„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Artur Kryczka

Wykonywanie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
712[03].Z1.09

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Piela
mgr inż. Lucja Zegadło



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż.

Artur Kryczka

Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda











Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[03].Z1.09
,,Wykonanie sieci wodociągowych kanalizacyjnych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu monter budownictwa wodnego.





















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Zapotrzebowanie i uzdatnianie wody

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

11

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

12

4.2.

Sieci wodociągowe

13

4.2.1. Materiał nauczania

13

4.2.2. Pytania sprawdzające

18

4.2.3. Ćwiczenia

19

4.2.4. Sprawdzian postępów

22

4.3.

Sieci kanalizacyjne

23

4.3.1. Materiał nauczania

23

4.3.2. Pytania sprawdzające

31

4.3.3. Ćwiczenia

31

4.3.4. Sprawdzian postępów

34

4.4.

Oczyszczanie ścieków

35

4.4.1. Materiał nauczania

35

4.4.2. Pytania sprawdzające

40

4.4.3. Ćwiczenia

40

4.4.4. Sprawdzian postępów

42

5.

Sprawdzian osiągnięć

43

6.

Literatura

50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zanieczyszczeniach, uzdatnianiu

wody, wykonaniu sieci wodociągowych i kanalizacyjnych oraz oczyszczaniu ścieków.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

712[03].Z1

Technologia robót hydrotechnicznych

712[03].Z1.01

Organizowanie stanowiska pracy

712[03].Z1.02

Wykonywanie pomiarów związanych z robotami

hydrotechnicznymi

712[03].Z1.03

Wykonywanie robót melioracyjnych

712[03].Z1.04

Wykonywanie robót ziemnych

i pogłębiarskich

712[03].Z1.05

Wykonywanie budowli regulacyjnych

712[03].Z1.06

Zabudowa potoków górskich

712[03].Z1.07

Wykonywanie budowli piętrzących

712[03].Z1.08

Wykonywanie zabezpieczeń przeciwpowodziowych

712[03].Z1.09

Wykonywanie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych

712[03].Z1.10

Obsługa urządzeń i obiektów

hydrotechnicznych

712[03].Z1.11

Wykonywanie konserwacji

i naprawy budowli wodnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

–

przewidywać i zapobiegać zagrożeniom życia i zdrowia podczas wykonywania robót
hydrotechnicznych,

–

stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

–

stosować terminologię budowlaną,

–

charakteryzować technologie wykonywania budowli wodnych,

–

określać właściwości materiałów stosowanych w robotach hydrotechnicznych,

–

odczytywać i interpretować rysunki budowlane,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną,

–

wykonywać przedmiary i obmiary robót hydrotechnicznych,

–

wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,

–

organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów oraz wyrobów
budowlanych,

–

transportować materiały budowlane,

–

stosować jednostki układu SI,

–

przeliczać jednostki,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko do wykonywania sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego,

−

rozróżnić elementy i urządzenia sieci wodociągowych i kanalizacyjnych,

−

posłużyć się dokumentacją techniczną sieci wodociągowych i kanalizacyjnych,

−

określić wymagania dotyczące jakości wody,

−

obsłużyć urządzenia stosowane do uzdatniania wody,

−

wyjaśnić zasady działania osadników i filtrów,

−

zamontować elementy wyposażenia zbiorników wodociągowych,

−

podłączyć urządzenia hydroforowe,

−

dobrać materiały, narzędzia i sprzęt do budowy sieci wodociągowej,

−

wykonać i zabezpieczyć wykopy,

−

ułożyć w wykopie i zmontować przewody sieci wodociągowej w określonej technologii,

−

zamontować uzbrojenie na przewodach sieci wodociągowej,

−

rozróżnić systemy kanalizacji,

−

dobrać materiały, narzędzia i sprzęt do budowy sieci kanalizacyjnej,

−

układać i montować przewody sieci kanalizacyjnej w określonej technologii,

−

zamontować uzbrojenie sieci kanalizacyjnej,

−

zdezynfekować oraz przepłukać kanały,

−

obsłużyć urządzenia przepompowni ścieków,

−

scharakteryzować metody oczyszczania ścieków,

−

wykonać przedmiar i obmiar w zakresie wykonywanych robót,

−

zastosować zasady eksploatacji sieci wodociągowej i kanalizacyjnej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska podczas wykonywania sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zapotrzebowanie i uzdatnianie wody

4.1.1. Materiał nauczania

ś

ycie ludzi związane jest z wodą. Jest ona podstawą każdego życia. Na skład wody

wpływa środowiska naturalne. Zanieczyszczenia powietrza, gleby wpływa istotnie na skład
wody. Substancje ropopochodne, detergenty, gnojowica i inne rozpuszczalne w wodzie mogą
powodować, że woda staje się niezdatna do picia. Na rysunku 1 pokazano obieg wody
w przyrodzie.

Rys. 1. Obieg wody w przyrodzie [5, s. 40]

W środowisku woda występuje w różnych formach:

–

wody powierzchniowe w rzekach, jeziorach stawach itp,

–

wody podziemne płytkie i głębokie.

Wody podziemne najczęściej o stałej dobrej jakości pozyskiwane są poprzez studnie:

–

kopane wykonane najczęściej z kręgów żelbetowych,

–

abisyńskie wkręcane lub wbijane,

–

wiercone inaczej głębinowe

Wody powierzchniowe pozyskiwane są poprzez ujęcia:

–

denne ,gdzie wstępnie oczyszczona przez piasek woda pobierana jest poprzez układ
drenów ułożonych pod dnem zbiornika lub rzeki,

–

brzegowe,

–

zatokowe, gdzie stałe zanieczyszczenia w wodzie stojącej opadają na dno.

Rozwój cywilizacyjny, większa liczba ludności, podnoszenie komfortu życia, wpływają

na wzrost zużycia wody. Na rysunku 2 okazano dzienne zapotrzebowanie na wodę dla jednej
osoby gospodarstwie domowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Rys. 2. Dzienne zapotrzebowanie na wodę dla jednej osoby w gospodarstwie domowym [5, s. 48]

Na podstawie pomiarów w statystycznych określono zużycie wody w Polsce, którego

wielkości zawarto w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r.
w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody. Zużycie wody dla gospodarstw
domowych przedstwiono w tabela nr1.

Tabela 1. Przeciętne normy zużycia wody na jednego mieszkańca w gospodarstwach domowych

Przeciętne normy zużycia
wody

Lp. Wyposażenie mieszkania w instalacje

dm

3

/

mieszkańca x
dobę

m

3

/

mieszkańca x
miesiąc

1

2

3

4

1

Wodociąg bez ubikacji i łazienki (brak
kanalizacji), pobór wody ze zdroju
podwórzowego lub ulicznego

30

0,9

2

Wodociąg, ubikacja bez łazienki

50 -60

1,5-1,8

3

Wodociąg, zlew kuchenny, wc, brak
łazienki i ciepłej wody

70-90

2,10-2,70

4

Wodociąg, ubikacja, łazienka, lokalne
ź

ródło ciepłej wody (piecyk węglowy,

gazowy - gaz z butli, elektryczny, bojler)

80 -100

2,4-3,0

5

Wodociąg, ubikacja, łazienka, dostawa
ciepłej wody do mieszkania (z
elektrociepłowni, kotłowni osiedlowej
lub blokowej)

140-160

4,2-5,4

W gospodarce woda pitna wykorzystywana jest także w przemyśle, gastronomii,

usługach, rolnictwie, budownictwie i innych. Zużycie wody do tych celów określone jest
w innych tabelach tego rozporządzenia.

Zanieczyszczenia wody dzielimy na:

–

zawieszone, widoczne gołym okiem,

–

rozpuszczone,

–

koloidalne czyli częściowo zawieszone, częściowo rozpuszczone.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Do najczęściej występujących rozpuszczonych zanieczyszczeń wody mających wpływ

na jakość wody zaliczamy:
–

związki wapnia i magnezu wpływające na twardość wody, związane z kwasem
węglowym, który po podgrzaniu wody ulatnia się powodując powstanie osadu,

–

związki manganu zmieniają barwę na brunatną,

–

związki żelaza wpływaja na powstanie komienia kotłowego,

–

chlorki.

Bardzo ważnym wskaźnikiem jakości wody jest jej odczyn wyrażony jak wartość pH

czyli zawartość jonów wodoru. pH równe 7 określa odczyn obojętny, pH>7 zasadowy,
a pH<7 kwasowy.

Metody uzdatniania wody dzielimy na:

–

fizyczne polegające na cedzeniu, opadaniu (sedymentacji), filtracji, wykorzystuje się
urządzenia jak kraty, sita, osadniki (rys. 4), filtry (rys.5,

–

chemiczne podczas których zachodzą reakcje chemiczne, wykorzystujące ozon, chlor,
węgiel aktywny i inne związki chemiczne w procesach takich jak koagulacja,
sedymentacja, napowietrzanie, chlorowanie wymiana jonowa,

a)

biologiczne wykorzystujące mikroorganizmy.

Rys. 4. Osadnik poziomy:

1-doprowadzenie wody, 2-ścianka perforowana, 3-odprowadzenie wody, 4-koryto zbiorcze, 5-koryto do

zbierania części pływających, 6-deska do zatrzymywania części pływających, 7-komora osadowa,

8-odprowadzenie osadu [1, s. 112]

Rys. 5. Filtr żwirowy:

1-lej doprowadzający wodę surową i odprowadzający wodę po płukaniu, 2-dopływ wody surowej, 3-zawór

wody surowej, 4-zawór wody po płukaniu, 5- odpływ wody po płukaniu, 6-złoże filtracyjne, 7-podkład żwirowy,

8-dno drenażowe, 9-woda do płukania, 10-zawór wody do płukania, 11-zawór wody przefiltrowanej, 12-odpływ

wody przefiltrowanej, 13-zawór spustowy, 14-spust, 15-zawór odpowietrzający, 16-odpowietrznik [1, s. 114]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Najczęściej wykorzystywane procesy związane z uzdatnianiem wody to:

–

Napowietrzanie inaczej aeracja polega na wymianie gazów między wodą a powietrzem
atmosferycznym.

–

Sorpcja polega na związaniu rozpuszczonych substancji na powierzchni ciała stałego
(sorbentu) .Najczęściej jako sorbenty stosuje się węgle aktywowane.

–

Koagulacja jest procesem fizykochemicznym polegającym na dodaniu do wody
związków chemicznych (koagulantów)łączących się z zanieczyszczeniami powodujących
wytrącanie kłaczków, które są zatrzymywane przez filtry. Proces koagulacji dzieli się na
flokulację czyli kłaczkowanie i sedymentację czyli opadanie powstających kłaczków.

–

Dezynfekcja wody czyli unieszkodliwianie mikroorganizmów takich jak bakterie poprzez
procesy fizyczne jak gotowanie, stosowanie promieni ultrafioletowych oraz chemiczne
chlorowanie i ozonowanie czyli działanie tlenem trójatomowym.

Uzdatnianie wody jest procesem złożonym. Przykładowy schemat technologiczny

uzdatniania wody powierzchniowej przedstawia rysunek nr. 7.

Rys. 7. Uzdatnianie wody powierzchniowej za pomocą ozonu i węgla aktywnego [5, s. 54]

Woda po uzdatnieniu musi być dostarczona odbiorcom w tym celu trzeba zabezpieczyć

odpowiednią ilość wody pod odpowiednim ciśnieniem budując:
–

zbiorniki terenowe i wieżowe, z których woda spływa dopływa do odbiorców dzięki
grawitacyjnie,

–

hydrofornie, w których głównym elementem są pompy o odpowiedniej wydajności
wytwarzające dostateczne ciśnienie oraz zbiorniki hydroforowe.

Elementy pełnego urządzenia hydroforowego pokazuje rys 8. Zbiornik hydroforowy,

w którym znajduje się woda i nad nią poduszka powietrzna zapewnia stałe ciśnienie w sieci
i równomierną, ekonomiczna pracę pompy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Rys. 8. Urządzenie hydroforowe:

1-pompa, 2-silnik elektryczny, 3-hydrofor, 4-sprężarka, 5-silnik elektryczny, 6-przewód ssawny, 7-przewód

tłoczny, 8-zasilanie sieci wodociągowej, 9-przewód spustowy, 10-przewód powietrzny, 11-wodowskaz,

12-manometr, 13-odpowietrznik, 14-odoliwiacz ,15-zawór zwrotny, 16-zawory odcinające, 17-zawory

bezpieczeństwa, 18-włącznik ciśnieniowy, 19-rozrusznik samoczynny

V

p

- objętość zapełniona powietrzem, V

u

- objętość użyteczna, V

m

- objętość martwa [4, s. 108]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak przebiega obieg wody w przyrodzie?

2.

Jakie jest zapotrzebowanie na wodę dla gospodarstw domowych?

3.

Jakie jest zapotrzebowanie na wodę do różnych celów?

4.

Jakie są rodzaje wód ze względu na pochodzenie?

5.

Jakie są rodzaje ujęć wód powierzchniowych?

6.

Jakie są rodzaje ujęć wód podziemnych?

7.

Jakie są rodzaje zanieczyszczeń wody?

8.

Jakie są metody uzdatniania wody?

9.

Jak działają filtry wody?

10.

Jak działają osadniki oczyszczające wodę?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz, zapotrzebowanie na wodę dla jednostki osadniczej, w której znajduje się 20

gospodarstw domowych, przyjmując, że w każdym z nich mieszka 3 osoby. Ścieki
odprowadzane są do bezodpływowych zbiorników ścieków zlokalizowanych na właścicieli.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

odszukać odpowiednie wymagania dotyczące zapotrzebowania na wodę,

2)

wykonać obliczenia,

3)

przeanalizować otrzymane wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Porównaj analizę wody ze studni z wartościami dopuszczalnymi. Zapisz uwagi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

odczytać wartości poszczególnych zanieczyszczeń w wodzie,

2)

porównać je z wartościami dopuszczalnymi,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

4)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

analiza wody wykonana prze stację sanitarno-epidemiologiczną,

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Dokonaj montażu domowego zestawu filtrów wody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić plan działania uwzględniający kolejne czynności oraz niezbędne materiały
i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu filtrów wody ,

6)

zamontować zestaw filtrów wody,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw filtrów wody,

–

instrukcja montażu zestawu,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

wiertarka udarowa,

–

wiertła,

–

kołki rozporowe lub wkręty,

–

komplet wkrętaków,

–

komplet kluczy płaskich,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić kryteria dotyczące jakości wody?

2)

obsłużyć domowe urządzenia stosowane do uzdatniania wody?

3)

podłączyć urządzenie hydroforowego instalacji wodociągowej?

4)

wyjaśnić zasady działania osadników i filtrów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.2. Sieci wodociągowe

4.2.1. Materiał nauczania

Woda dostarczana do odbiorców powinna spełniać warunki odnośnie:

–

jakości, czyli czystości,

–

ilości, w zależności od liczy odbiorców i ich zapotrzebowania,

–

ciśnienia.
Dostarczanie wody do odbiorców następuje poprzez sieci wodociągowe. Są to zespoły

przewodów wraz z uzbrojeniem prowadzone pod ulicami, terenami zielonymi chodnikami na
głębokości minimum 40 cm poniżej głębokości przemarzania gruntu (rys. 9) dla średnic do
1000 mm.

Rys. 9. Podział polski na strefy przemarzania gruntu [4, s. 258]

Wyróżniamy systemy sieci wodociągowych:

–

rozgałęziony (rys. 10), w którym odbiór wody odbywa się tylko z jednej strony,

–

obwodowy (rys. 11), inaczej zamknięty lub pierścieniowy, charakteryzujący się tym, że
odbiorcy zasilani są z kilku stron. Drugi z systemów jest korzystniejszy, gdyż zapobiega
odcięciu dopływu wody w przypadku awarii sieci wodociągowej.

Rys. 10. System rozgałęziony [5, s. 58]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 11. System obwodowy [5, s. 58]

Materiały z jakich budowane są sieci wodociągowe:

a)

rury żelbetowe, łączone na pióro i wpust,

b)

rury żeliwne, łączone kielichowo,

c)

rury stalowe ocynkowane łączone na gwint lub kołnierzowo,

d)

rury z polichlorku winylu (PVC) łączone za pomocą klejenia lub kielichowo(rys. 12),

e)

z polietylenu (PE) łączone za pomocą zgrzewania.

Rys. 12. Połączenie rozłączne kielichowe rur PVC:

1-sfazowany bosy koniec rury, 2-kielich rury, 3-uszczelka gumowa [4, s. 248]

Sieci wodociągowe prowadzone są pod ulicami, chodnikami pasami zieleni na głębokości

minimum 40 cm poniżej głębokości przemarzania gruntu.

Etapy wykonania połączenia gwintowanego rur stalowych:

a)

trasowanie długości rury,

b)

cięcie rury,

c)

gratowanie czyli usuwanie zadziorów po cięciu,

d)

gwintowanie rury,

e)

sprawdzenie gwintu złączką,

f)

nawijanie uszczelnienia czyli taśmy teflonowej lub włókna konopnego z pastą,
uszczelniającą na koniec rury zgodnie z gwintem,

g)

nakręcanie złączki.

Przy wykonywaniu innych połączeń korzystamy z instrukcji producentów rur i urządzeń.

Do elementów regulacyjno zabezpieczających, czyli uzbrojenia sieci wodociągowej

zaliczamy:
a)

zasuwy (rys. 13) i zawory odcinające umieszczane w miejscach rozgałęzień a na
odcinkach prostych co około 400 m,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rys. 13. Zasuwa klinowa

1-pokrywa skrzynki ulicznej, 2-sworzeń, 3-skrzynka uliczna, 4-kaptur, 5-pokrywa dzwonu, 6-dzwon,

7-przedłuzenie trzpienia, 8-sprzęgło, 9-trzpień, 10-dławica górna, 11-dławica dolna, 12-uszczelka, 13-śruby,

14-pokrywa, 15-uszczelka, 16-kadłub zasuwy, 17-klin, 18-nakretka trzpienia, 19,20-pierścienie uszczelniające

[4, s. 254]

b)

zawory zwrotne grzybkowe lub klapowe przepuszczają wodę w jednym kierunku
(rys. 14),

Rys. 14. Zawory zwrotne: a) klapowy, b) grzybkowy [4, s. 254]

c)

zawory bezpieczeństwa sprężynowe lub ciężarkowe wypuszczają nadmiar wody
w sytuacji nadmiernego wzrostu ciśnienia,

d)

hydranty podziemne i nadziemne (rys 15) umożliwiające pobór wody do celów
pożarowych, umieszczane są co około 100 m,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Rys. 15. Hydranty a) podziemny b) nadziemny

1-kadłub żeliwny, 2-podstawka, 3-grzybek, 4-uchwyt kłowy, 5-pokrywka, 6-podkładka trzpienia, 7-pokrywka

dławicy, 8-dławica, 9-ochrona dławicy, 10-kaptur do klucza ręcznego, 11-sróba z podkładką, 12-trzpeń,

13-nakrętka trzpienia, 14-przedłużenie trzpienia, 15-koryto, 16,17-śruby, 18,21,22-uszczelki gumowe,

19,20-uszczelki skórzane, 23-skrzynka uliczna, 24-kolanko stopowe [4, s. 255]

e)

zdroje uliczne służą do czerpania wody do celów sanitarnych przy cmentarzach,
targowiskach,

f)

odpowietrzniki (rys. 16) umieszczane na przewodach o średnicy powyżej 250 mm
w najwyższych punktach rurociągu,

Rys. 16. Odpowietrznik [4, s. 256]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

g)

odwodnienia przewodów (rys. 17) umieszczane na przewodach o średnicy powyżej
300mm w najniższych punktach rurociągu,

Rys. 17. Odwodnienie

1-sieć wodociągowa, 2- zasuwa, 3- stojak, 4-izolacja cieplna, 5-kręgi betonowe, 6- hydrant pożarowy, 7-zasuwa,

8-odpływ, 9-tłuczeń [4, s. 256]

Etapy wykonania sieci wodociągowej:

a)

geodezyjne wytyczenie sieci wodociągowej,

b)

wykonanie wykopów na głębokość wynikająca z projektu,

c)

wykonanie podsypki z piasku 10-15 cm w gruntach spoistych,

d)

układanie rurociągu i montaż uzbrojenia zgodnie z wytycznymi zawartymi w projekcie,

e)

wykonanie próby szczelności przewodów,

f)

zasypanie gruntem rodzimym lub piaskiem grubości 30 cm bez uszkodzenia przewodu
i obiektów,

g)

ułożenie taśmy znacznikowej,

h)

zasypywanie z jednoczesnym zagęszczaniem przy sposobie ręcznym warstwami grubości
15 cm i 30 cm przy zagęszczaniu maszynowym,

i)

płukanie i dezynfekcja przewodów.

Zasady wykonania wykopów:

a)

wykonanie wykopu należy rozpocząć w najniższym punkcie,

b)

grunt należy odkładać w odległości min 50 cm od krawędzi wykopu,

c)

wykopy bez obudowy wykonuje się tylko w gruntach suchych gruntach skalistych do 4 m,
spoistych do 1,5 m a innych do 1 m,

d)

wykopy

wąskoprzestrzenne

należy

odeskować

z

zastosowaniem

rozpór,

a szerokoprzestrzenne odpowiednimi podporami,

e)

dno wykopu powinno być równe ustawione ze spadkiem zadanym w projekcie, wykonane
bez naruszenia naturalnej struktury gruntu.

Zasady montażu przewodów sieci wodociągowej:

a)

montaż przewodów z tworzyw sztucznych należy wykonywać w temperaturze od 0

°

C

do 30

°

C,

b)

opuszczanie i układanie przewodów,

c)

przewód po ułożeniu powinien ściśle przylegać do podłoża na całej długości
w co najmniej ¼ swojego obwodu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

d)

złącza powinny być odsłonięte do czasu próby szczelności,

e)

przejścia przewodów przez przeszkody terenowe takie jak drogi, tory kolejowe, powinny
być wykonane wg ustaleń projektowych, najczęściej wymagana jest rura osłonowa.

Próba szczelności przewodów sieci wodociągowej przebiega wg następujących zasad:

a)

przeprowadzana jest wodą o temperaturze do 20

°

C,

b)

po całkowitym napełnieniu i odpowietrzeniu sieć należy pozostawić go na 12 godzin
w celu ustabilizowania,

c)

ciśnienie wody w sieci podnosi się do ciśnienia próbnego wg zaleceń projektowych
najczęściej 1,5 razy większego niż ciśnienie robocze sieci,

d)

po ustabilizowaniu ciśnienia próbnego przez 30 minut sprawdzamy jego poziom,

e)

po zakończeniu próby szczelności należy zmniejszyć ciśnienie wody powoli w sposób
kontrolowany.

Zasady bhp podczas wykonywania sieci wodociągowej:

a)

odpowiednie ubranie robocze,

b)

sprawne narzędzia i urządzenia,

c)

ład i porządek na stanowisku pracy,

d)

codziennie przed wejściem do wykopu należy sprawdzić stan jego obudowy,

e)

schodzenie i wychodzenie z wykopu po odpowiedniej drabince,

f)

do wykopu nie wolno wrzucać żadnych narzędzi i przedmiotów,

g)

opuszczanie i podnoszenie elementów o masie ponad 250 kg tylko za pomocą urządzeń
mechanicznych,

h)

usuwanie zabezpieczenia wykopu powinno odbywać się równocześnie z jego
zasypywaniem,

i)

teren na którym prowadzi się roboty ziemne należy ogrodzić i ustawić tablice
ostrzegawcze,

j)

przejścia nad wykopami należy wykonywać w formie mostków o szerokości minimum
0,7 m z poręczami,

k)

gdy mostek ma służyć do ręcznego przenoszenia ciężarów, jego szerokość musi być
większa i wynosić 1,20 m,

l)

podczas ręcznego prowadzenia robót ziemnych, nadzorujący powinien ustawić
robotników w takich odległościach od siebie, aby narzędziami nie mogli oni spowodować
wypadku,

m)

do prac wykonywanych sprzętem mechanicznym wolno dopuszczać jedynie pracowników
mających do tego uprawnienia,

n)

zabronione jest przebywanie robotników pod wysięgnikami koparek,

o)

w przypadku natrafienia w czasie pracy na niewypały lub jakiekolwiek podziemne
przewody, należy natychmiast przerwać roboty aż do ustalenia, czy możliwe jest dalsze
prowadzenie prac w tym miejscu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są systemy sieci wodociągowych?

2.

Z jakich materiałów wykonuje się przewody sieci wodociągowych?

3.

Jakie jest uzbrojenie sieci wodociągowej?

4.

Jakie rodzaje prac przy montażu sieci wodociągowej?

5.

Jakie są zasady przy wykonaniu wykop pod sieci wodociągowe?

6.

Jakie są zasady montażu przewodów sieci wodociągowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

7.

Jak przeprowadzana jest próba szczelności sieci wodociągowej?

8.

Jakie są przepisy bhp podczas wykonywania sieci kanalizacyjnej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj połączenie gwintowane rur stalowych ocynkowanych i zaizoluj je taśmą Denso.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do połączenia gwintowanego rur stalowych,

6)

wykonać połączenie gwintowane rur stalowych ocynkowanych,

7)

zaizolować rury taśmą Denso,

8)

uporządkować stanowisko pracy,

9)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rury stalowe ocynkowane i złączki,

–

gwintownica do rur stalowych,

–

piłka do metalu,

–

komplet kluczy hydraulicznych,

–

imadło typu pionier,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj połączenie zgrzewane rur polietylenowych (PE).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do połączenia zgrzewanego rur PE,

6)

wykonać połączenie zgrzewane rur PE,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rury i złączki,

–

ręczna zgrzewarka doczołowa do rur PE,

–

obcinak do rur,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

W wykopie o długości 8 m dokonaj montażu przewodów sieci wodociągowej, wykonanej

z rur PVC łączonych kielichowo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu sieci wodociągowej,

6)

wykonać prawidłowo i zabezpieczyć wykop,

7)

zamontować odcinek sieci wodociągowej w/g załączonej dokumentacji,

8)

prawidłowo zasypać wykop,

9)

uporządkować stanowisko pracy,

10)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

11)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rury PVC do budowy sieci wodociągowej,

–

projekt techniczny sieci wodociągowej,

–

pilnik,

–

piłka do metalu,

–

pasta bhp,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

W wykopie długości 5 m dokonaj montażu przewodów sieci wodociągowej wykonanej

z rur polietylenowych zgrzewanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu sieci wodociągowej z rur polietylenowych,

6)

wykonać prawidłowo i zabezpieczyć wykop,

7)

zamontować odcinek sieci wodociągowej wg załączonej dokumentacji,

8)

prawidłowo zasypać wykop,

9)

uporządkować stanowisko pracy,

10)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

11)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rury do budowy sieci wodociągowej,

–

projekt techniczny sieci wodociągowej,

–

szpadel,

–

zgrzewarka do rur polietylenowych,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj próbę szczelności odcinka sieci wodociągowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić plan działania uwzględniający kolejne czynności oraz niezbędne materiały
i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do wykonania próby szczelności sieci wodociągowej,

6)

wykonać próbę szczelności sieci wodociągowej,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

pompa do wykonywania prób ciśnieniowych,

–

czasomierz,

–

klucze hydrauliczne,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 6

Dokonaj montażu zasuwy na przewodzie sieci wodociągowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu zasuwy,

6)

prawidłowo zamontować zasuwę na sieci wodociągowej,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rury do budowy sieci wodociągowej,

–

zasuwa o średnicy odpowiadającej średnicy sieci wodociągowej wraz z dokumentacją
techniczną producenta,

–

komplet kluczy hydraulicznych,

–

komplet wkrętaków,

–

komplet kluczy płaskich,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

dobrać materiały, narzędzia i sprzęt do budowy sieci wodociągowej?

2)

wykonać i zabezpieczyć wykopy?

3)

ułożyć w wykopie i zmontować przewody sieci wodociągowej
w określonej technologii?

4)

zamontować uzbrojenie na przewodach sieci wodociągowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3. Sieci kanalizacyjne

4.3.1. Materiał nauczania

W zależności od pochodzenia wyróżniamy ścieki:

–

bytowe, związane z codziennym życiem ludzi,

–

przemysłowe, poprodukcyjne,

–

wody opadowe, z deszczu i topniejącego śniegu,

W zależności od rodzaju odprowadzanych ścieków wyróżniamy sieci kanalizacyjne:

–

pełne, odprowadzające wszystkie rodzaje ścieków,

–

częściowe odprowadzające ścieki bytowe lub przemysłowe lub wody opadowe.

Kanalizacja pełna może być wykonana jako:

–

ogólnospławna, gdzie wszystkie rodzaje ścieków płyną jednym kanałem,

–

rozdzielcza, odprowadzająca poszczególne rodzaje ścieków oddzielnymi kanałami.

W zależności od sposobu pracy wyróżniamy sieci:

–

grawitacyjne, w których odprowadzanie ścieków następuje dzięki spadkom przewodów,

–

podciśnieniowe (rys.18), gdzie ścieki są zasysane przewodami podciśnieniowymi do stacji
próżniowej, a następnie kanalizacją grawitacyjną do oczyszczalni. Jedna stacja obsługuje
do 1500 mieszkańców w promieniu do 2 km.

Rys. 18. Elementy kanalizacji podciśnieniowej

1-grawitacyjny odpływ ścieków z budynku, 2-studzienka z zaworem opróżniającym, 3-przewód podciśnieniowy,

4-otwór rewizyjny, 5-budynek stacji próżniowej, 6-zbiornik próżniowy do gromadzenia ścieków, 7-pompa

próżniowa, 8-pompa ściekowa podająca ścieki do sieci przewodów grawitacyjnych lub bezpośrednio do

oczyszczalni [3, s. 76]

–

ciśnieniowe (rys. 19), stosowane na terenach o niekorzystnym ukształtowaniu terenu
i rzadkiej zabudowie. Ścieki spływają do pompowni zbiornikowych przy każdym
przyłączu kanalizacyjnym skąd są tłoczone do pompowni magistralnych a następnie do
sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej i oczyszczalni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Rys. 19. Kanalizacja ciśnieniowa:

1-grawitacyjny odpływ ścieków z budynku, 2- urządzenie zbiornikowo- tłoczne, 3-pompa ściekowa, 4-przewody

ciśnieniowe, 5-studzienka przed oczyszczalnia ścieków [3, s. 77]

Kanały sieci kanalizacyjnej wykonuje się z:

a)

cegły kanalizacyjnej murowanej,

b)

rur i kształtek kamionkowych odpornych na kwasy i zasady łączonych kielichowo
z uszczelnieniem sznurem konopnym lub uszczelkami gumowymi,

c)

rur betonowych i żelbetowych łączonych najczęściej na pióro i wpust (rys. 19)
stosowanych przy sieci przy większych średnicach,

Rys. 20. Rury betonowe [1, s. 247]

d)

rur i kształtek z tworzyw sztucznych(rys. 21) takich jak polichlorek winylu -PVC,
polipropylen- PP łączone kielichowo z uszczelką gumową.

Rys. 21. Kształtki kanalizacyjne z PVC [1, s. 248]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Uzbrojenie sieci kanalizacyjnej:

–

Studzienki rewizyjne (rys. 22) stosowane w miejscach połączen kanałów, zmiany
kierunku i spadku przewodów oraz na odcinkach prostych co około 70 m. Umożliwiaja
kontrolę i czyszczenie sieci. Dno studzienki czyli kineta ma ukształtowane kanały
ułatwijące przepływ ścieków (rys. 23). Studzienki rewizyjne wykonywane sa z elementów
ż

elbetowych i z tworzyw sztucznych.

Rys. 22. Studzienka rewizyjna z PVC [4, s. 343]

Rys. 23. Przykładowe kinety z PVC [4, s. 343]

–

Studzienki włazowe budowane na kanałach przełazowych, czyli o wysokości powyżej
1 m.

–

Studzienki kaskadowe (rys. 25) budowane w celu zredukowania nadmiernych spadków
kanałów, wynikających z warunków terenowych (rys. 24). Studzienki te zapobiegają zbyt
dużej prędkości przepływu ścieków powyżej 3 m/s, mogących niszczyć ścianki kanałów.

Rys. 24. Profil trasy ze studzienkami kaskadowymi [1, s. 301]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Rys. 25. Profil trasy ze studzienkami kaskadowymi[1, s. 300]

–

Wpusty deszczowe uliczne (rys. 26), służące d odprowadzania wody podczas opadów
atmosferycznych z powierzchni jezdni,

Rys. 26. Wpusty deszczowe uliczne a) z syfonem b) bez syfonu [1, s. 303]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Studzienki płuczące (rys. 27), służące do udrażniania sieci kanalizacyjnej.

Rys. 27. Studzienka płucząca: a)przekrój pionowy, b)przekrój poziomy

1-kanały dopływowe, 2-kanał odpływowy, 3-klapa, 4-górny poziom spiętrzenia wody, 5-przewód przelewowy,

6- lina do otwierania klapy, 7-urzdzenie do otwierania klapy za pomocą linki [1, s. 302]

Przelewy burzowe odprowadzające silnie rozrzedzone ścieki z sieci do rzek jezior w okresie
ulewy (rys. 28).

Rys. 28. Schemat przelewu burzowego

1-komora przelewowa, 2-kanał, 3- komora progu przelewowego, 4-kanał burzowy, 5-wylot kanału burzowego

z kratą, 6-poziom wody w odbiorniku [1, s. 296]

Separatory (rys. 29) łączące kanały w sieciach półrozdzielczych.

Rys. 29. Schemat separatora a) praca separatora w czasie ulewnego deszczu b) praca separatora w początkowej

fazie deszczu c) rzut z góry

1-kanał dopływowy ścieków opadowych, 2-kanał odpływowy do odbiornika ścieków opadowych, 3-kanał

ś

ciekowy do oczyszczalni ścieków [1, s. 297]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Pompownie ścieków (rys. 29), stosowane przy niekorzystnym ukształtowaniu terenu dla
wykonania sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej.

Rys. 30. Schemat pompowni ścieków:

1-skrzynka sterownicza, 2-zbiornikprzepompowni, 3-rurociag tłoczny kanalizacji, 4-zawór odcinający, 5-zawór

zwrotny, 6-przewód tłoczny, 7-poziom awaryjny, 8-poziom maksymalny, 9-poziom minimalny, 10-grawitacyjny

napływ ścieków [4, s. 356]

Etapy wykonania sieci kanalizacyjnej:

–

geodezyjne wytyczenie sieci kanalizacyjnej inaczej trasowanie najczęściej równolegle
do ulicy pod jezdniami, chodnikami i pasami zieleni,

–

wykonanie wykopów na głębokość wynikająca z projektu minimalnie 20 cm poniżej
głębokości przemarzania gruntu i szerokości zależnej o średnicy kanałów,

–

w zależności od warunków wykonanie zabezpieczeń (rys. 31), i odwodnień wykopów
(rys. 32),

Rys. 31. Szczelna obudowa wykopów: a)płytkich b)głębokich

1-bale lub wypraski poziome, 2-nakładki, 3-rozpory [1, s. 308]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Rys. 32. Bezpośrednie odwodnienie wykopów ze studni czerpalnej

1-podłoże, 2-studzienka czerpalna, 3-przewód ssący [1, s. 308]

–

układanie rurociągu i montaż uzbrojenia zgodnie z projektem(rys. 33),

Rys. 33. Układanie rur: a) na podłożu żwirowo piaskowym, b) na podłożu betonowym [1, s. 309]

–

odbiór techniczny sieci kanalizacyjnej,

–

zasypywanie z jednoczesnym zagęszczaniem przy sposobie ręcznej warstwami grubości
15 cm i 30 cm przy zagęszczaniu maszynowym,

Podczas odbioru sieci kanalizacyjnej sprawdza się:

–

zgodność robót z dokumentacją techniczną,

–

jakość użytych materiałów,

–

sposób wykonania,

Po sprawdzeniu wyniki spisywane są w formie protokołu

Konserwacja kanałów polega na ich dezynfekowaniu dostępnymi środkami chemicznymi

według zaleceń producenta oraz ich czyszczeniu. Kanały zatykają się wskutek niewłaściwego
użytkowania, a szczególnie spławiania takich odpadków jak gruz, liście, szmaty, smary czy
smoły.

Określanie stopnia zamulenia wykonuje dwóch pracowników. Pierwszy opuszcza do

studzienki lampę elektryczną kanalizacyjną, umocowaną na drążku. W drugiej studzience
robotnik widzi w lustrze nachylonym pod kątem 45

°

prześwietlone wnętrze kanału.

Czystość kanałów utrzymuje się płucząc je silnym strumieniem wody najczęściej

z hydrantu przeciwpożarowego. Wykorzystuje się także piłki gumowe zaczepione na cienkiej
lince, które unoszone do góry powodują, że prąd wody spłukuje dolną część kanału(rys. 34).
Przy większych zanieczyszczeniach czyszczenie odbywa się za pomocą specjalnych
przyrządów np. przedstawionych na rysunku 35.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Rys. 34. Oczyszczanie kanału za pomocą piłki gumowej [4, s. 441]

Rys. 35. Przyrządy do oczyszczania kanałów:

a) drążki składane, b) wiadro, c) szuflada zębata, d) szuflada gładka, e) skrobaczki [4, s. 441]

Zasady bhp podczas wykonywania sieci kanalizacyjnej:

a)

odpowiednie ubranie robocze,

b)

sprawne narzędzia i urządzenia,

c)

ład i porządek na stanowisku pracy,

d)

zabezpieczenia miejsca pracy barierkami ochronnymi, znakami drogowymi, mostkami
komunikacyjnymi,

e)

codziennie przed wejściem do wykopu należy sprawdzić stan jego obudowy,

f)

schodzenie i wychodzenie z wykopu po odpowiedniej drabince ulokowanej nie dalej
niż 10m od stanowiska pracy,

g)

do wykopu nie wolno wrzucać żadnych narzędzi i przedmiotów,

h)

osuszanie i podnoszenie elementów o masie ponad 250 kg tylko za pomocą urządzeń
mechanicznych,

i)

usuwanie zabezpieczenia wykopu powinno odbywać się równocześnie z jego
zasypywaniem,

j)

kończąc pracę wykop należy dodatkowo zabezpieczyć balami,

k)

przed wejściem do istniejącej sieci kanalizacyjnej należy ja dobrze przewietrzyć,

l)

zabronione jest przebywanie robotników pod wysięgnikami koparek,

m)

w przypadku natrafienia w czasie pracy na niewypały lub jakiekolwiek podziemne
przewody, należy natychmiast przerwać roboty aż do ustalenia, czy możliwe jest dalsze
prowadzenie prac w tym miejscu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są rodzaje ścieków?

2.

Jakie są rodzaje sieci kanalizacyjnych?

3.

Jak działa kanalizacja grawitacyjna?

4.

Jak działa kanalizacja podciśnieniowa?

5.

Jak działa kanalizacja ciśnieniowa?

6.

Z jakich materiałów wykonuje się przewody sieci wodociągowych?

7.

Jaką rolę pełni uzbrojenie sieci kanalizacyjnych?

8.

Jakie rodzaje prac przy montażu sieci kanalizacyjnych?

9.

Jakie są zasady montażu przewodów sieci kanalizacyjnych?

10.

Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu odbioru i próbie szczelności?

11.

Jakie są przepisy bhp podczas wykonywania sieci kanalizacyjnej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj montaż przewodów sieci kanalizacyjnej o długości 7 m, wykonanych z rur PVC,

łączonych kielichowo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności,
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu sieci kanalizacyjnej,

6)

zamontować odcinek sieci kanalizacyjnej wg załączonej dokumentacji,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rury do budowy sieci wodociągowej,

–

projekt techniczny sieci kanalizacyjnej,

–

szpadel,

–

pilnik,

–

pasta bhp,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż przewodów sieci kanalizacyjnej o długości 5m, wykonanej z rur

kamionkowych, łączonych kielichowo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu sieci kanalizacyjnej,

6)

zamontować odcinek sieci kanalizacyjnej wg załączonej dokumentacji,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rury kamionkowe do budowy sieci wodociągowej,

–

uszczelnienie rur kamionkowych, sznur konopny lub uszczelki

–

projekt techniczny sieci kanalizacyjnej,

–

szpadel,

–

ubijak do sznura konopnego, zaprawa cementowa, kielnia,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj montaż studzienki rewizyjnej z tworzyw sztucznych na sieci kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu studzienki rewizyjnej,

6)

zamontować prawidłowo studzienkę rewizyjną na sieci kanalizacyjnej,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kompletna studzienka kanalizacyjna z tworzyw sztucznych wraz z dokumentacją

techniczną producenta,

–

szpadel

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

komplet wkrętaków,

–

komplet kluczy płaskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wykonaj montaż urządzeń pompowni ścieków z tworzyw sztucznych na istniejącej sieci

kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu pompowni ścieków,

6)

zamontować prawidłowo pompownię ścieków,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kompletna pompownia ścieków z tworzyw sztucznych wraz z dokumentacją techniczną
producenta,

–

szpadel

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

komplet wkrętaków,

–

komplet kluczy płaskich,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj odbiór sieci kanalizacyjnej i zaproponuj wzór druku protokołu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić plan działania uwzględniający kolejne czynności oraz niezbędne materiały
i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do wykonania odbioru sieci kanalizacyjnej ,

6)

sporządzić wzór protokołu odbioru sieci kanalizacyjnej,

7)

wykonać odbiór sieci kanalizacyjnej,

8)

wypełnić protokół odbioru sieci kanalizacyjnej,

9)

uporządkować stanowisko pracy,

10)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

11)

zaprezentować efekty swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozróżnić systemy kanalizacji?

2)

dobrać materiały, narzędzia i sprzęt do budowy sieci kanalizacyjnej?

3)

wykonać i zabezpieczyć wykopy?

4)

układać i montować przewody sieci kanalizacyjnej w określonej
technologii?

5)

obsłużyć urządzenia przepompowni ścieków?

6)

zamontować uzbrojenie sieci kanalizacyjnej?

7)

zdezynfekować oraz przepłukać kanały?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.4. Oczyszczalnie ścieków

4.4.1. Materiał nauczania

Określając stopień zanieczyszczenia ścieków oznaczamy przede wszystkim

–

BZT

5

czyli pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu,

–

masę zawiesiny ściekach,

–

inne związki chemiczne.

Zależnie od procesów oczyszczania ścieków rozróżniamy metody oczyszczania:

–

mechaniczne, polegające na usuwaniu zanieczyszczeń stałych przez cedzenie na kratach,
sitach, osadzanie, czyli tzw. sedymentację w piaskownikach i osadnikach, wznoszenie
w odtłuszczaczach i filtrowanie w filtrach mechanicznych lub piaskowych,

–

chemiczne, polega na usuwaniu lub neutralizowaniu zanieczyszczeń przez koagulację
czyli łączenie się cząstek koloidalnych w większe zespoły, co powoduje szybsze
wytrącanie się tego typu zanieczyszczeń oraz neutralizację czy chlorowanie,

–

biologiczne,

polegające

na

neutralizowaniu

zanieczyszczeń

organicznych,

z wykorzystaniem bakterii tlenowych i beztlenowych, wraz ze wzrostem temperatury proces
jest szybszy.

Wśród urządzeń związanych z wstępnym oczyszczaniem ścieków wyróżniamy:

–

bezodpływowe szczelne zbiorniki inaczej szamba w których zawiesiny ścieków podlegają
gniciu,

–

przepływowe szczelne osadniki gnilne dwu i trzykomorowe (rys. 36), z których mniej
zanieczyszczone, rozrzedzone ścieki poprzez drenaż mogły być odprowadzne do gruntu,

Rys. 36. Schemat dołu gnilnego trzykomorowego [1, s. 318]

–

osadniki przepływowe dwukondygnacyjne Imhoffa i Omsa (rys.37) wykonane z żelbetu.
Ze ścieków dopływających do komory osadzania wytrącają się zawiesiny, które przez
szczelinę spadają do komory fermentacji osadów. Wytwarzający się tam gaz gromadzi się
w górnej strefie osadnika i odpływa na zewnątrz. Taka konstrukcji oddziela nowe,
dopływające ścieki od fermentującego osadu i gazów gnilnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Rys. 37. Osadnik dwukondygnacyjny: a)Imhoffa b)Omsa

1-komora osadzania, 2-szczelina, 3-komora fermentacyjna, 4-osad, 5 kożuch, 6-komora gazowa, 7-rura do

usuwania osadu, 8- przewód do rozluźniania osadu [1, s. 320]

Po wstępnym oczyszczeniu ścieki odprowadzne są do gruntu lub wód powierzchniowych

gdzie nastepuje dalsze doczyszczanie.

Oczyszczanie w gruncie można prowadzi stosując:

–

Studnie chłonne(rys.nr.38) wykonywane z kręgów na gruntach piaszczystych. Służą do
oczyszczania małych ilości ścieków. Ścieki wsiąkają w grunt poprzez dno zbudowane
jako filtr odwrotny i i otwory w ścianach studni.

Rys. 38. Studnia chłonna:

1-rura wentylacyjna 2-deska zabezpieczająca przed rozmyciem 3-filtr odwrotny [4, s. 382]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

–

Drenaż rozsączający o różnych układach przewodów (rys. 39), wykonywany w gruntach
o dostatecznej przepuszczalności. Wykonywany jest z rur drenarskich karbowanych
z tworzyw sztucznych lub z ceramicznych rurek drenarskich. Drenaż składa się z ciągów
drenowych długości do 20 m zakończonych wywiewkami wyniesionymi 0,5 m nad
terenem. Zagłębienie przewodów powinno wynosić od 0,5 m do 1,8 m. Przewody
powinny być obłożone warstwą o większym uziarnieniu jak żwir, żużel zapobiegającą
zatykaniu otworów.

Rys. 39. Układy drenażu rozsączającego [4, s. 386]

–

Pola irygowane, pola nawadniane czy filtry gruntowe (rys.nr.40), których praca polega
na zalewaniu ściekami wydzielonych działek gruntu o dobrych właściwościach
filtracyjnych.

Rys. 40. Przykładowe rozwiązania filtru gruntowego:

1-warstwa podtrzymująca zasypkę 2-wspomagajaca warstwa filtracyjna 3-dren 4-zasypka [4, s. 386]

–

Oczyszczalnie roślinno- glebowe działają z równoczesnym wykorzystaniem roślin
o dużych potrzebach pokarmowych jak wierzba wiciowa czy wysokie trawy. Zaletą tego
typu oczyszczania jest prosta budowa i duża skuteczność.

Doczyszczanie ścieków może także następować w środowisku wodnym wykorzystując

zjawisko biologicznego samoczyszczenia się wód. Ze względu na różnice w procesach
technologicznych rozróżnia się stawy:
a)

stabilizacyjne wyłącznie wykorzystujące zjawiska naturalne,

b)

napowietrzane wyposażone w urządzenia zwiększające dopływ tlenu np. aeratory
(rys. 41).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Rys. 41. Schemat aeratora:

1-dopływ, 2-anaerobowa strefa osadowa, 3-aerator liniowy, 4-odpływ, 5-kolektor powietrza, 6-pomost roboczy,

7-przewód odprowadzający powietrze, 8-pływak, 9-lekka obudowa, 10-wzmocnienie, 11-rura perforowana lub

filtrom, 12-fundament [4, s. 397]

c)

rybne, z rzęsą wodną i systemami bagiennymi.

Proces oczyszczania biologicznego można także organizować w sposób sztuczny budując:

–

Małe złoża biologiczne (rys. 42),w których ścieki oczyszczone mechanicznie są
oczyszczane przez bakterie tlenowe i mikroorganizmy tworzące błonę na porowatej
dobrze napowietrzonej warstwie złoża z koksu.

Rys. 42. Małe złoże biologiczne [5, s. 171]

–

Osadniki z osadem czynnym (rys. 43), w których ścieki rozkładane są przez
mikroorganizmy tworzące galaretowane zawiesiny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Rys. 43. Przekrój przez osadnik z osadem czynnym [5, s. 171]

Najczęściej proces oczyszczania przebiega wieloetapowo. Metody mechaniczne

i biologiczne wspomagają metody chemiczne polegające na dodaniu środków chemicznych
tworzących z fosforanami i azotynami kłaczkowate substancje, usuwane w osadnikach.
Przykład domowe bezobsługowej oczyszczalni ścieków pokazuje rys. 44 a komunalnej
centralnej oczyszczalni ścieków rys.45.

Rys. 44. Domowa przydomowa oczyszczalnia ścieków:

1-ścieki gospodarcze, 2-tłuszczownik jako element dodatkowy, 3-ścieki fekalne 4-zbiornik oczyszczania

biologicznego, 5-studzienka rozprowadzająca, 6-studzienka zamykająco-wentylacyjna, 7-wywiewka

wentylacyjna, 8-studzienka wód opadowych [1, s. 322]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Rys. 45. Schemat centralnej komunalnej oczyszczalni ścieków [5, s. 170]

Usuwając ścieki do gruntu i wody należy spełnić wymagania:

a)

temperatura ścieków do 35

°

C,

b)

odczyn pH pomiędzy 6,5 a 9,

c)

BZT

5

mniejsze niż 30 mg/dm

3

,

d)

nie mogą zawierać zawiesin powyżej 50 mg/dm

3

,

e)

nie mogą zawierać związków chloru, fluorków, fenoli, substancji ropopochodnych ponad
dopuszczalne normy,

f)

nie mogą również powodować zmiany fauny, flory, barwy, zapachu, osadów i piany
w środowisku do którego są usuwane.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie wielkości określają zanieczyszczenie ścieków?

2.

Jakie wyróżniamy metody oczyszczania ścieków?

3.

Na czym polega mechaniczne oczyszczanie ścieków?

4.

Na czym polega biologiczne oczyszczanie ścieków?

5.

Jakie urządzenia stosujemy do wstępnego oczyszczania ścieków?

6.

Jak oczyszczamy ścieki w środowisku gruntowym?

7.

Jak oczyszczamy ścieki w środowisku wodnym?

8.

Jak działa złoże zraszane?

9.

Jak działa osadnik z osadem czynny?

10.

Z jakich elementów oczyszczających ścieki składa się oczyszczalnia komunalna?

11.

Jakie wymagania stawia się wodzie ze ścieków usuwanej do gruntu i wody?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj montaż przydomowej oczyszczalni ścieków z drenażem rozsączającym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu oczyszczalni ścieków z drenażem rozsączającym,

6)

zmontować oczyszczalnię ścieków z drenażem rozsączającym wg załączonej
dokumentacji,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

elementy oczyszczalni ścieków z drenażem rozsączającym,

–

projekt techniczny lub instrukcja producenta,

–

szpadel,

–

komplet wkrętaków,

–

komplet kluczy płaskich,

–

wiertarka kompletem wierteł,

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż przydomowej oczyszczalni ścieków pracującej z osadem czynnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić na podstawie dokumentacji plan działania uwzględniający kolejne czynności
oraz niezbędne materiały i narzędzia,

2)

określić zagrożenia bhp i pożarowe związane z wykonywaniem tego zadania,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

5)

dobrać materiały do montażu wody,

6)

zmontować oczyszczalnię ścieków z osadem czynnym wg załączonej dokumentacji,

7)

uporządkować stanowisko pracy,

8)

rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

elementy oczyszczalni ścieków z osadem czynnym,

–

projekt techniczny lub instrukcja producenta,

–

szpadel,

–

komplet wkrętaków,

–

komplet kluczy płaskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

–

wiertarka kompletem wierteł

–

kartki papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

przymiar metrowy,

–

poziomica,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozróżnić systemy kanalizacji?

2)

dobrać materiały, narzędzia i sprzęt do budowy sieci kanalizacyjnej?

3)

układać i montować przewody sieci kanalizacyjnej w określonej
technologii?

4)

obsłużyć urządzenia przepompowni ścieków?

5)

zamontować uzbrojenie sieci kanalizacyjnej?

6)

zdezynfekować oraz przepłukać kanały?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 25 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Pobór wody spod dna rzeki to

a)

studnia kopana.

b)

studnia abisyńska.

c)

studnia wiercona.

d)

ujęcia denne.

2. Zapotrzebowanie wody dla jednej osoby w gospodarstwie domowym wynosi około

a)

10 l/dobę.

b)

140 l/dobę.

c)

140 l/h.

d)

1400 l/dobę.

3. Twardość wody powodują związki:

a)

tlenu i chloru

b)

chloru i fluoru.

c)

wapnia i magnezu.

d)

wodoru i sodu.

4. Związanie rozpuszczonych substancji na powierzchni ciała stałego to

a)

sorbcja.

b)

koagulacja.

c)

napowietrzanie.

d)

sedymentacja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

5. Do utrzymania ciśnienia na stałym poziomie w sieci wodociągowej służy

a)

filtr pośpieszny.

b)

osadnik.

c)

hydrofor.

d)

zawór zwrotny.

6. Na rysunku przedstawiono

a)

zawór bezpieczeństwa.

b)

osadnik.

c)

odpowietrznik.

d)

zawór zwrotny.

7. Spadek sieci wodociągowej 2% oznacza, że na długości 30 m różnica wysokości

pomiędzy końcami wynosi
a)

2 cm.

b)

6 cm.

c)

60 cm.

d)

600 cm.

8. Przy wykonywaniu wykopu, grunt odkładamy w odległości minimum

a)

10 cm.

b)

50 cm.

c)

1 m.

d)

2 m.

9. Na rysunku przedstawiono schemat

a)

przelewu burzowego.

b)

separatora.

c)

studzienki kaskadowej.

d)

przepompowni ścieków.

10. Przed filtrem ciśnienie wody wynosi 6 bar, na filtrze spadek ciśnienia według producenta

wyniesie 30 mH

2

O, to ciśnienie za filtrem wyniesie

a)

3 MPa.

b)

3 bary.

c)

3 mH

2

O.

d)

30 bar.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

11.

BZT

5

określa

a)

pięciomiesięczne biochemiczne zapotrzebowanie tlenu.

b)

pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu.

c)

pięciokrotne biochemiczne zapotrzebowanie tlenu.

d)

pięciominutowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu.

12. Na rysunku przedstawiono schemat

a)

złoża zraszanego.

b)

osadnika gruntowego.

c)

drenaż rozsączający.

d)

filtr pospieszny.

13. Wraz ze wzrostem temperatury proces oczyszczania ścieków

a)

wzrasta.

b)

maleje.

c)

wzrasta a potem maleje.

d)

nie zmienia się.

14. Ciśnienie bezwzględne mierzone jest względem

a)

ciśnienia odniesienia.

b)

próżni.

c)

ciśnienia atmosferycznego.

d)

dowolnie przyjętego ciśnienia.

15. Jeżeli w procesie oczyszczania na 50 kg zanieczyszczeń zatrzymanych zostaje 46 kg to

jego sprawność wynosi

a)

46%.

b)

92%.

c)

96%.

d)

98%.

16. Usuwając ścieki do gruntu i wody odczyn pH powinien wynosić

a)

>7.

b)

<7.

c)

6,5 do 9.

d)

3 do 6,5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

17.

Sieci kanalizacyjne wykonywane są na głębokości minimum
a)

20cm poniżej głębokości przemarzania gruntu.

b)

1m poniżej głębokości przemarzania gruntu.

c)

powyżej głębokości przemarzania gruntu.

d)

50cm poniżej głębokości przemarzania gruntu.

18. Za pomocą urządzeń mechanicznych należy opuszczać i podnosić elementy o masie

ponad

a)

100 kg.

b)

150 kg.

c)

200 kg.

d)

250 kg.

19. Drenaż składa się z ciągów drenowych zakończonych

a)

wywiewkami wyniesionymi 0,5 m nad terenem.

b)

zaworami zwrotnymi

c)

osadnikami gnilnymi.

d)

rowem drenarskim.

20.

Na schemacie przedstawiono

a)

złoże biologiczne.

b)

osadnik Omsa.

c)

osadnik Imhoffa.

d)

osadnik z osadem z osadem czynnym.

21. Gdy wszystkie rodzaje ścieków płyną jednym kanałem mówimy o sieci kanalizacyjnej

a)

ogólnospławnej.

b)

rozdzielczej.

c)

częściowej.

d)

obwodowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

22. Na rysunku przedstawiono sieć wodociągową w układzie

a)

pierścieniowym.

b)

rozgałęzionym.

c)

obwodowym.

d)

zamkniętym.

23. Na rysunku przedstawiono schemat

a)

zaworu odwadniającego.

b)

pompowni ścieków.

c)

aeratora.

d)

drenażu rozsączającego.

24. Prędkości przepływu ścieków 2m/s to

a)

2 km/h.

b)

7,2 km/h.

c)

20 km/h.

d)

72 km/h.

25. Dezynfekcja wody wykonywana jest poprzez dodanie

a)

chloru i ozonu.

b)

manganu.

c)

wapnia i magnezu.

d)

ż

elaza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:...............................................................................

Wykonywanie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

23.

a

b

c

d

24.

a

b

c

d

25.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

6. LITERATURA

1.

Cieślowski S, Krygier K.: Technologia instalacji sanitarnych. Cz. I. WSiP, Warszawa
1998

2.

Gondowicz A., Kiciński T., śbikowski A.: Budownictwo wodne. Cz. II. WSiP, Warszawa
1991

3.

Heinrich Z. Wodociągi i kanalizacja cz.II Kanalizacja WSiP, Warszawa 1999

4.

Szpindor A.: Zaopatrzenie w wodę i kanalizacja wsi. Arkady, Warszawa 1998

5.

Technologia instalacji wodociągowych i gazowych instalacje wodociągowe. Cz.1. REA,
Warszawa 1998

6.

Nowy poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2004

7.

Poradnik kierownika budowy. PZITB. Arkady, Warszawa 1989

8.

Prawo budowlane

9.

Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych MGPiB-ITB. T.
1-4. Arkady, Warszawa 1999

Czasopisma:
–

Gospodarka Wodna Inżynieria i Budownictwo,

–

Murator,

–

Materiały budowlane,

–

Atlas budowlany.