PUBLICZNE PRZEDSZKOLE NR 7

W RYDUŁTOWACH IM. JANA BRZECHWY

PROGRAM EDUKACYJNY

DLA DZIECI 5-6-LETNICH

Z ZAKRESU POZNAWANIA PRZYRODY I WYCHOWANIA PROEKOLOGICZNEGO

Autor: mgr Gabriela Rotter

Rydułtowy 2005 r.

„NIE MIJAM”

Skrzywdzonego kota nie mijam

I psa z kulawą nogą,

Ani motyla leżącego na szynach.

Nie mijam ptaka z połamanym skrzyłem,

Zerwany kwiat odnoszę do domu,

Nad zbłąkana mrówką się schylam.

Widzę za oknem dzieci:

Zaczynają już one rozumieć ten wiek.

Czy nie mijają,

Czy odnoszą do domu,

Czy się schylają?

-myślę, dziwną zdjęty trwogą.

/Cz. Janczarski/

SPIS TREŚCI

I Wstęp…………………..……………………………………...... str 4

II Cele ogólne i operacyjne …….………………………………… str 6

III Metody i formy pracy ………...……………………………….. str 6

IV Struktura programu ………...………………………………….. str 7

V Opis założonych osiągnięć …………………………………….. str 7

VI Materiał nauczania

• Człowiek……………………………………………………. str 8

• Roślinność…………………………………………………... str 8

• Zwierzęta……………………………………………………. str 9

• Słońce……………………………………………………….. str 10

• Powietrze……………………………………………………. str 10

• Woda ………………………………………………………... str 10

• Gleba ……………………………………………………….. str 11

• Przyroda nieożywiona ……………………………………… str 12

Bibliografia………………………………………………………… str 13

I WSTĘP

Pojęcia wychowania proekologicznego czy świadomości ekologicznej uczniów coraz częściej pojawią się we współczesnej literaturze pedagogicznej. Jej elementy włączane są do programów wychowania i nauczania zarówno szkół jak i przedszkoli. Nie można podważyć znaczenia tych zagadnień. Wszyscy wiemy jak ważne jest wdrażanie dzieci do zachowań proekologicznych, problemem jednak jest kształtowanie takich zachowań i poglądów u młodego człowieka na stałe, bo tylko wtedy edukacja ekologiczna ma sens.

Nie można zapominać, że pierwszym krokiem w edukacji ekologicznej małych dzieci powinno być danie im możliwości odczuwania radości z kontaktu z przyrodą. Jest to możliwe poprzez stały, regularny bezpośredni kontakt ze środowiskiem przyrodniczym a co za tym idzie wielozmysłowe poznanie świata poprzez wzrok, słuch, zapach, smak i dotyk. Wszystkie przeżycia, wrażenia i spostrzeżenia należy przetworzyć poprzez opowiadanie, wiersz, twórczość plastyczną czy zabawę. Dopiero po przetworzeniu przeżycie stanie się trwałe i dziecko nabędzie nowego doświadczenia (L.Wollman-Mazurkiewicz, 2000 r.). Wielorakość doświadczeń daje wychowankom wiedzę i zrozumienie. Dopiero na tej podbudowie można kształtować na trwale postawy proekologiczne.

Sposób w jaki rozwija się ekologiczna postawa u dzieci ilustrują tzw. schody ekologiczne (L.Wollman-Mazurkiewicz, 2000r,).

5. Wziąć odpowiedzialność za przyszłość.

4. Wpływać i przyczyniać się.

3. Odkrywać wzajemne związki.

2. Odkrywać różnorodność.

1. Przebywać w przyrodzie i cieszyć się nią.

Pierwsze trzy stopnie stanowią punkt wyjścia do pracy z dziećmi w środowisku przyrodniczym w wielu przedszkolach w Norwegii. Nie wiedza teoretyczna, ale własne doświadczenia w kontaktach z przyroda stanowią podstawę kształtowania postaw proekologicznych.

Podsumowując można powiedzieć, że aby kształtować u młodego człowieka postawy proekologiczne, należy najpierw zaszczepić w nich przywiązanie do środowiska przyrodniczego. Muszą oni najpierw poznać, pokochać by potem móc chronić nasze środowisko naturalne.

Program „Mały przyrodnik” opracowany został dla grupy dzieci 5-6 letnich, na rok szkolny 2005/2006. Zawarte w nim treści dają możliwość rozwijania u dzieci zainteresowań środowiskiem przyrodniczym i człowiekiem jako jego integralną częścią, a co za tym idzie w bezpośredni sposób wpływają na kształtowanie się u nich postaw proekologicznych. To właśnie wychowanie proekologiczne jest celem nadrzędnym programu.

II CELE OGÓLNE I OPERACYJNE

Realizacja programu „Mały przyrodnik” ma na celu:

• rozwijanie zainteresowań i spontanicznej aktywności dzieci w procesie poznawania otaczającego środowiska,

• stwarzanie możliwości bezpośredniego kontaktu ze światem przyrody,

• ukazywanie różnorodności zjawisk przyrodniczych,

• kształtowanie wrażliwości na piękno otoczenia przyrodniczego,

• uczenie właściwych zachowań w stosunku do zwierząt i otaczającej przyrody, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków objętych ochroną,

• przekazywanie wiedzy o funkcjonowaniu organizmu człowieka,

• kształtowanie postawy tolerancji dla odmienności innych ludzi,

• rozwijanie umiejętności racjonalnego korzystania z odnawialnych i nieodnawialnych zasobów przyrody.

Z powyższych celów ogólnych wynikają następujące cele operacyjne - dzieci:

• interesują się otaczającym ich światem, badają, eksperymentują, obserwują środowisko przyrodnicze,

• chętnie przebywają na w otoczeniu przyrodniczym,

• rozpoznają podstawowe zjawiska występujące w przyrodzie,

• są wrażliwi na piękno natury, potrafią to wyrazić w swojej twórczości słownej i plastycznej,

• przejawiają pozytywne postawy w odniesieniu do roślin i zwierząt, troszczą się o nie, pielęgnują, prowadzą proste hodowle,

• rozumieją znaczenie ochrony wybranych gatunków roślin i zwierząt,

• znają części i strony własnego ciała, rozumieją znaczenie i funkcjonowanie niektórych narządów wewnętrznych,

• kształtują poczucie empatii w odniesieniu do innych ludzi,

• wiedzą w jaki sposób można oszczędzać prąd, wodę, potrafią segregować śmieci.

III METODY I FORMY PRACY

W realizacji wymienionych celów pomocne mogą być następujące metody i formy pracy oraz przedsięwzięcia:

• spacery i wycieczki przyrodnicze (m.in. do lasu, ogródków działkowych, parku, szklarni, na łąkę, nad jezioro, do palmiarni w Gliwicach i mini zoo w Rogowach, wycieczka w poszukiwaniu pomników przyrody, itp.),

• organizowanie wystawek tematycznych w kąciku przyrody, gromadzenie i wystawianie eksponatów,

• wykonanie zielnika - albumu zawierającego zasuszone części roślin, liście a także zdjęcia i ilustracje,

• prowadzenie hodowli (roślin doniczkowych, sadzenie kwiatów cebulkowych, hodowla fasoli, hodowla żaby (od kijanki od żaby) itp.),

• codzienne obserwacje stanu pogody,

• spotkania z leśnikiem, pracownikami Urzędu Miasta odpowiedzialnymi za ochronę przyrody, ogrodnikami itd.,

• ćwiczenia metodą Weroniki Sherborne,

• ćwiczenia metodą Dennisona,

• uczestniczenie w akcjach sprzątania świata,

• wprowadzenie na stałe do kalendarza imprez przedszkolnych święta o charakterze przyrodniczym np. Święto drzewa, „Tydzień Ziemi”,

• gromadzenie książek i czasopism o tematyce przyrodniczej,

• oglądanie albumów, filmów o tematyce przyrodniczej, słuchanie kaset zabawek płyt zabawek odgłosami zwierząt,

• wykonywanie zabawek i dekoracji z wykorzystaniem odpadów,

• zabawy piaskiem i materiałem przyrodniczym,

• wykonywanie prostych doświadczeń z zakresu przyrody nieożywionej.

IV STRUKTURA PROGRAMU

Problematyka uwzględniona w programie podzielona została na następujące działy:

1. Człowiek

2. Roślinność

3. Zwierzęta

4. Słońce

5. Powietrze

6. Woda

7. Gleba

8. Przyroda nieożywiona

V OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ

Wychowanek rozumie znaczenie środowiska przyrodniczego dla życia i zdrowia nie tylko człowieka ale i innych istot żywych. Odczuwa potrzebę współuczestniczenia w ochronie przyrody. Chętnie obserwuje i podpatruje życie zwierząt i roślin. Rozpoznaje i rozumie proste zjawiska zachodzące w przyrodzie ożywionej i nieożywionej.

VI MATERIAŁ NAUCZANIA

CZŁOWIEK

1. Poznawanie siebie:

• rozróżnianie i nazywanie części ciała,

• rozróżnianie stron ciała (lateralizacja),

• dostrzeganie zmysłów pozwalających na obserwacje i poznanie otaczającego nas świata,

• rozumienie znaczenia wybranych narządów wewnętrznych człowieka,

• podejmowanie prób wyrażania swoich uczuć, emocji i potrzeb.

2. Poznawanie innych:

• dostrzeganie różnic i podobieństw miedzy ludźmi (linie papilarne, różnego rodzaju kolory oczu, kształt uszu, kolor skóry itp.)

• kształtowanie postaw tolerancji w odniesieniu do inny ludzi,

• rozumienie przyczyn niepełnosprawności (np. ludzi jeżdżących na wózkach, niesłyszących),

• rozwijanie postawy opiekuńczej w odniesieniu do ludzi potrzebujących pomocy (starszych, młodszych, niepełnosprawnych),

• nabywanie umiejętności szanowania innych ludzi, właściwego odnoszenia się do siebie, empatii.

3. Człowiek i przyroda:

• wielozmysłowe poznawanie otaczającego nas świata,

• dostrzeganie piękna w otaczającym nas środowisku przyrodniczym,

• poznanie pracy ludzi w polu, ogrodzie, sadzie w różnych porach roku,

• wybór ubrania w zależności od stanu pogody,

• zapoznanie z cyklem produkcyjnym cukru, mąki,

• różnice w sposobie przechowywania i przyrządzania warzyw i owoców ( w postaci surowej, smażonej, gotowanej),

• przygotowywanie przetworów na zimę.

ROŚLINNOŚĆ

1. Rozróżnianie i nazywanie :

• popularnych warzyw i owoców krajowych i egzotycznych,

• roślin uprawnych (zboże, burak cukrowy itp.),

• drzew i krzewów występujących w najbliższej okolicy (także owocowe),

• popularnych kwiatów i krzewów ozdobnych,

• wybranych roślin polnych (zioła, kwiaty, trawy),

• grzybów jadalnych i trujących,

• wybranych roślin egzotycznych.

2. Bliższe poznanie środowisk roślinnych (las, ogród, park, łąka, pole, sad), prowadzenie obserwacji w różnych porach roku.

3. Gromadzenie skarbów do kącika przyrody.

4. Obserwowanie rozwoju roślin:

• Poznawanie cykli rozwojowych roślin (w tym także drzew) w kolejnych porach roku,

• pomaganie w pielęgnowaniu roślin doniczkowych,

• założenie hodowli cebuli, fasoli i pędów ziemniaka, gałązek forsycji i kasztanowca; prowadzenie systematycznej obserwacji,

• rozumienie znaczenia wody, powietrza i słońca dla rozwoju roślin,

• określanie podstawowych części roślin,

• pozyskiwanie nasion i sadzonek dla dalszych hodowli.

5. Rozumienie znaczenia ochrony niektórych roślin w Polsce, przestrzeganie zakazu ich zrywania.

6. Przestrzeganie zakazu zrywania i zjadania nieznanych owoców i grzybów.

ZWIERZĘTA

1. Rozróżnia i nazywa wybranych gatunków:

• zwierząt domowych i hodowlanych,

• zwierząt żyjących w naturalnym środowisku w Polsce i na świecie,

• zwierząt chronionych w Polsce.

2. Rozumienie znaczenia zwierząt hodowlanych i domowych dla człowieka.

3. Zapoznanie z życiem wybranych zwierząt:

• obserwowanie wybranych zwierząt w ich naturalnym środowisku,

• poznawanie sposobów odżywiania, poruszania i rozmnażania się,

• obserwowanie jaki wpływ na życie zwierząt mają zmiany zachodzących w przyrodzie wraz nadejściem kolejnych pór roku,

• rozróżnianie odgłosów niektórych zwierząt (kaseta magnetofonowa, gra komputerowa „Zwierzaki).

4. Rozumienie potrzeby pomagania zwierzętom zimą, dokarmiania i pojenia ptaków.

5. Znaczenie takich owadów jak pszczoła, mrówka, biedronka.

6. Zachowanie ostrożności w kontaktach ze zwierzętami.

SŁOŃCE

1. Prowadzenie obserwacji słońca, księżyca i gwiazd.

2. Dostrzeganie pozytywnego i negatywnego działania promieni słonecznych zarówno na człowieka jak i na całą przyrodę.

3. Sposoby ochrony przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym.

POWIETRZE

1. Dostrzeganie istnienia powietrza w otoczeniu:

• obserwowanie ruchu, kierunku i siły wiatru za pomocą wiatraczków, latawców,

• wykorzystanie powietrza przez człowieka (elektrownie, butle tlenowe, paralotnie).

2. Znaczenie powietrza dla życia i wzrostu żywych organizmów.

3. Różne źródła zanieczyszczenia powietrza (wykonywanie pomiarów zanieczyszczenia powietrza).

WODA

1. Zapoznanie ze zbiornikami wodnymi występującymi w naturalnym środowisku:

• rozróżnianie i nazywanie ich,

• obserwowanie roślin i zwierząt w nich żyjących.

• rozumienie znaczenia wody w życiu człowieka, roślin i zwierząt.

2. Przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń wód.

3. Przeprowadzenie doświadczeń prezentujących:

• różne stany skupienia wód,

• obieg wody w przyrodzie,

• zjawisko rozpuszczania i krystalizacji soli i cukru w wodzie.

4. Podejmowanie działań mających na celu oszczędzanie wody:

• prowadzenie pomiarów zużycia wody,

• opracowanie sposobów racjonalnego gospodarowania wodą w domu i w przedszkolu.

GLEBA

1. Prowadzenie obserwacji gleby:

• poznanie rodzajów gleb,

• zapoznanie z życiem zarówno roślin jak i zwierząt w ziemi,

• zrozumienie znaczenia gleby dla wzrostu organizmów w niej żyjących,

• obserwowanie zmiany konsystencji ziemi w zależności od pory roku i stanu pogody.

2. Poznanie przyczyn zanieczyszczenia gleby.

3. Oglądanie i poznawanie wybranych minerałów: kryształ górski, krzemień, sól kamienna, wapień (zastosowanie).

4. Poznanie sposobu wydobywania, właściwości i znaczenia węgla dla człowieka.

5. Podejmowanie działań mających na celu ograniczenie zanieczyszczania gleby:

• segregowanie odpadów, rozumienie potrzeby ograniczania ilości śmieci, przez stosowanie opakowań wielokrotnego użytku,

• prowadzenie eksperymentów związanych ze zjawiskiem biodegradacji śmieci,

• wdrażanie do wyrzucania śmieci tylko w miejscach do tego przeznaczonych (kosze na śmieci).

PRZYRODA NIEOŻYWIONA

1. Obserwowanie zjawiska pływania i tonięcia ciał.

2. Prowadzenie doświadczeń z wykorzystaniem magnesów - przyciąganie i odpychanie się ciał.

3. Obserwowanie pogody:

• prowadzenie systematycznych obserwacji pogody, zaznaczanie w kalendarzu pogody,

• obserwowanie zjawisk meteorologicznych i pogodowych charakterystycznych dla kolejnych pór roku.

4. Poznanie charakterystycznych cech krajobrazu Ślaska

• ukształtowanie terenu,

• charakterystyczna fauna i flora,

• hałdy i szyby kopalniane.

5. Poznanie wybranych krajobrazów charakterystycznych dla naszego kraju:

• krajobraz nizinny, nadmorski, wyżynny i górski,

• charakterystyczne rośliny i zwierzęta tam występujące.

6. Poznanie wybranych krajobrazów odległych krajów

• krajobraz pustynny, polarny, wysokogórski, itp.

• charakterystyczne rośliny i zwierzęta tam występujące.

Bibliografia

Program opracowany został na podstawie:

- ABC Program wychowania przedszkolnego XXI wieku;

WSiP, Warszawa (2000), (nr dopuszczenia DKW-4013-1/00),

- Podstawy programowej wychowania przedszkolnego dla przedszkoli

i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych;

(zał. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 grudnia 1999 r.),

- Dymara B., Michałowski S., Wollman-Mazurkiewicz L. (2000):

Dziecko w świecie przyrody; Impuls, Kraków,

- Frątczakowie E.J. (1991): Kącik przyrody w wychowaniu przedszkolnym;

WSiP, Warszawa,

- Chauvel D.P. (2000): Środowisko w wychowaniu przedszkolnym;

Wydawnictwo Cyklady, Warszawa,

- Elbanowska S. (1983): Przyroda nieożywiona w wychowaniu przedszkolnym;

WSiP, Warszawa,

- Janik E. (1980): Przyroda przeżywana i obserwowana z dziećmi

przedszkolnymi; WSiP, Warszawa,

---