AZ C Z1 30.09.12
Analiza zywnosci cwiczenia, dr. Inz slawomir pietrzyk
Cw.1 pobieranie probek zywnosci
pojecia i definicje:
- partia- ilosc materialu srodka spozywczego dostarczonego/przeznaczonego do odbioru w tym samym czasie.
- opakowanie jednostkowe- jest to bezposrednie opakowanie porcji produktu (beczka, butelka, puszka, torba, karton itp) powtarzajaca sie jako czesc partii
- probka pierwotna- jest to czesc partii, ktora jest pobrana jednorazowo z jednego miejsca produktu niepakowanego lub z jednego miejsca opakowania jednostkowego
- probka jednostkowa- jest to laczna ilosc wszystkich probek pierwotnych pobranych z jednego opakowania jednostkowego.
- probka ogolna- jest to laczna ilosc wszystkich probek pierwotnych badz jednostkowych pobranych z calej partii. Probka ta jest przeznaczona do otrzymania sredniej proby labolatoryjnej.
- srednia probk labolatoryjna- to czesc probki ogolnej, przeznaczonej do badan laboltoryjnych. Probka ta, reprezentuje cala partie wyboru.
W kontroli jakosci zywnosci produktow wyroznia sie dwojakiego rodzaju badani:
- calkowite (wyczerpujace)
- czesciowe (niewyczerpujace)
W pierwszym wypadku badaniom podlega cala zbiorowosc generalna.
W przypadku drugim, bada sie tyko zbiorowosc probna (czyli podzbior nieobecnosci generalnej) na podstawie ktorych formuluje sie wnioski dotyczace zbiorowosci generalnej
W praktyce najczesciej przeprowadza sie badania czesciowe, odnoszac wyniki do zbiorowosci generalnej. Wnioskowanie takie moze miec miejsce tylko wtedy, gdy poddana badaniom proba jest reprezentatywna
Czynnikami decydujacymi o tym czy proba jest reprezentatywna:
- liczebnosc proby
- sposob pobierania proby (losowosc)
Liczebnosc probek:
Liczba probek pobranych do badania zalezy od:
- stopnia jednorodnosci produktu
- zamierzonej precyzji
- wielkosc partii
Potrzebna ilosc probek mozna okreslic doswiadczalnie badajac sklad produktu o wzrastajacej ich wielkosci. Wlaciwa ilosc probki jest wowczas, gdy uzyskane wyniki nie ulegna zmianie.
W przypadku partii produktu zlozonej a pojedynczych opakowan jednostkowych, ilosc opakowan z ktorych nalezy pobrac probke (k) mozna obliczyc wg ustalonego empirycznie wzoru:
K=0,7 pierwiastek M
Gdzie M- ogolna liczba wszystkich jednostel danej partii
Sposob pobierania proby:
Najprostszym technicznie jest pobieranie probek pierwotnych z partii skladajacych sie z malych opakowan jednostkowych. Probki nalezy pobrac w sposob losowy. Losowanie przeprowadza sie w oparciu o zastosowanie tablic liczb losowych. W przypadku gdy jest ono technicznie niemozliwe lub ekonomicznie nieuzasadnione, stosuje sie pobieranie `na slepo` zapewniajac kazdej sztuce jednakowe prawdopodobienstwo wybrania jej. Pobieranie przeprowadza sie ze wszystkich miejsc partii wyrobow z dolu, ze srodka(z gory opakowania zbiorczego). Aby zachowac calkowita przypadkowosc losowania metody tej nie nalezy stosowac wowczas, gdy wady poszczegolnych sztuk sa latwo zauwazalne.
Probki pobiera sie w sposob:
1) zapewniajacy uzyskanie probek charakteryzujacym wlasciwosci organoleptyczne, fizykochemiczne i mikrobiologiczne danej partii produkcyjnej
2) uniemozliwiajacy zanieczyszczenie partii produkcyjnej z ktorej probki sa pobierane
3) dostosowany do postaci i rodzaju artykulu rolno-spozywczego oraz wielkosci partii produkcyjnej, z ktorej probki sa pobierane
Sprzet stosowany do pobierania probek powinien:
1) byc wykonany z materialow niepowodujacych zmian organoleptycznych
2) miec ksztalt i rodzaj powierzchni dostosowany do rodzaju artykulu rolno- spozywczego, ktorego probki sa pobierane.
3) byc osuszony i wolny od zanieczyszczen
Pobieranie probek z wybranych produktow:
- z produktow sypkich przeslanych za pomoca urzadzen o dzialaniu ciaglym (transportery) probki pobiera sie z calego strumienia produktow w jednakowych odstepach czasu
- z silosow, ladowni, kontenerow, hald produkty pierwotne pobiera sie za pomoca sond zaglebionych o zamykanych pojemnikach
- z plynow- dokladnie wymieszac
- emulsje o mniejszej jednosci (...)
Przygotowanie sredniej proby labolatoryjnej o wilkosci sredniej probki labolatoryjnej decyduje:
A) ilosc analiz
B) wielkosc materialu badanego potrzebnego do wycofania analizy
Kazde oznaczenie powinno byc wykonane minimum w 2 oznaczeniach (najlepiej 3 min). Po zbilansowaniu wielkosci i ilosci nawza(?) potrzebna ilosc sredniej proby labolatoryjnej pobiera sie w ilosci trzykrotnie wiekszej na ewentualne powtorzenie analiz lub dla przekazania materialu do badan arbitrazowych.
Podczas otrzymywania sredniej proby labolatoryknej probki ogolne cieczy wstrzasa sie, a ciala starych rozdrabniane, kruszone i mieszane. Nastepnie nalezy probke ogolna zmniejszyc do ilosci wyliczonej sredniej probki labolatoryjnej.
W tym celu przy materialach jaednakowo rozdrobnionych stosuje sie najczesciej metode koperty.
Zabezpieczenie sredniej probki labolatoryjnej:
Srednia pr labolat nalezy natychmiast po otrzymaniu zabezpieczyc/ opakowac i opisac tak aby jej jakosc nie ulegla zmianie
Rodzaj opakowania zalezy od produktu i oznaczonych wlasciwosci. Niedopuszczalne sa opakowania papierowe, tekturowe, metalowe (w przypadku oznaczenia skladnikow mineralnych) ze wzgledu na niekorzystny wplyw czynnikow zewnetrznych.
Na kazdej probce powinna byc naklejona etykieta a danymi niezbednymi do tej identyfikacji.
Znaczenie wlasciwego poboru probek zywnosci:
- reperzentatywnosc
- wiarygodnosc wynikow
- mozliwosc wnioskowania o spelnieniu wymagan przez produkt
- wlasciwie szacowania niepewnosci pomiaru
zad1. Oblicz z ilu opakowan jednostkowych nalezy pobrac probke zywnosci, jezeli partia materialu stanowi 10 000 opakowan jednostkowych.
zad2. Oblicz wielkosc sredniej proby labolatoryjnej pieczywa, w ktorej wykonane zostana nastepujace analizy:
- wilgotnosć(nadwyzka 5g)
- zawartosc bialka (nadwyzka 5g)
- zawartosc tluszczu (nadwyzka 2g)
- zawartosc popiolu (nadwyzka 5g)
- zawartosc blonnika pokarmowego (nadwyz 3g)
zad1. K= 0,7 x pierw M
K= 0,7 x pierw 10 000
K= 0,7 x 100
K= 70
zad2 5+5+2+5+3 = 20 x3(krotnie) =60
15+15+6+15+9=60