Metody pracy z dziećmi w szkole podstawowej
Metody asymilacji wiedzy opartej głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym ( metody podające )
Pogadanka
- wstępna
- przedstawiająca nowe wiadomości ( pogadanka heurystyczna
- utrwalająca
- kontrolująca opanowanie materiały
Dyskusja ( tylko pewne elementy)
Wykład ( niekiedy elementy wykładu 3-5 minut)
Opis
Opowiadanie
Praca z książką
Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej polegającej na rozwiązywaniu problemów
Klasyczna metoda problemowa
- wytwarzanie sytuacji problemowej
- formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania, weryfikacji pomysłów i rozwiązania
- podporządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze teoretycznym lub praktycznym
Metoda przypadków
Metoda sytuacyjna (poprzez określone sytuacje dochodzimy do danego problemu)
Giełda pomysłów
Mikronauczanie
Gry dydaktyczne (metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy):
a) zabawy inscenizacyjne,
b) gry symulacyjne (na niby),
c) gry logiczne
3. Metody waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej (metody eksponujące):
1. metody impresyjne (wywołują przeżycia emocjonalne, wewnętrzne np. współczucie, radość),
2. metody ekspresyjne (zależy nam aby dzieci uzewnętrzniły, wyraziły na zewnątrz swoje uczucia)
4. Metody praktyczne cechujące się przewagą aktywności praktyczno-technicznej zmieniającej otoczenie lub stwarzającej jego nowe formy:
1. metody ćwiczebne,
2. metody realizacji zadań wytwórczych
UWAGA!
Nie wolno nadużywać jednej metody. Zastosowanie niektórych metod w świetlicy szkolnej może wydawać się zbyt trudne, ale można je stosować w uproszczonej postaci, ponieważ uatrakcyjni to proces wychowania i kształcenia.
PROPOZYCJA METOD MOŻLIWYCH DO STOSOWANIA W ŚWIETLICY SZKOLNEJ
Pokaz -opiera się na obserwacji i ściśle się z nią wiąże np. naturalnych przedmiotów w ich naturalnym środowisku;
metoda ta wiąże się z zasadą poglądowości,
obserwacja służy poznaniu nowego zjawiska , przedmiotu,
ważne jest poznanie wielozmysłowe,
uczeń powinien wyodrębnić cech obserwowanego zjawiska, oraz ujmować związki , zależności między nimi,
rejestrować zmiany i funkcje zjawiska,
przy pokazie ważne jest tło na jakim demonstrujemy przedmiot , oświetlenie,
zaczyna się od obserwacji spontanicznej , przechodzi do kierowanej
Opowiadanie - polega na zaznajamianiu uczniów z określonymi rzeczami, zjawiskami, wydarzeniami lub procesami w formie ich słownego opisu. Opowiadanie powinno wdrażać uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywaniem najważniejszych faktów . W tym celu jego treść musi nawiązywać do posiadanego przez dzieci i młodzież doświadczenia , rozszerzając je jednocześnie i wzbogacając o nowe elementy. Powinno być sformułowane jasno , zwięźle i plastycznie , aby mogło stanowić wzór dla wychowanków , których należy uczyć poprawnego wyrażania myśli już od pierwszych lat nauki.
Opis
Praca z książką: a) uczenie się z podręczników,
b) sporządzanie notatek z tekstu,
c) czytanie statyczne (głośne, chóralne),
d) czytanie ciche ze zrozumieniem,
e) ćwiczenia w głośnym czytaniu,
f) umiejętność doboru książek,
g) korzystanie z biblioteki, ze słownika,
Wykład -np. krótki wykład wprowadzający oraz wykład urozmaicony pokazem ilustrującym fragmenty dialogu
Dyskusja: - wyrażanie myśli, opinii, problemów,
- uczenie krytycyzmu,
- uzupełnianie własnej wiedzy przez uczniów,
- rozwiązywanie problemów przez klasę grupę, Pogadanka:
- jedna z podstawowych metod słownych,
- może być stosowana w różnych ogniwach procesu nauczania i wychowania,
- rodzaje pogadanek: wstępna, z podaniem nowych wiadomości, z utrwaleniem wiadomości, z kontrolą wiadomości,
- w klasach I-III najczęściej jest stosowana pogadanka wstępna,
- bardzo ważna jest pogadanka związana z podaniem nowych wiadomości zwana pogadanką heurystyczną (heuresis grec.- znalezienie, poszukiwanie), ma ona zmobilizować uczniów do poszukiwania. Do tego powinny istnieć pewne sytuacje dydaktyczne. Bardzo ważny jest tu dobór pytań. Cała pogadanka heurystyczną jest związana z rozwiązywaniem jakiegoś problemu. Pytania dydaktyczne nauczyciela powinny być jasne, jednoznaczne, zrozumiałe dla uczniów, kształcące, tzn. mobilizujące do wysiłku umysłowego.
Zastosowanie pogadanki w świetlicy szkolnej:
- ma ogromne znaczenie dla rozwoju mowy ucznia,
- należy unikać pytań, gdzie uczniowie odpowiadają tak lub nie,
- pytania kierujemy do grupy i do poszczególnych uczniów,
- powinien być dany uczniowi czas na odpowiedź,
- wychowawca nie powinien wyręczać ucznia w udzielaniu odpowiedzi,
- można też uczyć uczniów stawiać pytania,
- pogadanka powinna trwać krótko
Metoda problemowa:
- zaliczana do grupy metod samodzielnego dochodzenia do wiedzy,
- zmusza wychowanka do stawiania pytań, problemów (problema grec. - zadanie, zagadnienie),
- stawiając pytania należy pamiętać, że nie każde pytanie jest problemem,
- musi najpierw zaistnieć sytuacja problemowa, a potem dopiero nauczyciel może postawić pytanie problemowe,
- można postawić tylko jedno pytanie problemowe.,
Oprócz klasycznej metody problemowej możemy wyróżnić jej odmiany:
- metoda sytuacyjna,
- gry dydaktyczne,
- metoda przypadków,
- burza mózgów,
- giełda pomysłów,
Zastosowanie metod problemowych świetlicy szkolnej:
- wymaga przemyślenia, zaplanowania i doboru problemów,
- musi być stopniowanie trudności ( zaczynamy od problemów najprostszych do coraz trudniejszych),
- stworzenie sytuacji problemowej może być możliwe po zastosowaniu metody poglądowości, musimy wywołać zainteresowanie uczniów,
- bardzo ważny jest tu nauczyciel, który powinien umieć stworzyć sytuację problemową i odpowiednio pokierować pracą uczniów,
- istotne są problemy praktyczne, które wymagają działania np. wynaleźć, skonstruować,
- uczniów należy przygotować do rozwiązywania problemów - przygotować odpowiednią wiedzę i jednocześnie pokazać czego nie wiemy,
Metoda zajęć praktycznych:
- może być powiązana z innymi metodami np. z pogadanką, pokazem, metodą problemową,
- jest oparta na praktycznym działaniu pod kierunkiem wychowawcy,
- wyróżniamy trzy fazy czynności: planowanie pracy, wykonanie pracy, sprawdzenie wykonanej pracy,
- jeśli chcemy kształcić określone umiejętności wyróżniamy ogniwa:
I - uświadomienie uczniom nazwy i znaczenia danej umiejętności,
II - sformułowanie na podstawie wcześniejszej wiedzy reguł postępowania,
III - wzorcowe wykonanie danej czynności przez nauczyciela,
IV - wykonanie pierwszych czynności przez ucznia przy kontroli nauczyciela,
V - systematyczne, samodzielne wykonywanie ćwiczeń rozłożonych w czasie
- metoda ta uczy planowania, uczy doboru materiałów, narzędzi,
- jest przydatna, ponieważ łączy aktywność fizyczną z aktywnością umysłową, uczy współdziałania w grupie, daje poczucie sukcesu, widoczny jest wytwór,
- bardzo ważny jest wysiłek ucznia,
Metoda gier dydaktycznych:
- są grupą nową wśród metod nauczania,
- łączą cechy metod oglądowych, słownych i praktycznych, są najbardziej zbliżone do metod problemowych,
- wspólną cechą tych wszystkich metod jest obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich,
a) metoda sytuacyjna:
- polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuację, gdzie szuka się jej rozwiązania, są racje za i przeciw,
- zadaniem uczniów jest zrozumienie sytuacji, podjęcie decyzji w sprawie jej rozwiązania i przewidzenie skutków,
- sytuacje, które są uczniom przedstawiane są sytuacjami fikcyjnymi, mogą one być nowe,
- fazy: I opis sytuacji w formie słownej (film, przeźrocza, fotografie),
II analiza sytuacji przez uczniów,
III udzielenie odpowiedzi na pytanie,
- metoda sytuacyjna jest zbliżona do metody przypadków,
b) metoda przypadków:
- polega na rozpatrywaniu przez grupę uczniów jakiegoś przypadku np. na temat odkryć naukowych, przestępstwa, działań militarnych itp.
c) metody symulacyjne:
- odtwarzanie pewnych sytuacji wymagających rozwiązania,
- są to sytuacje, które kiedyś miały miejsce,
- mają charakter retrospektywny a jednocześnie autentyczny (jest to bardzo trudne)
d) metoda inscenizacyjna:
- polega na graniu różnych ról, odtwarzaniu pewnych wydarzeń rzeczywistych, fikcyjnych, minionych,
e) burza mózgów:
- zwana inaczej giełdą pomysłów lub metodą odroczonego wartościowania,
- notujemy pomysły, a potem je oceniamy,
Zastosowanie metod gier dydaktycznych w świetlicy szkolnej:
- stosujemy proste metody np. inscenizacje, sceny z życia, bajki, legendy,
- bardziej dostępna jest metoda symulacyjna dotycząca znanych spraw,
- rozwijają inicjatywę, krytycyzm, wartościowanie, budzą pomysłowość, wywołują dodatnie, radosne uczucia,
- wprowadzając uczniów w różne sytuacje musimy zastosować środki dydaktyczne: film, przeźrocza, fotografie + słowo nauczyciela,
- łączymy różne sposoby poznawania rzeczywistości poprzez: słuchanie, oglądanie, działanie i przeżywanie,
- mają zadanie rewalidacyjne i terapeutyczne,
- mają wartość wychowawczą,
- gry dydaktyczne stosuje się w małych grupach (do 10 uczniów),
- wszelkie metody wprowadzamy stopniowo,
Metoda laboratoryjna - grupa wykonuje ćwiczenie pod kierunkiem wychowawcy np.: - prowadzenie dłuższych obserwacji atmosferycznych
- prace na działce szkolnej
- prace hodowlane
Opracowanie
mgr Anna Dolata
Bibliografia:
J. Kujawiński: Metody edukacyjne nauczania i wspierania w klasach początkowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1998
W. Okoń : Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, PWN , Warszawa 1987
J. Kujawiński: Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych. Zarys metodyki , WSiP , Warszawa 1990
K. Rau , E. Ziętkiewicz „ Jak aktywizować uczniów- Burza mózgów i inne techniki w edukacji, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań 2000
I. Polkowska : Praca rewalidacyjna z dziecmi upośledzonymi umysłowo w szkole życia .Poradnik metodyczny dla nauczycieli, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne , Warszawa 1998.