UKŁAD MOCZOWY-składa się z:nerek,które są narządem parzystym,gruczołami cewkowa tymi wytwarzającym mocz;-z dróg wyprowadzających mocz:kielichów i miedniczek nerko wych(do nich ścieka mocz),moczowodów(odprowadzają mocz do pęcherza),pęcherza(maga zynuje mocz),cewki moczowej.CZYNNOŚĆ NEREK-1.zewnątrzwydzielnicza-związana z tworzeniem w nerkach moczu,2.wewnątrzwydzielnicza-polega na wytwarzaniu w nerkach związków aktywnych wydzielanych do krwi.3.stanowią filtr oczyszczający osocze krwi z su bstancji będących produktami przemiany materii tj.kreatynina,mocznik i kwas moczowy,będ ącymi substancjami toksycznymi. Głównym zadaniem nerek jest zabezpieczenie homeostaz y-stałości środowiska wew.organizmu poprzez wydalanie nadmiaru wody,soli mineralnych i innych subst.zbędnych i/lub szkodliwych dla zdrowia,które powstają podczas procesów me tabolicznych albo są przyjmowane np.wraz z pokarmem(np.silnie toksyczne leki).Nerki są odpowiedzialne za zachowanie stałej objętości,ciśnienia osmotycznego oraz składu elektrolit owego płynów ustrojowych. Funkcje wydzielnicze regulowane są hormonalnie.Nerki wytwa rzają i wydzielają również niektóre hormony i enzymy.Renina- chroni organizm przed niew ydolnością ukł.krążenia,zwiększa zwrotne wchłanianie wody i sodu,aktywna postać wit.D3-powstaje przez transformację D3 przyjmowanej z pokarmem lub powstałej w skórze pod wp ływem słońca,zapobiega powstaniu krzywicy i osteoporozy,erytropoetyna-hormon warunkuj ący prawidłową produkcję krwinek czerwonych w szpiku oraz prostaglandyny,hormon natri uretyczny i kalikreina.NERKI-położone są zaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej,n a wysokości od Th11-12 do L3 kręgosłupa.Prawa nerka położona jest o 1,5-2,5cm niżej niż lewa.W zależności od pozycji ciała i fazy oddechowej nerki zmieniają swoje położenie o ok. .2-3cm.Nerki opuszczają się podczas wdechu,unoszą przy wydechu.W pozycji stojącej nerk a opada,w trakcie leżenia zajmuje położenie wyższe.Przeciętne wymiary nerek wynoszą 12x 7x3cm,a ciężar od 120 do 170g-w zależności od masy ciała.Nerka ma kształt fasoli.Położeni e:-od tyłu nerki przylegają do przepony oraz mięśni tylnej ściany jamy brzusznej:m.lędźwio wego większego,m.czworobocznego lędźwi,rozcięgna m.poprzecznego brzucha.-od przodu nerka prawa sąsiaduje z:prawym płatem wątroby,z częścią zstępującą dwunastnicy,z częścią wstępującą jelita grubego(prawe zgięcie okrężnicy).-nerka lewa przylega do trzonu trzustki,t ylnej ściany żołądka,śledziony,pętli jelita cienkiego i zgięcia lewego okrężnicy.-górnymi bie gunami obie nerki stykają się z nadnerczami.Budowa-w budowie zew. nerki wyróżniamy:-pow.przednią (bardziej wypukła),-tylną,-brzeg przyśrodkowy-wklęsły-zawiera wnękę nerki, -boczny-wypukły,-biegun górny-szerszy i cieńszy,-dolny-węższy i grubszy.Wnęka nerki-poł ożona na brzegu przyśrodkowym,prowadzi do zatoki nerkowej wypełnionej miedniczką ner kową.Ograniczona wargą przednią i tylną.-przez wnękę do nerki wnikają:-tętnica nerkowa(s tanowiąca odgałęzienie aorty brzusznej),-splot nerkowy zawierający włókna ukł.współczuln ego odchodzące od pnia współczulnego i włókna przywspółczulne od nerwu błędnego. -z wnęki wychodzą:-żyła nerkowa wpadająca do żyły głównej dolnej,-naczynia chłonne,-mocz owód.Nerka jest bezpośrednio pokryta torebką włóknistą,której głęboka warstwa zawiera wł ókna mięśniowe gładkie.-na zew.od torebki włóknistej leży torebka tłuszczowa obejmująca nerkę wraz z nadnerczem.Jest stosunkowo gruba-2-3cm,ma znaczenie ochronne dla nerki,wa runkuje utrzymanie nerki w jej położeniu,zabezpiecza przed utratą ciepła.-obie torebki nerki pokryte są powięzią nerkową,za pośrednictwem,której nerki przymocowane są do otaczając ych ją narządów,najsilniej połączone są z przeponą.-całość pokrywa otrzewna ścienna.Umoc owanie nerki:1.otrzewna pokrywająca częściowo przednią pow.2.przylegające narządy,3.pn ie naczyń nerkowych,4.torebka tłuszczowa,5.powięź nerkowa,6.niepięcie powłok brzusznyc h.Przekrój czołowy nerki:na przekroju czołowym przez nerkę widoczny jest miąższ nerki i zatoka nerki.Zatoka nerkowa otwiera się w kierunku przyśrodkowym we wnękę nerki.W zat oce nerkowej leżą kielichy mniejsze,kielichy większe,miedniczka nerkowa,tt.iżż.międzypłat owe,oraz tk.tłuszczowa.Miąższ nerki składa się z zew.części korowej i wew.rdzeniowej.Czę ść korowa stanowi ok. ¾ a rdzeniowa ¼ miąższu nerki.Rdzeń tworzy tzw.piramidy nerkowe (10-15-20),które na przekroju mają kształt trójkątny.-podstawami zwrócone w kierunku kor y nerki,a szczytami w kierunku zatoki nerkowej.Szczyt piramidy nosi nazwę brodawki nerk owej i jest objęty kielichem mniejszym.Z każdą brodawką łączą się 2-3 piramidy.Wew.pira midy biegną kanaliki nazywane cewkami nerkowymi,są to wewnątrznerkowe drogi wyprow adzające mocz do kielichów nerkowych.Na szczycie brodawki znajdują się ujścia przewodó w brodawkowych,zbierających mocz.Kora stanowi zew.część miąższu nerki oraz wchodzi między piramidy tworzące słupy nerkowe.Od podstaw piramid w kierunku kory wnikają dro bne podłużne pasma,zwane promienistościami rdzennymi.Wyróżniamy część promienistą i część skłębiona-z dużą ilością ciałek nerkowych(nefronów)stanowiących jednostkę anatomi czną i czynnościową nerki.W każdej nerce jest ok.milion nefronów.Nefron-jest zbudowany z następujących części: *ciałko nerkowe-otoczone kłębkiem naczyń włosowatych tętniczych stanowiących sieć dzwiną,całość otacza torebka Bowmana-odbywa się tutaj filtracja krwi,po wstaje mocz pierwotny,który spływa do cewki nerkowej.Torebka kłębka utworzona jest z dwóch blaszek:wewnętrznej,przylegającej do kłębka i zewnętrznej,która przechodzi w ścian kę kanalika głównego.Między blaszkami powstaje szczelinowata przestrzeń łącząca się ze światłem kanalika.Miejsce,w którym wchodzą i wychodzą naczynia krwionośne,nazwano biegunem naczyniowym,a miejsce leżące naprzeciw,z którego wychodzi cewka(kanalik)ner kowa-biegunem kanalikowym.Cewka nerkowa-zbudowana jest z następujących,przechodzą cych jeden w drugi,odcinków:cewki(kanalika)krętej I rzędu(bliższej albo proksymalnej),pętl i Henlego oraz cewki krętej II rzędu(dalszej albo dystalnej). *kanalik kręty bliższy I rzędu-wychodzący z torebki Bowmana,resorpcja(zwrotna,obowiązkowa). *pętla Henlego,w której wyróżnia się ramię zstępujące(część cienka pętli,odbieranie wody)i wstępujące(część gruba) -odbieranie jonów,następuje tu zagęszczanie moczu. *kanalik kręty dalszy II rzędu(wstawka )-resorpcja(zwrotna,nieobowiązkowa),powstaje mocz ostateczny.Kanalik kręty dalszy uchod zi do cewki zbiorczej,która nie jest elementem nefronu.Do każdej cewki zbiorczej uchodzi szereg takich kanalików.Cewki zbiorcze biegną w promienistościach rdzennych w piramidac h nerkowych i łączą się w przewody brodawkowate uchodzące na szczycie każdej brodawki na tzw.polu sitowym do kielichów mniejszych.Długość wszystkich cewek nerkowych wyno si w przybliżeniu 80 km,powierzchnia ok.40-50m2.Kanaliki nerkowekanaliki(cewki)zbior czeprzewody brodawkowatekielichy mniejsze. Sieć dziwna tętniczo-tętnicza-powstaje w obrębie ciałka nerkowego,łączą się tutaj naczynia włosowate tętnicy doprowadzającej kre w do kłębuszków i tętnicy wyprowadzającej krew.Nie ma wymiany tlenowej,tylko filtracja wody.Tętnica nerkowa-odchodzi od aorty brzusznej na wysokości L1-L2,dochodzi do wnęki nerki i dzieli się na gałąź przednią i tylną,które w zatoce nerkowej dzielą się na tt.międzypłat owe biegnące w słupach nerkowych między piramidami nie rozgałęziając się.Dochodzą do granicy między korą a rdzeniem,zakręcając na podstawy piramid,jako tt.łukowate dzielące się na mniejsze tętniczki,dając sieć naczyń włosowatych.Krew z sieci uchodzi do tętniczki nazywanej naczyniem odprowadzającym.Sieć dziwna żylno-żylna-występuje w wątrobie,w krążeniu wrotnym.W korze leżą ciałka nerkowe oraz kanaliki kręte I i II rzędu(są to tzw.częś ci kręte).W piramidach(rdzeniu)i promienistościach leżą pętle Henlego oraz cewki zbiorcze i przewody brodawkowe(są to tzw.części proste). DROGI WYPROWADZAJĄCE MOCZ- mocz jest bezustannie wydalany przez nerki i okresowo gromadzi się w pęcherzu moczowy m!!!!!!Drogi wyprowadzające mocz składają się z kielichów nerkowych,które,łącząc się ze sobą,tworzą miedniczkę nerkową.Z miedniczek nerkowych mocz spływa do parzystych moc zowodów,-dalej do pęcherza moczowego,znajdującego się w miednicy małej.Pęcherz jest zb iornikiem opróżnianym w miarę potrzeby i zależnie od naszej woli.Mocz wypływa z pęcher za na zewnątrz przez cewkę moczową. Kielichy nerkowemiedniczka nerkowamoczowó dpęcherz moczowycewka moczowa.Kielichy nerkowe-są to lejkowate odcinki miednic zek położone na obwodzie,na wierzchołkach piramid,zbierają mocz z cewek uchodzących do przewodów brodawkowych.Kilka kielichów nerkowych mniejszych łączy się ze sobą two rząc 2 lub 3 kielichy nerkowe większe uchodzące do miedniczki nerkowej wypełniającej zat |
okę nerkową.Miedniczka nerkowa-ma kształt lejkowaty,jest spłaszczona w kierunku przed nio-tylnym,wierzchołek skierowany jest do wnęki i bezpośrednio przechodzi w moczowód. Kształt kielichów i miedniczki jest osobniczo zmienny.MOCZOWÓD- parzysty przewód dł ugości ok.25cm,łączący miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym.-leży zaotrzewnowo, przylega do mięśnia lędźwiowego większego.-wyróżnia się odcinek brzuszny i miedniczny.c z.brzuszna-biegnie ku dołowi na mięśniu lędźwiowym większym,-krzyżuje się od tyłu z na czyniami jąder lub jajników.cz.miedniczna-zaczyna się na wysokości stawu krzyżowo-biod rowego.-leży na bocznej ścianie miednicy mniejszej przed t.biodrową wew.-zgina się do prz odu i do środka.-przebijają ścianę pęcherza moczowego skośnie,uchodząc ujściem moczowo du w tylno-bocznych kątach pęcherza(część śródścienna). U mężczyzn-krzyżuje się z biegną cymi przed nimi nasieniowodami,kieruje się do dna pęcherza moczowego,biegnie między je go tylną ścianą a szczytem pęcherza moczowego. U kobiet-biegnie między blaszkami więza dła szerokiego miednicy,krzyżuje się z tętnicą maciczną,dochodzi do pęcherza moczowego między jego tylną ścianą,a przednią ścianą pochwy.-Moczowód zbudowany jest z trzech war stw błony mięśniowej:-gładkiej,-podłużnej-podwójnej,-okrężnej-pojedynczej.-wewnątrz jest wysłany błoną śluzową.Dzięki obecności błony mięśniowej wykonuje on ruchy przesuwając e mocz w kierunku pęcherza.Na swym przebiegu ma trzy fizjologiczne zapięcia.Pierwsze w miejscu przejścia miedniczki w moczowód,drugie na wysokości(skrzyżowania z naczyniami biodrowymi)przejścia do miednicy i trzecie-przed ujściem do pęcherza moczowego.PĘCHE RZ MOCZOWY-narząd nieparzysty,leżący w miednicy małej za spojeniem łonowym.-pow. tylna pęcherza sąsiaduje:-u mężczyzn z odbytnicą,-u kobiet z macicą i górnym odcinkiem po chwy.-normalnie pęcherz nie wystaje ponad poziom spojenia łonowego,jeżeli zalega w nim mocz-wznosi się ponad jego poziom.-pęcherz moczowy jest dobrze umięśnionym,rozciągliw ym i sprężystym zbiornikiem o objętości ok.400-700ml.-po wypełnieniu pęcherza moczowe go dochodzi do wzrostu ciśnienia w jego wnętrzu,drażnienia zakończeń nerwów czuciowych i pojawienia się zjawiska zwanego parciem;następuje skurcz mięśnia wypierającego oraz roz kurcz zwieraczy i mocz wypływa przez cewkę na zewnątrz.Objętość dobowa moczu w waru nkach prawidłowych wynosi ok.1-3l.-w budowie wyróżniamy:-szczyt-jest zwrócony ku górz e i przodowi w stronę pępka.-trzon-w jego obrębie jest ściana*przednia-skierowana do spoje nia łonowego,*tylna-u mężczyzn odbytnica,u kobiet przednia ściana macicy,*2 boczne(w pę cherzu pełnym).po prawej przylega do wyrostka lub jajnika.-dno-u kobiet dno pęcherza spoc zywa na przeponie moczowo-płciowej,część tylna dna dotyka górnego odcinka pochwy i szy jki macicy. U mężczyzn część przednia przylega do gruczołu krokowego,pęcherzyków nasie nnych i bańki nasieniowodów.Budowa ściany-składa się z 3 warstw:-błony śluzowej,-błony mięśniowej,-błony zewnętrznej.Błona śluzowa-(pokryta nabłonkiem wielowarstwowym prz ejściowym)-jest pofałdowana,ale w obrębie dna jest całkowicie gładka,jest to pow.trójkąta pęcherzowego.Podstawa trójkąta skierowana jest ku tyłowi,do kątów podstawy uchodzą mo czowody,pomiędzy nimi rozpięty jest fałd moczowodowy,zapobiegający cofaniu się moczu. Wierzchołek-skierowany do przodu,z kąta przedniego wychodzi cewka moczowa,na pow.uj ścia wewnątrz cewki znajduje się języczek,podłużne pasma mięśniowe dochodzące do języc zka cofają go podczas skurczu,powodując jego otwarcie i udrożnienie cewki.Błona mięśnio wa-mięśniówka gładka,włókna położone podłużnie i okrężnie.-włókna okrężne położone są w pobliżu ujścia cewki moczowej wytwarzają zwieracz wew.cewki moczowej.Jest to mięsie ń nie zależny od naszej woli,działa na drodze odruchowej,stałe napięcie tego mięśnia nie po zwala na odpływ moczu z pęcherza.-cała mięśniówka pęcherza buduje m.wypieracz moczu( antagonista zwieracza).CEWKA MOCZOWA-rozpoczyna się ujściem cewki moczowej w obrębie trójkąta przedniego pęcherza moczowego.-u kobiet ma ok.4cm,na całej swej długośc i biegnie po przedniej ścianie pochwy(jest z nią ściśle związana).-na swej drodze przebija pr zeponę moczowo-płciową i w tym miejscu jest objęta od zewnątrz m.zwieraczem cewki mo czowej,który podlega naszej woli.-cewka kończy się ujściem zew.na brodawce cewkowej w przedsionku pochwy(do przodu ujścia zew.pochwy).-u mężczyzn ma ok.15-20cm.-rozpoczy na się ujściem wew.cewki moczowej.-kończy się ujściem zew.na żołędzi prącia.-wyróżniam y trzy części: *sterczowa-ok.4cm to cz.która przebija gruczoł krokowy(stercz-prostata),to po woduje,że u prawie wszystkich mężczyzn po 50 roku życia zaczyna się problem z oddawani em moczu(prostata się rozrasta i częściowo uciska na cewkę). *błoniasta-1,5-2cm,przebija przeponę moczowo-płciową i w tym miejscu cewka otoczona jest zwieraczem zew.cewki moczowej. *gąbczasta-12-15cm,przebiega w ciele gąbczastym prącia. -ściana cewki zbudo wana jest z dwóch warstw: *błony śluzowej-ułożonej w podłużne fałdy,-na tylnej ścianie fał d zwany grzebieniem cewki stanowiący przedłużenie języczka z trójkąta pęcherza.-zbudowa na z nabłonka przejściowego przechodzącego ku dołowi w nabłonek wielorzędowy płaski ni erogowaciejący. *błona mięśniowa-złożona z wewnętrznych włókien podłużnych i zewnętrz nych okrężnych.-w końcowym odcinku dodatkowy mięsień-zwieracz cewki. |