Badania izotopowe
układu dokrewnego- cz.
2.
dr n med. Monika Buziak-
Bereza
Badania izotopowe układu
dokrewnego
• scyntygrafia tarczycy
• scyntygrafia przytarczyc
• scyntygrafia nadnerczy
• scyntygrafia receptorowa całego
ciała znakowanym analogiem
somatostatyny
SCYNTYGRAFIA NADNERCZY
• scyntygrafia kory nadnerczy
• scyntygrafia rdzenia nadnerczy
KORA NADNERCZY:
Warstwy:
• kłębkowata (10%) - mineralokortykoidy
(aldosteron T1/2- 30 min)
• pasmowata (75%)- glukokortykoidy
(kortyzol T1/2- 90 min, kortyzon )
• siateczkowata (15%) – DHEA, DHEA-s,
androstendion
KORA NADNERCZY-
radiofarmaceutyki
Pochodne cholesterolu:
• 131-I-jodometyl-19-nor-cholest-
5(10)-en-3 beta-ol (adosterol)
• 75-Se-6 beta-selenometyl-19-
norcholesterol (Scintadren)
Stopień gromadzenia
radiofarmacutyku w korze
nadnerczy zależy od:
• czynności metabolicznej kory
regulowanej przez ACTH
• poziomu lipoprotein
transportujących cholesterol we
krwi- zwłaszcza LDL (wzrost LDL
powoduje spadek liczby receptorów
w korze).
• poziomu AT II
Przygotowanie pacjenta:
• odstawić sterydy, spironol,
diuretyki, środki antykoncepcyjne,
propranolol nawet na 1 miesiąc
• cholesterol w surowicy <300 mg%
• po podaniu radiofarmaceutyku
należy zastosować środki
przeczyszczające i tłustą dietę
STOSOWANE AKTYWNOŚCI
RADIOFARMACEUTYKU:
• jodocholesterol 37-74 MBq (1-2
mCi)- często stosowany
• selenocholesterol 11-15 MBq (0.3-
0.5 mCi)- rzadziej stosowany
Technika badania:
•
blokada tarczycy przy jodocholesterolu (Lugol 3-
5 kropli 2 x dziennie od 3-5 dnia przed badaniem
lub nadchloran potasu 200 mg 4 x dziennie na 2
dni przed). Blokowanie przez 7-10 dni.
•
podanie i.v. powoli przez co najmniej 1 min, bo
objawy uboczne (nudności, uderzenia gorąca)
•
wielokrotne scyntygramy między 3 a 14 dniem-
najwyższy stosunek radioaktywności w rzucie
nadnerczy i okolicznych tkankach obserwuje się
w 7 dniu (najczęściej akwizycja w 3,5,7 i 10 dniu)
•
czas badania ok. 30 min w pozycji PA
Zastosowanie:
Diagnostyka :
• Z. Cushinga
• Z. Conna
Zespół Cushinga-1
Gruczolak kory nadnercza
obecność radioaktywności w rzucie
tylko 1 nadnercza, bo
zahamowanie wydzielania ACTH
prowadzi do braku gromadzenia w
prawidłowej tkance.
Zespół Cushinga-2
Obustronny przerost kory nadnerczy:
• zależny od ACTH – symetryczne wysokie
gromadzenie radiofarmaceutyku
• niezależny od ACTH (hiperplazja guzkowa- może
wykazywać autonomię funkcjonowania)-
niesymetryczny wzrost gromadzenia obustronnego
znacznika.
Test z dexamethasonem w zależnym od ACTH
zahamowanie wychwytu znacznika przez oba
nadnercza; w niezależnym od ACTH- brak wpływu
na obraz scyntygraficzny
Zespół Cushinga-3
Rak kory nadnercza hormonalnie
czynny
brak gromadzenia
radiofarmaceutyku w obu
nadnerczach, bo w zajętym
procesem neo spaczona przemiana
cholesterolu, a w drugim wynika z
zahamowanie ACTH.
Typy scyntygramów u chorych z
zespołem Cushinga:
• jednostronne uwidocznienie nadnercza lub
wyraźna asymetria
- gruczolak, rak wysoko zróżnicowany,
przerzut, stan po operacji
• obustronne gromadzenie (symetryczne lub nie)
- przerost ACTH zależny lub nie
• brak gromadzenia obustronny
- rak nadnercza, hiperlipidemia, sterydoterapia
SCYNTYGRAFIA RDZENIA
NADNERCZY
Znacznik
• MIBG
(meta-jodo-benzyl-
guanidyna) analog adrenaliny i
guanetydyny znakowany:
131-I (0,5-1 mCi)
123-I (10 mCi)
Przed badaniem należy
odstawić
:
• labetalol,
• rezerpinę,
• trójcykliczne antydepresanty,
• sympatykomimetyki,
• blokery wapniowe.
TECHNIKA BADANIA
• zablokowanie tarczycy (p.Lugola 1
dzień przed i przez kolejne 5 dni)
• podanie powolne radiofarmaceutyku i.v.
przez 2-3 min
• obrazowanie - scyntygrafia całego ciała
(szczególnie klp, brzuch i miednica) w
projekcji AP i PA; po 24, 48 i 72 godz.
Prawidłowy obraz
scyntygraficzny:
Brak radioaktywności w rzucie
nadnerczy
OCENIA SIĘ TYLKO OGNISKA
WYSOKIEGO WYCHWYTU
RADIOFARMACEUTYKU
Wysokie gromadzenie
MIBG
• Guzy typu paraganglioma
(
10% paraganglioma
położonych jest
pozanadnerczowo (zwoje przykręgosłupowe, okolica
pęcherza
moczowego)
- pheochromocytoma
- paraganglioma przywspółczulne (chemodektoma)
- paraganglioma trzewne
• Guzy neuroblastyczne
- neuroblastoma
- ganglioneuroma
- ganglioneuroblastoma
Inne guzy w badaniu MIBG:
• Rakowiaki
• Rak rdzeniasty
• Gruczolaki
przytarczyc
• Czerniaki
• Choriocarcinoma
• Insulinoma
• Schwannoma
• Retinoblastoma
SCYNTYGRAFIA
RECEPTOROWA
Guzy neuroendokrynne (NET) są to
rzadko występujące nowotwory
przewodu pokarmowego lub
oskrzeli, które z uwagi na swoje
pochodzenie mogą manifestować się
nadmiernym wydzielaniem
neurohormonów lub takich
hormonów jak: insulina, gastryna,
glukagon, ACTH i kortyzol.
Hormonalnie czynne guzy
przewodu pokarmowego
(GEP/NET) należą do grupy nie w
pełni poznanych nowotworów.
Najczęściej guzy te rozwijają się
bezobjawowo i bywają
rozpoznawane w momencie, gdy
pojawiają się przerzuty.
Początkowo, Oberndorfer w 1907
r. wprowadził termin rakowiaka do
określenia nowotworów
rozwijających się w jelicie grubym
i wykazujących specyficzne cechy
morfologiczne i kliniczne.
W 1963 r. Williams i Handler zaproponowali
klasyfikację guzów endokrynnych opartą na
pochodzeniu embrionalnym:
• guzy przedniego odcinka prajelita (foregut
– żołądek, dwunastnicę, trzustkę,
proksymalny odcinek jelita cienkiego),
• guzy środkowego odcinka prajelita (migut –
dystalny odcinek jelita cienkiego, wyrostek
robaczkowy, kątnicę)
• guzy dolnego odcinek prajelita (hindgut –
okrężnicę i odbytnicę).
Guzy neuroendokrynne (NET, neuroendocrine
tumors) tworzą heterogenną grupę rzadko
występujących nowotworów, wywodzących się z
komórek endokrynnych rozproszonych w całym
organizmie człowieka i tworzących rozlany
system endokrynny (DES, diffuse endocrine
system).
Guzy żołądkowo-jelitowo-trzustkowe (GEP,
gastroenteropancreatic tumors) stanowią 70%
wszystkich guzów NET oraz 2% wszystkich
nowotworów układu pokarmowego.