HORMONY są to subst.chem.zbudowane z aminokwasów lub związków pochodnych cholesterolu,wywierające wpływ na okreslone kom.i utworzone z nich tkanki i narządy dzięki zdolności regulowania ich funkcji przez działania pobudzające lub hamujące.Pełnią one zatem funkcje podobne do ukł.nerwowego,z którym z resztą pozostaja w scislym zwiazku czynnosciowym,z tym,że regulacja nerwowa odbywa się znacznie szybciej i jest raczej krótkotrwała,natomiast regulacja hormonalna jest wolniejsza i działa dłuzej.Od ich działania zalezy homeostaza=równowaga srodowiska wew.,prawidłowe funkcjonowanie wszytskich narządów.Występują w organizmie w bardzo małym stężeniu,kazde odchylenie zakłóca równowagę i powoduje wystapienie objawów chorobowych.Ośrodek sterowania produkcją hormonów znajduje się w podwzgórzu.gdzie „komunikuja się” ze sobąsystem nerwowy i system hormonalny.Informacje o zapotrzebowaniu poszczególnych narządów na odpowiednie hormony kierowane są do przesadki mózgowej,produkujacej hormony sterujace-pobudzajace lub hamujace aktywność gruczołów dokrewnych. PRZYSADKA MÓZGOWA jest częścią podwzgórza międzymózgowia,z którym jest połączona lejkiem.Leży ona wewnątrz czaszki,w zagłębiu siodła tureckiego kości klinowej.Przysadka składa się z *płata przedniego-części gruczołowej,która stanowi 70% masy gruczołu *płata tylnego-części nerwowej *otoczona jest pochewką włóknistą utworzoną z opony twardej mózgowia.Plat przedni wydziela ok.10 hormonów wpływajacych na czynności całego organizmu lub regulujacych funkcjonowanie innych gruczołów dokrewnych.Hormony przysadki płat przedni:*h.gonadotropowy-steruje działalnoscią hormonów płciowych *h.kortykotropowy-pobudza czynność kory nadnerczy *tyreotropina-reguluje rozwój i czynność tarczycy *prolaktyna-wpływa na gruczoły mleczne *somatropina-reguluje wzrost.Nadmierne wydzielanie somatropiny w okresie wzrostu prowadzi do tzw.gigantyzmu,a u osób dorosłych do akromegalii.Niedobór hormonu wzrostu u dzieci prowadzi do karłowatości przysadkowej. Płat tylny:stanowi magazyn hormonów wytwarzanych w podwzgórzu: *oksytocyna-powoduje skurcze macicy *wazopresyna-podwyzsza ciśnienie krwi *adiuretyna-hamuje wydzielanie moczu. SZYSZYNKA nazywana jest ciałem szyszynkowatym.Położona pomiedzy wzgórkami tylnymi śródmózgowia,jest częścią nadwzgórza.Otoczona błoną włóknistą,która wnika do wew.dzieląc szyszynkę na płaciki.Wytwarza melatoninę,reguluje cykl sen/czuwanie.Szyszynka hamuje czynności hormonalne przysadki i gonad. GRASICA leży w śródpiersiu przednim,poza mostkiem,w dolnym odcinku szyi przed tchawicą,górnym odcinkiem odchodzi od tarczycy.Ma charakter narzadu przejściowego,najwiekszy rozwój występuje u dzieci od 2-3 lat do 12 rż,od okresu dojrzewania zaczyna zanikać pod wpływem hamujacego działania hormonów gruczołów płciowych,przekształca się w narzad tłuszczowy.Zbudowana jest z 2 wydłużonych płatów prawego i lewego,otoczonych torebką dzielącą grasicę na zraziki.Jest centralnym narządem limfatycznym,kontrolującym rozwój obwodowych tkanek limfatycznych w zyciu zarodkowym i okresie dojrzewania.Komórki grasicy wędrują do obwodowych tk.limf.i zasiedlaja je.Po tym procesie układ chłonny może funkcjonować nawet po usunięciu grasicy.Grasica wytwarza limfocyty oraz hormon tyrozynę-kontroluje produjkcję limfocytów i steruje reakcjami immunologicznymi. TARCZYCA ma kształt motyla,jest położona podskórnie z przodu przed tchawicą na szyi.Składa się z dwóch płatów prawego i lewego,połączonych węziną na poziomie 2-3 chrząstki tchawicy.Otoczona torebką włóknistą dzielącą płaty tarczycy na drobne płaciki.Każdy zbudowany jest z pojedyńczej warstwy kom.pęcherzykowatych,otaczających niewielką przestrzeń wypełnioną specyficznym białkiem-tyreoglobuliną zawierającą jod.Komórki pęcherzykowate wydzielają do wnetrz pęcherzyków hormony tarczycy:*tyroksynę(T4) *trójjodotroninę(T3).Hormony te magazynowane są w obrębie pęcherzyków w połaczeniu z tyreoglobuliną.Wokół pęcherzyków rozsiane są komórki C,wytwarzające kalcytoninę. Hormony tarczycy: Pobudzają metabolizm ustroju,utlenianie i wytwarzanie ciepła w organizmie oraz metabolizm cholesterolu.Pobudzają kurczliwość i pobudliwość wł.mięśniowych.Wpływają na rozwój ośrodkowego ukł.nerwowego oraz mięśnia sercowego.Kalcytonina,wspomaga wbudowywanie wapnia w tkankę kostną. GRUCZOŁY PRZYTARCZYCZNE umiejscowione są najczęściej za tarczycą.Ponad 80% ludzi ma 4 parzyste (dwie górne i dwie dolne),może ich być 3,5,6 lub 2.Otoczone torebką łacznotkankową,podzielone wewnętrznie na płaciki.Produkują parathormon,który,podobnie jak kalcytonina,ma zapewnić homeostazę wapniowo-fosforanową,ma wspólne właściwości z wit.D. NADNERCZA leżą w jamie brzusznej na wysokości 11-12 kręgu piersiowego,przylegają do górnych biegunów nerek.Są płaskimi tworami o przekroju trójkątnym lub półksiężycowatym.Wyróżniamy wklęsłą podstawę przylegającą do nerki,pow.przednią i pow.tylną(przylega do części lędźwiowej przepony).Otoczone są torebką tłuszczową nerki.W miąższu wyróżniamy na korę (90%) i rdzeń:hormon kory nadnerczy *mineralokortykosteroidy-regulują gospodarkę mineralną i wodną *glikokortykosteroidy-regulują gospodarkę i przemiany węglowodanów i białek *androgeny-działają podobnie do hormonów płciowych hormony rdzenia nadnerczy *adneralina-podnoszą ciśnienie krwi *noradrenalina-przyspieszają akcję serca,zwiekszają poziom glukozy we krwi,podwyższają prężność tlenu we krwi tętniczej,podwyższają temp.ciała. GRUCZOŁ DOKREWNY JĄDRA komórki śródmiąższowe jądra stanowią niewielką część jądra i wytwarzają męskie androgeny,z których najsilniej działający jest testosteron.Pobudza on wzrost kości i mięśni w kierunku kształtów męskich.Wpływa na powstawanie cech płciowych męskich drugorzędnych(na wzrost oraz charakter budowy narządów płciowych) oraz trzeciorzednych(typ owłosienia,budowa krtani i zależna od niego niższa tonacja głosu).Gruczoł dokrewny jądra wydziela również w małym stopniu hormony żeńskie-estrogeny. GRUCZOŁ DOKREWNY JAJNIKA kom.śródmoąższowe jajnika znajdują się w ścianie pęcherzyka jajnikowego i w ciałku żółtym.Kom.pęcherzyka jajnikowego wytwarzają estrogeny(przede wszytskim estradiol).Ciałko żółte wytwarza estrogeny(głównie progesteron).Estrogeny wydzielane są w stadium zwane fazą folikularną(regeneracja błony śluzowej macicy),trwającą przez pierwsze 14 dni cyklu.Wpływają one na rozwój i utrzymanie drugorzedowych cech płciowych żeńskich.Progesteron wydzielany jest w fazie lutealnej trwającej od 16 do 28 dnia cyklu.W fazie tej dochodzi do rozostu gruczołów macicznych(okres wydzielniczy) i może dojść do wszczepienia zarodka i rozpoczęcie ciąży.Wytwarzanie hormonów jajnika pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z hormonami gonadotropowymi przedniego płada przysadki(FSH,LH) TRZUSTKA jest gruczołem zewnatrz i wewnątrzwydzielniczym.Część wewnątrzwydzielniczą tworzy narząd wysepkowy,składający się ze skupiska kom.wewnątrzwydzielniczych,tzw.wysepek,rozrzuconych wśród przeważającej masy kom.wydzielających soki trawienne.Wysepki składaja się z trzech rodzajów kom.:alfa-wydzielają glukagon-hormon zwiększający poziom cukru we krwi, beta-wytwarzajac insulinę-obniża poziom cukru we krwi oraz kom.gamma,które nie należą do gruczołu wewnątrzwydzielniczego.