Trybumał sprawiedliwości Wsólnot Europejskich- jeden z organów głównych Wspólnot Europejskich, pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. W skład Trybunału wchodzi 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Osoby te muszą spełniać w swym kraju przesłanki powoływania na najwyższe stanowiska sędziowskie lub są najwybitniejszymi autorytetami w dziedzinie prawa. Sędziowie Trybunału są z zasady przedstawicielami Unii Europejskiej i nie mogą orzekać w sprawach, których stroną jest państwo, które ich nominowało. Wybierają spośród siebie przewodniczącego na trzy lata; obecnie funkcję tę pełni Vassilios Skouris, a polskim sędzią jest Jerzy Makarczyk. Przy Trybunale działa 8 rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzanych na sześcioletnią kadencję. Co trzy lata dokonuje się częściowej wymiany składu sędziowskiego i adwokackiego (rotacja).
Trybunał może obradować w pełnym składzie (w przypadkach określonych w Statucie Trybunału, np. kiedy ma za zadanie zdymisjonować rzecznika praw obywatelskich czy orzec o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania oraz jeśli Trybunał uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie), lub w składzie wielkiej izby - trzynastu sędziów (na żądanie Państwa Członkowskiego albo instytucji, które są stroną w postępowaniu, a także w sprawach szczególnie ważnych lub skomplikowanych). Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu lub trzech sędziów. Prezesi izb złożonych z pięciu sędziów wybierani są na trzy lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów na jeden rok.
Trybunał Sprawiedliwości:
Akty prawne wydane przez organy Wspólnot mogą być zaskarżane, jeśli zostały wydane mimo braku kompetencji do ich wydania, naruszają istotne wymogi proceduralne, a także w przypadku bezczynności organu (braku decyzji) naruszającej postanowienia Traktatu, nadużycia prawa swobodnej oceny. Trybunał ponadto rozstrzyga spory kompetencyjne między organami Wspólnot.
dokonuje obowiązującej wykładni aktów prawnych,
Europejski Trybunał Sprawiedliwości zapewnia jednolitą wykładnię prawa wspólnotowego przez wydawanie na wniosek sądu państwa członkowskiego orzeczeń wstępnych. W przypadku wątpliwości interpretacyjnych sąd krajowy może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o dokonanie interpretacji prawa wspólnotowego. Jeżeli problem interpretacyjny pojawia się w sprawie toczącej się przed sądem krajowym, od rozstrzygnięcia której nie przewidziano odwołania w prawie krajowym, organ ten ma obowiązek wystąpić do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego.
rozpoznaje spory między państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją Europejską,
Ze skargą do Trybunału mogą wystąpić organy Wspólnot lub państwa członkowskie, natomiast osoby fizyczne i prawne nie są do tego upoważnione.
Orzeczenia Trybunału mają charakter ostateczny.
Trybunał Obrachunkowy (fr. Cour des Comptes), zwany też Trybunałem Rewizyjnym, Trybunałem Audytorów lub Trybunałem Rewidentów Księgowych - instytucja Unii Europejskiej, kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich. Działa od 18.10.1977 roku. Siedziba w Luksemburgu. Powołany na mocy tzw. II traktatu budżetowego z 22.07.1975r.
instytucja Unii Europejskiej, kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich.. Ponowne mianowanie jest możliwe. Członkowie ze swojego składu wybierają prezesa Trybunału Obrachunkowego na okres 3 lat. Gwarancją niezależności jest przepis art. 247 ust. 6 TWE stanowiący, że oprócz zwykłego zastąpienia lub śmierci członek Trybunału przestaje pełnić swój obowiązek jedynie z chwilą rezygnacji lub dymisji orzeczonej przez Trybunał Sprawiedliwości. Rada określa zasady zatrudniania prezesa i członków. Trybunał mianuje swojego Sekretarza Generalnego.
Trybunał zatrudnia 250 kontrolerów, a liczba wszystkich pracowników wynosi ok. 760.
Kontroluje rachunki wszystkich ciał Wspólnot. Trybunał przekłada Parlamentowi i Radzie oświadczenia o wiarygodności dokumentów księgowych, a także zgodność z prawem i prawidłowość wszelakich transakcji. Trybunał w każdej chwili może przedstawić uwagi w formie sprawozdań, ma również moc kontroli poszczególnych zrzeszonych członków
Jest stale działającą instytucją kolegialną. Prezes zwołuje i przewodniczy kolegiom, które odbywają się przy drzwiach zamkniętych
EBC jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii, zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych (zwłaszcza systemu TARGET), zapobieganie fałszerstwom banknotów, współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.
Przy realizacji tych zadań EBC posługuje się Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC), grupującym 27 banków centralnych krajów Unii Europejskiej (w tym Narodowy Bank Polski, NBP).
W węższym zakresie, EBC jest bankiem emitującym wspólną walutę euro i prowadzącym politykę monetarną w strefie euro, m.in. poprzez ustalanie podstawowych bankowych stóp procentowych oraz operacje rynku otwartego. W tym zakresie EBC jest wspierany przez 13 banków centralnych krajów, które przyjęły walutę euro - tworzą one ściślej współpracującą grupę w ramach ESBC, zwaną Eurosystemem.
Europejski Bank Centralny jest niezależny w zakresie prowadzonej przez siebie polityki monetarnej od jakichkolwiek władz krajowych lub wspólnotowych - jest on uznawany za najbardziej niezależny bank centralny na świecie. Niezależności tej nie ogranicza obowiązek składania sprawozdań z działalności banku przed Parlamentem Europejskim.
Kwestią pozostającą poza kompetencjami EBC, choć wpływającą bezpośrednio na warunki w jakich może on prowadzić politykę monetarną, jest dyscyplina budżetowa krajów strefy euro (obowiązane są one w tym zakresie do przestrzegania Paktu Stabilności i Wzrostu - który, jak pokazuje praktyka ostatnich lat, bywa naruszany przez niektóre państwa Unii).
Naczelną władzą EBC jest Rada Prezesów, w skład której wchodzi sześcioosobowy Zarząd i wszyscy szefowie banków centralnych Eurosystemu. Rada Prezesów i przewodniczący są wybierani na 8-letnią kadencję i są w tym czasie nieodwoływalni (nawet jeżeli utracą stanowisko szefa krajowego banku centralnego). Rada Prezesów decyduje o działaniach EBC, w tym o kierunku prowadzonej przez niego polityki monetarnej.
Zarząd EBC składa się z prezesa, wiceprezesa oraz czterech członków mianowanych przez rządy państw Eurosystemu po konsultacjach z Parlamentem Europejskim i Radą Prezesów. Zarząd jest organem wykonawczym, zajmuje się administrowaniem i organizacją pracy EBC. Rada Prezesów oraz Zarząd wpływają bezpośrednio jedynie na tę część działalności EBC, która odnosi się do Eurosystemu tj. banków centralnych strefy euro.
Trzeci organ EBC, Rada Ogólna, sprawuje pieczę nad działaniami EBC odnoszącymi się do całego Europejskiego Systemu Banków Centralnych, obejmującego obok Eurosystemu 14 innych krajowych banków centralnych (w tym NBP). Rada Ogólna składa się z prezesa i wiceprezesa EBC oraz wszystkich 27 aktualnych szefów banków centralnych państw członkowskich Unii.
Komitet Ekonomiczno-Społeczny - organ doradczy i opiniodawczy Unii Europejskiej, powołany do życia w 1957 roku na mocy traktatu rzymskiego. Reprezentuje na forum unijnym przedstawicieli szeroko rozumianego zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, wywodzących się z różnych grup zajmujących się działalnością gospodarczą i społeczną. Są to m.in. pracodawcy, związki zawodowe, rolnicy, konsumenci i pozostałe grupy interesów. Głównym zadaniem Komitetu jest sprawowanie funkcji doradczej wobec Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej w kwestiach dotyczących polityki gospodarczej i społecznej. Trzy podstawowe funkcje Komitetu Ekonomiczno-Społecznego zostały określone w następujący sposób:
-Komitet przedstawia swoją opinię Radzie, Komisji i Parlamentowi Europejskiemu albo na ich wniosek, albo z własnej inicjatywy. W niektórych kwestiach instytucje są zobowiązane do zasięgania opinii Komitetu np. wtedy gdy chodzi o swobodny przepływ ludzi, swobodę osiedlania się, współpracę w kwestiach socjalnych, zagadnieniach związanych z oświatą, ochroną zdrowia i praw konsumenta, a także ochroną środowiska i rozwoju regionalnego, polityką zatrudnienia, ustawodawstwem społecznym i równouprawnieniem płci. Opinie Komitetu nie są dla nich wiążące, mają wyłącznie charakter doradczy.
=zachęca społeczeństwo obywatelskie do większego angażowania się w kształtowanie polityki UE
-wzmacnia rolę społeczeństwa obywatelskiego w krajach nienależących do UE oraz pomaga tworzyć struktury doradcze.
Do czasu przystąpienia nowych państw członkowskich do UE, Komitet liczył podobnie jak Komitet Regionów 222 członków. Po pierwszym maja 2004 r. zgodnie z ustaleniami Traktatu Nicejskiego skład Komitetu nie powinien przekraczać liczby 350 członków. Obecnie w Komitecie zasiada 344 członków. Polsce przyznano 21 miejsc. Liczba członków z każdego państwa UE odzwierciedla zazwyczaj wielkość jego populacji. Kandydatów na członków Komitetu przedstawiają państwa członkowskie w drodze konsultacji z narodowymi organizacjami obywatelskimi. Następnie członkowie nazywani odtąd doradcami, są mianowani przez Radę UE na okres 4 lat. Ich mandat może być przedłużony. Choć członkowie Komitetu są powoływani przez państwa członkowskie, ich decyzje są niezawisłe i nie ograniczone instrukcjami państw, które ich powołały. Członkowie wybierają spośród siebie przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących. Ich kadencja wynosi dwa lata. Obecnie funkcje przewodniczącego Komitetu sprawuje, od 2006 roku, Dimitris Dimitriadis z Grecji. Choć członkowie Komitetu pracują w większości w swoich macierzystych krajach, zasiadając w Komitecie tworzą oni trzy grupy, które reprezentują pracodawców, pracowników oraz różnorodne grupy interesów w dziedzinach gospodarczej i społecznej.
W skład Grupy Pracodawców wchodzą członkowie z prywatnych i publicznych sektorów przemysłowych, małe i średnie przedsiębiorstwa, izby handlowe, a także przedstawiciele handlu hurtowego i detalicznego, bankowości i ubezpieczeń, transportu i rolnictwa.
Grupa Pracowników obejmuje zatrudnionych wszystkich kategorii, od pracowników fizycznych po kadrę kierowniczą. Członkowie tej Grupy wywodzą się z krajowych organizacji związków zawodowych.
Trzecia grupa reprezentuje różnorodne grupy interesów: organizacje pozarządowe, organizacje rolnicze, małe przedsiębiorstwa, rzemiosło i ludzi wolnych zawodów, spółdzielnie i zrzeszenia o charakterze niezarobkowym, organizacje konsumenckie i na rzecz ochrony środowiska, naukowe i akademickie społeczności i stowarzyszenia reprezentujące rodzinę, kobiety, niepełnosprawnych itp.
Komitet obraduje na Zgromadzeniu Plenarnym. Debaty oraz projekty opinii są przygotowywane przez komisje zwane sekcjami, z których każda zajmuje się określonymi obszarami polityki. Obecnie istnieje sześć takich sekcji:
sekcja unii gospodarczej i walutowej oraz spójności ekonomicznej i społecznej ECO;
wspólnego rynku, produkcji i konsumpcji INT;
transportu, energetyki, infrastruktury i społeczeństwa informacyjnego TEN;
zatrudnienia, spraw socjalnych i obywatelstwa SOC;
rolnictwa, rozwoju obszarów wiejskich i ochrony środowiska NAT
oraz sekcja stosunków zewnętrznych REX.
Na podstawie opinii opracowanych na posiedzeniach sekcji, członkowie Komitetu uchwalają zwykłą większością głosów opinie, które są następnie przekazywane Radzie, Komisji i Parlamentowi a także publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich
Komitet Regionów - organ doradczy i opiniodawczy Unii Europejskiej, powołany do życia w 1994 roku na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht i reprezentujący interesy 250 regionów (do 31.12.2006 r.), na które podzielona jest Unia Europejska.
Biuro Komitetu w Brukseli
Do czasu przystąpienia nowych państw członkowskich do UE, Komitet liczył podobnie jak Komitet Ekonomiczno-Społeczny 222 członków. Po 1 maja 2004 r. zgodnie z ustaleniami Traktatu Nicejskiego skład Komitetu nie powinien przekraczać liczby 350 członków. Po rozszerzeniu UE 1 maja 2004 w Komitecie zasiadało 317 członków. Natomiast po akcesji do UE Bułgarii i Rumunii 1 stycznia 2007 roku, liczba członków KR wynosi 344. Na członków wybierani są przedstawiciele organizacji samorządowych państw członkowskich. Polsce przypada 21 miejsc. Kandydaci na członków Komitetu są wyznaczani przez rządy państw UE. Następnie Rada Unii Europejskiej zatwierdza mandaty członków na cztery lata z możliwością ponownego mianowania. Członkowie Komitetu są całkowicie niezależni politycznie w wykonywaniu swoich obowiązków. Komitet Regionów wybiera spośród swoich członków Przewodniczącego na dwuletnią kadencję. Obecnie funkcję tę pełni Michel Delebarre z Francji (kadencja 2006 - 2008). Rola Komitetu Regionów polega na reprezentowaniu na forum unijnym stanowisk władz lokalnych i regionalnych wobec ustawodawstwa UE poprzez wydawanie opinii na temat propozycji legislacyjnych Komisji Europejskiej. Zarówno Komisja jak i Rada są zobowiązane do zasięgania opinii Komitetu Regionów w sprawach, które bezpośrednio dotyczą władz lokalnych i regionalnych, ale mogą również porozumiewać się z Komitetem, gdy uznają to za stosowne. Komitet może również wyrażać opinie z własnej inicjatywy i przedkładać je Komisji, Radzie a także Parlamentowi Europejskiemu. Członkowie Komitetu Regionów zbierają się na sesjach plenarnych, podczas których Komitet określa swoją ogólną politykę i wydaje opinie. Poza sesjami plenarnymi członkowie Komitetu pracują w komisjach tematycznych. Ich zadaniem jest przygotowywanie opinii, które będą poddane głosowaniu na sesjach. Istnieje sześć takich komisji: Komisja ds. Polityki Spójności Terytorialnej (COTER), Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS), Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE), Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC), Komisja ds. Konstytucyjnych i Zarządzania w Europie (CONST), Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX).
Procedury prawodotwórcze w UE
Konstrukcja organów Wspólnot Europejskich i ich wzajemne zależności są skomplikowane. Mimo, że w UE funkcjonuje Rada Unii Europejskiej nazywana też Radą Ministrów UE oraz Parlament Europejski, podział władzy w UE jest bardziej złożony niż mogłoby to wynikać z tych dość złudnych nazw. Przypomnijmy, że podstawowe instytucje UE biorące udział w procesie prawotwórczym to Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Komitet Ekonomiczno-Społeczny, COREPER. Funkcje kontrolne sprawują przede wszystkim Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich oraz Europejski Trybunał Rewidentów Księgowych (Trybunał Obrachunkowy). Wpływ polityczny na prawotwórstwo w UE wywiera także Rada Europejska oraz pośrednio państwa członkowskie.
W UE istnieją różne procedury prawotwórcze łączące w sobie uprawnienia poszczególnych organów i pozwalające wypracować konkretne akty i decyzje prawne. Podstawowe to: procedura konsultacji, procedura współdecydowania, procedura współpracy instytucjonalnej oraz procedura zgodności.
Procedura konsultacji -- służy do wydawania większości ogólnych aktów prawnych i wynika z podziału kompetencji między Komisje Europejską a Radę Unii Europejskiej. Składa się z trzech faz. W fazie pierwszej Komisja Europejska, realizując prawo inicjatywy, formułuje propozycję projektu, który musi być szczegółowo dopracowany pod względem treści i formy. Komisja przyjmuje projekt większością głosów i przekazuje Radzie UE wraz z uzasadnieniem. W drugiej fazie Rada ustala, czy przed przyjęciem propozycji projektu powinna przekazać go do tzw. wysłuchania treści dokumentu innym instytucjom UE. Szczególnie ważne jest tu przekazanie do wysłuchania projektu Parlamentowi Europejskiemu, jeśli jest to decyzja politycznie ważna. Pominięcie Parlamentu może spowodować błąd formalny i nieważność uchwalonego aktu, jako niezgodnego z Traktatem o ustanowieniu WE. Jest to tzw. wysłuchanie obligatoryjne przez Parlament. We wszystkich innych propozycjach Parlament ma prawo tzw. wysłuchania fakultatywnego. Stanowisko Parlamentu wyrażone na piśmie w sprawie projektu jest wiążące dla Rady. Prawo do wysłuchania ma także Komitet Ekonomiczno-Społeczny, choć jego stanowisko nie jest już wiążące dla Rady UE. W trzeciej fazie projekt, po naniesieniu ewentualnych poprawek przez Komisję powraca do Rady UE. Tutaj zostaje dopracowany w specjalistycznych grupach roboczych i przez COREPER. Ostateczną wersję uchwala Rada Unii Europejskiej.
Procedura współdecydowania -- jest stosowana w sprawach związanych ze swobodą przesiedlania się, pracy, wzajemnym honorowaniem dyplomów szkół wyższych, funkcjonowaniem rynku wewnętrznego, wychowaniem, sprawami młodzieży i zdrowia, ochroną konsumenta, badaniamii technologią oraz programami ekologicznymi. Procedura ta daje Parlamentowi prawo veta wobec propozycji Komisji. W pierwszej fazie Komisja Europejska przekazuje wniosek Radzie UE i Parlamentowi. Po pierwszym czytaniu i debacie w Parlamencie, deputowani przekazują swoje stanowisko Radzie UE. Rada podsumowuje wniosek Komisji, stanowisko Parlamentu i swoją opinię i ustala tzw wspólne stanowisko (common position). Jeśli Rada zgadza się z Komisją i Parlamentem, decyzja musi zapaść kwalifikowaną większością głosów, w przeciwnym razie konieczna jest jednomyślność. Przyjęte przez Radę stanowisko wraca do Parlamentu na drugie czytanie. Parlament ma trzy miesiące na podjęcie decyzji. Jeśli Parlament zgodzi się ze wspólnym stanowiskiem lub nie wypowie się, Rada uchwala akt prawny zgodny ze wspólnym stanowiskiem. Sprawa komplikuje się, gdy Parlament absolutną większością głosów dokona poprawek we wspólnym stanowisku lub całkowicie je odrzuca. W takim przypadku powołuje sie Komitet Mediacji, składający się z przedstawicieli Rady i parlamentu. Jeśli Komitet Mediacji osiągnie kompromis, akt przyjmowany jest wspólnie przez Parlament i Radę. Jeśli w Komitecie Mediacji nie powstanie kompromis, Rada może w ciągu 6 miesięcy kwalifikowaną większością głosów potwierdzić wspólne stanowisko wraz ze zmianami zaproponowanymi przez Parlament Europejski. Projekt trafia wtedy na trzecie czytanie do Parlamentu, który może absolutną większością głosów odrzucić wspólne stanowisko uchwalone przez Radę.
Procedura współpracy instytucjonalnej -- jest bliska procedury współdecydowania, ale nie powołuje się w niej Komitetu Mediacji. Nie obowiązuje już w UE, ponieważ zniósł ją Traktat Amsterdamski. Uchwały zapadające przy wykorzystaniu tej procedury mogą być głosowane kwalifikowaną większością głosów, bądź zwykłą większością głosów. W pierwszej fazie projekt Komisji Europejskiej kierowany jest do Parlamentu Europejskiego. Parlament w pierwszym czytaniu dyskutuje projekt i przekazuje swoje stanowisko Radzie Unii Europejskiej. Rada UE ustala wspólne stanowisko (common position) tak, jak w wypadku procedury współdecydowania. Common position trafia na drugie czytanie do Parlamentu, który ma 3 miesiące na podjęcie decyzji. Na tym etapie PE może zaaprobować wspólne stanowisko, które podlega zatwierdzeniu przez Radę UE. Jeśli PE odrzuci wspólne stanowisko, Rada jednomyślnie może je zatwierdzić lub zablokować nie podejmując żadnej uchwały. Jeśli PE wprowadzi swoje poprawki, odrzucić lub przyjąć je musi Komisja. Jeśli Komisja przyjmie poprawki, Rada uchwala dokument kwalifikowaną większością głosów. Jeśli Rada chce odrzucić poprawki Komisji, musi to zrobić jednogłośnie. W przypadku gdy Komisja odrzuci zmiany wprowadzone przez Parlament, projekt trafia do Rady, która aby go przyjąć, musi być jednomyślna.
Procedura zgodności -- stosowana jest przy przyjmowaniu nowych członków oraz zawieraniu układów stowarzyszeniowych. Pierwsza faza rozpoczyna się złożeniem wniosku o przyjęcie lub stowarzyszenie do Rady Unii Europejskiej. Rada Europejska upoważnia następnie Komisję do rozpoczęcia negocjacji z kandydatem. Trzeci etap to prowadzenie negocjacji, które kończy się parafowaniem układu. Rezultat negocjacji podlega głosowaniu w Parlamencie Europejskim, który musi go przyjąć bezwzględną większością głosów. Po decyzji PE Rada Unii Europejskiej podejmuje jednogłośnie decyzję o podpisaniu układu stowarzyszeniowego lub traktatu akcesyjnego. Na tym etapie procedura kończy się w ramach instytucji UE, jednak aby decyzja doszła do skutku musi być ratyfikowana przez parlamenty narodowe państw członkowskich i kraju stowarzyszonego / przystępującego do Wspólnoty.
Specjalne procedury stosuje się w zaresie zmiany traktatów o ustanowieniu Wspólnot Europejskich oraz przy uchwalaniu budżetu Unii Europejskiej.
