UKŁAD DOKREWNY

Informacje ogólne:

- produkcja substancji regulujących aktywność komórek a przez to czynność narządów i całego organizmu

- gruczoły dokrewne nie mają własnych przewodów wyprowadzających, substancje są wydzielane bezpośrednio do krwi lub chłonki = hemokrynia

- komórki gruczołów otoczone są bogatą siecią kapilar o nieciągłej ścianie (okienkowych lub zatokowych)

- podział gruczołów dokrewnych:

Zwarte: tworzą odrębne narządy: Szyszynka

Przysadka

Tarczyca

Przytarczyce

Nadnercza

Rozproszone: między częścią wewnątrzwydzielniczą w tkance łącznej : Gonady

Wyspy trzustkowe

Kom. Układu APUD

PRZYSADKA

- zlokalizowana w jamie czaszki, w siodełku tureckim kości klinowej, łączy się z dolną powierzchnią podwzgórza poprzez szypułkę lejka

-anatomicznie wyróżniamy płat przedni i tylny

- ze względu na funkcję i pochodzenie:

Cz. Gruczołowa= część przednia+ guzowa+ pośrednia

- część przednia:

-Zbudowana z kilku typów komórek + kapilar typu okienkowego + niewiele tkanki łącznej

- kom. barwnikooporne- niezróżnicowane, w razie potrzeby przekształcają się w kom. produkujące odpowiednie hormony

- kom. kwasochłonne : somatotropowe produkują somatotropinę, hormon wzrostu; laktotropowe, produkują prolaktynę, w nich największe ziarnistości podczas ciąży, laktacji

- kom. zasadochłonne: tyreotropowe, gonadotropinę, kortykotropowe

- część guzowa otoczona tk. łączną, dużo naczyń

Krwionośnych

- część pośrednia:

-twór śladowy, zwarta struktura, prawie kompletny brak naczyń krwionośnych

- liczne jamki i torbiele- cysty powstałe po kieszonce Rathkego( uwypuklenie jamy ustnej w okresie zarodkowym) wyścielone nabłonkiem 1-warstwowym sześciennym i wypełnione koloidem

- nieliczne kom. zasadochłonne i barwnikooporne

- w okresie płodowym wydziela hormon tropowy dla warstwy płodowej kory nadnerczy

część nerwowa ( z III kory mózgu)

- zbudowana z bezmielinowych aksonów, neuronów, których jądra zlokalizowane są w podwzgórzu + kom. glejowych = pituicytów

- anatomicznie wyróżnia się tu :

*Wyrostek lejkowaty: tworzy wraz z częścią pośrednią płat tylny przysadki i tu magazynowana oksytocyna i wazopresyna

* szypułkę lejka łączy podwzgórze z płatem tylnim przysadki

* wyniosłość pośdrodkową leży w podwzgórzu, liberyjny i statyny regulują cz. Przednią przysadki

TRZUSTKA

- na przedniej powierzchni szyjki w pobliżu chrząstki tarczowej krtani

- zbudowana z 2 płatów połączonych cieśnią

- zrębem jest tkanka łączna luźna wnikająca w głąb narządów i dzieląca go na płaciki

- jednostką strukturalną jest pęcherzyk wypełniony koloidem zbudowany głownie z tyreoglobuliny, czystość nabłonka pęcherzyka zależy od jego stanu czynnościowego

-pęcherzyk skalają liczne naczynia głownie typu zatokowego

-czynność kom. pęcherzykowych stymulowana przez tyreotropinę przysadki

- fazy pęcherzyka: synteza i wydzielanie tyreoglobuliny do światła pęcherzyka, która jest magazynowana w postaci koloidu , kom. są walcowate wysokie

-faza spoczynku: kom. są płaskie, jodowanie tyreoglobuliny w pęcherzyku wychwyt anionów jodowych i utlenienie ich do jodu atomowego, który łączy się z tyreoglobuliną

-faza resorpcji: koloid pobierany z powrotem do kom. pęcherzykowych, hormony dyfundują do naczyn krwionośnych, kom. wysokie

-błona podstawna pęcherzyków jest błoną wspólną dla komórek C produkujących kalcytoninę

PRZYTARCZYCE

- zlokalizowane na tylnej ścianie tarczycy

- 3 lub 4 płaty

- każda otoczona tk. łączną, która wnika w głąb narządu dzieląc go na pseudozraziki

-kom. gruczołowe ułożone w gniazda rzadziej pęcherzyki dzieli się je na kom. główne jasne i kom głowne ciemne produkujące parathormon i komórki kwasochłonne

Wyspy trzystkowe:

- ugrupowanie komórek na terenie części wewnątrzwydzielniczej trzustki, gównie w ogonie

- podział komórek ze względu na funkcje

Kom A - wydzielają glukagon wyst. Na obwodzie wyspy, podnoszenie poziomu cukru we krwi

Kom B - wydzielają insulinę, w środku wyspy

D- wydzielają somatostatynę rozproszone na terenie wyspy

PP- wydzielają polipeptyd trzustkowy

KOMÓRKI APUD

-kom. wewnątrzwydzielnicze, rozproszone pojedynczo luv w grupach na terenie różnych narządów

-mają wspólne pochodzenie i podobne funkcje

-kom enteroendokrynowe :

Rozproszone w przewodzie pokarmowym, hormony sekretyna - pobudza cz. Wewnątrzwydzielnicza trzustki i wydzielanie żółci

Gastryna- pobudza wydzielanie soku trzustkowego i żółci

Serotonina :

NADNERCZA

- zlokalizowane w tk, tłuszczowej otaczającej nerki, na ich głownym biegunie

-zbudowane z kory i rdzenia

-narząd otoczony tkanką łączną, pasma tk. łącznej wnikają do narządu stanowiąc zrąb dla kom.

-kora: warstwa kłębkowata: produkcja mineralokortykoidów - aldosteron

Warstwa pasmowata : kom ułożone w szeregi skierowane promieniście w stronę rdzenia, produkcją glikokortykoidów

Warstwa siatkowata kom. mają wypustki tworzą sieci

-rdzeń: zbudowany z kom. chromochłonnych kom zwojowych

SZYSZYNKA

-kształt stożkowaty, zlokalizowana w nadwzgórzu

- pokryta oponą miękką, od niej odchodzą przegrody dzielące szyszynkę na płaciki

-miąższ: baczynia krwionośne, kom. glejowe o charakterze astrocytów , pinealocyty

1

---