181. Wewnątrzkomórkowe aktywatory fazy syntezy i mitozy.

Są to bezpośrednio opisane wcześniej SPF (u S. cerevisiae i kręgowców) i MPF (u S. pombe) oraz czynniki które je aktywują. SPF aktywowane są u przez fosforylację ich inhibitorów przez kompleks cyklina E-CDK2. MPF aktywowane jest przez te kinazy Wee1 i CAK oraz fosfatazę Cdc25. Wszystko to już było.

182. Ras („szlak przez Ras”)

Ras to monomeryczna GTP-aza zakotwiczona w błonie komórkowej przez kotwicę lipidową. Na skutek aktywacji receptorowych kinaz tyrozynowych - RTK (błonowych białek które po związaniu liganda dimeryzują i zyskują aktywność kinaz, w tym wypadku fosforylują siebie nawzajem) powstaje kompleks GRB2-Sos, w którym GRB2 dział jak adapter, a SoS to GEF, dochodzi do wymiany GDP na GTP w Ras i jego aktywacji. Aktywowany Ras wiąże i aktywuje białko Raf, które jest kinazą i fosforyluje białko MEK, które też jest kinazą i fosforyluje kinazę MAP (mitogen activated protein kinase), która translokuje do jądra i fosforyluje dużo białek, w tym czynniki transkrypcyjne. Aktywacja RTK zachodzi pod wpływem mitogenów np. EGF, a całość skutkuje proliferacją komórki, tzn. startem cyklu komórkowego. Raf, MEK i MAP kinaza tworzą kaskadę MAPK, czyli schemat działania szlaku sygnalizacyjnego powtarzający się w wielu organizmach. Wszystkim kaskady MAPK działają na takiej zasadzie: czynnik związany z receptorami aktywuje MAPKKK (mitogen activated protein kinase kinase kinase - kinaza kinazy kinazy aktywowanej mitogenami), która aktywuje MAPKK(mitogen activated protein kinase kinase - kinaza kinazy aktywowanej mitogenami), która aktywuje MAPK (mitogen activated protein kinase - kinaza aktywowana mitogenami), która aktywuje różne czynniki transkrypcyjne itp.

183. Kinazy MAP i ich funkcje.

Kinazy MAP są końcowymi kinazami kaskad MAPK. Występuje ich wiele rodzajów i nie koniecznie muszą być zaangażowane w proliferację. Przykłady drożdżowych MAP kinaz na obrazku:

184. Czynniki wzrostowe.

Czynniki wzrostowe to substancje wydzielane na drodze endokrynnej, parakrynnej lub czasami autokrynnej, które posiadają swoje receptory na powierzchni komórek i pobudzają komórki do podziałów, wzrostu i różnicowania. Działają przez różnorodne szlaki sygnalizacyjne, np. EGF przez kaskady MAPK, insulina i IGF przez szlak kinazy PI-3, TGF-β1 przez szlaki zależne od SMAD i Rb.

Przykłady:

• PDGF (platelet derived growth factor) - płytkowy czynnik wzrostu - stymuluje proliferację tkanki łącznej i gleju

• EGF (epithelial growth factor) - czynnik wzrostu nabłonka - aktywuje proliferację wiele typów tkanek np. w zarodku; u dorosłych tkankę łączną i skórę)

• IGF-I i IGF-II (insulin-like growth factor I/II) - insulinopodobny czynnik wzrostu. Współdziała z poprzednimi, aktywuje proliferację adipocytów i tkanki łącznej

• TGF-β - transformujący czynnik wzrostu - wzmaga lub hamuje odpowiedź na inne czynniki w zależności od typu komórek

• FGF (fibroblast growth factor) - czynnik wzrostu fibroblastów, bierze udział w angiogenezie, gojeniu ran i regeneracji neuronów

• NGF - czynnik wzrostu nerwów

185. Płytkowy czynnik wzrostowy (PDFG)

To białko zbudowane z dwóch łańcuchów białkowych A (125aa) i B (160aa) połączonych mostkiem disiarczkowym. Dimer może być AA, AB albo BB. Wydzielane są przez płytki krwi po zranieniu, w czasie tworzenia skrzepu. AB pobudza komórki tkanki łącznej i gleju do proliferacji i bierze udział w tworzeniu skrzepu. AA i BB pobudzają fibroblasty, kom. mięśni gładkich i glej pomagając w zabliźnianiu się rany. Różne formy PDGF są rozpoznawane przez różne formy receptora, który może być dimerem αα αβ albo ββ. Alfa-alfa rozpoznaje wszystkie PDGF.

186. Efryny i ich receptory.

Efryny to białka błonowe zakotwiczone GPI na zewnątrz komórki (efryny A) lub transmembranowe (efryny B). Wiążą się z receptorami z rodziny RTK na powierzchni innych komórek, są więc zaangażowane w bezpośrednie przekazywanie sygnałów z komórki do komórki. Uczestniczą w procesie wzajemnej indukcji komórek. Proces ten polega na tym, że dwie różnicujące się komórki wysyłają sobie nawzajem sygnały, które wzmacniają różnicowanie. Efryna A ma kluczową rolę w formowaniu się tkanki nerwowej, natomiast efryna B bierze udział w angiogenezie. Związanie Efryny B2 (ekspesjonowanej tylko w formujących się tętnicach) z jej receptorem EphB4 (ekspresjonowanym tylko w żyłach) powoduje forforylację nie tylko cytozolowej domeny recpeptora, ale też i samej efryny. Oznacza to, że oba te białka są i ligandem i receptorem (rzecz charakterystyczna dla wzajemnej indukcji). Wynik jest taki, ze system żył i tętnic pobudzają nawzajem swój rozwój, dzięki czemu rozwijają się ładnie i synchronicznie.

---