Emile Durkheim

Solidarność mechaniczna i organiczna

• Problem stosunku miedzy osobowością jednostki a solidarnością społeczną:

• Jak to się dzieje, że jednostka, autonomizując się, staje się coraz bardziej zależna od społeczeństwa?

• W jaki sposób jednostka może być jednocześnie bardziej indywidualna i bardziej solidarna?

Odpowiedzią jest przekształcenie solidarności społecznej wynikającej z coraz bardziej intensywnego podziału pracy. Wymiana, na jakiej opierają się stosunki społeczne zakłada, że dwie istoty zależą wzajemnie od siebie. Wielkie społeczeństwa polityczne mogą zachowywać równowagę jedynie dzięki specjalizacji zadań. Podział pracy prowadzi do integracji ciała społecznego, zapewnia mu jedność, jest podstawowym źródłem solidarności społecznej.

• Solidarność między nami a drugim człowiekiem może istnieć tylko wtedy, gdy jego wyobrażenie wiąże się w naszej świadomości z wyobrażeniem nasz samych:

• kiedy związek wynika z dostrzegania podobieństwa - w solidarności mechanicznej - to wyobrażenia te zlewają się ze sobą

• kiedy związek wynika z dostrzegania różnic - w solidarności organicznej - wyobrażenie drugiego człowieka, który nas dopełnia, staje się nieodłączną częścią wyobrażenia siebie samego.

Ponieważ solidarność społeczna jest zjawiskiem całkowicie moralnym, faktem wewnętrznym, nie poddaje się ścisłej obserwacji ani mierzeniu, badać możemy ją tylko poprzez jakiś jej przejaw, fakt zewnętrzny. Przejawem i symbolem solidarności społecznej jest prawo. Tam gdzie solidarność jest silna, mocno popycha ludzi ku sobie, prowadzi do częstych kontaktów między nimi, mnoży okazje do wzajemnych stosunków. Wzajemne stosunki zaś, trwałe życie społeczne, zmierzają nieuchronnie do organizacji i przybrania określonej formy. Prawo jest właśnie tym, co w tej organizacji najbardziej stałe i sprecyzowane.

Prawo jest sprawą społeczną i ma na celu co innego niż interes stron - nawet umowy inter partes zawdzięczają społeczeństwu swoją moc wiążącą: za umawiającymi się stronami stoi społeczeństwo, gotowe zapewnić poszanowanie przyjętych zobowiązań.

Klasyfikacja przepisów prawnych wg sankcji
Przepisy o sankcji represyjnej	Przepisy o sankcji restytucyjnej
sankcja represyjna polega na zadaniu winnemu cierpienia lub przynajmniej upokorzeniu go.	sankcja restytucyjna nie zakłada cierpienia winnego, uchybienie normom prawa restytucyjnego nie jest nawet karane karą rozproszoną (wymierzaną spontanicznie przez poszczególnych członków społeczeństwa) sankcja restytucyjna nie zakłada cierpienia winnego, polega na przywróceniu poprzedniego stanu rzeczy, na przywróceniu naruszonych stosunków do ich normalnej formy
prawo karne	prawo cywilne, handlowe, proceduralne, administracyjne i konstytucyjne
pewna ilość stanów świadomości jest wspólna wszystkim członkom samego społeczeństwa, prawo represyjne jest wyrazem solidarności organicznej	sankcje bądź nie należą w ogóle do świadomości zbiorowej, bądź też wynikają jedynie z jej stanów słabych, ponieważ owym przepisom nie odpowiadają żadne nasze uczucia, te przepisy i ich sankcje nie są w nas tak głęboko zakorzenione, jak przepisy prawa represyjnego
prawo represyjne wykazuje tendencję do pozostawania w społeczeństwie w rozproszeniu	prawo restytucyjne tworzy coraz bardziej wyspecjalizowane organy: sądy, izby arbitrażowe, trybunały administracyjne, itp., wchodzi w życie tylko przy pomocy specjalnych funkcjonariuszy: urzędników, prawników, itp.
	stosunki, regulowane przez prawo kooperacyjne o sankcjach restytucyjnych i solidarność jaka znajduje w nich wyraz są wynikiem podziału pracy w społeczeństwie
Solidarność mechaniczna	Solidarność organiczna
wiąże jednostkę ze społeczeństwem bez żadnego pośrednictwa	jednostka zależy od społeczeństwa, ponieważ zależy od części, z jakich się ono składa
społeczeństwo jako typ kolektywny - zorganizowany zespół wierzeń i uczuć, wspólnych wszystkim członkom grupy	społeczeństwo jako system rozmaitych i wyspecjalizowanych funkcji, złączonych przez określone stosunki
solidarność, wypływająca z podobieństw, osiąga swoje maksimum, gdy cała nasza świadomość pokrywa się ze świadomością zbiorową i odpowiada jej we wszystkim punktach, ale nie mamy wówczas indywidualności, świadomość indywidualna jest prostym odbiciem typu zbiorowego, jednostka jest rzeczą do dyspozycji społeczeństwa	solidarność, wynikająca z podziału pracy, zakłada zróżnicowanie - każdy ma własną sferę działania, własną osobowość, indywidualność całości rozwija się tutaj równocześnie z indywidualnością część
solidarność nazwana jest organiczną, bo społeczne molekuły, które były zespolone jedynie w taki sposób, mogłyby się poruszać razem z zespołem tylko o tyle, o ile pozbawione byłyby swoich własnych ruchów - jak w przypadku molekuł ciał nieorganicznych	solidarność nazwana jest organiczną, bo społeczeństwo staje się zdolniejsze do ruchu jako całość w miarę tego, jak każdy element ma coraz więcej ruchów własnych - na wzór organizmu żywego i części jego ciała

---