Nauka MSG obejmuje:
zjawiska rozpatrywane z punktu widzenia świata (MSG)
Zjawiska rozpatrywane z punktu widz. Danego kraju (Zagr.ST)
Sprowadza się to do zmienności płaszczyzny na której są realizowane międzynarodowe operacje gospodarcze.
MSG- obejmuje przepływ towarów i usług, technologii i pieniądza między różnymi krajami lub grupami krajów (import, eksport, międzynarodowy handel żywnością, surowcami)
ZSG- obejmuje powiązania gospodarcze określonego kraju lub ugrupowania krajów zagr. (wielkość importu i eksportu i ich miejsce produkcji w dochodzie narodowym danego kraju, rola w zaopatrzeniu rynku krajowego i bilans obrotów zagranicznych kraju z innymi państwami)
Czynniki różnicujące sytuację w poszczególnych krajach:
-restrykcyjne prawa imigracyjne
-cła
-ograniczenia ilościowe
-ograniczenia dewizowe i kontrola wymiany
-metody ograniczające import (kontrola jakościowa i sanitarna)
Wszystkie te czynniki jakkolwiek nie eliminują całkowicie to jednak utrudniają przepływ kapitału i pracy w skali międzynarodowej.
Niezależny System Pieniężny
-Jest on istotnym atrybutem politycznej suwerenności krajów
-Powstający stąd problem dla międzyn. układu stos. gosp. sprowadza się do zaistnienia różnych rodzajów pieniądza i przede wszystkim, do fluktuacji wartości różnych walut jako następstwa różnic warunków gospodarczych i uprawianej polityki ekonom. W poszczególnych krajach.
Fakty te znajdują swoje odbicie w postaci nadwyżek lub deficytów w bilansie płatniczym.
Międzynarodowy Podział Pracy
MPP jest zjawiskiem historycznym i stanowi szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, dokonującego się między podmiotami prowadzącymi dział gosp. W obrębie różnych organizmów państwowych. Polega na specjalizacji w produkcji tow. i oferow. Usług
Tradycyjny MPP
TMPP to typ powiązań jaki się wytworzył w okresie upowszechnienia produkcji maszynowej i wprowadzania do użytku nowoczesnych środków transportu (XVII- XIX w.) cechą charakterystyczną tego okresu było ukształtowanie się podziału świata na nieliczną grupę krajów rozwiniętych gosp. (stanowiących centrum przemysłu) i na pozostałe regiony, stanowiące dla nich zaplecze surowcowo - żywnościowe oraz rynki zbytu.
Czynniki kształtujące TMPP
- rewolucja przemysłowa
- wywóz kapitału
- Migracja ludności
Powody upadku TMPP
-następstwa wojen światowych i rewolucja w Rosji oraz rozpad systemu kolonialnego
-współzawodnictwo ekonomiczne, ideologiczne i militarne państw zachodu z byłym blokiem socjalist. I upadek komunizmu w Europie
-zmiany w układzie sił wewnętrznych poszczególnych grup krajów i powstanie w ich obrębie nowych ośrodków dominujących (bogaci-biedni, podział na klasy)
-gwałtowne przyspieszenie postępu technicznego oraz rozwój tych osiągnięć ekonomiczno-organizacyjnych, które służą tworzeniu nowych rozwiązań technicznych i wdrażaniu ich do produkcji.
Współczesna Gospodarka Światowa
Jest ewolucyjnym następstwem TMPP, powstałym jako wynik zmian ilościowych i jakościowych. Powstała po II w.ś. charakteryzuje się duża mobilnością produktów, usług i ludzi bez szacowania granic państwowych. Handel międzynar. Jest bardziej intensywny niż w okresie TMPP.
Współczesne MSG
Są to stosunki między krajami o różnych ustrojach i poziomach rozwoju gosp. We współczesnym świecie stosunki gospodarcze stają się koniecznością.
Przesłanki dla rozwoju współczesnych MSG
-wzrost współzależności gospodarczej między krajami, grupami krajów, kontynentami
-przyrost liczby ludności
-szybki postęp techniczny zmniejszający jednostkowy czas i koszt
-wzrastające możliwości komunikowania się
-nowe możliwości wszechstronnego rozwoju ludzkości stworzone przez rozwój nauki
Rysujące się realne trudności i niebezpieczeństwa związane z :
-postępem technicznym i rozwojem przemocy
-urbanizacja i wzrost gęstości zaludnienia
-wyczerpywanie się tradycyjnych zasobów nat.
-Nienadążanie z produkcją żywności
-Zagrożenia dla środowisk naturalnych
Powstające złożone problemy społeczne, ekonomiczne i ekologiczne wymagają ogromnych środków finansowych i rzeczowych oraz umiejętności i kwalifikacji ludzi. Są to problemy tak poważne, że rozwiązywanie ich przekracza możliwości poszczególnych krajów, a nawet grup krajów i wymaga skoordynowanej działalności w skali światowej.
TERMS OF TRADE :
Są rozumiane jako relacja zmian cen dóbr eksportowanych do zmian cen dóbr importowanych przez poszczególne kraje. Są to tzw. cenowe (nominalne) terms of trade.
Dochód narodowy w gospodarce otwartej wyrażony jest wzorem: Y = K+I+G(Ex - Im)
Y - dochód narodowy G - wydatki rządowe
K - konsumpcja krajowa Ex - eksport
I - inwestycje krajowe Im - import
Polityka fiskalna polega na manipulowaniu stawkami podatków. Celem zwiększenia lub zahamowania aktywności gosp. Podmiotów w kraju, jest domeną rządu
Polityka monetarna (pieniężna) polega na manipulowaniu stopami procentowymi celem zwiększenia lub zahamowania aktyw. Gospodarczej podmiotów; jest domeną banku centralnego.
Policy mix - pomieszana polityka fiskalna i monetarna celem zwiększenia doch. Narodowego
Tempo przyrostu wydatków na żywność we wzrastających dochodach ludności zamożnej maleje w stosunku do tempa przyrostu innych wydatków, a więc udział wydatków na żywność w całości wydatków maleje.
Specjalizacja jest najprostszą formą powiązań produkcyjnych. Jej istota polega na ograniczaniu liczby wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia efektywności wykorzystania posiadanych czynników produkcji.
Rodzaje:
-S. Przedmiotowa - polega na koncentrowaniu nakładów na wytwarzanie odpowiednio dobranych grup wyrobów.
-S. Technologiczna - polega na rozwoju tylko niektórych faz procesów technologicznych np. montaż wyrobów got., obróbki części składowych
Rodzaje Międzyn. specjalizacji:
-S. Statyczna - oznacza, że dla określenia przyszłych kierunków produkcji bierze się pod uwagę istniejące w momencie podejmowania decyzji w tej sprawie warunki gospodarowania danego kraju.
-S. Dynamiczna - oznacza, że na podstawie wyboru jej kierunków przyjmuje się nie wyjściowe lecz przewidywane warunki produkcji i współpracy.
Rodzaje ze względu na zakres towarowy współpracy:
-S. Międzygałęziowa -dotyczy produkcji i wymiany wyrobów należących do różnych gałęzi w obrębie jednego lub więcej działów gospodarki. Jest charakterystyczna dla krajów o zróżnicowanym poziomie rozwoju (np.DAEWOO)
-S. Wewnątrzgałęziowa - umożliwia kompleksowy rozwój gospodarki w obrębie tych samych gałęzi. Charakteryst. Dla powiązań gosp. w grupie krajów wysoko rozw. (np.. Danone, Otex)
Handel zagraniczny w świetle teorii
Doktryna Słusznej Ceny - handle jest korzystny dla obu stron jeśli tylko dokonuje się go po słusznej cenie
Doktryna Merkantylizmu -(kapitalizm) źródło bogactwa kraju leży w akumulacji
różnego rodz. Kruszców i pieniędzy i temu są podporządkowane wszelkie działania.
Ekonomia klasyczna - jeśli dwa kraje bez przymusu podejmują wzajemny handel, oba osiągają korzyści.
Współczesna teoria h. Międzyn.
Dzieli się na:
-teoria neoczynnikowa
-teoria neotechnologiczna
-teoria popytowo-podażowa
Teoria NEOCZYNNIKOWA - każdy kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania czynników produkcji i jednocześnie importować towary, których prod. Wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych. (eksportować to czego mamy dużo; importować co nam brakuje) Czynniki te są pracą i kapitałem.
Teoria NEOTECHNOLOGICZNA - tzw. teoria nauki technologicznej, kładzie się tu nacisk na możliwość rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego. ( 4fazy życia prod. :innowacyjna, dojrzewania, standaryzacji, zanikania)
Teoria Popytowo-Podażowa - Istotne jest rozwijanie tzw. Handlu wewnątrzgałęziowego, czyli wewnątrzgałęziowego podziału pracy polegającego na jednoczesnym eksporcie i imporcie wyrobów tych samych gałęzi i branż. System ten pozwala na lepsze zaspokajanie potrzeb konsumentów, osiąganie korzyści skali w sferze produkcji i zbytu oraz lepsze wykorzystanie zasobów.
Klasyczna Teoria WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ
-zas. Kosztow absolutnych, tzw. TEORIA SMITHA (zakłada istnienie między krajami bezwzględnymi różnice w kosztach wytworzenia
-zas. Kosztów względnych, tzw. TEORIA Ricardo Torens (w przypadku gdy kraj A dysponuje absolutna przewagą nad krajem B w produkcji dóbr wtedy kraj A powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie tego towaru.
-Teoria obfitości dochodów, tzw. TEORIA Heckschera-Ohlina (każdy kraj powinien produkować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania bardziej obfitego i w związku z tym tańszego czynnika produkcji importować zaś towary, których prod. Wymaga droższego czynnika produkcji.
Klasyczna Teoria WYMIANY NARODOWEJ
Aby kraj uczestniczył w wymianie handlowej muszą być spełnione warunki:
-potrzebna jest specjalizacja kraju w produkcji danego produktu lub usługi
-produkcja jest na własne potrzeby i na eksport
-przyjmuje istnienie wolnego handlu
-działają zasady rynkowe
-zakłada, że specjalizacja i wymiana między narodowa umożliwiają bardziej efektywne wykorzystanie zasobów sił produkcyjnych.
USŁUGI W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM
Usługi - świadczenie społecznie użytecznych czynności, nie związanych bezpośr. Z wytwarzaniem dóbr rzeczowych.
Cechy usług:
-produkt większości z nich nie przybiera postaci materialne w związku z czym większości usług nie można produkować na zapas oraz magazynować
-trudno je rejestrować (uchwycić moment sprzedaży, szczególnie w obrocie międzynarodowym)
-eksport usługi jest bardziej efektywny niż eksport dóbr materialnych.
Czynniki decydujące o wzroście znaczenia usług w obrocie międzynarodowym:
-wzrost zamożności społeczeństwa i dysponowanie większą ilością wolnego czasu, co stworzyło dodatkowo zapotrzebowanie na usługi wykonywane dotychczas w obrębie gospodarstw domowych wzrosło też zapotrzebowanie na podniesienie jakości świadczonych usług, jak też na usługi przedtem nie istniejące(usł. Turystyczne, bankowe)
-wzrost prod. Towarów, który przyciągnął za sobą rozwój usług uzupełniających (np. transport, ubezpieczenie towarów)
-unowocześnienie sektora usług w miarę postępu techniki, co umożliwia wzrost wydajności pracy w tym sektorze i przyczyniło się do zaistnienia nowych rodz. Usług (np. telewizja sat.)
-zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość dzięki nowoczesnej technice(komputerowa rezerwacja miejsc)
-wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych(np. firmy spedycyjne)
Międzypaństwowe organizacje ekonomiczne
-Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)
-Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy)
-Układ Ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (GATT - ŚWIATOWA ORGANIZACJA HANDLU) WTO
Cele działalności MFW:
-stabilizacja polityki walutowej państw członkowskich
-wzmacnianie wielostronnego systemu płatniczego w zakresie transakcji bieżących i usuwanie ograniczeń walutowych hamujących wzrost handlu światowego
-wspieranie rozwoju zasobów produkcyjnych państw członkowskich i popieranie zrównoważonego wzrostu handlu Międzynarodowego.
-Udzielanie pomocy w równoważenie bilansu płatniczego członków tej organizacji
Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Bilans płatniczy - usystematyzowanie zestawienie transakcji ekonomicznych dokonywanych w ściśle określonym czasie z krajami i podmiotami zagranicznymi. Wyraża on poziom i strukturę obrotów płatniczych za granicą czyli pokazuje więzi gospodarcze danego kraju ze światem zewnętrznym.
Każda transakcja zagraniczna wyst. W bilansie płatniczym w dwóch pozycjach po stronie „wn” i „ma”. BP dzieli się na:
-rachunek bieżący
-rachunek kapitałowy
Rachunek bieżący obejmuje nie finansowe elementy transakcji zagranicznych, a więc towary, usługi oraz dochody z pracy i kapitały.
Rachunek kapitałowy - obejmuje elementy finansowe transakcji zagranicznych, a więc zagraniczne aktywa, tzn. Należność Od Cudzoziemców, złoto monetarne, SDR oraz zagraniczne zobowiązania, na które składa się zadłużenie wobec cudzoziemców.
Deficyt bilansu pł. - Rozmiar deficytu BP określa się jako sumę netto następujących zmian w obrotach:
-zmniejszenie zasobów złota i płynnych należności zagranicznych netto B. Centralnego
-zmniejszenie płynnych należności zagranicznych netto banków komercyjnych
-zmniejszenie niewykorzystanej trauszy rezerwowej w MFW
Miarą deficytu jest więc zmniejszenie płynnych aktywów zagranicznych netto całego systemu bankowego.
Równowaga bilansu płatniczego - występuje, gdy bilans ten w pewnym okresie nie wykazuje ani deficytu ani nadwyżki. Najważniejsze przyczyny zakłócenia bilansu płatniczego to:
-zmiany w rozmiarze i strukturze dochodu narodowego
-zmiany w relacjach cen krajowych do zagranicznych
-zmiany wzajemnych relacji cen towarowych (Term of Trade)
-zmiany wysokości stopy procentowej za granicą w stosunku do krajowej
-klęski naturalne
-strukturalne zmiany w Popycie zagranicznym na towary eksportowane przez dany kraj
-przyczyny polityczne
Przywrócenie równowagi bilansu płatniczego istnieją 4 możliwości jego przywrócenia w zależności od prowadzonej polityki gospodarczej:
-jeżeli w kraju panuje bezrobocie, a jednocześnie BP wykazuje nadwyżkę, to trzeba zastosować ekspansywną politykę pieniężną i skarbową, aby powiększyć dochody i wywołać wzrost importu
-jeżeli bezrobociu towarzyszy deficyt bilansu płatniczego, trzeba zastosować dewaluacje
-jeżeli panuje presja inflacyjna i równocześnie występuje deficyt bilansu płatniczego, trzeba zastosować politykę deflacyjną, która powoduje ograniczenie wzrostu inwestycji i popytu globalnego, a w konsekwencji ograniczenie importu
-jeżeli panuje presja inflacyjna, a BP wykorzystuje nadwyżkę to powstaje dylemat. Najlepszym wyjściem jest rewaloryzacja waluty.
5