Od lat poszukiwana jest najlepsza,

najskuteczniejsza metoda nauczania

dzieci z uszkodzonym słuchem. Ogromny

problem stanowi wybór „mówić czy

migać”.
Ponieważ naturalnym dla osób

niesłyszących sposobem komunikacji jest
język migowy, to za jeden z głównych
celów edukacji przyjęto nauczenie dzieci
niesłyszących drugiego języka- języka
ojczystego.

W przypadku poważnego zaburzenia słuchu

celem terapii jest nauczenie słyszenia i

rozumienia mowy innych oraz wytworzenie

motywacji do mówienia, a także nauka

komunikowania się z otoczeniem .

W przypadku zaburzeń słuchu lżejszego

stopnia podstawowym celem terapii jest

doprowadzenie do takiej sytuacji, aby

jedynym sposobem komunikowania się z

otoczeniem była mowa i by dziecko mogło

podjąć naukę w szkole masowej wśród

mówiących i słyszących rówieśników.

Jest to bardzo ważne ze względu na

wzajemną komunikację osób
niesłyszących z osobami słyszącymi, ich
funkcjonowanie w świecie stworzonym
przez osoby słyszące i naszym systemie
edukacyjnym; a także ze względu na
rozwój emocjonalny tych osób.

Często osoby niesłyszące definiuje

się jako impulsywne, niedojrzałe
społecznie i egocentryczne.

Warto wiedzieć, że cechy te nie są spowodowane

samą głuchotą, a wynikiem jej następstw

funkcjonalnych. Dzieje się tak, gdyż podczas prób

komunikacji rodziców z ich niesłyszącymi dziećmi nie

są oni w stanie przekazać komunikatów w czasie

przyszłym, przekazania planów czy zamiarów w inny

sposób niż język mówiony, którego ich dzieci nie

rozumieją.

Niesie to za sobą niemożność wyjaśnienia

odroczenia pewnych czynności lub próśb dziecka

niesłyszącego, a w efekcie i wykształcenia u dziecka

takich pojęć jak „potem”, „nie teraz”. Żyje ono w

świecie, w którym istnieje tylko „tu i teraz”.

Prowadzi to do tego, że dziecko irytując się,

zachowując nieodpowiednio- np. w miejscach

publicznych „egzekwuje” ono swoją zachciankę, gdyż

rodzice nie chcą zwracać na siebie uwagi

przypadkowych ludzi. Taki system jest powielany i

utrwalany w pamięci dziecka a następnie

wielokrotnie powtarzany.

Zapewnienie dziecku możliwości pełnej

komunikacji, poprzez wprowadzenie
alternatywnych jej metod, stwarza
możliwość do jego pełniejszego rozwoju i
redukcji zachowań impulsywnych.

Takich problemów nie mają niesłyszące

dzieci posiadające niesłyszących
rodziców, gdyż w takim wypadku obie
strony komunikują się wzajemnie w
naturalny dla siebie sposób, dziecko nie
doświadcza frustracji spowodowanych
niezrozumieniem- siebie przez rodziców i
rodziców przez siebie; możliwe jest
wytłumaczenie odroczenie pewnych
czynności, zależności pewnych zjawisk, a
co za tym idzie- rozwój społecznie
akceptowanych postaw.

Jeśli chodzi o egocentryzm, to jest to naturalna

postawa u dzieci, która wraz z jego rozwojem

zostaje zastępowana przez wyższe formy

zachowania społecznego.

U dzieci niesłyszących może to nastąpić dużo

później, gdyż nie zdobyły one na tym samym

etapie rozwojowym tak wielu doświadczeń

społecznych co ich rówieśnicy.

Dlatego tak ważne jest umożliwienie dziecku

niesłyszącemu szerokich kontaktów społecznych i

jego rozwój językowy w tym celu, ale także

rozwój społeczny w grupie osób niesłyszących-

jego naturalnym środowisku.

Ale postawy egocentryczne u dzieci utrwalają się

także poprzez nadopiekuńczość osób

zajmujących się nimi. Wyręczanie dziecka,

spełnianie każdego jego życzenia, nadawanie

przywilejów wobec innych dzieci- np. rodzeństwa.

Należy więc takich sytuacji unikać i

traktować dziecko niesłyszące na równi z
innymi, pamiętając, że jego głuchota nie
wpływa na deficyty w innych sferach
rozwoju, jeśli odpowiednio się z nim
pracuje; a nie zaniedbuje ten rozwój
wyręczaniem w czynnościach, których
powinno się nauczyć i pobłażaniem w
zachowaniu, którego zasady powinno
poznać.

Obecnie, jak pisze J. Cieszyńska (2000), istnieją trzy

kierunki

poszukiwań odpowiedniej metody nauczania dzieci z

uszkodzonym słuchem:

 



Pierwszy naśladuje rozwój mowy dziecka słyszącego,

zakładając, że jest on tożsamy, jedynie rozciągnięty w

czasie. Do tego kierunku należy wpisać metodę

Antoniusa van Udena, Suzanne Schmid –Giovannini.



Drugi mówi o odrębności osoby niesłyszącej i w

związku z tym skierowany jest na sposoby komunikacji

używane tylko przez nią, tzn. np. język migowy.



Trzeci zakłada, że uszkodzenie jakiegoś zmysłu zaburza

spostrzeganie, poszukuje więc sposobu ułatwiającego

niesłyszącym odbiór języka. Do niego zaliczymy np.

metodę fonogestów zaadaptowaną na grunt polski

przez K.Krakowiak.

Antonius van Uden przedstawił następująco

podstawowy cel wczesnego wychowania
językowo-słuchowego dzieci z głębokim
ubytkiem słuchu w domu rodzinnym:

Humanizację dzieci z uszkodzonym słuchem

można realizować poprzez zapobieganie
niemocie, głuchocie i unikanie języka
migowego, wychodząc od tworzenia " mowy
wewnętrznej", poprzez ukierunkowane zabawy
i cybernetyczne metody rehabilitacji językowej.



Zapobieganie niemocie i głuchocie

Głównym zadaniem wczesnej rehabilitacji

słuchowo-językowej jest uchronienie małych

głuchych dzieci przed niemotą. Nie wolno dopuścić,

by stały się głuchoniemymi

Jak twierdził Adolf Freunthaller:
„Głuchota jest wynikiem przypadku, a

głuchoniemota niczym innym jak tylko brakiem

odpowiednio wcześnie podjętej i profesjonalnie

prowadzonej opieki”

Podobnie widzi to Guido Hildebrandy
Mówi on o „zdziczeniu i ogłupieniu jako następstwie

nieprawidłowego rozwoju emocjonalnego i

intelektualnego i o progresywnej głuchoniemocie”

Jak widać uczeni uważali, że głuchoniemota jako następstwo

głuchoty jest wynikiem zaniedbania intelektualno - językowego.

Prowadzono wiele badań nad głosowymi reakcjami niemowląt

z uszkodzonym słuchem. Wynika z nich, że pierwsze głosowe
reakcje niemowląt z głębokim uszkodzeniem słuchu w niczym
nie różnią się od tych normalnie słyszących dzieci. Artykułują
takie same głoski i zaczynają gurzyć. Jednak w wieku 17-23
tygodni ich głosowe reakcje tracą na jakości i częstotliwości.
Rozwija się niemota.

Lenneberg w tym wczesnym normalnym rozwoju głosu u

dzieci z głębokim uszkodzeniem słuchu dopatruje się
biologicznych predyspozycji do nauki mowy, dlatego należy:



- wcześnie zaopatrzyć dziecko w aparat słuchowy



- uczyć dziecko patrzenia na twarz



- przeprowadzać spontaniczne przekazy językowe dzięki
którym:



*dziecko uczy się czytania z ust



* dziecko próbuje naśladować najpierw bezdźwięczne a potem
także posługując się głosem kierowane do niego słowa



Unikanie języka migowego

Od rodziców i pedagogów zależy czy dziecko z wadą

słuchu, które nie wykazuje żadnego dodatkowego

upośledzenia, w trakcie rehabilitacji opanuje język

mówiony czy migowy. Jeżeli rodzice dziecka z wadą

słuchu i ich doradcy pedagogiczni uczynią wszystko

by w okresie pierwszego i drugiego roku życia

zapobiec niemocie i głuchocie to z reguły udaje się

im zapobiec używaniu języka migowego i dzieci takie

posługują się językiem mówionym. Dlatego by

zapobiec niemoce, głuchocie i używaniu języka

migowego wszystkie dzieci z głęboką utratą słuchu

powinny być objęte wczesnym językowo –

słuchowym wychowaniem i uczeniem ich czytania

mowy z ust, przy równoczesnym wykorzystaniu

nawet małych resztek słuchu i uczeniu ich mówienia

nawet jeśli początkowo jest niewyraźna.



Tworzenie mowy wewnętrznej

Jest ono kolejnym celem wczesnej rehabilitacji

słuchowo – językowej. Nie chodzi tu o właściwą

mowę lecz naturalne predyspozycje do nauki

mowy, która stopniowo rozwija się jeżeli dziecko

jest akceptowane przez rodziców takim jakie jest.

Dziecko z wadą słuchu bardzo szybko wyczuje czy

jego rodzice są w stanie się z nim identyfikować

czy też nie. Jeżeli rodzice nie zaakceptują dziecka

nie będzie sprzyjających warunków do skutecznej

rehabilitacji. Włączenie dziecka z wadą słuchu w

życie rodziny i rodziców nie może się dokonać

tylko dzięki deklaracją słownym. Jedynie poprzez

zabawę z dzieckiem można nawiązać z nim

kontakt. Zabawy są istotnym elementem we

wczesnej rehabilitacji słuchowo – ruchowej.



Procesy identyfikacyjne i antycypacyjne

W zabawach, które powinny kształtować u

dziecka „mowę wewnętrzną” procesy

identyfikacyjne odgrywają ogromną rolę.

Polegają one na tym, że pokazujemy dziecku

przedmioty, którymi będziemy się z nim bawić

i podajemy ich nazwy. Z czasem dziecko je

zapamięta. Proces antycypacyjny polega na

wymienianiu nazw bez pokazywania

przedmiotów do których się odnoszą. Dziecko

wówczas kojarzy je z określoną sytuacją.



 



Cybernetyczna metoda rehabilitacji

mowy.

Jest ona skuteczna jedynie wówczas, gdy dziecko

uświadamia sobie w pełni motorykę własnego

ciała. Chodzi tu o świadome przeżywanie nie

tylko własnej mowy, lecz również wszystkich

wytwarzanych przez siebie odgłosów.

Ważną pomocą jest aparat słuchowy i lusterko,

które otwierają małemu dziecku z wadą słuchu

ten świat doznań. Jeżeli pomoce te są

zastosowane cybernetycznie tzn. że dziecko

dzięki temu może samo siebie spostrzegać, to

wtedy nawet dzieci z głęboką wadą słuchu

osiągają lepsze rezultaty w czytaniu mowy z ust i

w rozwijaniu własnej mowy.

Matka posługująca się metodą podchwytywania

i odgrywająca podwójną rolę

Ważne jest by rodzice a przede wszystkim

matka bardzo wcześnie podejmowali ożywioną,

rytmiczną rozmowę z dzieckiem. Rzeczywista

wymiana myśli powinna odbywać się za pomocą

mowy. Matka powinna zwracać bacznie uwagę

na to co dziecko chce powiedzieć, choć nie

potrafi jeszcze mówić, podchwytywać jego myśli

i wypowiadać to co chciałoby powiedzieć. W

związku z tym odgrywa ona podwójną rolę:

wypowiada zdanie, które dziecko chciałoby

powiedzieć i zachęca do naśladowania;

wypowiada ponadto również swoje własne

zdania, które dziecko będzie rozumiało kojarząc

je z dana sytuacją. We wczesnej rehabilitacji

głos matki jest bardzo ważny, gdyż stanowi on

podstawę do nauki języka ojczystego.



Zalety metody:



dzieci z głębokim uszkodzeniem słuchu

osiągają zadziwiające rezultaty



rodzice dzieci, u których wcześnie rozpoznano

wadę słuchu i wcześnie poddano rehabilitacji,

wykazują większe zainteresowanie dziećmi



dzieci poddane wczesnej rehabilitacji słuchowo

– językowej inaczej integrują się z rodziną



dzieci poddane wczesnej rehabilitacji słuchowo

– językowej w bardziej naturalny sposób

przyswajają sobie język niż umożliwia to

wychowanie szkolne



dzieci maja inny stosunek do języka



„Język migowy jest zabójczy dla mowy
ustnej. Jedynie posługując się językiem
mówionym, dziecko może stać się
pełnowartościowym członkiem ludzkiej
społeczności”

„Jeżeli dziecko z głębokim uszkodzeniem

słuchu nie potrafi nauczyć się mówić, to

zdaniem Susanny Schmid-Giovannini są tego

trzy możliwe przyczyny, mianowicie:



Nie pracowano z dzieckiem we wczesnym

dzieciństwie albo pracowano za mało i w

ograniczonym zakresie.



Posługiwano się nieodpowiednimi metodami.

Nie rozpoczęto nauki języka w takim zakresie,

jaki był odpowiedni do wieku dziecka.

Wykorzystanie jedynie obrazki z podpisami,

ćwiczenia indentyfikacyjne itp.



Poza głuchotą występują również inne

uszkodzeni, które uniemożliwiałyby naukę

mowy wtedy, gdyby dziecko słyszało

normalnie.”

Rozwój funkcjonalnej zdolności słyszenia

w przeciwieństwie do zdolności
fizjologicznej, podlega indywidualnym
uwarunkowaniom i w pierwszych latach
życia mimo medycznie zdiagnozowanej
głuchoty , daje się w znacznym stopniu
skorygować metodami pedagogicznymi

Głównymi zadaniami wczesnej rehabilitacji

jest umożliwienie rozwoju słyszenia

funkcjonalnego.

Bez pomocy manualnych technik

porozumiewania i gestykulacji , a jedynie przy

wykorzystaniu słuch i języka mówionego.

Efektywność nauki mówienia i słyszenia

metodą Dillera jest uzależniona nie tylko od

stopnia uszkodzenia słuchu , ale także od

innych czynników :



dodatkowe obniżenie poziomu inteligencji i

zdolności językowe dziecka ,



wpływ domu rodzinnego



gotowość do współdziałania ze strony

domowników.

Kryteria wyboru odpowiedniego

dopasowania aparatu słuchowego

Rozwój słuchu u dziecka z wadą słuchu jest

uzależniony nie tylko od jakości proponowanego

mu programu terapeutycznego , ale także od

doboru odpowiedniego do stopnia uszkodzenia

słuchu aparatu słuchowego. Aparat powinien

przede wszystkim umożliwiać rozumienie mowy.

Zaleca się zaopatrzenie dziecka w aparat

słuchowy o szerokim zakresie działania . Ważny

jest wybór najbardziej odpowiedniej wkładki usznej

Podstawą metody Gottfrieda Dillera jest

dokładna diagnostyka słuchu i doboru właściwego

aparatu .

Cele wczesnej rehabilitacji

Podjęcie jak najwcześniej rehabilitacji

przez dziecko z wadą słuchu, umożliwia
poprawę słyszenia, opanowanie
języka , wzbogacenie słownictwa, co
zwiększa szanse na kształcenie w szkole
dla słabo słyszących zamiast dla
niesłyszących lub w szkole powszechnej
zamiast szkoły dla słabo słyszących .

Wychowanie słuchowe za pomocą

języka mówionego

Ciągłe posługiwanie się językiem

mówionym zarówno przez dziecka , jak i
przez jego otoczenie jest podstawowym
warunkiem rozwoju mowy . Wychowanie
słuchowe oparte jest na wykorzystaniu
ojczystego języka mówionego
wpływającego na prawidłowy rozwoju
niemowląt i małych dzieci z uszkodzonym
słuchem, co w znacznym stopniu ułatwia
im późniejsza integracje.



Całościowa nauka języka a nie restrykcyjne jego kształtowanie



Podstawą metody Gottfrieda Dillera jest stałe posługiwanie

się językiem mówionym w formie rozmowy z dzieckiem z wadą

słuchu czy proponowane przez van Undena odgrywanie

podwójnych ról, prowadzenie dziennika i inne formy

aktywności życiowej. Nauka mowy i słyszenia jest świadomie

wykorzystywanym elementem codziennego życia rodzinnego.

Od rehabilitantów wymaga się zwracanie uwagi na:



-dostosowanie języka do wieku dziecka



-odwoływanie się do przeżyć dziecka



-ściśle i jasno precyzowane wypowiedzi



-zróżnicowanie słownictwa



-określanie czynności dziecka słowami



- częste powtarzanie



- melodyjnie mówienie i prawidłowe akcentowanie



- wyraźnie wymawianie bez przesadnej artykulacji



- nie mówić zbyt głośn, zbyt cicho lub bezgłośnie



W przeciwieństwie do wcześniejszych poglądów , że dziecko z

głębokim uszkodzeniem słuchu może nauczyć się mówić tylko

przez czytanie mowy z ust, poprzez metodę Dillera dziecko

uczone jest dzięki wykorzystaniu resztek słuchu słuchu.



zainicjowana przez surdopedagoga Morag Clark, zakłada

korzystną interakcję między dzieckiem z wadą słuchu a

otoczeniem



metoda skupia się na jak najefektywniejszym

wykorzystaniu resztek słuchu poprzez korzystanie z

aparatu słuchowego



rehabilitację należy rozpocząć już w pierwszym roku życia



nie można skupiać się głównie na bodźcach wizualnych,

lecz trzeba zwrócić uwagę na rozwój świadomości

istnienia dźwięków



nie należy posługiwać się metodami wspomagającymi –

język migowy, alfabet palcowy



należy stwarzać dziecku warunki szerokiej interakcji

(bardzo ważna rola członków rodziny – powinni oni być

dobrymi słuchaczami jak i osobami gotowymi do dzielenia

się swoimi doświadczeniami), niestresujące otoczenie

Wychowanie słuchowe



rehabilitacja interakcyjna musi być

nieustającym doświadczeniem, dzień po dniu,

a nie tylko krótkim epizodem



sprawność słuchową dziecka trzeba rozwijać w

środowisku motywującym dziecko do słuchania



rodzice powinni pozytywnie reagować na

głosowe wyrażanie uczuć dziecka, później na

jego wypowiedzi



uwaga dziecka powinna być kierowana na

dźwięki, które regularnie pojawiają się w domu

(odgłosy pralki, dźwięk dzwonka do drzwi)



używanie zabawek, które wydają dźwięki



nie powinno zabraknąć muzyki

Czynniki utrudniające wychowanie

słuchowe u dzieci z głębokim

uszkodzeniem słuchu:



zbyt późne zdiagnozowanie wady słuchu



zbyt późne zaopatrzenie dziecka w aparat

słuchowy



brak codziennej kontroli sprawności aparatu

słuchowego



nieodpowiednie warunki akustyczne

pomieszczenia



zbyt duże zwracanie uwagi na wskazówki

wizualne



zbyt wolne i nierytmiczne wypowiadanie

przez rodziców przykładowych ćwiczeń

Obecnie wiele dzieci z głębokim

uszkodzeniem słuchu poddanym
wczesnej rehabilitacji interakcyjnej osiąga
tak dobre wyniki, że w wieku pięciu lat
może już prowadzić swobodną rozmowę.
Otoczenie je rozumie i one rozumieją to,
co inni do nich mówią.

Unisensoryczne wychowanie słuchowe

stawia sobie dwa główne cele:



Integracja słuchu i osobowości u dziecka
z wadą słuchu,



Przygotowanie dziecka do udziału w życiu
społeczności ludzi słyszących i
mówiących

Warunki spełnienia wyżej

wymienionych celów:



Wczesne rozpoznanie i wczesna
rehabilitacja,



Wczesne zaopatrzenie w dwa
indywidualne aparaty słuchowe,



Zastosowanie takich strategii nauczania,
które ukierunkowane będą na ćwiczenie
słuchu i mowy,



Rodzice muszą być partnerami we
wczesnej rehabilitacji.

Wczesne unisensoryczne wychowanie

słuchowe stymuluje naukę wymowy.
Rozwija się ona poprzez sprzężenie
zwrotne i reakcję dziecka na dźwięki
mowy. Niemowle słyszące uczy się
mówić, ponieważ wydawanie dźwięków
sprawia mu radość i większość sygnałów
dźwiękowych odbiera od matki. Słyszy on
swój własny głos, jak i głos matki. Próbuje
naśladować matkę, słyszy wtedy jak jego
głos dostosowuje się wzorca matki.

Dziecko z wadą słuchu, które już bardzo

wcześnie zostało zaopatrzone w
odpowiedni aparat słuchowy i poddane
unisensorycznemu wychowaniu
słuchowemu, osiąga o wiele lepsze wyniki
niż dziecko, którego rehabilitacja opiera
się na metodach wizualnych,
pozbawionych synchronizacji między
mową a doświadczeniem

Unisensoryczne wychowanie słuchowe

wg. Dareen Pollack.

Dziecko z wadą słuchu mimo, że jest zaopatrzone w

aparaty słuchowe, wciąż musi się uczyć słuchać. Metoda

tej nauki nazwana została metodą akupetyczną. Pollack

zwraca uwagę na następujące etapy:



Świadomość dźwięku,



Lokalizacja bodźców dźwiękowych,



Rozwijanie słuchu przestrzennego,



Rozwój różnicowania dźwięku,



Zabawa głosem,



Rozwój schematu słuchowego,



Słuchowe sprzężenie zwrotne,



Słowa funkcjonalne,



Język symboliczny,



Rozwój pojemności pamięci słuchowej

Unisensoryczne wychowanie

słuchowe Warrena Estabrooksa

.

Metoda ta inaczej zwana była audytywno-

werbalną. Oto jej główne założenia:



Uczy dziecko maksymalnego wykorzystywania

resztek słuchu, niezależnie od stopnia uszkodzenia,



Działa integrująco na rodzinę,



Określana jest jako terapia diagnostyczna – każda

godzina terapii służy ocenie osiągniętego stopnia

rozwoju i jego dalszych potrzeb,



Uświadamia dziecku posiadanie resztek słuchu,



Pomaga dziecku rozwijać wszystkie te

umiejętności, których normalnie słyszące dziecko

uczy się za pomocą języka mówionego.



Uwzględnia ogólny rozwój dziecka, szczególny

nacisk kładąc jednak na rozwój słuchu, mowy,

percepcji.

W porównaniu z innymi metodami wczesnej

rehabilitacji terapia audytywno-werbalna
wymaga większego zaangażowania się
nie tylko terapeutów, lecz także rodziców
i dzieci. Terapia ta daje większości dzieci
z wadą słuchu możliwość uczenia się
słyszenia i mówienia.

Praktykowany przez Estabrooksa program

wychowania słuchowego: Ready! Set! Listen!

Składa się z pięciu etapów:



Odkrywania – umiejętności rozróżnienia między

bodźcem dźwiękowym a ciszą.



Rozróżniania – umiejętności rozróżniania dźwięków

ze względu na ich intensywność, czas trwania,

wysokość tonu itd.



Identyfikacji – możliwości określenia lub nazywania

usłyszanych dźwięków/słów poprzez powtarzanie,

pokazywanie itp.



Rozumienia – pojmowania sensu krótszych lub

dłuższych informacji, by móc udzielać odpowiedzi

na pytania, powtarzać opowiadania, podawać słowa

bliskoznaczne lub określające przeciwieństwa.



Rozróżnianie dźwięków także w warunkach

niekorzystnych.

Głównym celem metody Freirichsa jest

takie przygotowanie osoby z wadą

słuchu, by sama mogła zadecydować, w

jakim kręgu językowym i kulturowym

chce w przyszłości żyć.

Głuchota i niedosłuch nie są

wrodzonymi, nieodwracalnymi cechami

osobowościowymi dziecka z głuchotą

prelingwalną, patologicznym rozwojem

układu słuchowego i językowego.

Wczesna rehabilitacja ma wyłącznie charakter

prewencyjny: należy zapobiegać powstawaniu

ośrodkowego uszkodzenia słuchu w wyniku

braku stymulacji akustycznej.

Warunki wstępne tej prewencji, to:



Wczesna terapia musi się opierać na

słuchowym przyswajaniu języka,



Uszkodzenie musi być możliwie jak

najszybciej zdiagnozowane,



Musi być ono natychmiast skorygowane za

pomocą odpowiedniego aparatu słuchowego



Rodzice muszą wspomagać rehabilitację

dziecka



Wczesna rehabilitacja musi mieć charakter

interdyscyplinarny



Celem rehabilitacji musi być integracja.

Ursula Horsch pod koniec lat

siedemdziesiątych, pracując w
przedszkolu specjalnym dla dzieci
niesłyszących zauważyła, że
rozpoczynające naukę dzieci mają
poważne trudności z nabywaniem języka i
uczeniem się. Postanowiła szukać
przyczyn tych deficytów.

Prace szwajcarskiego psychologa Jeana

Piageta wskazują na znaczenie rozwoju
sensomotorycznego w ciągu pierwszych
dwóch lat życia. Podczas badań dzieci w
wieku przedszkolnym okazało się, że
dzieci te w porównaniu z ich słyszącymi
rówieśnikami wykazują znaczne braki w
zakresie rozwoju sensomotorycznego na
wyróżnionych przez Piageta poziomach
rozwoju

Terapią sensomotoryczną powinny być

objęte już niemowlęta i małe dzieci z

uszkodzeniem słuchu, a nie dopiero dzieci

przedszkolne. Terapia powinna być

powiązana z unisensorycznym

wychowaniem słuchowym.

Wielu nieprawidłowościom w rozwoju u

dzieci z uszkodzonym słuchem w wieku

przedszkolnym, można by zapobiec,

gdyby dzięki wczesnemu rozpoznaniu

można je było od samego początku

poddać rehabilitacji ukierunkowanej na

wykorzystanie resztek słuchu .

Fonogesty są to specjalne rytmiczne ruchy

jednej ręki, które towarzyszą mówieniu.

Pomagają osobie niesłyszacej wsłuchać

się w mowę i dokładnie odczytywać

wypowiedzi z ust. Fonogesty opracowano

po to, aby osoby niesłyszące i słyszące

mogły ze sobą swobodnie rozmawiać.

Główna zasada uzupełniania mowy

fonogestami:  "podobnemu na ustach

towarzyszy inne na dłoni"

Jak przebiega mówienie z

fonogestami?

1. Samogłoskom towarzyszą ruchy dłoni w kierunku

określonego punktu w pobliżu twarzy (lokacji).

2. Spółgłoskom towarzyszą umowne układy palców.
3. W czasie wymawiania sylaby dłoń przyjmuje

układ właściwy dla spółgłoski i wykonuje ruch
właściwy dla samogłoski.

4. Wystarczy 5 lokacji i 8 układów palców, aby

można było odróżnić wszystkie głoski polskie we
wszystkich sylabach.

Kto może korzystać z

fonogestów?

1.

Z fonogestów mogą korzystać wszystkie
dzieci z poważnymi uszkodzeniami
słuchu.

2.

Największe korzyści odnoszą dzieci z
uszkodzeniami znacznymi i głębokimi.

3.

Z fonogestów mogą korzystać także
dorosłe osoby z uszkodzeniami słuchu.

Tu widać lokacje dłoni dla
samogłosek, a w lokacji 3 (obok
twarzy) pokazuje się każdą
spółgłoskę, po której nie ma
samogłoski.

Taki jest układ palców dla każdej
samogłoski, przed którą nie ma spółgłoski.

Ta ilustracja pokazuje układ palców

Ta ilustracja pokazuje układ palców

dla spółgłosek

dla spółgłosek

.

Oto przykłady zastosowania
fonogestów podczas wypowiadania
pojedynczych głosek.

A tutaj już całe
wyrazy.

„Jest to zespół środków stosowanych

przez osoby niesłyszące w
porozumiewaniu się pomiędzy sobą i z
osobami słyszącymi, obejmujący
właściwe danym środowiskom
słownictwo- zbiór społecznie
wytworzonych i obowiązujących znaków
migowych oraz reguł określających ich
użycie” (za B. Szczepankowskim)

Cechy klasycznego

(naturalnego, swoistego)

języka migowego:

Jest to język wytworzony przez osoby

niesłyszące z naturalnej potrzeby

porozumiewania się, język ten żyje i rozwija się

jak każdy inny używany w danej społeczności.

Język migowy jest kombinacją przestrzennego

ułożenia ramion, rąk i palców oraz

wykonywanego nimi ruchu, a w wielu znakach

integralnym ich elementem jest mimika twarzy.

Ideograficznego znaku migowego nie można

rozczłonkować na litery. Z tej też przyczyny w

klasycznym języku migowym nie występują

końcówki fleksyjne.

Język migowy posiada własną, specyficzną

gramatykę, w której o sensie zdania decyduje

kolejność wyrazów- spowodowane jest to faktem,

że znaki ideograficzne mają stałą formę - nie

posiadają odmian przez przypadki i osoby, więc

struktury gramatyczne trzeba pozyskiwać w inny

sposób. Ten typ gramatyki jednak powoduje, że z

języka polskiego na język migowy (i odwrotnie) nie

można tłumaczyć słowa po słowie, lecz trzeba

konstruować tłumaczone zdania w postaci

całościowych struktur, zgodnie z zasadami

gramatyki języka, na który się aktualnie tłumaczy.

Jest charakterystyczne, że podobne zasady

gramatyczne, wykorzystujące szyk wyrazów w

zdaniu, wytworzyły się we wszystkich językach

migowych świata.

Cechy wspólne JM z językiem dźwiękowym:



Otwarty- możliwość tworzenia nowych
komunikatów



Donośny na dystans- odległość od czasu i
miejsca w którym przebiega komunikat



Dystynktywność- komunikat składa się z
elementów różnych od siebie



Przemienność- wymiana komunikatów



Sprzężenie zwrotne- nadawca jest również
odbiorcą w procesie komunikacji



Szybkie zanikanie- komunikat jest możliwy do
odbioru tylko w momencie nadawania

Różnice:



Inny kanał przekazu (gestowo-wzrokowy
a nie głosowo-słuchowy)



Ograniczona kierunkowość



Ikoniczność- związek znaku migowego z
kształtem przedmiotu



Brak systemu fonologicznego



kontakty z dzieckiem powinny być oparte na
rozmowie, wymianie, dialogu



podczas interakcji z dzieckiem należy z nim
naturalnie rozmawiać o wspólnych przeżyciach
i wywołujących je zdarzeniach (błędem jest
„językowa nadopiekuńczość” czyli
upraszczanie wypowiedzi z obawy przed
niezrozumieniem jej przez dziecko)



rozwijanie empatii poprzez mówienie o
uczuciach i emocjach swoich bliskich i innych
osób



dbałość o życie emocjonalne dziecka – nie tylko
słowa, ale także gesty naturalne, język ciała,
ekspresja twarzy mają istotny udział w jego
życiu; dziecko z uszkodzonym słuchem jest
osobą wizualną – jest nastawiona bardziej na
odbiór informacji wizualnych niż słuchowych



formułowanie jednoznacznych, spójnych i
właściwych komunikatów – odbiór niespójnych
komunikatów przez dziecko może wywołać u
niego negatywne emocje, niepewność sytuacji,
co wpływa na jego zachowanie społeczne



kształtowanie u dziecka poczucia
bezpieczeństwa i własnej wartości poprzez
umożliwianie mu kontaktu z głuchymi
rówieśnikami i dorosłymi

1.      Należy akceptować ucznia z wadą słuchu, gdyż postawa nauczyciela jest ważna

w osiąganiu przez dziecko sukcesów.

2.      Ważna jest obserwacja ucznia, by poznać jego mocne i słabe strony, pamiętając

przy tym, że problemy dziecka nie zawsze muszą być związane z ubytkiem słuchu.

3.      Ucznia z wadą słuchu powinny obowiązywać te same reguły, co jego kolegów w

klasie.

4.       Uczniom słyszącym należy wyjaśnić istotę upośledzenia słuchu i problemów z

nim związanych, gdyż przyczyni się to do polepszenia kontaktów

interpersonalnych w klasie.

5.      Należy starać się utrzymywać niski poziom hałasu w klasie i wyjaśnić uczniom

słyszącym, dlaczego jest to ważne.

6.      Dziecko niesłyszące powinno siedzieć w takim miejscu w klasie, aby mogło

dobrze widzieć i słyszeć nauczyciela, a także by łatwo mogło się obrócić , gdy

zechce słuchać kolegów (najlepsze miejsce to 2 lub 3 ławka, od okna; przy czym

ucho dziecka lepiej słyszące powinno być skierowane w stronę klasy).

7.      Ważne jest przyzwolenie na przemieszczanie się ucznia niesłyszącego, kiedy w

klasie dzieją się istotne rzeczy.

8.   W chwili wydawania polecenia należy być zwróconym do ucznia

twarzą; nie chodzić po klasie w trakcie mówienia; nie mówić

będąc zwróconym twarzą do tablicy.

9.   Należy patrzeć na ucznia, kiedy on mówi, ponieważ może to

pomóc w zrozumieniu i odczytaniu z ust jego wypowiedzi.

10.  Zaleca się mówić do ucznia normalnie ( w sposób naturalny, w

normalnym tempie i z intonacją); należy unikać pojedynczych

słów, trzeba stosować krótkie zdania lub frazy, bez przesadnej

artykulacji i krzyku.

11.  Źródło światła powinno znajdować się z tyłu za uczniem. Twarz

nauczyciela powinna być oświetlona.

12.  Przy omawianiu nowego tematu należy napisać na tablicy słowa

kluczowe i jak najczęściej używać pomocy wizualnych, tablic.

13.  Uczeń powinien mieć czas na odpowiedź. Konieczne jest

powtórzenie polecenia lub postawienie pytania w innej formie,

jeżeli uczeń nie zrozumiał pytania czy polecenia.

14.  Nauczyciel musi być świadomy, że uczeń z wadą słuchu ma

problemy z robieniem notatek, literowaniem i dyktandami.

15.  Należy zachęcać ucznia, by dawał znać, gdy czegoś nie usłyszał

lub nie zrozumiał.

16.  Aparat słuchowy nie czyni z ucznia osoby normalnie słyszącej;

uczeń może słyszeć raz lepiej, raz gorzej.

17.  Należy wykorzystywać każdą okazję do indywidualnej pracy z

uczniem.

18.  Pożądany jest bliski kontakt nauczyciela ze specjalistą, który

prowadzi z uczniem indywidualne zajęcia w poradni oraz

szczególnie bliski kontakt z rodzicami dziecka niesłyszącego.

19.  Upośledzenie słuchu nie jest związane z inteligencją. Pod tym

względem istnieje-podobnie jak w każdej innej grupie

zróżnicowanie; są więc niesłyszące dzieci bardziej i mniej

inteligentne.

20.  Należy zwracać uwagę na jakość relacji ucznia z kolegami;, by

móc obiektywnie ocenić, czy są one związane z wadą słuchu czy

też z innymi czynnikami.



Cieszyńska J., Od słowa przeczytanego do
wypowiedzianego, Kraków 2000.



Lowe A., Każde dziecko może nauczyć się słyszeć
i mówić, Poznań 2001.



Szczepankowski B., Niesłyszący – głusi –
głuchoniemi, wyrównywanie szans, WSiP,
Warszawa 1999.



Tomaszewski P., Zaburzenia komunikacji a
problemy emocjonalne dziecka głuchego [w:]
Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej
dziecka, red. Rola, Zalewska, wyd. APS,
Warszawa 2002.