumentem] Z art. 921⁶ KC wynika, że koniecznym warunkiem realizacji wierzytelności inkorporowanej w papierze wartościowym na okaziciela jest władanie dokumentem w sposób umożliwiający przedstawienie dokumentu dłużnikowi. Dopóki dokument nie zostanie przedłożony dłużnikowi i albo mu zwrócony, albo udostępniony celem pozbawienia mocy prawnej w sposób zwyczajowo przyjęty, dopóty dłużnik może odmówić spełnienia świadczenia bez ujemnych dla siebie konsekwencji - istota papieru na okaziciela

• [Cecha papieru na okaziciela] Papiery na okaziciela jako uprawnionego wskazują osobę władającą dokumentem.

• [Utrata dokumentu; umorzenie] Utrata papieru na okaziciela - utrata inkorporowanego prawa. Osoba, która utraciła dokument, nie jest władna dochodzić od dłużnika wykonania zobowiązania wykazując swe prawo za pomocą innych dowodów. W tym przypadku może ona wystąpić o umorzenie dokumentu, i to o tyle tylko, o ile zezwalają na to właściwe dla danego rodzaju papieru wartościowego na okaziciela przepisy szczególne (art. 921¹⁴ KC)

• [Tryb umorzenia] Umorzenia dokonuje sąd po przeprowadzeniu stosownego postępowania.

3. PRZENIESIENIE PAPIERU NA OKAZICIELA NA INNĄ OSOBĘ

• Istnieją dwa sposoby przeniesienia wierzytelności z papiery wartościowego na okaziciela:

1) właściwy tylko dla wierzytelności z papierów na okaziciela,

2) na zasadach ogólnych, właściwych dla wszelkich wierzytelności zbywalnych.

Ad. 1) Przeniesienie wierzytelności inkorporowanej w dokumencie na okaziciela w sposób właściwy tylko dla wierzytelności z papierów na okaziciela,

• Zgodnie z art. 517 § 2 KC przeniesienie wierzytelności z dokumentu na okaziciela następuje przez przeniesienie własności dokumentu. Do przeniesienia własności dokumentu potrzebne jest jego wydanie.

Ad 2) Przeniesienie wierzytelności inkorporowanej w dokumencie na okaziciela na zasadach ogólnych

• Przedmiotową wierzytelność można przenieść również na zasadach ogólnych, zgodnie z przepisami KC o przelewie wierzytelności (art. 509 i nast. KC).

Ad. 3. Papiery wartościowe na zlecenie opiewające na wierzytelność

1. PAPIERY WARTOŚCIOWE NA ZLECENIE- CHARAKTERYSTYKA

• Papiery wartościowe na zlecenie opiewające na wierzytelności mogą być wystawiane jeżeli ustawa tak stanowi (podobnie jak w przypadku papieru na okaziciela, papiery imienne mogą być wystawiane bez upoważnienia).

• Np. weksle i czeki, konosamenty (może być również konosament imienny), polisy ubezpieczenia morskiego.

• W przypadku papierów wartościowych na zlecenie i na okaziciela „prawo idzie za dokumentem”.

• W przypadku imiennych papierów wartościowych mówi się, że „dokument idzie za prawem”.

• [Definicja - art. 921⁹ § 1 KC] Papiery wartościowe na zlecenie legitymują osobę wymienioną w dokumencie oraz każdego, na kogo prawa zostały przeniesione przez indos.

• Dłużnik z papieru wartościowego na zlecenie powinien dokonać zapłaty na rzecz osoby imiennie wskazanej w tym papierze lub na zlecenie tej osoby.

• [Definicja indosu - art. 921⁹ § 2 KC] Indos jest pisemnym oświadczeniem umieszczonym na papierze wartościowym na zlecenie i zawierającym, co najmniej podpis zbywcy, oznaczającym przeniesienie praw na inną osobę.

• Indos nie może być umieszczony na innym dokumencie..

• [Indosant] Osoba dokonująca indosu

• [Indosantariusz] Osoba, na którą opiewa indos..

• [Klauzula „nie na zlecenie”] Art. 11 ust. 2 Prawa wekslowego stanowi, że w przypadku umieszczenia przez wystawcę na wekslu klauzuli „nie na zlecenie” weksel można przenieść tylko w formie i ze skutkami zwykłego przelewu. Art. 14 ust. 2 Prawa czekowego stanowi, ze czek wystawiony na określoną osobę z dodaniem zastrzeżenia „nie na zlecenie” lub innego równoznacznego, można przenieść tylko w formie i ze skutkami zwykłego przelewu.

• [Miejsce umieszczenia indosu] Zgodnie z art. 921⁹ § 2 KC indos powinien być umieszczony na papierze wartościowym. Jednakże zgodnie z art. 13 ust.1 Prawa wekslowego indos może być napisany na wekslu lub na złączonej z nim karcie dodatkowej (przedłużku). Zgodnie z art. 16 ust. 1 Prawa czekowego Indos powinien być napisany na czeku lub na złączonej z nim karcie dodatkowej (przedłużku).

• [Treść indosu] Zgodnie z art. 921⁹ § 2 KC indos powinien zawierać, co najmniej podpis zbywcy, oznaczający przeniesienie praw na inną osobę. Nie oznacza to, że sam podpis zbywcy zawsze wystarcza do dokonania indosu.

• Zgodnie z art. 13 ust. 2 Prawa wekslowego indos może nie wymieniać indosatariusza lub może ograniczać się tylko do podpisu indosanta (indos in blanco). W tym przypadku indos jest ważny tylko, jeżeli został napisany na odwrotnej stronie weksla lub na przedłużku.

• [Wystawca weksla] Prawo wekslowe nie ogranicza kręgu podmiotów uprawnionych do wystawienia weksla.

• [Wystawca czeku] Wystawcą czeku może być każda osoba. Trasatem w czekach wystawionych i płatnych w Polsce może być tylko bank.

• [Umarzanie] Nie ma ograniczeń w umarzaniu

• W razie utraty dokumentu - w przypadku papieru wartościowego możliwość realizacji prawa jedynie w drodze umorzenia dokumentu; osoba która utraciła papier wartościowy nie może dochodzić świadczenia na podstawie innych dokumentów -

• art. 921(14) § 1. Umarzanie papierów wartościowych regulują przepisy szczególne.

§ 2. Jeżeli papier wartościowy został prawomocnie umorzony, dłużnik jest obowiązany wydać osobie, na której rzecz nastąpiło umorzenie, na jej koszt nowy dokument, a gdy wierzytelność jest wymagalna - spełnić świadczenie.

Utracony papier wartościowy podlega umorzeniu przez sąd

2. REALIZACJA PRAW Z PAPIERU WARTOŚCIOWEGO NA ZLECENIE

• [Warunek konieczny art. 921⁶ KC] W myśl tego przepisu koniecznym warunkiem dochodzenia wierzytelności wyrażonej w papierze wartościowym na zlecenie jest władanie dokumentem w sposób umożliwiający przedstawienie dokumentu dłużnikowi.

• [Posiadanie dokumentu] Samo posiadanie papieru wartościowego na zlecenie nie stanowi podstawy domniemania prawnego, że posiadaczowi przysługuje wyrażona w dokumencie wierzytelność (tj. legitymacja materialna). Posiadacz dokumentu wykazujący swe prawo nieprzerwanym szeregiem indosów jest w świetle właściwych przepisów, podobnie jak posiadacz dokumentu na okaziciela, legitymowany formalnie.

• [Domniemanie z art. 16 Prawa wekslowego] Będzie uważany za prawnego posiadacza, kto ma weksel i wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów, chociażby ostatni indos był in blanco. Przekreślone indosy uważa się w tym względzie za nie istniejące.

• [Domniemanie z art. 19 Prawa czekowego] Kto ma czek, przenośny przez indos, będzie uważany za prawnego posiadacza, jeżeli wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów, chociażby ostatni indos był in blanco. Przekreślone indosy uważa się w tym względzie za nie istniejące. Gdy po indosie in blanco następuje dalszy indos, uważa się, że indosant, który go podpisał, nabył czek na mocy indosu in blanco.

• [Nieprzerwany szereg indosów] Nieprzerwany szereg indosów, gdy pierwszy indos jest podpisany przez osobę wymienioną w charakterze uprawnionego (przez wystawcę), a każdy następny - przez indosatariusza z bezpośrednio poprzedzającego go indosu.

• [Spełnienie świadczenia] Spełnienie świadczenia do rąk posiadacza wykazującego swe prawo nieprzerwanym szeregiem indosów zwalnia dłużnika, choćby posiadacz nie miał materialnego uprawnienia (legitymacja materialna - własność dokumentu, legitymacja formalna - posiadanie dokumentu i nieprzerwany szereg indosów), chyba że dłużnika dopuścił się podstępu lub rażącego niedbalstwa, czyli działał - w dość wąsko tu ujętej - złej wierze. Dłużnik zobowiązany jest do sprawdzenia prawidłowości szeregu indosów, lecz nie do sprawdzenia podpisów indsantów (art. 40 ust. 3 Prawa wekslowego). Wymagana jest normalna staranność do oceny, czy dana osoba jest uprawniona.

• [Osoba uprawniona materialnie] Natomiast gdy dłużnik spełni świadczenie do rąk osoby nie mającej legitymacji formalnej zwalnia się z zobowiązania o tyle tylko, o ile osoba ta będzie materialnie uprawniona.

3. PRZENOSZENIE PAPIERU WARTOŚCIOWEGO NA ZLECENIE NA INNĄ OSOBĘ

1) na zasadach właściwych tylko dla tych wierzytelności,

2) na zasadach ogólnych, właściwych dla wszelkich wierzytelności zbywalnych.

Ad. 1) Zasady przenoszenia papierów wartościowych na zlecenie właściwe tylko dla tych wierzytelności.

• [Regulacja]

1. art. 921⁹ § 3 KC Do przeniesienia praw z dokumentu (papieru wartościowego na zlecenie) potrzebne jest jego wydanie oraz istnienie nieprzerwanego szeregu indosów;

2. art. 11 Prawa wekslowego, Każdy weksel można przenieść przez indos, chociażby nie był wystawiony wyraźnie na zlecenie.

3. art. 14 Prawa czekowego. Czek, który został wystawiony na określoną osobę z dodaniem wyraźnego zastrzeżenia "na zlecenie" lub bez takiego zastrzeżenia, można przenieść przez indos.

• art. 11 Prawa wekslowego i art. 14 Prawa czekowego nie zawierają przesłanki istnienia nieprzerwanego szeregu indosów

Ad. 4. WEKSLE

• Weksel - jest papierem wartościowym, stanowiącym samoistne zobowiązanie, posiadającym cechy ściśle określone przez prawo.

• Wystawca weksla przyrzeka zapłatę określonej sumy albo poleca zapłatę osobie trzeciej, przyjmując bezwarunkową odpowiedzialność za zapłatę i poddaje się wszystkim rygorom prawa wekslowego

• Klasyczny papier wartościowy:

• jego posiadanie gwarantuje realizację praw,

• zapłata za weksel za wręczeniem płacącemu weksla (za zwrotem weksla),

• Części składowe weksla określa ściśle prawo wekslowe. Muszą być zachowane pod rygorem nieważności.

• Weksel wystawiany jest najczęściej na urzędowym blankiecie wekslowym, jednak nie stanowi to o jego ważności, jeżeli zawiera nakazane przez prawo cechy z art. 1 i 101 Ustawy.

1. Wystawianie weksla.

• Doktryna polska przychyla się do zmodyfikowanej teorii umownej wystawienia weksla. Według tej teorii zobowiązanie wekslowe powstaje z chwilą wręczenia prawidłowo wypełnionego weksla z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania wekslowego.

2. Rodzaje (forma) weksli:

1. weksel trasowany (ciągniony, trata) zawiera polecenie Wystawcy (Trasanta) zapłacenia określonej kwoty, skierowane do osoby trzeciej (Trasata), na rzecz Remitenta.

2. weksel własny, (sola, suchy lub prosty) jest bezwarunkowym zobowiązaniem się Trasanta do zapłaty ustalonej sumy na rzecz Remitenta.

• Zobowiązanie wekslowe jest zobowiązaniem abstrakcyjnym, tzn., że jego ważność nie zależy od ważności stosunku podstawowego, który uzasadniał jego zaciągnięcie. Ponadto takie cechy jak: „bezwarunkowość, ściśle pieniężny charakter, jakikolwiek warunek powoduje nieważność weksla”.

• Weksel jest papierem na zlecenie (przenoszonym przez indos), zleceniowość można wyłączyć poprzez dodanie klauzuli „nie na zlecenie” - rekta weksel. - skutek - papier wartościowy imienny.

3. Treść weksla.

• Nie będzie uważany za weksel dokument, któremu brakuje jednej z cech, wskazanych w art. 1 i 101, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 2 i 102.

Co powinien zawierać weksel trasowany?

Zgodnie z wymogami prawa polskiego (art. 1 Ustawy) weksel trasowany powinien zawierać:

A. nazwę „weksel” w treści dokumentu, w języku w jakim go wystawiono,

• Użycie słowa „weksel” jest obligatoryjne, a jego pominięcie powoduje jedynie zwykłe zobowiązanie nie korzystające z uprawnień i rygorów przypisanych do weksla. Osoba podpisująca musi wiedzie*, że podpisuje weksel. Słowo weksle musi być w treści dokumentu.

B. bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej przy wekslu trasowanym, przy wekslu własnym - bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej

trzy elementy:

1. polecenie zapłaty skierowane do osoby trzeciej (trasata) - „zapłaci Pan”, „zapłacicie”, „zapłaćcie”, lub grzecznościowo „proszę zapłacić”. Niedopuszczalne jest zastąpienie polecenia przyrzeczeniem wystawcy, że osoba trzecia (trasat) zapłaci za weksel - „zapłacą za ten weksel”, „Pan X zapłaci za ten weksel” - skutek nieważność weksla.

2. wyraźne określenie sumy wekslowej co do wysokości oraz co do waluty. Podanie na wekslu samej tylko kwoty bez określenia rodzaju waluty powoduje nieważność weksla. (wyłącznie pieniężnego charakteru zobowiązania wekslowego).

3. bezwarunkowość zobowiązania wekslowego - zobowiązanie wekslowe nie może by* uwarunkowane. Dodanie jakiegokolwiek warunku albo określenie świadczenia wzajemnego powoduje nieważność weksla.

• przedmiotem świadczenia tylko suma pieniężna - inaczej nieważność.

• Art. 6 Ustawy - weksel, w którym sumę wekslową napisano literami i cyframi, w razie różnicy ważny jest na sumę napisaną literami. W razie różnicy sum napisanych kilkakrotnie literami lub cyframi, weksel jest płatny na sumę mniejszą.

C. nazwisko osoby, która ma zapłacić weksel trasowany (Trasata).

• Brak oznaczenia trasata powoduje nieważność weksla. Trasatem może być:

1. osoba fizyczna,

2. osoba prawna,

3. podmiot nie będący ani os. fizyczną, ani os. prawną, mający z mocy ustawy prawo do zaciągania zobowiązań (osobowe spółki prawa handlowego)

• Spółka cywilna nie ma zdolności wekslowej - trasatem mogą być wyłącznie wspólnicy spółki cywilnej,

• W stosunku do osób prawnych i podmiotów nie mających osobowości prawnej (zob. wyżej pkt 2. i 3.) - funkcję nazwiska pełni firma tego podmiotu. Podajemy brzmienie firmy zgodne z odpowiednim rejestrem. K.s.h. dopuszcza posługiwanie się skrótami (np. Spółka z o.o. , Sp. Z o.o., S.A.) i wydaje się, iż sądy powinny uwzględniać tak oznaczonego trasata, ale póki co, oznaczajmy firmę pełnym „dodatkiem”.

• Trasatem może być sam Wystawca weksla (art. 3 pr. weksl.)

• Weksel może być wystawiony na własne zlecenie Wystawcy- art. 3 pr. weksl.).

• Weksel nie traci ważności, jeżeli nazwisko Trasata jest fikcyjne. Jest to wtedy tzw. weksel piwniczny.

D. termin płatności.

• Termin płatności weksla to termin, w którym ma nastąpić zapłata weksla.

• Pr. wekslowe (art. 33) zna tylko cztery rodzaje terminów płatności. Weksel jest płatny:

• za okazaniem („za okazaniem”, „a vista”, „każdego czasu”)

• w pewien czas po okazaniu - termin płatności oznacza się według daty przyjęcia lub, gdy odmówiono przyjęcia według daty protestu z powodu nie przyjęcia - klauzula: „w osiem dni po okazaniu”. W przypadku weksla z takim terminem płatności przyjęcie weksla powinno być datowane, a na wekslu własnym powinna być umieszczona wiza z datą np. „widziałem dnia ...”. Weksel płatny w pewien czas po okazaniu powinien być przedstawiony do przyjęcia w ciągu roku od wystawienia;

• w pewien czas po dacie - są to weksle płatne po upływie oznaczonego na wekslu czasu po dacie wystawienia weksla, np. „w dwa tygodnie po dacie”;

• w oznaczonym dniu - termin oznacza się datą dnia miesiąca i roku - np. 12.03. 2001 r. - zalecane jest jednak oznaczanie miesiąca słownie. Dzień może być oznaczony również za pomocą wyrażeń - „początek marca”, „środek”, „koniec stycznia” itp. Nieważny jest weksel, w którym termin płatności jest tak oznaczony, że powoduje niemożność świadczenia, np. jeżeli termin płatności jest wcześniejszy niż data wystawienia lub podano jako termin płatności dzień nieistniejący - np. 29 lutego 2002 r.

• weksel z innymi terminami płatności, np. do dnia ...., od dnia ... do dnia ...., w razie śmierci, w dniu mojego ślubu, jest nieważny;

• samo oznaczenie terminu płatności nie jest warunkiem ważności weksla -weksel, w którym nie oznaczono terminu płatności jest płatny za okazaniem;

E. miejsce płatności,

• Przez miejsce płatności należy rozumieć miejscowość, a nie dom, czy lokal, w którym weksle ma być przedstawiony do zapłaty. Musi to być miejscowość faktycznie istniejąca.

• Nieważny jest weksle, w którym podano więcej niż jedno miejsce płatności (np. płatny w Warszawie lub w Krakowie);

Weksel może być płatny w:

1. Miejscu oznaczonym jako miejsce płatności - jeśli nie występuje

2. miejscu zamieszkania lub siedzibie osoby trzeciej (domicyliat) - jeśli nie wystepuje

3. miejscowości, w której trasat lub wystawca weksla własnego ma miejsce zamieszkania,

Miejsce płatności decyduje o:

1. walucie, gdy w kilku krajach jest ta sama nazwa waluty (np. franki w Szwajcarii i Francji),

2. właściwości miejscowej sądu, który będzie rozpatrywał spór wekslowy,

3. zastosowaniu kalendarza ( art. 37 pr. wekslowego)

F. nazwisko osoby (nazwę firmy), na rzecz której lub na której zlecenie ma być dokonana zapłata (Remitenta).

• Remitent - pierwszy posiadacz weksla. Nabywa prawa dopiero z momentem wręczenia weksla.

• Remitentem może być:

• osoba fizyczna,

• osoba prawna,

• podmiot nie będący ani os. fizyczną, ani os. prawną, mający z mocy ustawy zdolność do nabywania praw (osobowe spółki prawa handlowego)

• Spółka cywilna nie może być remitentem - remitentem mogą być wyłącznie wspólnicy spółki cywilnej,

• w roli remitenta może występować kila osób;

• niedopuszczalne jest wystawienie weksla na okaziciela - weksel nieważny. Wystawienie weksla (trasowanego lub własnego) na okaziciela jest
  w obowiązującym prawie wekslowym niedopuszczalne;

• Remitentem w wekslu własnym nie może być trasat - wtedy nieważność weksla; Remitentem może być Wystawca weksla trasowanego - weksel trasowany na zlecenie własne;

• Oznaczenie remitenta może przybrać jedną z czterech postaci:

1. „zapłaci Pan na zlecenie Jana Kowalskiego”,

2. „zapłaci Pan Janowi Kowalskiemu”,

3. „zapłaci Pan Janowi Kowalskiemu, lecz nie na jego zlecenie” - rekta weksel,

4. „zapłaci Pan na zlecenie moje własne” - weksel trasowany na zlecenie własne - tu Wystawca jest jednocześnie remitentem. Można użyć także klauzuli „zapłaci Pan X”, w sytuacji, gdy X jest Wystawca

• Nieważność weksla powoduje nie wymienienie w ogóle remitenta lub wpisanie klauzuli „na zlecenie okaziciela”.

G. data i miejsce wystawienia.

• Weksel musi zawierać datę wystawienie - inaczej weksel nieważny. (podaje się w pełnym brzmieniu: dzień, miesiąc, rok - można wszystko cyfrowo, ale zalecane podanie miesiąca słownie).

• nieważny jest weksel w którym data wystawienia jest późniejsza niż data płatności lub zawiera inną datę niemożliwą - np. 29 lutego 2002 r.

• Miejsce wystawienia weksla może być tylko jedno, nawet jeżeli jest kilku wystawców - inaczej nieważność weksla.

• wystarczy wskazanie tylko miejscowości,

• weksel, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu, podanym obok nazwiska wystawcy (art. 2 pr.weksl.) Jeżeli wystawców jest kilku i podano obok nich różne miejsca - weksel nieważny;

• warunkiem ważności jest aby miejscowość wskazana na wekslu jako miejsce wystawienia istniała;

• brak całkowity miejsca wystawienia weksla powoduje jego nieważność.

H. podpis wystawcy weksla.

• Musi być on złożony osobiście poniżej całej treści weksla- musi być własnoręczny (nie można go odtwarza* mechanicznie);

• podpis wystawcy musi obejmować co najmniej nazwisko wystawcy; a w przypadku gdy wystawcą jest np. osoba prawna - podpis obejmuje pieczęć firmową oraz podpisy osób upoważnionych do zaciągania w imieniu tego podmiotu zobowiązań wekslowych;

• prawo wekslowe nie wymaga, aby podpis miał być czytelny. Dopuszczalne jest złożenie podpisu nieczytelnego. Podpis nieczytelny powinien być jednak złożony w formie zwykle stosowanej przez wystawcę. Są jednak orzeczenia SN - „podpis powinien być czytelny”, dlatego też dla bezpieczeństwa stosujmy podpis czytelny, najlepiej nazwisko i imię;

• podpis musi obejmować całą treść weksla - musi być złożony poniżej polecenia zapłaty określonej sumy wekslowej;

Weksel własny zawiera - Art. 101 Ustawy:

1. nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono,

2. przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,

3. oznaczenie terminu płatności,

4. oznaczenie miejsca płatności,

5. nazwisko osoby, na której rzecz lub zlecenie zapłata ma by* dokonana,

6. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,

7. podpis wystawcy weksla.

Te same uwagi co do weksla trasowanego, tu jednak:

• bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłaty określonej sumy wekslowej,

• brak Trasata,

• głównym dłużnikiem wekslowym jest wystawca weksla własnego,

• w braku osobnego oznaczenia miejsca, miejsce wystawienia weksla uważa się za miejsce płatności, a także za miejsce zamieszkania wystawcy,

• weksel własny, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia uważa się za wystawione w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy;

Ad. 5. POJĘCIE I RODZAJE CZEKÓW

1. Pojęcie czeku

• Czek jest papierem wartościowym wystawionym w ściśle przez prawo czekowe określonej formie, w której wystawca czeku poleca w sposób bezwarunkowy bankowi (trasatowi) zapłatę określonej sumy pieniężnej okazicielowi lub oznaczonej osobie za okazaniem czeku

• Czek jest dokumentem wystawionym w prawnie przewidzianej formie, w którym jedna 1-sza osoba (wystawca) poleca w sposób bezwarunkowy 2-giej (trasatowi - bankowi) wypłacić pewną kwotę pieniężną osobie 3-eciej (okazicielowi, bądź oznaczonej osobie) za okazaniem czeku z funduszy, które wystawca ma u trasata

• Na podstawie czeku wystawca poleca trasatowi (bankowi) w sposób bezwarunkowy wypłacić ze środków pozostających w dyspozycji wystawcy na rachunek trasata określoną kwotę osobie imiennie określonej lub okazicielowi (wykłady).

• Sformalizowany papier wartościowy pochodzący od wystawcy,, zawierający upoważnienie dla banku (trasata) do wypłaty sumy czekowej, a dla posiadacza jest to upoważnienie do odbioru tej sumy (wykłady)

• Pisemne polecenie do przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego w rozumieniu art. 725 kc. skierowane do trasata, którym mogą być wyłącznie banki (wykład).

• Warunkiem wystawienia czeku jest cywilno prawna umowa pomiędzy wystawca a bankiem

• Wystawca ma prawo wydawania poleceń bankierowi a ten ma obowiązek przyjąć wypłatę.

• Abstrakcyjność czeku - w samej treści czeku nie ma causy.

• Dłużnikami są:

1. Wystawca

2. Indosanci, ale tylko tacy, którzy nie wyłączyli swojej odpowiedzialności

3. poręczyciele

• Wierzycielem w stosunku czekowym będzie zawsze każdorazowy posiadacz czeku.

2. Rodzaje czeków:

I. Czeki ze względu na osobę uprawnioną oraz sposób przenoszenia praw z czeku można podzielić na:

1. czeki imienne

2. czeki na zlecenie,

3. czeki na okaziciela.

1. Czek imienny - czek zawierający w swej treści oznaczenie osoby uprawnionej z klauzulą „nie na zlecenie” lub inną równoznaczną, zwany rekta - czekiem.

• Może być przeniesiony jedynie w formie i ze skutkiem zwykłego przelewu.

• Do przeniesienia tego czeku potrzeba:

1. Umowy z bankiem,

2. Wydania czeku.

• Legitymuje osobę wymienioną w treści dokumentu.

• Jeżeli nie ma takiej klauzuli tylko jest oznaczona osoba - czek jest czekiem na zlecenie a nie imiennym.

2. Czek na zlecenie - czek z klauzulą „na zlecenie” lub bez takiego zastrzeżenia.

• Może być przeniesiony przez

1. indos lub

2. przelew.

• Legitymuje osobę wymienioną imiennie w treści czeku oraz osobę, na którą uprawnienia z czeku zostaną przelane przez indos.

• Czek na zlecenie może być również wystawiony na zlecenie własne wystawcy - wtedy wystawca jest remitentem.

3. Czek na okaziciela - czek z klauzulą „okazicielowi” i nie określającą imiennie osoby uprawnionej, lub też wskazująca określoną osobę z jednoczesnym jednak użyciem klauzuli „lub okazicielowi” albo innego równoznacznego zwrotu.

• Legitymowana jest każda osoba przedstawiająca czek do zapłaty.

• Może nie określać, komu ma być dokonana wypłata.

• Art. 6 pr. czekowego - czek na okaziciela nie może być wystawiony w taki sposób, aby wystawca był jednocześnie trasatem.

• Przeniesienie - poprzez wydanie.

II. Ze wzgl. na charakter zupełności można czeki podzielić na:

1. Czek zupełny - jest to czek, który zawiera wszystkie istotne elementy wymagane do ważności czeku określone w art. 1 PrCzek. .

2. Czek niezupełny (in blanco) - jest to dokument zawierający w swojej treści co najmniej:

1. bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej

2. opatrzone podpisem wystawcy, nie posiadający (ten dokument) niektórych cech prze prawo wymaganych dla ważności czeku.

• Art. 13 p.cz. - dodatkowo musi być zawarte porozumienie określające sposób wypełnienie tego dokumentu. W praktyce porozumienie to dotyczy sumy wekslowej oraz daty wystawienia czeku. Porozumienie na walor cywilno prawny i pozostaje poza prawem czekowym.

III. Ze względu na miejsce płatności czeki można podzielić na

1. Czek miejscowy - czek płatny w miejscu wystawienia. Jeżeli w treści czeku nie wymieniono miejsca płatności oraz nie określono miejsca obok nazwiska trasata, które to miejsce uważane jest za miejsce płatności (art. 2 ust.2), czek płatny jest w miejscu wystawienia (art. 2 ust.3). Czeki takie powinny być przedstawione do zapłaty w terminie określonym w art. 29.

2. Czek zamiejscowy - czek płatny w innej miejscowości, niż miejsce wystawienia. Jeżeli miejsce płatności czeku jest inne niż miejsce wystawienia czeku, to miejsce płatności powinno być określone w samym tekście czeku lub wskazane obok nazwiska trasata.

IV. Ze względu na sposób zapłaty (kryterium zaspokojenia posiadacza czeku)

1. Czek gotówkowy (zwykły lub kasowy) - stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku (czek na okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku (czek imienny).

• Podlegają realizacji przez tarasata (bank) wyłącznie w formie gotówki z wyjątkiem sytuacji, kiedy na zlecenie osoby uprawnionej bank może zrealizować czek w formie bezgotówkowej.

• Czek gotówkowy można przekształcić na rozrachunkowy w każdej fazie obrotu czekowego, ale nie na odwrót.

2. Czek zakreślony - jest odmianą czeku gotówkowego (art. 37 p.cz.). Zakreślenie czeku wyraża polecenie wystawcy albo jakiegokolwiek posiadacza skierowane do trasata, aby zapłacił czek bankierowi albo swojemu stałemu klientowi. Zakreślenie dokonuje się przez umieszczenie na przedniej stronie czeku dwu linii równoległych od dołu strony lewej do góry strony prawej czeku. Zakreślenie może być ogólne lub szczególne.

• Zakreślenie ogólne - nie zawiera między dwoma równoległymi liniami żadnego słowa lub też zawiera słowo: „bank”. Wówczas trasat może zapłacić czek z zakreśleniem ogólnym tylko do rąk bankiera lub stałego klienta.

• Zakreślenie szczególne zawiera między dwoma liniami wpisaną nazwę banku, np. PKP BP S.A. Czek z zakreśleniem szczególnym trasat może zapłacić tylko do rąk oznaczonego bankiera, a gdy bankierem tym jest trasat, to tylko do rąk swojego stałego klienta.

• Celem czeku zakreślonego jest uniemożliwienie nieuczciwemu nabywcy realizacji czeku, np. w razie zgubienia lub kradzieży czeku. Czek zakreślony utrudnia obieg czeku, ograniczając zakres osób uprawnionych do inkasa czeku. Płatność zakreślonego czeku nastąpić może tylko do rąk określonej ogólnie lub szczególnie osoby. Czek zakreślony realizuje najpełniej funkcję gwarancyjna czeku.

• Zakreślenie ogólne można zmienić na szczególne ale nie odwrotnie.

3. Czek rozrachunkowy - wystawca czeku składa trasatowi - bankowi poprzez umieszczenie na przedniej stronie czeku w poprzek klauzuli „przelać na rachunek” dyspozycję obciążenia swojego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku.

• Wtedy istnieje zakaz wypłaty w gotówce.

• Czek może być użyty wyłącznie do rozrachunku.

• Ma tez skutek zapłaty.

• Istota takiego czeku - pewność, że gotówka zostanie przelana na określony rachunek a nie wypłacona (art. 39 ust. 4 p. cz.)

• Czeki rozrachunkowe przedstawiane są do zapłaty albo u trasata albo w banku, gdzie wystawca ma rachunek.

• Uznanie kwitą rachunku posiadacza następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza od trasata kwoty na zapłatę.

• Czek gotówkowy można przekształcić na rozrachunkowy w każdej fazie obrotu czekowego, ale nie na odwrót.

• Czeki rozrachunkowe mogą mieć postać:

1. Czeków potwierdzonych lub

2. Czeków gwarantowanych

4. Czek (rozrachunkowy) potwierdzony - jest odmianą czeku rozrachunkowego. Bank na wniosek wystawcy czeku może czek potwierdzić rezerwując jednocześnie na rachunku bankowym odpowiednią kwotę na pokrycie czeku.

• Zawiera oświadczenie trasata tj. banku wystawcy, że czek ten ma pokrycie na rachunku.

• Bank może potwierdzić również czek niezupełny.

• Potwierdzenie czeku stanowi klauzulę czekowo obojętna i ma charakter tzw. wizy lub certyfikatu. Istnienie potwierdzonego czeku wynika z zarządzenia Prezesa NBP z 1998 r.

• Na przedniej stronie czeku bank umieszcza stempel - klauzulę „czek potwierdzony”, która ma charakter czekowo obojętny.

• Znaczenie potwierdzenia - nie daje ono posiadaczowi żadnego roszczenia do banku do zapłacenia sumy wekslowej. Wszystko zależy od umowy cywilno prawnej wystawcy z bankiem.

• Z reguły taka dyspozycja jest nieodwołalna.

5. Czek (rozrachunkowy) gwarantowany - różnica w stosunku do czeku rozrachunkowego potwierdzonego - czek gwarantowany jest niezależny od stanu konta wystawcy. Stan konta może być zerowy, bank udzieli wtedy wystawcy gwarancji bankowej lub kredytu.

• Wymagana jest umowa pomiędzy wystawcą a bankiem.

• Posiadacz czeku gwarantowanego zawsze będzie zaspokojony.

• Takie czeki mogą być wystawiane w Polsce na postawie zarządzenia Prezesa NBP z 1998 r.

• Od 1993 r. zlikwidowano możliwość gwarancji dla banków (afera Art.-B).

Ad. 6. Pojęcie i rodzaje obligacji

1. Definicja obligacji.

• Definicję legalną obligacji zawiera art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tekst jednolity Dz. U. 2001.120.1300 ost. zm. Dz.U. 03.217.2124 - dalej cytowana jako „ustawa”

• Przez obligacje rozumie się papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego lub niepieniężnego.

• Obligacja - papier wartościowy opiewający na wierzytelności. Rozporządzanie ta wierzytelnością polega na rozporządzaniu papierem.

• Obligacja jest zawsze oprocentowana.

• Ustawa o obligacjach definiuje pojęcie papiery emitowane w serii. Rozumie się przez nie papiery wartościowe reprezentujące prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek. [Taka sama definicja papierów emitowanych w serii znajduje się w ustawie Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi].

• Z uwagi na to, że obligacja jest papierem emitowanym w serii należy przyjąć, że obligacje danej emisji powinny dawać jednakowe uprawnienia wszystkim obligatariuszom, a więc nie jest możliwe różne ustalenie oprocentowania w ramach danej emisji, odmienne ustalenie innych świadczeń ubocznych lub też wydanie w ramach danej emisji obligacji imiennych i na okaziciela.

• Świadczenie, do którego zobowiązany jest emitent może mieć charakter;

1) pieniężny,

2) niepieniężny.

2. Rodzaje obligacji.

Ze względu na sposób oprocentowania:

1) obligacje o stałym oprocentowaniu - przez cały okres do wykupu stałe oprocentowanie

• Zgodnie z art. 18 ustawy o obligacjach do oprocentowania obligacji nie stosuje się przepisów o odsetkach maksymalnych.

2) obligacje o zmiennym oprocentowaniu

3) obligacje indeksowe

• Oprocentowanie w odniesieniu np.: do inflacji, walut

• Podana jest zasada naliczania oprocentowania ale nie jest znana stopa

• Przynoszony przez nie dochód nie jest z góry określony. Jego wielkość waha się w zależności od zachowania się parametru, w stosunku do którego naliczane jest oprocentowanie. Takim parametrem może być dla przykładu LIBOR.

4) obligacje o kuponie zerowym (zero kuponowe)

• Emitowane są z dyskontem od wartości nominalnej

• Emitent odkupuje je po wartości nominalnej

• Obligacje sprzedawane z dużym rabatem (dyskontem) i wykupywane w dniu wymagalności po 100% (wg wartości nominalnej). W międzyczasie nie występują żadne płatności odsetkowe.

5) obligacje zamienne (art. 20 ust. 1 ustawy),, tj. uprawniające do objęcia akcji emitowanych przez spółkę w zamian za te obligacje

• Obligacja zamienna zawiera oznaczenie obligatariusza;

• Obligacje zamienne nie mogą być emitowane poniżej wartości nominalnej i nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą.

• Uchwała o emisji obligacji zamiennych i akcji wydawanych w zamian za te obligacje podlega zgłoszeniu do rejestru handlowego

6) Ze względu na termin wykupu:

a) do jednego roku (krótkoterminowe)

b) roczne (krótkoterminowe)

c) dwuletnie, trzyletnie, pięcioletnie - średnioterminowe

d) dziesięcioletnie - długoterminowe

• Krótko i średnioterminowe wykupywane są jednorazowo. Długoterminowe wielorazowo.

7) imienne i na okaziciela (art. 14 ustawy),

• Możliwe jest wprowadzenie zakazu lub ograniczenie zbywania obligacji imiennych (nie ma tego w przypadku obligacji na okaziciela).

• Oznaczenie obligatariusza oraz informacja o zakazie lub ograniczeniach w zbywaniu obligacji powinna być zawarta w treści obligacji.

8) obligacje z prawem pierwszeństwa (art. 22 ustawy)

• Uprawniają obligatariuszy - oprócz innych świadczeń - do subskrybowania akcji spółki z pierwszeństwem przed jej akcjonariuszami,

• Uchwała o emisji obligacji z prawem pierwszeństwa powinna określać liczbę akcji przypadających na jedną obligację oraz cenę emisyjną akcji lub sposób jej ustalenia.

• Uchwała o emisji obligacji określa termin wygaśnięcia uprawnień obligatariuszy wynikających z przyznanego prawa pierwszeństwa.

9) podział obligacji z uwagi na emitenta:

• Obligacje korporacyjne są emitowane przez przedsiębiorstwa. Charakteryzują się bardzo zróżnicowanym stopniem ryzyka, ale na ogół jest ono wyższe niż w przypadku obligacji skarbowych czy municypialnych. Do najbardziej poszukiwanych przez inwestorów należą obligacje emitowane przez duże i wiarygodne firmy cieszące się dobrą renomą i mające ustabilizowaną sytuację finansową. Uzyskują one wysokie noty klasyfikacyjne nadawane im przez agencje ratingowe. Z tej racji ich emisje odbywają się bez zabezpieczenia. Pozostałe przedsiębiorstwa z reguły zabezpieczają emisję obligacji albo swoim majątkiem albo majątkiem innych podmiotów, w zamian za co oferują niższe stop zwrotu. Zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy o obligacjach emitent nie może przeznaczyć środków pochodzących z emisji obligacji na inny cel, jeżeli cel emisji został określony;

• Obligacje komunalne - zwane również municypalnymi - to obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, związki tych jednostek, miasto stołeczne Warszawę i przedsiębiorstwa komunalne. Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o obligacjach emitent będący jednostką samorządu terytorialnego, związkiem tych jednostek lub m.st. Warszawa jest zobowiązany oznaczyć cel emisji i nie może przeznaczyć środków pochodzących z emisji obligacji na inne cele;

• Obligacje skarbowe emitowane są przez Skarb Państwa. Emisja obligacji służy przede wszystkim na finansowanie potrzeb budżetu państwa, w tym zwłaszcza deficytu budżetowego. Obligacje te emitowane są zarówno na krajowym jak i międzynarodowym rynku finansowym. Zgodnie z art. 3 ustawy o obligacjach jej przepisy nie mają zastosowania do obligacji emitowanych przez Skarb Państwa i NBP;

10) obligacje publiczne, obligacje niepubliczne ale oferowane w trybie publicznej subskrypcji oraz obligacje niepubliczne i oferowane w trybie niepublicznym.

• Obligacje publiczne - obligacje mogą być emitowane w drodze publicznej subskrypcji, tj. poprzez proponowanie nabycia przy wykorzystaniu środków masowego przekazu albo w inny sposób, jeżeli propozycja skierowana jest do więcej niż 300 osób albo do nie oznaczonego adresata.

• Obligacje niepubliczne, ale oferowane w trybie publicznej subskrypcji - ustawa o obligacjach przewiduje dwa wyjątki, kiedy obligacje nie muszą być wprowadzone do publicznego obrotu, chociaż propozycja nabycia następuje w sposób publiczny, tj. przy zastosowaniu środków masowego przekazu albo w inny sposób, o ile skierowana jest do więcej niż 300 osób albo do nie oznaczonego adresata.

• Obligacje niepubliczne i oferowane w trybie niepublicznym - obligacje nie są w publicznym obrocie, a emisja została skierowana do indywidualnych adresatów w liczbie nie większej niż 300 osób.

Ad. VI. Rozstrzyganie sporów gospodarczych.

Chcąc wyczerpać powyższe zagadnienie należy odnieść się do następujących kwestii:

1. trybu i rodzaju postępowania oraz właściwości sądu,

2. pojęcia sprawy gospodarczej,

3. pojęcia przedsiębiorcy,

4. odrębności postępowania w sprawach gospodarczych

1. Tryb i rodzaj postępowania oraz właściwość sądu

Postępowanie sądowe w sprawach gospodarczych należy do:

1. postępowania odrębnego, które jest szczególnym trybem procesu,

2. sądów gospodarczych.

Ad. b. Sprawy gospodarcze należą do funkcjonalnej właściwości sądów gospodar­czych, usytuowanych w ramach sądów powszechnych jako wyodrębnione jednostki organizacyjne powołane specjalnie do rozpoznawania tych spraw (por. też art. 1 ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych). Sądy gospodarcze mają status wydziału sądowego, w sądach okręgowych oraz w sądach rejonowych mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego lub w mieście na prawach powiatu. Do orzekania wyznacza się sędziów wykazujących szczególną znajomość problematyki gospodarczej.

2. Pojęcie sprawy gospodarczej.

Pojęcie sprawy gospodarczej zostało określone w ustawodawstwie polskim dwukrot­nie:

1. w art. 479 (1) kpc.

2. oraz art. 2 ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych Dz.U.97.121.769

Ad. 1.

Zgodnie z brzmieniem art. 479(1) § 1 i 2 kpc:

§ 1. przepisy działu IVa - postępowanie w sprawach gospodarczych stosuje się w sprawach ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej (sprawy gospodarcze).

§ 2. Sprawami gospodarczymi, w rozumieniu niniejszego działu, są także sprawy:

1)  ze stosunku spółki,

2)  przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub naprawienie szkody z tym związanej oraz zakazanie lub ograniczenie działalności zagrażającej środowisku,

3)  należące do właściwości sądów na podstawie przepisów o ochronie konkurencji, Prawa energetycznego, Prawa telekomunikacyjnego, Prawa pocztowego oraz przepisów o transporcie kolejowym,

4. przeciwko przedsiębiorcom o uznanie postanowień umownych za niedozwolone.

3. Definicja przedsiębiorcy

Art. 479(2). § 1.

Przedsiębiorcami są w szczególności podmioty określone w przepisach o działalności gospodarczej,

w przepisach o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych oraz o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, a także banki.

§ 2. Przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych nie stosuje się w sprawach, w których przynajmniej jedną ze stron jest:

  1) osoba fizyczna prowadząca osobiście, nie wymagającą zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego, działalność gospodarczą, z której zarobek stanowi dodatkowe źródło,

  2)  indywidualny rolnik w zakresie prowadzonej przez niego działalności wytwórczej, dotyczącej produkcji roślinnej, zwierzęcej, ogrodnictwa i sadownictwa.

4. Odrębności postępowania w sprawach gospodarczych

Zasadą jest, że w postępowaniu odrębnym stosuje się w pierwszej kolejności przepisy właściwe dla tego postępowania, a dopiero w razie braku specjalnych uregulowań - przepisy ogóle o procesie, jeżeli nie kolidują z przepisami regulującymi postępowanie odrębne - art. 13 kpc. Tak więc postępowanie w sprawach gospodarczych, w porównaniu do postępowania rozpoznawanego w trybie zwykłym obejmuje następujące odrębności uregulowane w art. 479(3) - 479(79) kpc:

A. Właściwość sądu

- Rzeczowa

Art. 479³

§ 1. Sprawy gospodarcze, w tym rozpoznawane w postępowaniu nakazowym i upominawczym, należą do właściwości sądów okręgowych, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest

1. właściwość sądów rejonowych

2. lub sądu antymonopolowego.

§ 2. Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy:

  1)  w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza stu tysięcy złotych, w tym sprawy rozpoznawane w postępowaniu nakazowym i upominawczym,

  2)  (skreślony),

  3)  inne, przekazane tym sądom przez odrębne przepisy.

Właściwość sądu rejonowego-sądu gospodarczego.

Art. 479(3) kpc stanowi odwrócenie ustanowionej w art. 16 i l7 kpc generalnej zasady właściwości rzeczowej opartej na domniemaniu kompetencji sądu rejonowego. Rozpoznawanie spraw gospodarczych w I instancji zatem należy z reguły do sądów okręgowych, chyba że przepis szczególny - zawarty w kodeksie lub w innych ustawach - przewiduje właściwość sądu rejonowego.

Do właściwości sądów rejonowych-sądów gospodarczych - zgodnie z treścią § 2 pkt 1 art. 479(3) - należą sprawy:

1. w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 100 tysięcy zł. Chodzi tu o wszystkie sprawy majątkowe, a więc zarówno o roszczenia pieniężne, w których przedmiotem sporu jest żądana kwota, jak i inne roszczenia majątkowe o wartości oznaczanej przez powoda w pozwie

2. inne sprawy, przekazane sądom rejonowym-sądom gospodarczym przez odrębne przepisy. Jako przykłady takich spraw wymienić należy sprawy:

• określone ustawą z 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków oraz o zmianie niektórych ustaw(Dz.U.93.18.82 ost. zm. Dz.U.97.141.943) - sprzeciw w bankowym postępowaniu ugodowym.

• o ogłoszenie upadłości - art. 18 ustawy z 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. 03.60.535) - sądem upadłościowym jest sąd rejonowy-sąd gospodarczy, sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie 3 sędziów zawodowych,

• sprawy rejestrowe - art. 694(2)kpc - W sprawach rejestrowych wyłącznie właściwy jest sąd rejonowy (sąd gospodarczy) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu, którego wpis dotyczy (sąd rejestrowy).

B. Zdolność sądowa

W postępowaniu przed sądem gospodarczym zdolność sądową mają także przedsiębiorcy będący jednostkami organizacyjnymi, niemającymi osobowości prawnej, utworzonymi zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej (art. 479⁷⁾.

C. Obowiązki powoda

W pozwie powód jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później.

D. Obowiązek wniesienia odpowiedzi na pozew

W sprawach, w których sąd nie wydał nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, pozwany jest obowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od otrzymania pozwu.

W odpowiedzi na pozew pozwany jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe, albo że potrzeba powołania wynikła później. Art. 479¹² § 4 stosuje się odpowiednio.

E. Termin wydania wyroku

Sąd powinien dążyć do wydania wyroku w sprawie w terminie trzech miesięcy od daty złożenia pozwu. Sprawy o zawarcie, zmianę i rozwiązanie umowy oraz o ustalenie jej treści powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności.

1

---