Samodzielny Zakład Sztuki Krajobrazu
Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
02-787 Warszawa, ul. Nowoursynowska 166/13
tel. [phone], fax. [phone]
e-mail: [e-mail]

Projekt rewitalizacji

Parku Miejskiego w Podkowie Leśnej

Część Piąta: Program rewitalizacji Parku z harmonogramem prac.

Kierownik projektu i autorka opracowania:

dr inż. arch. kraj. Beata J. Gawryszewska

inwestor:

Miasto Podkowa Leśna

październik 2006

1. Założenia rewitalizacji Parku Miejskiego w Mieście-Ogrodzie Podkowie Leśnej

Rewitalizacja jest procesem społecznym związanym z poprawą relacji społeczności lokalnej z użytkowanym przez nią krajobrazem. Prowadzi ona do pozytywnych zmian w identyfikowaniu się z przestrzenią i tworzeniu tożsamości miejsca, jak również bezpieczeństwa jego użytkowania, a co za tym idzie trwałości inwestycji i piękna tej przestrzeni.

Dwudziestolecie międzywojenne to czas rozkwitu idei społecznych w architekturze, urbanistyce i sztuce ogrodowej. W popularnej wówczas koncepcji miasta-ogrodu Ebenezera Howarda, na której założeniach opiera się projekt urbanistyczny Podkowy Leśnej, centralnie położony Park Miejski odgrywa rolę nie tylko jako rdzeń systemu przyrodniczego - promienisto-koncentrycznego układu terenów zieleni miejskiej, ale przede wszystkim stanowi serce przestrzeni społecznej - miejsce, gdzie tętni życie miasta, a mieszkańcy mogą nie tylko wypoczywać, ale i realizować potrzebę identyfikacji z miejscem zamieszkania. Przestrzeń parku w mieście-ogrodzie kreuje tożsamość miasta i jego wizerunek, jest przestrzenią na równi reprezentacyjną jak funkcjonalną, zarazem zwyczajną i świąteczną. Ma za zadanie podnosić jakość środowiska życia mieszkańców, będąc sceną ich codziennej aktywności. Życie miasta-ogrodu toczy się w parku miejskim.

Idea ta jest żywa do dziś. Rezolucja Rady Europy z dnia 12 lutego 2001 dotycząca jakości architektury w środowisku wskazuje na publiczną troskę o podnoszenie jakości środowiska, w którym obywatele Europy prowadzą codzienne życie. Polityki architektoniczne państw członkowskich UE wskazują na konieczność identyfikacji i zachowania wartości historycznych, estetycznych i zabytkowych krajobrazu. „Architektura związana jest z czasem i miejscem. Czas łączy budynki i ich otoczenie kształtując dziedzictwo kulturowe i historię miejsca. Jest ważna, ponieważ tworzy fizyczne ramy dla ludzkiej aktywności oraz niesie istotne znaczenia wpływające na narodowość i lokalną tożsamość”.

Obowiązujące współcześnie zasady kształtowania przestrzeni miejskiej z koniecznym uwzględnieniem partycypacji społecznej mieszkańców, mają na uwadze wspomaganie procesu identyfikacji z miejscem, ważnego w przeciwdziałaniu zachowaniom socjopatycznym w przestrzeni publicznej oraz zjawisku wykluczenia społecznego. Dlatego rewitalizacja takich przestrzeni jak Park Miejski w Podkowie Leśnej, prowadząca do animacji ich funkcji społecznych i rewaloryzacji formy historycznej winna być bardzo istotną częścią strategii rozwoju miasta.

Specyfika ładu architektoniczno-krajobrazowego w Polsce leży w jego wartościach społecznych, a tradycja ładu wolności to tradycja partycypacji społecznej w kształtowaniu kanonów architektonicznych. Bez partycypacji społecznej nie może być mowy o ładzie przestrzennym - jego właściwym kształtowaniu i dojrzałym pielęgnowaniu, które stanowią konieczny warunek jego trwałości. Zaangażowanie mieszkańców jest kluczem do długoterminowych zmian w architekturze. Poziom identyfikacji z miejscem bezpośrednio wpływa na wygląd samego miejsca i odwrotnie - zaangażowanie w proces tworzenia otaczającej ludzi przestrzeni sprawia, że ludzie zaczynają się z tą przestrzenia identyfikować i czują się za nią odpowiedzialni. (Lewicka, 2004) Dla identyfikacji z miejscem kluczowe znaczenie ma natomiast znajomość jego wartości przyrodniczych i kulturowych (w tym historycznych, estetycznych i społecznych). Dojrzałość wspólnot lokalnych wyraża się również w skali partycypacji, a raczej płaszczyzny jej przejawiania się.

Na partycypację społeczną w kształtowaniu ładu przestrzeni składają się:

1. Udział w identyfikacji potrzeb i wartości krajobrazów lokalnych, przeprowadzanej w fazie początkowej procesu planowania;

2. Udział w tworzeniu ładu przestrzeni - wspólna praca przy projektowaniu i budowie obiektu;

3. Udział w funkcjonowaniu ładu przestrzeni - współdecydowanie o życiu publicznym w przestrzeni i innych formach jej wykorzystania.

Ad.1 Udział w identyfikacji potrzeb i wartości krajobrazów lokalnych, przeprowadzanej w fazie początkowej procesu planowania

Przed zleceniem niniejszego opracowania zostały zorganizowane przez miasto warsztaty „Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość parku miejskiego w Podkowie Leśnej. Wyniki warsztatów, obejmujące problematykę identyfikacji wartości przyrodniczych, historycznych, zabytkowych i społecznych Parku, razem z inwentaryzacją drzewostanu i analizą struktury gatunkowej runa były podstawą opracowania projektu restauracji terenu Parku.

Wśród mieszkańców Podkowy Leśnej przeprowadzono ankietę mająca na celu identyfikację wartości historycznych i oczekiwań społecznych odnośnie funkcjonowania parku. Ankieta miała również na celu zbadanie tradycji partycypacji społecznej w Podkowie Leśnej. Formularz i wyniki ankiety zamieszczono w zaszycie pierwszym dokumentacji, w rozdziale 3.3.3. na stronach 30-31.

Ponadto uruchomione zostało forum internetowe (www.podkowalesna.pl w zakładce „Rewitalizacja Parku Miejskiego”), gdzie mieszkańcy mogli zgłaszać swoje oczekiwania (również pod adresem pocztowym i elektronicznym).

Na każdym etapie praca była konsultowana z organami samorządowymi miasta.

Ad. 2 Udział w tworzeniu ładu przestrzeni - wspólna praca przy projektowaniu i budowie obiektu

Udane działania w celu tworzenia nowego ładu przestrzeni oraz efektywnego wspomagania procesu identyfikacji z miejscem muszą obejmować następujące poziomy działania

- informacja (publikacje, informacje w biuletynie miejskim, cykl wykładów i odczytów, programy edukacyjne), planuje się wydanie samodzielnej publikacji pt. Projekt rewitalizacji Parku Miejskiego w Podkowie Leśnej.

- konsultacja (referenda, sondaże, konkursy i opinie mieszkańców na temat kolejnych etapów realizacji projektu)

Przez cały czas przygotowywania dokumentacji projektowej mieszkańcy byli informowani o stanie prac na stronach www.podkowalesna.pl w zakładce „Rewitalizacja Parku Miejskiego”. Tam też zostały zamieszczona treści korespondencji pomiędzy zespołem projektowym, miastem a organizacjami pozarządowymi i przedstawicielami służby Ochrony Przyrody i Zabytków. Odbył się również cykl spotkań zespołu projektantów z mieszkańcami, w tym spotkanie z przedstawicielami organizacji pozarządowych działających na terenie Podkowy Leśnej. Nadal działa forum internetowe, na łamach którego można zamieszczać opinie i uwagi na temat projektu.

- partycypacja (zakładane imprezy promocyjne, warsztaty oraz festyny towarzyszące realizacji projektu, z założeniem udziału mieszkańców w pracach budowlanych i ogrodniczych);

Ad.3 Udział w funkcjonowaniu ładu przestrzeni - współdecydowanie o życiu publicznym w przestrzeni i innych formach jej wykorzystania

Udział mieszkańców w funkcjonowaniu ładu przestrzeni, ułatwi powołanie do życia Klubu Przyjaciół Parku Miejskiego w Podkowie Leśnej, zrzeszający członków organizacji pozarządowych i wolontariuszy, którzy zadbają o to, żeby Park na co dzień spełniał potrzeby mieszkańców, zachowując przy tym swój charakter centrum integracji społecznej a jednocześnie obiekt o wyjątkowych wartościach przyrodniczych. Wskazany jest tu dialog pomiędzy pokoleniami, wyrażający się we włączeniu dzieci i młodzieży szkolnej w działania na rzecz parku.

Sprawnie działającym miejscem, gdzie wypracowano już odpowiednie mechanizmy i procedury, jest Miejski Ośrodek Kultury. Od niego powinno się zacząć działania na rzecz powołania ww klubu, który jednak powinien mieć siedzibę w Pałacyku- Kasynie.

2. Projekt restauracji Parku Miejskiego w Podkowie Leśnej oraz projekt gospodarki drzewostanem.

Całość dokumentacji wykonawczej oraz opis koncepcji projektu zawiera zeszyt 1 niniejszego opracowania.

Zgodnie z wymogami Inwestora, Wojewódzkiego Konserwatora zabytków i Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w ramach Projektu Rewitalizacji parku miejskiego w Podkowie Leśnej przewiduje się rozwiązania mające na celu:

• Uporządkowanie parku i zainteresowanie jego stanem i perspektywami społeczności Podkowy Leśnej;

• pogłębienie praktycznej ochrony wartości przyrodniczych oraz odtworzenie dawnych funkcji społecznych parku, co jest zawarte w Strategii Rozwoju Miasta i zgodne ze statusem Parku jako Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego; ochronę zasobów przyrodniczych, poprzez podział parku na trzy strefy użytkowania (ochrony), dzięki czemu antropopresja na obszary najcenniejsze(korona wydmy) zostanie zminimalizowana, zaś najintensywniejsze użytkowanie zostanie skoncentrowane na terenie wokół Pałacyku-Kasyna, którego restauracja jest w toku;

• identyfikacja i restauracja obiektów stanowiących wartości zabytkowe na terenie opracowania - małej architektury i przebiegu dróg parkowych zgodnie z zachowanymi ich pozostałościami w Parku Leśnym, w wypadku ich zatarcia zgodnie z nie zrealizowanym do końca projektem Leona Danielewicza;

• odtworzenia roli retencyjnej i kompozycyjnej stawu; (częściowe uszczelnienie dna gliną i zaprojektowanie roślinności nadbrzeżnej, umocnienie brzegów faszyną);

• zachowanie różnicowania reliefu terenu, siedlisk i składu gatunkowego roślinności zielnej, drzew i krzewów;

• wprowadzenie regularnej gospodarki drzewostanem i w konsekwencji runem parkowym;

• brak niepotrzebnej ingerencji w runo parkowe - nie przewiduje się w obrębie parku nawierzchni utwardzonych, ani nowych ścieżek w strefie III;

• ograniczenie ruchu kołowego - możliwość wjazdu na teren mają mieć tylko samochody uprzywilejowane i tylko na plac gospodarczy Pałacyku-Kasyna zgodnie z zatwierdzonym przez służby konserwatorskie projektem jego restauracji; parking dla gości zlokalizowany będzie na obecnym placu rozładunkowym WKD, poza terenem parku;

• realizacja przedstawionego projektu przewidywana jest jako proces trwający co najmniej kilka lat, a jego przebieg i sposób zainwestowania Parku zależy od decyzji społeczności mieszkańców Podkowy Leśnej, które są założone zgodnie z przyjętym programem partycypacji społecznej ich uczestniczenia w procesie rewitalizacji Parku Leśnego.

Zakres opracowania obejmuje następujące zadania, mające na celu Przywrócenie roli rekreacyjnej i sportowej (proponowany program sportowy i rekreacyjny wyklucza postulowane przez mieszkańców Podkowy Leśnej elementy programu dawnego parku, jak korty tenisowe, stałe boiska sportowe, wieża saneczkowa, ze względu na konieczną ochronę zasobów przyrodniczych), a także przywrócenie gospodarki parkowej w zakresie gospodarki drzewostanem i pielęgnacji szaty roślinnej parku:

• Utrzymanie istniejących wartości przyrodniczych Parku;

• wzbogacenie istniejącej roślinności pod względem ilościowym, i przestrzennym, z zachowaniem charakterystyki gatunkowej, co zagwarantuje właściwe walory estetyczne i użytkowe a także zapewni ciągłość wiekową drzewostanu;

• restauracja zbiornika wodnego, wraz z odtworzeniem i uzupełnieniem dawnego obiegu wód powierzchniowych; odbudowa urządzeń ogrodowych i programu towarzyszących zbiornikowi, w tym ślizgawki;

• przygotowanie łąki rekreacyjnej przy Pałacyku -Kasynie z możliwością jej użytkowania do gier zespołowych;

• dobór i lokalizacja urządzeń placu zabaw dla dzieci i młodzieży oraz ścieżki sprawnościowej;

• restauracja istniejącej małej architektury, oraz budowa nowej, nawiązującej do wzorów historycznych w tym słupków dawnej bramy i furtek nawiązujący do wzorów z epoki XX-lecia międzywojennego; restauracja ogrodzenia nawiązującego do wzorów z epoki XX-lecia międzywojennego; jak również ławek, tablic informacyjnych, koszy na śmieci etc.

• urządzenie przyrodniczej ścieżki edukacyjnej na terenie parku;

• ograniczenie ilości istniejących ścieżek i przedeptów, oraz wyznaczenie ścieżek dla pieszych i rowerzystów;

• zakup i montaż oświetlenia parkowego;

• promocja obiektu w środowisku niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich, jako terenu dostępnego i przyjaznego;

• Wprowadzenie regulaminu korzystania z parku;

Z postawionych celów wykonawczych wynika następująca kolejność wykonywania robót oraz uwagi dla wykonawcy przedstawione w dokumentacji projektowej

1. przeprowadzenie działań zmierzających w kierunku zapewnienia zasilania zbiornika w wodę według przygotowanego studium, uszczelnienie dolnego poziomu zbiornika wodnego gliną; (część 2 dokumentacji) (etap wykonywany równolegle z pozostałymi);

2. wyłączenie terenu prac z ruchu pieszego poprzez odpowiednie wygrodzenie i oznakowanie;

3. wytyczenie projektowanych obiektów;

4. zabezpieczenie pni oraz stref korzeniowych drzew przeznaczonych do adaptacji i znajdujących się w strefie robót;

5. wyznaczenie dróg transportu oraz miejsc składowania materiałów i stacjonowania sprzętu poprzez odpowiednie wygrodzenie i oznakowanie;

6. usunięcie i wywóz istniejących urządzeń parkowych (ławki, pozostałości fundamentów, kosze na śmieci;

7. usunięcie wskazanych w projekcie gospodarki drzewostanem drzew i karpin;

8. przeprowadzenie zabiegów gospodarki drzewostanem;

9. wykonanie placu zabaw wraz z nawierzchnią żwirową, zakupem i posadowieniem posadowieniem urządzeń zabawowych, ławek i koszy na śmieci oraz ciągu pieszego wiodącego od wejścia bocznego przy Pałacyku-Kasynie do placu wraz z nawierzchnią; zakup i posadowienie stojaka na rowery typu Puczyński oraz czterech tablic informacyjnych;

10. remont obiektów architektury parkowej;

11. remont bramy głównej, wraz z budową elementu wodnego przy bramie oraz furtek

12. budowa projektowanych obiektów architektury parkowej;

13. wykonanie nawierzchni alei głównej i nawierzchni gliniano-żwirowych w strefie II, zamaskowanie przedeptów, ustawienie tabliczek informacyjnych, ew. ustawienie barier uniemożliwiających dalsze z nich korzystanie;

14. wykonanie nasadzeń drzew i krzewów ozdobnych w alei głównej;

15. posadzenie drzewa pamiątkowego;

16. posadowienie pozostałych elementów małej architektury: ławek, ławy pod drzewem pamiątkowym koszy na śmieci;

17. sadzenie drzew;

18. sadzenie krzewów;

19. przygotowanie rabat pod byliny i rośliny nadwodne z wybraniem 20 cm wierzchniej warstwy gruntu i uzupełnieniem ziemią urodzajną;

20. sadzenie bylin i roślinności okrywowej z zastosowaniem wysokiej klasy materiału roślinnego;

21. ściółkowanie gleby pod krzewami i bylinami 5 cm warstwą kory;

22. budowa i posadowienie obelisków pamiątkowych i kamienia pamiątkowego;

23. zakup i posadowienie oraz montaż lamp parkowych;

24. sadzenie roślinności wodnej z zastosowaniem wysokiej klasy materiału roślinnego;

25. budowa ogrodzenia parku;

26. usunięcie zabezpieczeń i oznakowań wprowadzonych na czas budowy, uprzątnięcie terenu.

Kolejność czynności składających się na poszczególne wyżej wymienione roboty określona została w kosztorysie inwestorskim (część trzecia dokumentacji), będącym integralną częścią projektu, gdzie szczegółowo określono także ich zakres: łącznie (przedmiar robót) oraz w rozbiciu na robociznę, materiały i sprzęt.

Na podstawie powyższych, ustala się następujące etapy rewitalizacji Parku, wymienione w kolejności chronologicznej ich realizacji.

1. Gospodarka drzewostanem - pierwszy etap, zakończony posadzeniem drzewa pamiątkowego

2. Urządzenie wejścia do parku z aleją główną i bramą do Parku oraz jej otoczeniem

3. Rozpoczęcie prac w celu uregulowania stosunków wodnych w korycie Niwki i zasilenia stawu w wodę

4. Otoczenie Pałacyku-Kasyna z placem zabaw, ścieżką sprawnościową i łąką rekreacyjną

5. Remont istniejącej architektury parkowej

6. Remont zbiornika wodnego

7. Budowa i montaż nowych obiektów architektury parkowej oraz ogrodzenia

8. Urządzenie rabat roślinności projektowanej

Szczegółowy wykaz poszczególnych etapów realizacji projektu i towarzyszących jej działań rewitaliazacyjnych zawiera zamieszczona niżej tabela.

Proponowany harmonogram działań jest przykładowy - wspólnota lokalna może zmieniać go zgodnie z oczekiwaniami i zaistniałymi warunkami.

Program działań społecznych w procesie rewitalizacji Parku Miejskiego w Podkowie Leśnej

L.p.	Etapy realizacji	Sugerowany czas realizacji	Przykładowe działania w zakresie:			Uwagi
							informacji	konsultacji	partycypacji
		1.	Gospodarka drzewostanem - usunięcie drzew i podrostu przeznaczonych do usunięcia - korekta koron, usunięcie suchych fragmentów konarów - wyznaczenie drzew do stałej pielęgnacji	luty - listopad 2007) (rozpoczęcie prac, które powinny być kontynuowane w następnych latach)	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac.	Spotkanie z organizacjami NGO, celem konsultacji podjętych działań Wykłady w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum na temat chirurgii drzew	Powołanie Klubu Przyjaciół Parku z siedzibą w Pałacyku-Kasynie Festyn na pożegnanie zimy, lub cykl festynów, w czasie których przeprowadzona zostanie akcja oznakowania drzew wyznaczonych w pierwszej kolejności do zabiegów pielęgnacyjnych oraz sadzenie nowych drzew (ujętych w gospodarce drzewostanem jako dosadzenia)	Prace rozpoczęte w 2007 należy kontynuować wg zaleceń zawartych w części dokumentacji pt. Projekt gospodarki drzewostanem (Cześć pierwsza, rozdział 3.2)
				październik 2007			Zakończenie pierwszego sezonu gospodarki drzewostanem posadzeniem drzewa pamiątkowego (Quercus petraea) na południowej polanie
		2.	Wejście do Parku - posadzenie drzew w alei głównej -remont nawierzchni w alei - remont bramy do parku i budowa poidełka z ławką - remont furtek - montaż oświetlenia alei	kwiecień 2007 - grudzień 2008	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac.	Weryfikacja wyboru gatunku (Tilia `Varsaviensis') do alei, poprzez przeprowadzenie sondażu/referendum wśród mieszkańców	Festyn ze wspólnym sadzeniem drzew w alei głównej
					Przygotowanie plakatu z planem Parku	Warsztaty, w wyniku których powstanie regulamin parku (dorośli tworzą regulamin dla dzieci a dzieci dla dorosłych)	Wspólne zamontowanie i odsłonięcie tablicy z planem i regulaminem parku przez dzieci i dorosłych - festyn
						Weryfikacja projektu wejść do parku poprzez warsztaty projektowe z udziałem dorosłych i młodych mieszkańców Parku oraz zespołu projektantów Parku.	Uroczyste uruchomienie źródełka przy bramie ( z jednoczesnym zapowiedzeniem prac mających na celu zapewnienie zasilania stawu w wodę - festyn
				11 listopada 2008			Konkurs rysunkowy dla dzieci pt. Jesienna aleja; Uroczyste zapalenie lamp w alei przez dzieci z przedszkola (np. na św. Marcina) - festyn
3.	Program prac związanych z zasileniem stawu w wodę	grudzień 2006- grudzień 2012	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac. Akcja informacyjna na temat wody szarej i programów oszczędzania wody w domach jednorodzinnych (biuletyn, ulotki, „wycinanka” dla dzieci),	Debata publiczna w postaci cyklu 2-3 spotkań ze specjalistami oraz dyskusji na forum internetowym pt. „Dlaczego brakuje wody? - w Polsce - w Podkowie Leśnej - w Parku Miejskim Opracowanie w wyniku cyklu warsztatów lub konkursów programu „kilku kroków” dla każdego gospodarstwa, oraz znaczka „Dom który oszczędza wodę”	Akcja „Dom, który oszczędza wodę”, każdy właściciel posesji, który zadeklaruje chęć przystąpienia do programu, otrzymuje znaczek na drzwi lub furtkę	Akcja informacyjna na temat wody szarej, systemów retencji wody deszczowej w ogrodzie i oszczędzania wody pitnej powinna być powtarzana wśród mieszkańców dorocznie
4.	Urządzenie otoczenia Pałacyku-Kasyna: - inauguracja łąki rekreacyjnej - urządzenie placu zabaw wraz z prowadzącymi do niego ścieżkami - remont nawierzchni w strefie II - montaż oświetlenia - urządzenie ścieżki sprawnościowej i przyrodniczej	styczeń 2009- czerwiec 2010	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac.	Warsztaty z udziałem wszystkich grup wiekowych i sprzedawcy urządzeń na plac zabaw mające na celu weryfikację projektu placu zabaw przy Pałacyku -Kasynie (wybór urządzeń zabawowych i urządzeń ścieżki sprawnościowej do zakupu)	Festyn inaugurujący łąkę rekreacyjną ( i wypożyczalnię sprzętu sportowego w Pałacyku-Kasynie) oraz plac zabaw.
						Przygotowanie tekstu i publikacja „Przewodnika po ścieżce przyrodniczej w Parku Miejskim” w czasie warsztatów edukujących w zakresie wartości przyrodniczych Parku		Warsztaty stolarskie - budowa tabliczek i słupków na oznaczenie przystanków ścieżki przyrodniczej, trasy rowerowej, ochrony wydmy i runa strefy III (opis w części pierwszej rozdział 4.2.4, 4.2.7.) Wspólne ustawianie tabliczek informacyjnych w Parku - festyn
5.	Remont istniejącej architektury parkowej i budowa nowych mostów	lipiec 2010 - czerwiec 2011	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac.	Debata publiczna i warsztaty na temat tekstu umieszczonego na tablicach „ogrodu historycznego” (słupkach „pływackich”) pt. O czym chcemy pamiętać?	Festyn z sadzeniem krzewów i bylin w „Ogrodzie historycznym”
6.	Remont stawu: - uszczelnienie najniższego poziomu dna gliną - umocnienie brzegu faszyną	lipiec 2011 - czerwiec 2012	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac.	Warsztaty mające na celu weryfikację programu parkowego związanego ze stawem i ewentualnego rozszerzenia tego programu o podesty do tańca, etc.	Festyn na św.Jana: „Nie święci garnki lepią” Prezentacja technik budowlanych, garncarskich i ogrodniczych związanych z gliną, w tym techniki budowy nawierzchni gliniano-żwirowej oraz uszczelniania oczek wodnych, puszczanie wianków
7.	Budowa i montaż nowych obiektów architektury parkowej: - mostów -obelisków pamiątkowych - ogrodzenia - ławek parkowych - koszy na śmieci	czerwiec - grudzień 2012	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac.	Weryfikacja projektu obelisków pamiątkowych oraz detali architektonicznych i mebli Parkowych drogą warsztatów projektowych z udziałem mieszkańców Podkowy Leśnej oraz projektantów.	Uroczyste „odsłonięcie” ławki wokół drzewa pamiątkowego, z napisem upamiętniającym jego posadzenie - festyn
8.	Montaż solarnego oświetlenia parkowego w pozostałej części parku:	2013	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac. Kampania informacyjna i na temat alternatywnych źródeł energii - prezentacje, wykłady, ulotki, biuletyn.		Festyn weekendowy „Białe noce w Parku” - wspólna obserwacja, do której godziny świecą lampy zasilane przez ogniwa fotowoltaniczne.	Ze względu na koszt lamp zaleca się podzielenie prac na dwa etapy w obrębie tego samego obszaru, tzn. początkowe zamontowanie co drugiej lampy
9.	Urządzenie rabat roślinności projektowanej	jesień - zima 2013	Artykuł w Biuletynie Miejskim, Zamieszczenie na stronach www.podkowalesna.pl informacji na temat celowości i przebiegu planowanych prac. Cykl wykładów na temat uprawy roślin ozdobnych oraz prawidłowego doboru gatunków do siedliska.	Weryfikacja doboru gatunków na rabaty drogą warsztatów projektowych z udziałem dzieci i młodzieży oraz projektantów	Wspólne sadzenie bylin na kwietnikach w czasie festynu „Powitanie jesieni” Odsłonięcie kamienia pamiątkowego, pamięci Stanisława Lilpopa na polanie południowo- wschodniej - festyn.

A potem będziecie już mieli tysiące własnych pomysłów...

„Fińska polityka architektoniczna” Rządowy program polityki architektonicznej, 17 grudnia 1998

8

---