Historia Austrii. Zarys dziejów politycznych
Starożytne Noricum w I pne podbite przez Rzymian.
Od 1282 we władaniu Habsburgów. Od 1438 królów i cesarzy rzymskich do 1806.
1713 - sankcja pragmatyczna Karola VI, która nie zapobiegła wojnie o sukcesję.
1740 - I woj śląska - opanowanie większości Śląska przez Prusy, 1744 II w. śl. Saksonia po stronie Austrii, ale zwycięstwo Fr II, 1756-1763 - III woj. śl. Prusy odebrały Śląsk Austrii, plan zajęcia Saksonii przez Prusy.
1756-1763 - wojna siedmioletnia (W. Bryt, Prusy, Hanower, Brunszwik przeciw Fr, Ros, Aus, Szw i Saksonii). Fr traci Kanadę.
Józefinizm - reformy Marii Teresy i Józefa II: podporządkowanie kościoła państwu - gallikanizm (kościół autonomiczny, niezależny od władzy pp, ograniczenie wpływów pp w państwie), kasaty klasztorów, majątków, kontrola nauczania. Absolutyzm ośw.
1781 - patent - zniósł poddaństwo osobiste chłopów, próby zatarcia różnic w prowincjach. Wprowadza j.niem jako urzędowy w celu centralizacji rządów. 1781 - słynny patent tolerancyjny, dot wszystkich religii. Początki tajnej policji i cenzury. Zniósł karę śm.
W wyniku wojen przeciw rewolucyjnej Fr, Austria utraciła Belgię, a 1809 ziemie z III rozbioru Polski.
1804 - Franciszek II przyjął tytuł cesarza Austrii, 1806 zrzekł się tytułu cesarza rzymskiego.
1815 - na KW odzyskała mocarstwową pozycję w Związku Niemieckim, hegemonię we Włoszech, odzyskanie ziem w Polsce.
W dobie Świętego Przymierza stała się rzecznikiem reakcji Klemens Lothar von Metternich.
1848 - podczas WL częściowa liberalizacja.
1859 - klęska Austrii w wojnie z Fr na terenie Włoch.
1866 - wyparcie Austrii z Niemiec.
1867/8 - przekształca się w dualistyczną monarchię A-W.
Austro-Węgry - unia realna pod dyn Habsburgów.
Austriacka część - Przedlitawia, Cislitawia
Węgierska część - Zalitawia, Translitawia.
Wspólna: osoba monarchy (ces Austrii, król Węgier), polityka zagr, wojsko, finanse, waluta, obszar celny.
Odrębne: parlamenty, rządy, konstytucje.
Po przegranej 1859 i 1866 A-W pozostała możliwość ekspansji w kierunku Bałwanów, co powodowało konflikty z Rosją.
1878 - Berliński Kongres - rewizja traktatu z San Stefano po wojnie ros-tur (utw. Bułgarii). Sygnatariusze traktatu paryskiego 1856.
Bułgaria pozbawiona przez Kongres Rumelii Wsch. Ogłoszona księstwem autonomicznym, władcy zatwierdzani przez sułtana.
Rumunia, Serbia, Czarnogóra - uzyskały niepodległość. Rumunia musiała oddać Rosji cz Besarabii za Dobrudżę. A-W Kongres oddawał w zarząd Bośnię i Hercegowinę. Kongres utrzymał postanowienia tr parys dot. cieśnin: Dardaneli i Bosforu.
1878 - okupacja Bośni i Hercegowiny, aneksja 1908
1882 - Trójprzymierze: A-W, Niemcy i Włochy, rozpadło się 1915 po przystąpieniu Włoch do Ententy.
Sprzeczności wew - kilkanaście narodów w ramach monarchii. Nierównomierny rozwój gospodarczy.
Koń XIX wpływ dwóch partii:
Socjaldemokratyczna Partia Austrii
Austriacka Partia Ludowa (Partia Chrześcijańsko-Społeczna) - drobnomieszczańska, dążyła do połączenia z Niemcami Hohenzollernów.
1907 - przyjęto demokratyczną ordynację wyborczą.
Udział w I woj. św jako sojusznik Niemiec doprowadził do rozpadu wielonarodowej monarchii i proklamowania republiki na mocy traktatu w Saint Germain - tylko rdzenne ziemie dawnego księstwa, zabroniono połączenia z Niemcami, ograniczono armię.
1920 uchwalono nową konstytucję.
Józef II 1765-1780 współregent z Marią Teresą do 1790.
Leopold II 1790-1792 - zniósł zakaz używania j.węg w urzędach. Odmówił wsparcia szwagrowi podczas rew fr L XVI.
Odwołał niektóre patenty brata J II: wróciło poddaństwo chłopów. Zdolny władca, prawdopodobnie otruty 44 lata.
Franciszek II jako Fr I, 1792 król Węgier, Czech. 1804 ces Austrii, do 1806 ces rzymsko-niemiecki. Zm 1835.
Wzmaga cenzurę i rozwija policję. Wprowadzał prowokację jako środek, np. nieudane zamachy, aby usprawiedliwić metody policji.
Strach przed jakobińską rewolucją.
1792 - Zgromadzenie Prawodawcze = Legislatywa we Fr, wypowiada Austrii wojnę. Sojusz Austrii z Prusami. Po początkowych sukcesach zatrzymane wojska Pruskie pod Valmy, potem wojna na wyczerpanie. Austria nie wzięła udziału przez to w II rozbiorze.
1795 z koalicji wycofują się Prusy i zawierają z Fr pokój.
24 X 1795 - III rozbiór Polski.
Sukcesy NB na płd Włoch.
1797 pokój w Campoformio - Austria traci Lombardię, Belgię. Granica Fr oparła się o Ren.
1796 - do koalicji przystąpił Paweł I - wysłał armię Suworowa na front, początkowo sukcesy.
1800 - po powrocie z Egiptu NB rozbił pod Marengo wojska austriackie i zmusił Austrię do wycofania się z Włoch.
1805 - NB wkracza do Wiednia.
Ratyzbona - miejsce obrad sejmu Rzeszy, ostatnie 1806: sekularyzacja i likwidacja 112 księstw i państewek.
1806-1813 - Reński Związek - 16 państw niemieckich pod protektoratem Fr. Powstanie ZR równało się likwidacji Rzeszy, po pokoju tylżyckim w skład weszły wszystkie państwa niemieckie, prócz Austrii i Prus. Rozpadł się 1813. 4 królestwa, 5 arcyks. Ces Franciszek ogłosił koniec ces rzymsko-niem.
1805 - Austerlitz, Sławków - bitwa 3 ces (NB, A I, Franciszek I), rozpad III koalicji. Austria zawiera pokój z Fr.
1806 - wygrana NB nad Prusami pod Jeną i Auerstedt - zajęcie Prus. Pokój w Tylży. Ks Warszawskie, Król Westfalii.
1807 - okupacja Portugalii, obalenie Burbonów w Hiszpanii - Józef Bonaparte.
1809 - 2 klęski arc Karola pod Wagram i arc Ferdynanda w Ks Warszawskim. Pokój w Schonbrunn: na rzecz Fr Istria i Dalmacja - Fr utw Prowincje Iliryjskie. Austria traci tereny na rzecz Francji, Ks Warsz i Rosji (Tarnopol). Zmuszona przystąpić do blokady
Odsunięcie Stadiona od spraw zagr, pojawia się na arenie Metternich.
- namawia ces Franciszka do oddania Marii Ludwiki za żonę NB.
- sojusz z NB, w wyprawie na Moskwę 30 tyś pod dow ks Schwarzenberga
- po klęsce, chciał przeciwstawić hegemonii Rosji NB - plan status quo ante - ale NB odrzuca, wtedy bezwzględnie dąży do rozbicia
1812 - nieudana wyprawa na Rosję: Smoleńsk, Borodino, Berezyna.
- koalicja Ros, Prus, Aus, Anglii i Szwecji. Naczelnym dow sprzymierzonych sił - Schwarzenberg.
1813 -pod Lipskiem klęska - bitwa narodów.
1814 IV - abdykacja NB i traktat paryski.
1815 (6 III) - sto dni NB i ponowna abdykacja, śm 1821.
1815 - 16 VI Warerllo, Artur Wellington.
Klemens Lothar Metternich - od 1809 min spr zagr, od 1821 kanclerz, zwolennik eur równowagi sił.
Przewodniczył na KW, zapewnił Austrii hegemonię w Związku Niemieckim i we Włoszech.
Współtwórca Świętego Przymierza - rzecznik legitymizmu i walki z rewolucją.
Rządy policyjne w Austrii, cenzura. 1848 w okresie rewolucji zmuszony do ustąpienia.
W latach 40 najgroźniejszym wrogiem dla monarchii był liberalizm.
1820 - interwencja w Hiszpanii wojsk gł fr św przym., w obronie króla Ferdynanda VII (król 1808 i 1814-1834, Hisz utr wsz kolonie), stłumiono liberalną rewolucję 1820-1823.
1821 - interwencja Aus w Neapolu i na Sycylii.
1821-1829 - greckie powstanie na Peloponezie, klęska floty tur pod Navarino 1827.
1828-1829 - przegrana Turcji - od tego czasu Rosja usadowiła się na Bałkanach jako protektorka państw słowiańskich.
Traktat adrianopolski 1829 - po wojnie ros-tur 1828-1829, (- rozpada się Św Przymierze).
- Turcja uznała zabór Kaukazu, delty Dunaju,
- autonomia Grecji,
- Mołdawia i Wołoszczyzna autonomia pod opieką Rosji
- Serbia autonomia wewnętrzna
Konferencje londyńskie:
1830 - w sprawie Grecji - niepodległość monarchia konstytucyjna Otton I z Bawarii (1862 zdetronizowany, 1863 Jerzy I z Belgii zamordowany 1913), Kreta do Grecji 1908.
1831- w sprawie Belgii - uznała niezależność Belgii od Holandii, król Leopold z dyn sasko-kosburskiej.
1840 - w spr Egiptu - spór m Egiptem a Turcją, Muhammad Ali zmuszony do zwrotu Syrii i Palestyny, za dziedziczną władzę
1871 - uchyliła ograniczenia trak paryskiego 1856 ograniczające ilość floty ros i tur na M. Czarnym
1830 rewolucje: VII we Fr, VIII w Belgii, XI w Polsce, 1831 we Włoszech (Parma, Modena, Państwo Koś - utw org rewolucyjną - Młode Włochy na czele Mazzini).
Ferdynand I - 1835-1848 - umysłowo chory, rządy w jego imieniu Metternicha. 1848 abdykował na rzecz Fr Józ I.
Czechy:
- propagowano j. czeski, zakładano instytucje naukowe
Józef Dobrovsky - ksiądz, filolog - twórca slawistyki (nauka o językach, literaturze i folklorze) zm 1829.
Franciszek Palacky - historyk, budziciel czeskiej świadomości nar. Przywódca staroczechów. Zwolennik austroslawizmu. Zm 1876.
Jan Kollar - pisarz słowacki, panslawista (idea jedności kulturowo-językowej Słowian mająca na celu zjednoczenie Słowian, wykorzystywana przez carat do zjednoczenia pod egidą Rosji).
Staroczesi - partia liberalno-konserwatywna, austroslawizm - autonomia w ramach federacji habsburskiej. Szlachta, posiadacze ziemscy, kler kat.
Młodoczesi - partia liberalna, wyodrębniła się 1878 ze staroczechów, radykalniejsza - dążyła do przekształcenia A-W w państwo federacyjne, trójczłonowe. Wprowadzenie j. cz obok niem do urzędów. Tendencje rusofilskie.
Węgry:
Zaangażowanie się Austrii w wojny z rewolucyjną Fr doprowadziło do złagodzenia formy panowania na Węgrzech. Przywrócenie rządów absolutnych przez Fr I po upadku NB wywołało opór szlachty. Na sejmie w Preszburgu ukształtowało się stronnictw reformatorskie z Istvanem Szechenyi i Lajos Kossuth.
1835-1840 - sejm węg wywalczył j madziarski do administracji, ale odmawiał Chorwatom, Serbom, Rumunom i Słowakom.
W czasie rewolucji węgierskiej 1848-1849 władzę objął rząd L. Batthyanyego, a po rozpoczęciu interwencji austriackiej Komitet Obrony Narodowej Kossutha. Wojska dow prze J. Bema wiele zwycięstw. Sejm proklamował detronizację Habsburgów i niepodległość Węgier. Dopiero interwencja Rosji doprowadziła do stłumienia rewolucji. Rządy terroru. Klęski z Sardynią 1859, a gł z Prusami 1866 zmusiły do porozumienia. 1867 zawarto ugodę.
1868 - powstała monarchia A-W, w której Węgry uzyskały całkowitą autonomię wew. W tym samym roku doszło do ugody węg-chorw. Przyznawała autonomię w Królestwie Węgierskim.
Władzę objęła na Węgrzech Partia Liberalna. Rządy popierały madziaryzację kraju.
Szechenyi Istvan - zm 1860 hrabia, działacz gospodarczy, uregulował Dunaj Cisę, zainicjował żeglugę parową na Dunaju, min komunikacji i robót publicznych w rewolucyjnym rządzie Batthyanyego, samobójstwo.
Kossuth Lajos zm 1894, prawnik, polityk przywódca węgierskiej rewolucji, min finansów w rew rządzie Batthyanyego. IX 1848 na czele Komitetu Obrony Narodowej, gł organizator armii, na jego wezwanie sejm proklamował detronizację i niepodległość. Na emigr.
1859 z inicjatywy powstał legion węgierski, który walczył po stronie Garibaldiego 1859.
Batthyany Lajos - zm 1849, hrabia, przywódca Partii opozycyjnej w okresie reform, premier pierwszego rządu, uczestnik walk, rozstrzelany przez Austriaków.
Do zaburzeń doszło w Krakowie 1846.
We wł 1846 liberalne rządy początkowo Piusa IX.
1848 powstanie na Sycylii w Palermo.
1848 w III rewolucja w Wiedniu - upada Rada Państwa, Metternich i cesarz. Studenci, księgarze zniesienia cenzury.
1848 zaburzenia w Lombardii, Wenecji (ogłosiła się republiką) i Mediolanie - interwencja gen hr Radetzkiego.
Król Piemontu Karol Albert wyrusza z armią do Włoch.
Powstanie na Węgrzech. W Wiedniu ogłoszono konstytucję - konstytucja kwietniowa - z woli monarchy, uważał, że panujący może być źródłem władzy - było to przyczyną II rew wiedeńskiej 17 V, tym razem rewolucyjni demokraci.
1848 - zniesienie pańszczyzny i poddaństwa chłopów w IV - pozyskano chłopów i odciągnięto od rew haseł.
1848 - Radetzky rozbija wojska Karola Alberta pod Custozzą, odzyskuje Lombardię i Wenecję.
Rewolucja w Czechach domagano się j, cz do urzędów i szkolnictwa. Koncepcje austroslawizmu Palackyego. W czerwcu kongres słowiański w Pradze. W czasie gdy obradowano wybuchło powstanie w Pradze - zbombardowana przez gen Windischgratz.
Na Węgrzech konfrontacji zbrojnej domagał się Kossuth, który utw Komitet Obrony Narodowej, powołał armię. Ruszył na Wiedeń.
Na wieści z Węgier III powstanie w Wiedniu. Cesarza opuścił Wiedeń. Windischgratz połączył się z Jellacićem i rozprawił się z Wiedniem. 80 tyś armia węg nie podjęła z nim walki.
1848 XI - nowy gabinet ks Schwarzenberga. W rządzie Aleksander Bach, który wcześniej był rewolucjonistom, teraz bronił starego ładu. W XII abdykował Ferdynand, na tron powołano Franciszka Józefa.
Franciszek Józef I - 1848-1916, tron w wieku 18 lat.
- konstytucja marcowa tzw oktrojowana, nie weszła w życie
- 1949 bunt Wenecji, pokonanie Piemontu bitwa pod Custozzą 1848 i Navarrą 1849, w rezultacie abdykacja
- IV 1849 - Parlament we Frankfurcie n/Menem wybrał Fr Wilh IV na ces Niemiec - rewolucje stłumiły Prusy.
- 1849 detronizacja Habsburgów na Węgrzech, siły Windischgratza wyparte, gen Bem wypiera Austriaków z Siedmiogrodu
- w W-wie spotkanie Mikołaja I z ces Fr Józ, prośba o interwencje w ramach Św Przymierza, VI 1849 - 180 tyś Paskiewicz.
- represje, bezlitosny Juliusz von Haynan zw „krwawy bezlitosny pies”, zm na chorobę umysłową
W gabinecie Schwarzenberga min spr wew - A. Bach
31 XII 1851 - patent sylwestrowy - zasady konstytucji oktrojowanej - wolność słowa, autonomia dla części ziem, niezawisłość sądów, za ziemię uwłaszczoną, szlachta dostawała odszkodowanie od państwa (wprowadzono olbrzymie podatki). Zniesiono odrębność celną, j. urzędowym, j. niem.
Austria wymusiła na Prusach zaniechanie zjednoczenia Rzeszy pod berłem Hohenzollernów. Liberałowie popierali plan tzw zjednoczenia małoniemieckiego.
Po śm Schwarzenberga 1852, ces Fr Józ postanowił sam wziąć ster rządów, najbliższym doradcą A. Bach.
System Bacha - lub era Bacha premier 1852-1859:
- centralizacja i germanizacja
- system policyjno-urzędniczy
- popierał koś kat - konkordat 1855, przywrócono śluby kościelne, jezuici (konkordat do 1870 - nieomylność pp - Aus wypowiada)
- przeciwny separatyzmowi Węgier
- po przegranej z Włochami 1859 podał się do dymisji
1853-1856 - wojna tur-ros, Austria neutralna, okupacja Mołdawii i Wołoszczyzny - utrudniło to przemarsz wojsk ros przez Bałkany (Rosja od tej pory zwraca się do Fr).
1859 - wojna z Piemontem, Kamil Cavour 1810-1861, tajny układ z N III (wsparł Risorgimento - okres walk nar wł o zjednoczenie 1815-1870).
1859 bitwa pod Magneto - przegrana przez Aus, 24 VI pod Solferino. Pokój w Villafranca - Fr Józ z N III, Austria oddaje Lombardię Fr, ta Sardynii. (zdrada N III).
1861 - WE II koronuje się na króla Włoch.
1859 - 2 reformy: armii na wzór pruski i szkolnictwa - nadzór szkół przez władze samorządowe (nie kościołowi)
1859 dymisja Bacha, następcą namiestnik Galicji - Agenor Gołuchowski.
Hr Agenor Gołuchowski:
- dyplom październikowy 1860 kompromis między federalizmem a centralizmem - sejmy dla poszczególnych prowincji i autonomia, cesarz polityka zagr, armia, finanse. Dyplom zapowiadał utw Rady Państwa (parlamentu), przywileje dla Madziarów. Dyplom przyczyną odwołania.
Antoni von Schmerling 1860-1865
- patent lutowy 1861 - 2-izbowy parlament austriacki - Rada Państwa:
Izba Poselska - delegaci sejmów krajowych
Izba Panów - mianowani przez cesarza
Patent wprowadzał zasady równości wobec prawa, wolność sumienia, ces gł wpływ na władzę ustawodawczą i wykonawczą, stanowił próbę powrotu do państwa centralistycznego.
1864 - wojna o Szlezwik i Holsztyn. (od 1862 Bismarck).
1866 - układ między Prusami a Włochami, Sadowa - 3 razy szybsze strzelby Prusaków. Pokój w Pradze z Prusami - Austria zrzekła się członkostwa w Związku Niemieckim i musiała wyrazić zgodę na utw Związku Północno-Niemieckiego pod egidą Prus. W Wiedniu z Włochami - musiały odstąpić Wenecję.
Związek Północno-Niemiecki:
Parlament - Reichstag wybierany w powszechnym głosowaniu, gł rola króla Prus - był przewodniczącym Związku, decydował o wojnie i pokoju
Rada Związkowa - Bundesrat - złożony z delegatów poszczególnych rządców krajowych, obrady pod przewodnictwem premiera Prus Bismarcka.
Państwa południowoniemieckie nie weszły w skład ale były powiązane unią celną. Rozstrzygnięcie zjednoczenia małoniemieckie.
Sadowa wymusiła ugodę z Węgrami i przekształcenie się monarchii w aus-węg.
15 III 1867 - A-W. Wspólny władca ces, na Węg król, wojsko, polit zagr, finanse i polityka celna; odrębne parlamenty, rządy.
Wprowadzono wspólną konstytucję. Węgrzy 30% budżetu. Ugoda podpisana na 10 lat. Węgrzy podpisali od razu ugodę z Chorwatami przyznającą im autonomię.
Prywatne tragedie ces Fr Józ:
- śm brata Maksymiliana w Meksyku 1864-1867, z rozkazu Carlosa Juareza
- najmłodszy brat Ludwik Wiktor - homoseksualista
- 1889 samobójstwo Rudolfa syna przewidzianego na następcę
- 1898 zamordowano żonę w Genewie Elżbietę
Niemcy i A-W szukały porozumienia i sojuszu. Bismarck nie rezygnował z Rosji i tak doszło do porozumienia 3 ces.
1872 - porozumienie 3 cesarzy. Wbrew układom o uzgadnianiu polityki na Bałkanach, korzyści z wojny ros-tur 1877-1878 odniosły A-W. W konsekwencji układ niem-aus 1879 wymierzony przeciw Rosji.
Po krótkotrwałych rządach liberałów 1867-1879 (Aus wchodzi w świat kapitalizmu) i podpisaniu ukł z Niemcami, cesarz mógł teraz zwrócić się z powrotem do konserwatystów.
Edward Taafee - 1879-1893 premier, min spr wew, oświaty i obrony.
- schlebiał Węgrom, obiecywał Czechom te same prawa co Madziarom, wszystkim wszystko. Wspólna służba wojskowa, kult ces.
W parlamencie wiedeńskim utw koalicję z konserwatystów pol, czes i aus zwanych żelaznym pierścieniem.
(1875-1876 powstanie antytureckie w Bośni i Hercegowinie, w konsekwencji wojna ros-tur 1877-1878 zakończona kongresem berl.
Kongres berliński 1878 - trzeci po wiedeńskim i paryskim wielki kongres dyplomatyczny, z inicjatywy Bismarcka w celu rewizji traktatu z San Stefano po wojnie ros-tur - zbyt silna pozycja Rosji na Bałkanach - sprzeciw W. Bryt i A-W:
- Bismarck, Gorczakow, Disaraelli, min spr zagr Fr Waddington, hr Andrassy, marsz Mehmed Ali Pasza.
- autonomiczne księstwo Bułgarii, władzę miał zatwierdzać sułtan, utraciła jednak Rumelię Wsch
- A-W otrzymały w zarząd Boś i Herc - (aneksja 1908).
- niepodległość Rumuni, Serbii (okrojono jej teryt.) i Czarnogóry.
- Turcji zwrócono Macedonię, Turcja zobowiązana do wolności wyznania, w kwestii cieśnin postanowienia z 1856 i 1871 (Rosja uzyskała możliwość floty na M Cz i fortyfikacji - Konf w Londynie)
- Rosja kosztem Rumunii cz Besarabii
- Rumunia za Besarabię cz Dobrudży.
W przeddzień ukł bryt-tur - za Cypr W Bryt udzielała opieki nad posiadłościami tur w Azji Mn.
1882 - trójprzymierze, 1883 dołącza Rumunia.
Największą autonomią cieszyła się Galicja.
Ruchy nacjonalistyczne gł dot Niemców austriackich i Czechów. Niemcy dążyli do zespolenia z Niemcami.
Kształtują się partie socjaldemokratyczne - robot-chłop.
Ruch robotniczy rozbity na 2 kierunki:
socjaldemokratyczny
chrześcijańsko-społeczny
Kazimierz Badani , 1895-1897 premier Austrii, wcześniej namiestnik Galicji, twórca ugody pol-ukraińskiej, reformy szkolnictwa.
- w rządzie min spr zagr Agenor Gołuchowski junior, Leon Biliński min skarbu
- 1896 reforma prawa wyborczego - wprowadza V kurię - klasa robot i chłopstwo (w wyniku wyborów 1897 I. Daszyński socjaldemokrata w parlamencie aus). Nie udało się przeforsować j. cz w urzędach.
Szczytowe wpływy polskie w monarchii a-węg.
Po upadku jego gabinetu częste zmiany rządów.
Nowym ces Niemiec zostaje Wilhelm II, 1890 zdymisjonował Bismarcka, następcą Leo von Caprivi 1890-1899).
1891 - powstaje Związek Wszechniemiecki - niemiecka nacjonalistyczna organizacja 1891-1939 głosiła ekspansję Rzeszy, kolonializm, imperializm, dążenie do hegemonii w europie.
1891 - ukł franc-ros.
1898 - Reichstag uchwalił program adm Tirpitza.
1899 - podpisano projekt niem-tur o budowie linii Berlin-Bagdad-Barsa.
1891 - pp Leon XIII encyklika rerum novarum - formułowała naukę społeczną Kościoła, doktrynę. Stała się podstawą działania partii i związków zawodowych chrześcijańskich.
1905 - rew w Rosji doprowadza do ustępstw w A-W. 1907 wprowadzono zasadę 4 przymiot wyborów: powszechne, równe, tajne i bezpośrednie. Głosować mogli wszyscy dorośli mężczyźni.
1905 - ugoda niem-czeska. 1910 ugoda na Bukowinie pol-ukr-rum-niem. - W koronie św Stefana nie przeprowadzono żadnych prób rozwiązujących problemy narodowościowe.
W Jugosławii tendencje:
1. utw państwa wielkochorwackiego, tj przyłączenie do Chorwacji Słowenii, Dalmacji, Bośni, i Serbii.
2. utw Wielkiej Serbii - wszystkie kraje podporządkowane Serbii
3. utw trzeciego członu ze Słowian południowych - trializm
1903 przewrót w Serbii - dyn Karadziordziewiciów do władzy. Serbia staje się ośrodkiem anty austriackim. Poparcie Rosji, wojna celna z A-W 1906 - Francja kupuje całą nadwyżkę.
Umacniał się front przeciw madziaryzacji i Węgrom. Belgrad stał się centrum antymadziarskiej i antyaustriackiej polityki.
1906 -nowa koncepcja rumuńskiego polityka Aurel Popovivi - podział państwa na 15 okręgów etnograficznych, ściśle podporządkowane władzy centralnej na jej czele kanclerz. Władza ustawodawcza do 2 izbowego parlamentu.
1908 - aneksja Bośni i Hercegowiny.
1912 - I woj. bałkańska - wyparcie Turcji z Bałkanów. Turcja osłabiona wojną trypolitańską z Włochami 1911-1912 - wykorzystali kryzys marokański 1905 i 1912 (zaangażowanie się Turcji w wojnie bałkańskiej sprawia, że zrzeka się Trypolitanii i Cyrenajki).
- Układ między Bułgarią i Serbią o odebraniu Turcji Macedonii, przystępuje Grecja i Czarnogóra.
- pretekst, postulaty autonomii dla prowincji tureckich, Turcja odrzuca, Czarnogóra wypowiada wojnę. Rokowania w Londynie, ale przewrót rządu i kontynuacja wojny. Turcja poddaje twierdze w Adrianopolu i Janinie.
- podział Macedonii między 4, najsilniejsza Serbia
- proklamowanie Albanii
1913 - II woj. bałkańska - Bułgaria niezadowolona, car bułg Ferdynand nieudane pertraktacje z Serbią uderza na Serbię, po jej stronie Grecja, Czarnogóra, Rumunia i Turcja. 3 tyg walki przegrana Bułgarii, pokój dzięki ros mediacji, Bułgaria traci Dobrudżę, Trację, Macedonię, Turcja odzyskała Adrianopol.
Następca tronu arc Franciszek Ferdynand - związany z kołami wojskowymi chciał przekształcić monarchię w państwo trialistyczne - przyznać pełne prawa państwom bałkańskim. W VI 1914 w tym celu udał się na inspekcję garnizonów wojskowych na Bałkany, gdzie został zastrzelony w Sarajewie. Gawryło Prinzip - student z Belgradu. Ultimatum. 28 VII wypowiedziano wojnę Serbii.
Skończył się okres zbrojnego pokoju. Rolę zawodowych dyplomatów przejęły sztaby wojskowe.
1914 przystępuje do trójprzymierza Turcja, ale 1915 odpadają Włochy, które wypowiadają wojnę A-W.
Przy pomocy Bułgarii pokonują Serbię.
Załamanie się ofensywy na froncie z Rosją, gdzie przed klęską ratują ich Niemcy. Załamanie wykorzystuje Rumunia, jednak pomoc Niemiec pozwala przełamać i zająć Rumunię.
W Czechach Tomasz Masaryk i Edward Beneś - antyaustriacka kampania polityczna.
5 XI 1916 - manifest gubernatorów Beselera i Kuka zapowiadający utworzenie z ziem byłego zaboru ros państwa polskiego.
W XII 1916 powołano Tymczasową Radę Stanu - namiastka rządu.
21 XI 1916 zm ces Fr Józef. Następcą Karol.
Rzesza - dawne Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego 962-1806. Nazwa od 1422. Rozwiązana przez NB w Ratyzbonie.
Związek Reński - 1806-1813, związek 16 państw pod protektoratem Fr, 1807 wszystkie państwa bez Austrii i Prus.
Związek Niemiecki - 1815-1866 utw na KW, zwierzchnictwo Austrii, 41 państw w tym 4 wolne miasta. Organ ustawodawczy:
- Sejm Związkowy - Bundestag: 2 izby Plenum po 4 przedst z 5 państw i po 1 z pozostałych oraz Rada: po 1 przedst z 11 państw i 6 z pozostałych, Frankfurt n/Menem.
Związek Niemiecki Celny - 1834 utw przez Prusy pod jego przewodnictwem. Organizacja handl-polit dążyła do unifikacji miar, wag. Ujednolicono cła wywozowe i przywozowe, na terenie Związku nie podlegał żadnym opłatom i ograniczeniom. 1867 do NZC przystąpiły państwa południowoniemieckie.
Związek Północnoniemiecki - 1866 - 1871 utw przez Prusy po pokonaniu Austrii i rozwiązaniu Związku Niemieckiego. W składzie wszystkie państwa niem na płn od Menu. Stanowił wstęp do zjednoczenia Niemiec. Organy ustawodawcze:
- Rada Związkowa - Bundesrat
- Sejm - Reichstag
1867 - konstytucja. Bismarck kanclerzem.
Święte Przymierze - 1815 z inicjatywy A I. W obronie zasad legitymizmu (doktryna głosząca nienaruszalność praw dynastii).
1821 - upoważniał Austrię do interwencji i obalenia rządu liberalnego w Neapolu.
1822 - interwencja Fr w Hiszpanii w celu przywrócenia absolutyzmu. Kres - rywalizacja Austrii i Rosji na Bałkanach.
KW - 1814/1815: 200 przedstawicieli państw, ale decyzje należały do Rosji, Anglii, Prus, Austrii i Francji.
- utw Związek Niemiecki
- międzyczasie Waterloo - 100 dni NB
- połączono Bel z Hol - Królestwo Niderlandów
- utw we Włoszech Królestwo Lombardzko-Weneckie włączone do ces Austrii
- Królestwo Obojga Sycylii oddano Burbonom hiszpańskim
- Szwajcaria uzyskała wieczyste gwarancje neutralności
- Norwegię oderwano od Danii i połączono unią personalną ze Szwecją
- odbudowano Państwo Kościelne
- powstało Królestwo Polskie na miejsce Ks Warsz., połączone osobą króla z Rosją
- z Krakowa utw Rzeczypospolitą Krakowską pod zwierzchnictwem 2 mocarstw
- podpisano Św Przymierze - sojusz 3 państw, A I, Franciszek I, Fr Wilh III.