Ksika jest udostpniona przez prywatn bibliotek:
http://www.spojrzenie.com
Zachcamy do zakupu oryginau.
Przypominamy o koniecznoci usunicia z dysku tego pliku po upywie 3 tygodni.
Tytuł oryginału
BLOODLINE OF THE HOLY GRAIL
Copyright© Chevalier Labhran 1996
First published in Great Britain in 1996
by Element Books Limited, Shaftesbury, Dorset
For the Polish translation
Copyright © 1998 by Wydawnictwo Da Capo
For the Polish edition
Copyright © 1998 by Wydawnictwo Da Capo
Wydanie I
PRZEDMOWA
Krew z krwi Jezusa jest wybitnym osigniciem na polu bada genealogicznych. Rzadko historyk dociera do tak niezwykych faktów, jak te przedstawione w niniejszej ksice. Naley je uzna za rewelacje, s one wrcz fascynujce. Ta ksika to prawdziwa skarbnica wiedzy o pocztkach chrzecijaskiego Kocioa w Europie i w pastwach stworzonych przez krzyowców.
By moe pewne aspekty tej ksiki wydadz si heretyckie. Kady ma prawo do takiego sdu, jako e przedstawione w niej fakty odbiegaj od ortodoksyjnej tradycji. Kawaler Labhraski spenetrowa do gbi dostpne manuskrypty i archiwa dotyczce tematu, wykraczajc daleko poza granice konwencjonalnej wiedzy. Wydobyt na wiato dzienne prawd zaprezentowano tu w sposób niezwykle wyrazisty, interesujcy, a take nieco prowokacyjny.
Dziki tej pracy moemy zapozna si z wielowiekow histori spisków, intryg i matactw wadców i ich otoczenia. Przez okoo dwa tysice lat o losach milionów ludzi decydoway pojedyncze, czsto chimeryczne osobistoci, które wynaturzyy duchowe aspiracje naszej cywilizacji. Autor tej pracy odwanie przeciwstawi si zalenociom ptajcym rozliczne tajne zwizki naszego dziedzictwa. Czynic to wskrzesi histori przewietnej królewskiej dynastii, uciszonej przez Koció. Teraz, w nowej erze nauki, niech zwyciy prawda, a Feniks raz jeszcze powstanie z popioów.
JKM ksi Albany, Micha gowa królewskiego Domu Stewartów
1
RÓDA RODOWODU
KOMU SUY GRAAL?
Po powstaniu ydowskim w Jerozolimie w I wieku n.e. wszelkie zapiski dotyczce pochodzenia Jezusa Mesjasza z rodu Dawida rzekomo ulegy zniszczeniu na rozkaz rzymskich dowódców. Jednake tego aktu destrukcji bynajmniej nie doprowadzono do koca i potomkowie Jezusa, którzy ponieli mesjaskie dziedzictwo z Bliskiego Wschodu na Zachód, zachowali stosowne dokumenty. Jak potwierdza Historia kocielna Euzebiusza, biskupa Cezarei1, z IV wieku, nazywano ich desposynes (starogr. potomkowie Mistrza)2, wedle wzniosego stylu zarezerwowanego wycznie dla rodziny Jezusa3. Do niej naleao tajne dziedzictwo królewskiego domu Judy - dynastii istniejcej do dzi.
W ksice zbadamy czcigodn histori tej królewskiej linii, rozwijajc szczegóowy genealogiczny opis rodu Mesjasza (Sangrala, witego Graala) wywodzcego si bezporednio od Jezusa i jego brata Jakuba. Zaczniemy od zbadania opowieci Starego i Nowego Testamentu z innej perspektywy ni dotychczasowa. Nie bdzie to pisanie na nowo historii, a jedynie powrót do róde wiedzy. Chcemy jednak unikn powtarzania w nieskoczono mitów celowo znieksztaconych przez ludzi majcych w tym zakulisowy interes.
Niewtpliwie znajd si osoby, które bd podwaa to, co zostao tu opisane. Inni natomiast kurczowo bd si trzyma ogólnie przyjtych stereotypów, w czambu potpiajc t ksik. Mona tylko mie nadziej, e waga owych krytyk bdzie dokadnie odmierzona, gdy - jak to zauway w 1922 r. wielebny Lewis z Glastonbury - ostrze krytyki czsto kieruje si w stron autora, podczas gdy ofiara zyskuje dziki takim atakom.
Ksika ta jest przeznaczona dla czytelnika obdarzonego otwartym umysem, dociekliwego, uduchowionego. Informacje w niej zawarte s zwizane z odkrywczymi interpretacjami staroytnych dokumentów z Ziemi witej - rkopisów znad Morza Martwego i wielu witych tekstów staroytnoci, ukrytych przed okiem ogóu ku wygodzie mniejszoci. Fakty zaczerpnito równie z wielu celtyckich annaów i kronik wczesnego redniowiecza oraz z archiwów Europy chronicych pami królów, witych i rycerzy.
Przez wieki cicha zmowa Kocioa i wadców bya silniejsza ni spadek Mesjasza. Osigna szczyt, gdy cesarski Rzym odmieni bieg chrzecijastwa, sprzeniewierzajc si swoim ideaom, co czyni zreszt do dnia dzisiejszego.
Wiele, zdawaoby si, nie powizanych ze sob faktów to dzieje nieprzerwanych przeladowa rodu Mesjasza. Od wojen ydowskich z I wieku, poprzez osiemnastowieczn rewolucj amerykask i dalej, angielskie i europejskie rzdy wespó z Kocioami - anglikaskim i rzymskokatolickim - nieustannie prowadziy polityk opart na matactwach i machinacjach. Ruchy o pogldach zblionych do Kocioa rzymskokatolickiego, odmawiajc prawa pierworództwa królewskiemu domowi Judy, wprowadzay na tron marionetkowe reimy, takie jak brytyjski dom hanowersko-koburski. Podniesieni w ten sposób do godnoci wadcy mieli za zadanie podtrzyma okrelone religijne doktryny, podczas gdy inne gosiy religijn wstrzemiliwo.
Teraz, gdy bliskie jest nowe milenium, nadszed czas refleksji i reformy cywilizowanego wiata - a dokonujc jej naley rozway bdy i dokonania przeszoci. Nic tak dobrze nie suy temu celowi, jak zapiski kronik Sangreala.
Pojcie wity Graal powstao w redniowieczu jako sformuowanie literackie oparte (jak to bdzie przedstawione póniej) na bdnej interpretacji zapisków. Jest to bezporednie tumaczenie Saint Graal i wczeniejszych form San Graal i Sangreal. Staroytny Zakon Sangreala, dynastyczny Zakon Szkockiego Królewskiego Domu Stewartów czy si bezporednio z kontynentalnym europejskim Zakonem Królestwa Syjonu4 (Zakon Syjonu - Klasztor Naszej Pani z Syjonu). Rycerze obu zakonów byli zwolennikami Sangreala, czyli (jak wskazano wyej) królewskiej krwi (Sang Real) Judy - linii witego Graala.
Poza fizycznym aspektem dynastyczny wity Graal ma wymiar duchowy. Symbolizowao go wiele przedmiotów, ale najczciej mówiono o kielichu, zwaszcza takim, który zawiera lub zawiera kiedy krew Jezusa. Ponadto przedstawiono Graala jako winorol, pnc si przez kroniki przeszoci. Owocem winoroli jest winne grono, z którego powstaje wino. Pod tym wzgldem symboliczne elementy kielicha i wina cz si, gdy wino od dawna traktowano jako krew Jezusa. Ta tradycja jest umiejscowiona w samym sercu sakramentu Eucharystii (Komunii witej) i wiecznie ywa krew kielicha Graala reprezentuje wieczny rodowód Mesjasza.
W ezoterycznej (tajemnej) mdroci Graala, kielich i winorol wyraaj idea suby, podczas gdy krew i wino odpowiadaj wiecznemu duchowi spenienia. Std te duchowe poszukiwanie Graala jest pragnieniem spenienia za porednictwem suby i bycia obsugiwanym. To, co bywa nazywane Regu Graala, samo w sobie jest parafraz kondycji ludzkiej, gdy wszyscy poszukujc - suymy, a suc - dochodzimy do celu. Regu wynaturzya zasada skpstwa cica nad spoecznoci ludzk, o czym wiadczy haso „przeywaj najsilniejsi"; cae sformuowanie jest tradycyjnie tumaczone jako ewolucja drog doboru naturalnego, albowiem dzisiaj jest jasne, e bogactwo, nie zdrowie to podstawa siy w spoeczestwie. Innym kryterium jest posuszestwo prawu.
Ale nad wszystkimi rozwaanymi pryncypiami góruje inny wymóg - trzymania si ustalonych zwyczajów i bicia pokonów przed bokami wadzy. Ten warunek wstpny nie ma adnego zwizku z posuszestwem wobec prawa lub z przyzwoitym zachowaniem - to wszechmocny zakaz krytyki tego, co jest; zakaz goszenia opinii niezgodnych z powszechnie obowizujcymi. Ci, którzy nie trzymaj si karnie szeregu, zyskuj w oczach rzdzcych pitno heretyków, ludzi wcib-skich, kopotliwych i std spoecznie nieakceptowanych. Waciwy dobór to podporzdkowanie si indoktrynacji i zduszenie indywidualnoci suce zachowaniu status quo administrowanego ukadu. aden system poznawczy nie uznaby tego za demokratyczny styl ycia. Demokratyczny idea wyraa haso „rzdzony przez lud i dla ludu".
Uatwia to organizacyjna zasada wyborcza, która sprawia, e garstka reprezentuje wikszo. Reprezentanci s wybierani przez lud, by rzdzi dla ludu - ale paradoksalnie wynikiem s na ogó rzdy ludu, co nie ma adnego zwizku ze sub i stanowi przeciwiestwo Reguy Graala.
Ju dawno temu wybranym reprezentantom udao si odwróci idea harmonii: zajli oni piedesta górujcy nad elektoratem. Tym to sposobem prawa jednostki, wolnoci i opieka spoeczna s kontrolowane moc politycznego dyktatu i takie wanie dyktatury decyduj, kto jest spoecznie akceptowany, a kto nie. To decyduje w wielu przypadkach o tym, kto przeyje, a kto nie. W tym celu szuka si wpywów wycznie z chci wadzy nad innymi. Wybracy suc wasnym interesom manipuluj spoeczestwem, ogoacaj z wadzy wikszo. W rezultacie owa wikszo zamiast by podmiotem suby jest zredukowana do statusu obsugujcych.
Nie jest przypadkiem, e redniowieczna dewiza brytyjskiego nastpcy tronu brzmiaa Ich dien (su). Ta dewizja miaa ródo w Regule Graala z epoki rycerstwa. Nastpcy z linii, którzy uzyskiwali wadz dziedzicznie, a nie z wyboru, hodowali ideaowi suby. Ale czy monarchowie faktycznie suyli? Konkretniej - komu suyli? Generalnie - a na pewno w okresie feudalnym i imperialnym - rzdzili; rka w rk z dworem i Kocioem. Rzdy to nie suba, nie wspótworz bowiem sprawiedliwoci, równoci i poszanowania ideaów demokracji. Std nie maj punktu stycznego z maksym witego Graala.
Ksika Krew z krwi Jezusa nie ogranicza si do genealogii i opowieci o banalnych intrygach, ale jej karty s kluczem do Reguy Graala, a to nie tylko tajemnica historyczna, ale i sposób ycia. Jest to ksika o dobrym rzdzeniu i zym. Opowiada nam, jak patriarchalne pokrewiestwo midzyludzkie zastpia dogmatyczna tyrania i dyktatorskie wadanie ziemi. Jest to odkrywcza podró przez wieki z myl o przyszoci.
W dzisiejszej erze technologii komputerowej, telekomunikacji satelitarnej i midzynarodowego przemysu kosmicznego postp nabiera alarmujcej prdkoci. Kade nastpne stadium jest osigane coraz szybciej, szans przeycia maj najbardziej drapieni, podczas gdy niecierpliwy establishment, sucy swoim wasnym ambicjom, ale nie celom ogólnym, uznaje reszt za skazan na poarcie.
Jaki to wszystko ma zwizek z Graalem? Otó, fundamentalny. Graal ma wiele masek i wiele atrybutów. Jednake bez wzgldu na posta poszukiwaniem Graala rzdzi przemone pragnienie uczciwego celu. Jest to szlak, na którym wszyscy mog przetrwa midzy silnymi, gdy taki jest klucz do harmonii i jednoci spoeczestwa i natury. Regua Graala uznaje struktur wspólnoty i wywyszenie dziki zasudze - a przede wszystkim jest cakowicie demokratyczna. Graal w swoich fizycznych i duchowych wymiarach naley zarówno do przywódców, jak i mas. Naley równie do ziemi i rodowiska. Najwysz powinnoci jest powszechna, zjednoczona suba.
Wiedza jest kluczem do przyszoci. Tylko poprzez wiedz i wiadomo moesz si znale wród silnych. Droga do wiedzy nie prowadzi przez rzdy dyktatorskie; moemy do niej dotrze, majc swobodny dostp do prawdy.
Komu suy Graal? Tym, którzy wbrew wszelkim przeciwnociom s ordownikami owiecenia.
POGASCY IDOLE CHRZECIJASTWA
W trakcie naszej podróy spotkamy si z licznymi twierdzeniami, które na pierwszy rzut oka wydadz si zaskakujce - ale tak czsto bywa, gdy wyjania si historyczne fasze. Wikszoci z nas naoono okulary, przez które bylimy zmuszeni oglda karykatur historycznej prawdy. Historia, której nas uczono, skaona zostaa propagand, czy to Kocioa, czy to wiata polityki. Nawet nauczanie historii jest czci procesu kontroli; oddziela wadców od sucych, wybranych od odrzuconych. Oczywicie, historia polityczna bya pisana przez wadców - garstk decydujc o losie i fortunie ogóu. Historia Kocioa jest tym samym: jej celem jest narzucenie kontroli. Wykorzystuje si przy tym lk przed nieznanym. W ten sposób hierarchowie Kocioa utrzymali supremacj kosztem wiernych, którzy autentycznie szukaj owiecenia i zbawienia.
Jeli si spojrzy globalnie na polityczn lub religijn histori, to za truizm naley uzna twierdzenie, e nauka goszona przez krgi wadzy czsto jest wrcz fantastyczna, niemniej jednak - cho tak wypaczona - rzadko bywa kwestionowana.
W sferze biblijnej nasze poszukiwanie Graala zaczyna si od Stworzenia, tak jak definiuje to Ksiga Rodzaju. Niecae dwa wieki temu, w 1779 r., konsorcjum londyskich ksigarzy wydao mamuci, 42-tomow Histori powszechn - dzieo, które spotkao si z wielkim uznaniem, a w którym stwierdzono, i boska praca stworzenia zacza si 21 sierpnia 4004 roku p.n.e.5 Wynika debata co do miesica, gdy niektórzy teologowie uznawali 21 marca za dokadniejsz dat. Wszyscy zgodzili si co do tego, e tylko sze dni oddzielao kosmiczn nico od powstania Adama.
Epoka, w której opublikowano Histori, bya epok rewolucji przemysowej. Nastpoway burzliwe, niezwyke zmiany; rozwój, podobnie jak i dzisiejszy postp na du skal, spowodowa pewne spoeczne koszty. Cenne zdolnoci i kunszt minionych dni stay si przestarzae w obliczu masowej produkcji. Spoeczestwo przegrupowao si, przystosowujc do struktury wytworzonej pod cinieniem nowych stosunków gospodarczych. Wyonia si nowa kasta „zwycizców", podczas gdy wikszo bkaa si w obcym rodowisku, rozluniy si lub ulegy zerwaniu dotychczasowe wizi, zaniky tradycje, zwyczaje i obyczaje. Susznie czy nie ten fenomen nosi nazw postpu - a zasadniczym kryterium postpu jest zasada, któr ogosi angielski naturalista Karol Darwin: przeywaj najsilniejsi6. Problem w tym, e szans przeycia zwykych ludzi czsto malej, bo ich wadcy - pionierzy postpu, walczcy o wasne przeycie - czsto ignoruj lub eksploatuj poddanych.
Dzi wiemy, e Historia powszechna z 1779 r. bya w bdzie. wiat nie powsta w 4004 roku p.n.e. Adam nie by pierwszym czowiekiem na ziemi7. Takie archaiczne pogldy odrzucono, ale dla ludzi koca XVIII wieku imponujca Historia bya dzieem osób wyksztaconych o najwikszym autorytecie. Dlatego te obecnie warto zada sobie pytanie: ile dzisiejszych uznanych pewników naukowych i historycznych równie zostanie obalonych pod wpywem przyszych odkry?
Dogmat wcale nie musi by prawd; jest to wycznie frenetycznie promowana interpretacja prawdy oparta na dostpnych faktach. Gdy na jaw wychodz nowe znaczce fakty, naukowy dogmat zmienia si w sposób naturalny - ale w przypadku dogmatu religijnego rzadko ma to miejsce. W tej ksice szczególnie zajmiemy si postawami i naukami Kocioa chrzecijaskiego, który nie przywizuje wagi do odkry i wynalazków, i nadal podtrzymuje wiele bezsensownych dogmatów z okresu redniowiecza. Jak przenikliwie zauway na pocztku XX wieku H.G. Wells, „religijne ycie Zachodu toczy si w domu historii wzniesionym na piasku".
Teoria ewolucji Karola Darwina przedstawiona w pracy O pochodzeniu czowieka z 1871 r.8 nie wyrzdzia osobistej krzywdy Adamowi, ale naturalnie przekrelia jego prawa do miana pierwszego czowieka. Jak wszystkie organiczne formy ycia na naszej planecie, ludzie s produktem mutacji genetycznej i naturalnej selekcji trwajcej setki tysicy lat. Ogoszenie tego faktu obudzio groz w religijnym spoeczestwie. Niektórzy po prostu odmawiali przyjcia nowej doktryny, a wielu wpado w rozpacz. Jeli Adam i Ewa nie byli pierwszymi rodzicami, nie byo grzechu pierworodnego - i przyczyna pokuty okazaa si pozbawiona wszelkich podstaw!
Wikszo ludzi nie zrozumiaa tezy „przeywaj najsilniejsi". Dosza do wniosku, e skoro przeycie ogranicza si do najsilniejszych, to sukces zaley od pokonania ssiadów! I tak zrodzio si nowe sceptyczne i bezlitosne pokolenie. Egoistyczny nacjonalizm rozkwit jak nigdy do tej pory i krajowe bóstwa czczono jak dawne bóstwa pogaskie. Symbole narodowej tosamoci - Brytania i Hibernia - stay si nowymi idolami chrzecijastwa.
Z tego pokalanego gniazda rozprzestrzenia si imperialistyczna zaraza i silniejsze rozwinite pastwa przyznay sobie prawo eksploatacji zacofanych. Nowa era budowy imperiów rozpocza si wraz z haniebnym wycigiem o terytoria. Niemiecka Rzesza powstaa w 1871 r. po stopieniu si dawniej samodzielnych pastw. Imperium rosyjskie rozroso si znacznie, a do ostatniej dekady XIX wieku imperium brytyjskie zajmowao a jedn pit wszystkich ziemskich ldów. Bya to prozaiczna era nawiedzonych chrzecijaskich misjonarzy, wielu wysanych z Brytanii królowej Wiktorii. Gdy religijn tkanin porwano na aosne strzpki w ojczynie, Koció zagranic poszukiwa nowego usprawiedliwienia dla swojej egzystencji. Misjonarze przejawiali szczególn ekspansywno w takich regionach jak Indie i Afryka, gdzie ludzie mieli ju wasne wiary i nigdy nie syszeli o Adamie. Co waniejsze jednak, nigdy nie syszeli o Karolu Darwinie!
W Brytanii z urzdników rewolucji przemysowej wyonia si nowa warstwa spoeczna. To wanie pczkujca klasa rednia odsuna prawdziw arystokracj i krgi wadzy daleko poza zasig ogóu, w efekcie tworzc struktur klasow - system podziaów - w której kady mia wyznaczone miejsce. „Wodzowie" oddawali si arkadyjskim uciechom, podczas gdy oportunici z klas rednich wspózawodniczyli, kto zajdzie dalej w bezwstydnej konsumpcji. Czowiek pracy akceptowa wasne niewolnictwo intonujc pieni poddastwa i wiernoci, marzc o podboju nowych terytoriów i bijc czoem przed portretem Brytanii na kominku.
Ci, co przestudiowali histori, wiedzieli, e niebawem imperia wezm si nawzajem na celowniki, przepowiadali dzie, w którym konkurujce potgi zewr si w potnym ucisku. Konflikt wybuch, gdy Francja podja prób uwolnienia Alzacji i Lotaryngii spod okupacji niemieckiej. Chodzio o zasoby elaza i wgla na tym terytorium. Rosja i Austro-Wgry stary si walczc o dominacj nad Bakanami, toczyy si konflikty wynikajce z kolonialnych ambicji w Afryce i na innych ldach. Do globalnego konfliktu doszo w czerwcu 1914 r. Po tym, gdy serbski nacjonalista zamordowa nastpc tronu austriackiego, arcyksicia Franciszka Ferdynanda, w Europie wybucha wielka wojna, gównie sprowokowana przez Niemcy. Do wojny wcignite zostay niemal wszystkie pastwa europejskie. Brytania poprowadzia kontrofensyw. Walka trwaa ponad cztery lata i zakoczya si, gdy w Niemczech wybucha rewolucja, a cesarz Wilhelm II uciek z kraju.
Wszystkie technologiczne wynalazki ery przemysowej pocigny za sob niewielki postp spoeczny. Osignicia inynieryjne day ludziom natomiast bezprecedensow zdolno zabijania. Chrzecijastwo ulego takiemu rozczonkowaniu, e trudno byo je rozpozna. Duma Brytanii pozostaa nietknita - ale Niemiecka Rzesza nie miaa zamiaru ugi si pod ciarem klski. Gdy obalono stary porzdek, do wadzy dosza nowa partia gorliwców. Jej despotyczny fuhrer, Adolf Hitler, zaanektowa Austri w 1937 r. i run na Polsk dwa lata póniej. Zacza si druga wielka wojna - prawdziwie wiatowa - jak do tej pory najbardziej zacieka walka o terytoria. Toczya si sze lat i dotkna samego rdzenia wiary religijnej: praw jednostki, praw cywilizacji.
Koció i lud zdali sobie spraw, e religia nie jest i nigdy nie bya spraw dat i cudów. Bya spraw wiary w przyzwoity sposób ycia, stosowania si do moralnych standardów i etycznych wartoci, wiary w Boga, opieki nad ubogimi, staym poszukiwaniem wolnoci i wyzwolenia. Wreszcie odoono na bok nieustanne rozwaania ogólne o ewolucyjnej naturze ludzkiego pochodzenia - to stao si polem docieka naukowców, wikszo przyja po prostu do wiadomoci ten fakt. Koció nie by ju tak stanowczym oponentem naukowców. Dla wielu tekst Biblii nie by nietykalnym dogmatem czczonym dla niego samego. Religia to zalecenia i zasady, a nie papier, na którym s wydrukowane. Biblia staa si ksig historii, rodzajem archiwum, zbiorem staroytnych tekstów wartych docieka i bada, jak kady inny tego rodzaju kodeks.
To nowe podejcie dao asumpt nie koczcym si spekulacjom. Jeli to prawda, e Ewa bya w swoim czasie jedyn yjc kobiet, a jej trzej potomkowie byli mczyznami, to do kogo zbliy si jej syn, Set, by zosta ojcem plemion Izraela? Jeli Adam nie by pierwszym czowiekiem na ziemi, jakie w takim razie byo jego znaczenie? Kim lub czym byli anioowie? Nowy Testament te mia swoje zagadki. Kim byli apostoowie? Czy cuda naprawd si wydarzyy? I najwaniejsze, czy narodzenie z Dziewicy i Zmartwychwstanie naprawd miay miejsce?
Rozwaymy wszystkie te pytania, zanim wyruszymy szlakiem rodowodu Graala. Za rzecz podstawowej wagi uwaamy przedstawienie i zrozumienie historycznego ta ywota Jezusa. Bez tego niemoliwe bdzie przyswojenie faktu jego maestwa i ojcostwa. Wielu Czytelników w miar zapoznawania si z treci tej ksiki zauway, e znajduje si na cakiem nowym gruncie. Tak naprawd to grunt, który istnia wczeniej, zanim odkryli go i ukryli ci, których celem byo zdawienie prawdy dla utrzymania wadzy. Tylko odsaniajc prawd i docierajc do ukrytych róde uda si nam odszuka witego Graala.
PIERWSZE KROPLE WITEJ KRWI
Obecnie uznaje si powszechnie, e pierwsze rozdziay Starego Testamentu nie opisuj pocztków historii wiata9, opowiadaj histori rodziny, która z czasem stworzy ras, obejmujc róne plemiona; ras, która nastpnie stanie si narodem, Hebrajczykami. Jeli o Adamie mona by powiedzie, e by pierwszym osobnikiem swojego rodzaju (nie liczc poprzedzajcej go ewolucji caego gatunku), to z pewnoci by antenatem Hebrajczyków i plemion Izraela10.
Dwie najbardziej intrygujce postacie Starego Testamentu to Józef i Mojesz. Kady z nich odegra wan rol w ksztatowaniu si narodu hebrajskiego i obaj maj historyczne tosamoci, które mona zbada niezalenie od Biblii. Ksiga Rodzaju (41, 39-43) opowiada, jak Józefa uczyniono rzdc Egiptu:
Do Józefa za faraon rzek [...] Ty bdziesz zarzdza domem moim, a do polece twoich bdzie si stosowa cay lud mój, tylko tronem bd wikszy od ciebie [...] i ustanowi go namiestnikiem caej ziemi egipskiej11
Podobnie Ksiga Wyjcia (11, 3) informuje nas o Mojeszu:
Mojesz by bardzo powaany w ziemi egipskiej, zarówno u dworzan faraona, jak i u ludu.
Mimo wysokiego statusu i wywyszenia ani Józef, ani Mojesz nie figuruj w adnych zapiskach egipskich pod adnym z tym imion.
Kroniki z czasów Ramzesa II (1304-1237 p.n.e.) wspominaj semickie ludy, które osiedliy si na ziemi Goszen. Wyjaniono w nich, e przybyli z Kanaan w poszukiwaniu poywienia. Ale czemu skrybowie Ramzesa wspominaj to zamieszkanie w Goszen? Wedle standardowej biblijnej chronologii Hebrajczycy udali si do Egiptu jakie trzysta lat przed Ramzesem i wyszli stamtd okoo 1491 roku p.n.e., na dugo przed jego wstpieniem na tron. Wic z tych wzmianek wynika, e standardowa chronologia biblijna jest niedokadna.
Uwaa si tradycyjnie, e Józefa sprzedano w niewol w Egipcie w latach dwudziestych XVIII wieku p.n.e., a dziesi lat póniej faraon uczyni go namiestnikiem. Nastpnie jego ojciec, Jakub (Izrael)12 i 70 czonków rodziny udao si za nim do Goszen, uciekajc przed klsk godu w Kanaanie. Mimo to w Ksidze Rodzaju (47, 11), Wyjcia (1,11) i Liczb (33,3) wspomina si o „ziemi Ramzesów"13. Byy w Goszen spichrze zboowe zbudowane przez Izraelitów dla Ramzesa II mniej wicej 300 lat po tym, jak podobno tam byli.
Mapa 1 - Kumran - ziemia zwojów
Wynika std, e alternatywna „rachuba ydowska" jest dokadniejsza ni „standardowa chronologia": Józef uda si do Egiptu nie na pocztku XVIII wieku p.n.e., ale na pocztku XV wieku p.n.e. Mianowano go tam dostojnikiem dworu Tutmozisa IV (rzdzi ok. 1413-1405 p.n.e.). Jednake Egipcjanom wezyr Józef by znany jako Juja. Jego historia jest szczególnie ksztacca. Urodzony w Kairze historyk i lingwista Ahmed Osman przeprowadzi dogbne badania tych postaci. Jego odkrycia maj wielkie znaczenie14.
Gdy faraon Tutmozis zmar, jego syn oeni si z siostr bliniaczk Sitamon (zgodnie z tradycj faraonów), tak by móc odziedziczy tron jako faraon Amenhotep III. Wkrótce potem oeni si równie z Tij, córk dostojnika Józefa (Jui). Jednake ustanowiono dekret, w myl którego aden syn Tii nie moe dziedziczy tronu. Z powodu dugotrwaych rzdów jej ojca, Józefa, obawiano si powszechnie, e Izraelici zdobd za duo wadzy w Egipcie. I tak, gdy Tij zasza w ci, wydano edykt, nakazujcy zamordowanie noworodka, jeli okae si pci mskiej. ydowscy krewni Tii mieszkali w Goszen, a ona sama miaa letni paacyk nieco w gór Zarw, dokd udaa si na czas poogu. Faktycznie powia syna - ale królewskie poone uoyy intryg z Tij i posay dziecko w dó rzeki w koszyku z sitowia do domu przyrodniego brata jej ojca, Lewiego.
Chopca, Aminadoba (ur. ok. 1349 p.n.e.), wyedukowali egipscy kapani Ra. Jako nastolatek uda si do Teb. Tymczasem jego matka zdobya wiksze wpywy ni pierwsza ona króla, Sitamon, która nigdy nie urodzia faraonowi syna i nastpcy tronu, jedynie córk imieniem Nefertiti. Aminadob w Tebach nie potrafi uzna egipskich bóstw, wic wysun pojcie Atona, wszechpotnego Boga pozbawionego wizerunku. Aton w ten sposób sta si odpowiednikiem hebrajskiego Adonai (tytu zapoyczony z fenickiego i oznaczajcy Pan) w zgodzie z naukami Izraelitów. W owym czasie Aminadob (hebrajski odpowiednik Amenhotepa - Amon jest zadowolony) zmieni imi na Echnaton (suga Atona).
W owym czasie faraon Amenhotep zapad na zdrowiu. Poniewa nie byo bezporedniego mskiego nastpcy tronu, Echnaton oeni si z przyrodni siostr, Nefertiti, by rzdzi jako wspóregent w trudnym okresie. Gdy po jakim czasie Amenhotep III zmar, Echnaton obj tron faraonów - oficjalnie przyjmujc imi Amenhotepa IV.
Echnaton i Nefertiti mieli sze córek i syna, Tutanchatona. Faraon Echnaton zamkn wszystkie witynie egipskich bogów i zbudowa nowe witynie Atonowi. Poza tym w jego domostwie panowaa skromna atmosfera - wbrew obyczajom staroytnego Egiptu. Faraon straci przez to autorytet - szczególnie u kapanów dawnego pastwowego bóstwa Amona i syna soca Ra. Mnoyy si spiski. Groono wznieceniem powstania zbrojnego, jeli faraon nie zezwoli na kult tradycyjnych bogów obok kultu bezcielesnego Atona. Ale Echnaton odmówi. Zosta wic zmuszony do abdykacji na rzecz kuzyna, Smenkara, który rzdzi krótko i przekaza tron synowi poprzedniego wadcy, Tutanchatonowi. Ten przyj tron w wieku 11 lat, zmieni imi na Tutanchamon. y i rzdzi jedynie przez dziewi czy dziesi lat, umar w stosunkowo modym wieku.
Tymczasem Echnatona wygnano z Egiptu. Uciek z paroma domownikami na odleg pustyni Synaj. Mia przy sobie królewskie bero zwieczone wem z brzu. W oczach swoich zwolenników pozosta prawowitym monarch, nastpc tronu, którego go pozbawiono. Nadal by dla nich Mosesem, Mesisem lub Mojeszem (nastpca, zrodzony) jak Tutmosis (urodzony z Tut) i Ramzes (na wzór Ra).
Dowody z Egiptu wskazuj, e Mojesz (Echnaton) wywiód swój lud z Pi-Ramzes (w pobliu wspóczesnego Kantra) na poudnie przez Synaj, w kierunku jeziora Timasz15. By to bagnisty teren i chocia dao si go z pewnymi trudnociami pokona pieszo, to gonice konie i rydwany topiy si.
Wród domowników byli synowie i rodzina Jakuba (Izraela). Na polecenie przywódcy skonstruowali u podnóa góry Synaj Ark Przymierza16. Gdy tylko Mojesz zmar, rozpoczli inwazj kraju, porzuconego tak dawno przez przodków. Tymczasem Kanaan (Palestyna) ulego znacznym zmianom, napyny tam fale Filistynów i Fenicjan. Zapiski mówi o serii bitew i potnych armiach maszerujcych na wojn. Wreszcie Hebrajczycy (pod wodz nowego przywódcy, Jozuego) odnieli zwycistwo i kiedy tylko przekroczyli Jordan, odebrali Jerycho Kananejczykom zdobywajc prawdziwy Przyczóek w Ziemi Obiecanej.
Po mierci Jozuego nastpi okres rzdów obieralnych „sdziów",a po kilku klskach rozproszone plemiona hebrajskie zjednoczyy si pod wodz pierwszego króla, Saula, okoo 1055 roku p.n.e. Po podboju czci Palestyny Dawid z Betlejem - potomek Abrahama - oeni si z córk Saula i zosta królem Judei (odpowiadajcej poowie terytorium Palestyny). Do 1048 roku p.n.e. zdoby równie Izrael (reszt terytorium) stajc si królem wszystkich ydów. Zacz si rodowód witego Graala.
2
NA POCZTKU
JEHOWA I BOGINI
Stary Testament obok militarnych wyczynów Hebrajczyków/Izraelitów opisuje ewolucj ydowskiej wiary od czasów Abrahama. Opowie nie dotyczy zjednoczonego narodu oddanego Bogu Jehowie, ale zacitej sekty, która toczya beznadziejn walk o stworzenie i ustanowienie dominujcej religii Izraela. W ich opinii Jehowa by pci mskiej - ale to sekciarskie podejcie przysporzyo im rozlicznych kopotów.
W szerszym wspóczesnym ujciu rozumie si powszechnie, e ycie musiao mie dwa róda - mskie i eskie. Pozostae religie - czy to egipska, mezopotamska, czy inne - miay bogów i boginie. Najwyszy bóg powszechnie kojarzy si ze socem lub niebem, podczas gdy najwysza bogini miaa korzenie w ziemi, morzu i podnoci. Soce dawao moc ziemi i wodom, z których powstawao ycie; niezwykle naturalna i logiczna interpretacja.
Sporód postaci biblijnych najwicej elastycznoci w kwestii teistycznych ideaów wykaza syn króla Dawida, Salomon, sawny nie tylko z wielkoci i splendoru panowania, ale i wielkiej mdroci. O wiele póniej dziedzictwo Salomona miao decydujce znaczenie przy budowaniu mdroci Graala, poniewa król-mdrzec by prawdziwym adwokatem religijnej tolerancji. Salomon królowa przed okresem niewoli Izraelitów w Babilonii, by wyrazicielem starego porzdku. W erze Salomona Jehowa cieszy si znacznym powaaniem, ale uznawano równie innych bogów. By to pod wzgldem duchowym wiek nieokrelony, w którym czczono równoczenie róne bóstwa. W tym stanie rzeczy hodowanie tylko jednemu z bogów mogo okaza si krótkowzroczne. Kto mia prawo twierdzi, e naboni Hebrajczycy musz mie racj!
Wic pod tym wzgldem sawna mdro Salomona bya oparta na gbokich przemyleniach. Chocia sam czci Jehow, boga maej sekty, nie mia powodu zabrania swoim poddanym ich wasnych bogów (l Krl 11, 4-10). Nawet sam wyznawa wiar w boskie siy natury, bez wzgldu na to, co lub kto nimi wada.
Uwielbienie gównej bogini w Kanaan, gdzie przybraa posta bogini Asztoret, miao dug tradycj. Bya ekwiwalentna Isztar, gównej bogini Mezopotamii, której sumeryjska witynia staa w Uruk (biblijne Erech, wspóczesne Al-Warka). W pobliskiej Syrii i Fenicji ta sama bogini bya, jak donosz staroytni Grecy, nazywana Asztarte (Astarte).
Najwitsze miejsce, lub wewntrzne sanktuarium w wityni Salomona, miao reprezentowa ono Asztoret (nazywanej równie Aszera, jak wspomniano to w Starym Testamencie). Asztoret bya otwarcie czczona przez Izraelitów a do VI wieku p.n.e. Aszera bya bogini, on Ela, gównego boga i razem tworzyli „boskie maestwo". Ich córk bya Anat, królowa niebios, a syna, króla niebios, zwano He. Z czasem osobne postaci El i He poczyy si i stay Jehow. Aszera i Anat zczyy si na podobnej zasadzie i stay oblubienic Jehowy, znan jako Szekina lub Macierz.
Imi Jehowa jest pón transliteracj Jahwe, które z kolei pochodzi od czteroliterowego hebrajskiego YHWH. Wpleciono we - susznie lub nie - dwie samogoski1. Pocztkowo te cztery spógoski (które dopiero póniej stay si rodzajem akronimu Jednego Boga) reprezentoway czworo czonków witej rodziny: Y oznaczao Ela, ojca, H - Aszirat, matk, W odpowiadao He, synowi, H byo córk, Anat. W zgodzie z królewsk tradycj tego czasu i regionu, tajemnicza wybranka Boga, Macierz, bya równie uznawana za jego córk. w ydowskim kulcie Kabay (ezoterycznej dyscyplinie, która osigna swój szczyt w czasach redniowiecznych) przewija si podwójny msko-eski wizerunek Boga. Tymczasem inne sekty uwaay Szekin lub Macierz za przejaw boskiej obecnoci na ziemi. Bosk kobiec komnat byo sanktuarium wityni Jerozolimskiej, ale od zniszczenia wityni Macierz bya zmuszona bka si po ziemi, podczas gdy aspekt Jehowy mia samotnie rzdzi niebiosami.
Praktycznie scementowanie hebrajskiego ideau jedynego (mskiego) Boga nastpio dopiero po 70 atach niewoli babiloskiej (ok. 536 p.n.e.), gdy Izraelici po raz pierwszy wygnani tam przez Nabu-chodonozora, zostali skutecznie rozdzieleni na dwa gówne szczepy etniczne (Izraela i Judy), ale wrócili do Ziemi witej ze wspólnym celem jako „naród wybrany" Jehowy.
Stary Testament (Bibli Hebrajczyków) spisano po raz pierwszy w Babilonii2. Nic wic dziwnego, e opowieci sumeryjskie i mezo-potamskie zostay zawaszczone przez wczesn ydowsk tradycj kulturow - w tym przekazy o ogrodzie Edenu (raju Eridu3), potopie4 i wiey Babel5. Patriarcha Abraham sam przeniós si do Kana-j an z chaldejskiego Ur (w Mezopotamii), tak wic kulturowa kradzie bya bez wtpienia usprawiedliwiona, ale faktem jest, e historie takie jak o Adamie i Ewie wystpoway nie tylko w tradycji hebrajskiej.
Opowieci podobne do historii Adama i Ewy z biblijnej Ksigi Rodzaju mona znale w pismach Greków, Syryjczyków, Egipcjan, Sumerów i Abisyczyków (dawnych Etiopczyków). W jednej z wersji Kain i Abel mieli siostry bliniaczki, Luluw i Aklemi. Z kolei Set mia siostr zwan Noraja.
Jeszcze inne przekazy mówi o tym, e Adam mia kochank Lilith, nim zauroczya go Ewa. Lilith bya osobist suc Macierzy i opucia Adama, poniewa chcia j zdominowa. Uciekajc do Morza Czerwonego krzyczaa: „Czemu mam lega pod tob? Jestem ci równa!" Sumeryjska terakota z okoo 2000 roku p.n.e przedstawia Lilith nag, z rozpostartymi skrzydami, stojc na grzbietach pary lwów. Nie bya bogini; niemniej mówi si, e jej duch rozkwit w najbardziej wsawionej oblubienicy Salomonaj królowej Sarze. Lilith jest opisana w ezoterycznej ksidze Man-daeanów z Iraku jako córa podziemia6. To ona od najdawniejszy era czasów do dnia dzisiejszego reprezentuje fundamentalne kobieca cechy i denia.
Gdy Izraelici powrócili z Babilonii do Jerozolimy, pierwsze pi ksig Mojesza7 zebrano w Tor (Prawo). Jednake reszt Starego Testamentu trzymano osobno. Przez wieki podchodzono do nich z mieszanin czci i obawy, ale z czasem ksigi proroków8 nabray specjalnego znaczenia w uksztatowaniu ydowskiej tradycji9. Niewiar gównie wywoywa fakt, i Jehowa nie traktowa ydów, ludu wybranego przez Boga, zbyt dobrze. Wszechpotny Pan plemienia obieca patriarsze Abrahamowi, e wyniesie ich ponad wszystkie inne, a tu tylko wojny, gód, wysiedlenia i niewola! Przeciwdziaajc rosncemu niezadowoleniu, ksigi prorockie wzmocniy obietnic Jehowy zapowiadajc nadejcie mesjasza, namaszczonego króla lub kapana, który bdzie suy swojemu ludowi prowadzc go do zbawienia10.
To proroctwo wystarczyo do odbudowania wityni Salomona i murów Jerozolimy, ale nie pojawi si aden zbawca, mesjasz nie objawi si. Na tym koczy si Stary Testament, w IV wieku p.n.e. Ród Dawida nie wygas, chocia nie rzdzi krajem.
Ponad 300 lat póniej zacz si zupenie nowy rozdzia historii suzerenów, gdy rewolucyjny nastpca Judy miao wkroczy na scen historyczn. By nim Jezus Nazarejczyk, de iure król Jerozolimy.
DZIEDZICTWO MESJASZA
Nowy Testament podejmuje opowie w ostatnich latach przed narodzeniem Jezusa. Okres pomidzy kocem Starego - IV wiek p.n.e. - a pocztkiem Nowego Testamentu jest niezwykle znaczcy, gdy to wanie wtedy uksztatowaa si polityczna scena, na któr mia wkroczy oczekiwany mesjasz.
Ta epoka zaczyna si wraz z dojciem do wadzy Aleksandra Wielkiego, króla Macedonii, który pokona perskiego cesarza Dariusza w 333 roku p.n.e. Zniszczy miasto Tyr w Fenicji, nastpnie uda si do Egiptu, zbudowa miasto Aleksandria. Podbi ogromne imperium perskie, ustanowi stolic w Babilonie, po czym rozpocz marsz na wschód, na Indie. Po jego przedwczesnej mierci w 323 roku p.n.e. wadz przejli wodzowie. Ptolemeusz Sotor sta si rzdc Egiptu, Seleukus rzdzi Babiloni, a Antygon Macedoni i Grecj. Na przeomie wieku Palestyna równie znalaza si w im-Periurn Aleksandra.
W tym czasie w Europie tworzya si nowa potga - republika rzymska. W 264 roku p.n.e. Rzymianie pozbyli si kartagiskich wadców Sycylii. Zdobyli take Korsyk i Sardyni. Wielki kartagi-ski wódz Hannibal odpaci si zdobywajc Sagunt (w obecnej Hiszpanii) i ruszy ze swoimi oddziaami przez Alpy, ale Rzymianie zadali mu klsk pod Zam. Tymczasem Antioch III - potomek macedoskiego wodza Seleukosa - zosta królem Syrji. Do 198 roku p.n.e. pozby si egipskich wpywów stajc si wadc Palestyny. Jego syn, Antioch IV Epifanes, okupowa Jerozolim, co doprowadzio do rewolty ydowskiej Judy Machabeusza. Przywódca zgin w walkach, ale Machabeusze doprowadzili do niezalenoci ydów w 142 roku p.n.e.
Prowadzce nieustanne wojny rzymskie legiony zniszczyy Kartagin i stworzyy now prowincj - rzymsk Afryk Pónocn. Dalsze kampanie wprzgy Macedoni, Grecj i Azj Mniejsz w jarzmo Rzymu. Ale w samej stolicy wybuchy swary, bowiem wojny kar-tagiskie (punickie) rujnoway italskich rolników, a wzbogacay arystokracje, która rozszerzaa swe woci wykorzystujc prac niewolnicz. Gdy przywódca popularów, Tyberiusz Grakchus, w 133 roku p.n.e. zgosi propozycj ustawy agrarnej, zosta zamordowany przez parti optymów. Jego brat podj spraw wocian, ale te pad od ciosu skrytobójcy i przywództwo popularów znalazo si w rkach wojskowego, Gajusza Mariusza.
Do 107 roku p.n.e. Gajusz Mariusz by konsulem Rzymu. Senat znalaz sobie przywódc w osobie Lucjusza Korneliusza Sulli, który zdj z urzdu Mariusza i w 82 roku p.n.e. zosta dyktatorem. Nastpiy przeraajce rzdy terroru. Trway do roku 63 p.n.e., kiedy do wadzy doszed odwoujcy si do tradycji Grakchów m stanu i genera Gajusz Juliusz Cezar.
W tym samym roku rzymskie legiony wkroczyy do Ziemi witej, ogarnitej buntami sekciarskimi. Faryzeusze, którzy bardzo cile przestrzegali staroytnych zasad ydowskich, podnieli protest przeciwko liberalnym helleskim zwyczajom. W ten sposób sprzeciwili si kapaskiej kacie saduceuszy. Wewntrzne konflikty osabiy kraj i stworzyy warunki do dokonania inwazji. Rzymianie dowodzeni przez Gneusza Pompejusza Magnusa (Wielkiego) podporzdkowali Jude i opanowali Jerozolim, zaanektowali Syri i reszt Palestyny. Tymczasem konflikty wewntrzne toczyy si take w samym Rzymie. Juliusz Cezar, Pompejusz i Krassus utworzyli pierwszy triumwirat, ale ich wspólne rzdy nie trway dugo; Cezara wysano do Galii, a Krassus mia zarzdza Jerozolim. Podczas ich nieobecnoci Pompejusz zmieni front i przeszed do partii senackiej. Z chwil powrotu Cezara wybucha wojna domowa. Cezar zwyciy pod Farsalos, w Grecji, i zdoby pen wadz nad prowincjami imperium, Pompejusz zbieg do Egiptu.
Do tego czasu królowa Kleopatra VII rzdzia Egiptem razem z bratem, Ptolemeuszem XIII. Gdy Cezar pojawi si w Aleksandrii, zwiza si z Kleopatr, która kazaa zamordowa brata i sama zacza rzdzi. Cezar poprowadzi dalej kampani w Azji Mniejszej i Afryce Pónocnej, ale po powrocie do Rzymu w 44 roku p.n.e. w dzie idów marcowych pad ofiar morderstwa republikanów. Jego kuzyn, Gajusz Oktawus (Oktawian), stworzy drugi triumwirat wespó z Markiem Antoniuszem i mem stanu Markiem Lepidusem. Oktawian i Marek Antoniusz pokonali pod Filippi w Macedonii gównych zabójców Cezara - Brutusa i Kasjusza. Antoniusz porzuci on, Oktawie (siostr Oktawiana) i poczy si z Kleopatr. Oktawian wypowiedzia wojn Egiptowi i odniós zwycistwo w bitwie pod Akcjum, czegc nastpstwem byo samobójstwo Antoniusza i Kleopatry.
W tym czasie Palestyna miaa trzy osobne prowincje: Galile pónocy, Jude na poudniu i Samari w rodkowej czci. Juliusz Cezar powoa Antypatra z Idumei na prokuratora Judei, a jego syna Heroda, na gubernatora Galilei. Niebawem po tym Antypater zosta zabity, a Heroda wezwano do Rzymu i uczyniono królem Judei.
Dla wikszoci poddanych Herod by arabskim uzurpatorem. Nawróci si na pewn odmian judaizmu, ale nie pochodzi z rodu Dawida. W praktyce wadza Heroda ograniczaa si do Galilei; Judea] faktycznie rzdzi rzymski prokurator z siedzib w Cezarei. Obaj stworzyli niezwykle surowy reim. Dokonano ponad 3000 zbiorowych ukrzyowa, aby zmusi ludno do ulegoci12. Naoono wygórowane podatki, tortury byy powszechne, a wskanik samobójstw wród ydów wzrós alarmujco.
W takim to brutalnym rodowisku przyszed na wiat Jezus; w klimacie ucisku i kontroli marionetkowej monarchii wspieranej przez wietnie zorganizowane wojskowe siy okupacyjne. ydzi rozpaczliwie wypatrywali swojego z dawna oczekiwanego mesjasza (namaszczonego, z hebrajskiego meisach - namaci). Nikt nie przypuszcza, e ten mesjasz ma mie boskie pochodzenie. Lud pragn potnego wyzwoliciela, który uwolni go od rzymskiego jarzma. Wród sawnych zwojów znad Morza Martwego tekst znany jako Zwój wojenny opisuje strategi „decydujcej bitwy" desygnujc na mesjasza gównego przywódc wojskowego Izraela13.
ZWOJE I TRAKTATY
Zwoje znad Morza Martwego s bezcennym dokumentem, pomagajcym w zrozumieniu kultury ydowskiej okresu przedewangelicznego14. Odnaleziono je przypadkiem dopiero w 1947 roku. Beduiski pasterz, Mohammed ed-Di'b, szuka zagubionej kozy w klifowych jaskiniach Kumran, blisko Jerycha, gdy natrafi na liczne wysokie stgwie z gliny. Wezwano archeologów i podjto prace wykopaliskowe - nie tylko w Kumran, ale w pobliskim Murabba'at i Mird na pustkowiach Judei15. W jedenastu rónych jaskiniach odnaleziono sporo naczy. W sumie byo w nich blisko piset hebrajskich i aramejskich manuskryptów, wród nich pisma Starego Testamentu i liczne dokumenty wspólnot ydowskich. Niektóre pochodziy z 250 roku p.n.e. Zwoje ukryto podczas ydowskiego powstania przeciwko Rzymianom 66-70 roku n.e. Starotestamen-towa Ksiga Jeremiasza (32, 14) stwierdza proroczo: „To mówi Pan Zastpów: We te akta [...] i wó je do naczynia glinianego, aby przetrway wiele lat"16.
Jeden z waniejszych manuskryptów, Zwój miedziany, spis inwentarza, lokalizuje skarby Jerozolimy i cmentarz Doliny Kedron. Zwój wojenny jest penym opisem militarnej taktyki i strategii. Regua wspólnoty wylicza prawa i procedury prawne, a take zwyczajowe rytuay i podkrela wag obieralnej Rady Dwunastu strzegcej wiary kraju. W zbiorach jest te kompletna Ksiga Izajasza, najduszy zwój liczcy okoo 9 metrów. Jest o kilka stuleci starszy ni jakakolwiek inna znana kopia starotestamentowej ksigi.
Dopenia te znaleziska inne znaczce odkrycie odnoszce si do okresu poewangelicznego, dokonane w Egipcie dwa lata wczeniej. W grudniu 1945 roku dwaj pasterze, bracia Mohammed i Kalifah Ali, wykopywali nawóz na cmentarzu w pobliu miasta Nag Hammadi. Trafili oni na wielki zapiecztowany dzban, w którym znajdowao si trzynacie ksig, oprawionych w skór. Na papirusowych kartkach zapisane byy rozliczne wite pisma nalece do tradycji, któr póniej przyjo si nazywa gnostyczn (wiedz ezoteryczn). Byy tam i chrzecijaskie dziea, ale z naleciaociami ydowskimi. Wkrótce znalezisko to nazwano Bibliotek z Nag Hammadi17.
Ksigi napisano staroytnym jzykiem koptyjskim uywanym w Egipcie za czasów dawnych chrzecijan. Muzeum Koptyjskie w Kairze stwierdzio, e w istocie byy to kopie duo starszych dzie oryginalnie spisanych po grecku. Niektóre z tekstów pochodziy z bardzo dawnych czasów, zawieray podania z 50 roku n.e. Pidziesit dwa oddzielne traktaty zawieraj róne religijne teksty i pewne uprzednio nieznane przekazy biblijne. Opisuj one rzeczywisto inaczej ni te znane z Pisma. Na przykad Sodoma i Gomora nie s w nich siedliskiem za i wystpku, ale orodkami wielkiej nauki i wiedzy. Co dla nas najciekawsze, wród tekstów znalaz si i taki, w którym Jezus daje wasny opis ukrzyowania, a jego stosunki z Mari Magdalen zyskuj zupenie nowy wymiar.
TAJNE SZYFRY NOWEGO TESTAMENTU
Wykopaliska w Kumran odsoniy pamitki pochodzce z 3500 roku p.n.e. W owym czasie, w epoce brzu, byo tam obozowisko Beduinów18. Okres staego osiedlenia rozpocz si okoo 130 roku p.n.e. ydowscy historycy opisuj gwatowne trzsienie ziemi w Judei w 31 roku p.n.e.19, co w Kumran potwierdza przerwa midzy dwoma okresami osiedlenia20. Wedug Zwoju miedzianego stare Kumran nazywao si Sekaka. Drugi okres staego osiedlania rozpocz si za panowania Heroda Wielkiego (37-4 p.n.e.). Poza zwojami z ruin wydobyto równie wiele monet21. Pochodz z okresu midzy pano-waniem hasmoneaskiego wadcy Jana Hyrkanusa (135-104 p.n.e.) a powstaniem ydowskim 66-70 n.e.
Jak ju moglimy si przekona, powstanie w 168 roku p.n.e. - podczas którego wpywy uzyskali Machabeusze - wywoay gównie dziaania króla Antiocha IV Epifanesa z Syrii, który narzuca grecki kult gminom ydowskim. Póniej Machabeusze dokonali powtórnej konsekracji wityni. ydzi odnieli zwycistwo nad Antiochem, ale walki doprowadziy do szkód spoecznych. Kampania spowodowaa bowiem konieczno prowadzenia bojów podczas szabatu. Rdze ultraortodoksyjnych ydowskich wiernych znanych jako Hasidim (naboni) ostro si temu sprzeciwia, a gdy triumfujcy dom Machabeuszy przej wadz i koronowa wasnego króla oraz wprowadzi na urzd wasnego arcykapana w Jerozolimie, Hasidim nie tylko wyrazili sprzeciw, ale opucili miasto, by stworzy swoj „czyst" wspólnot na pobliskich pustkowiach Kumran. Prace budowlane zaczy si okoo 130 roku p.n.e.
Od czasu odkrycia wydobyto wiele pamitek z tamtego okresu. W latach pidziesitych odsonite w Kumran ponad tysic grobów. Ujawniono równie rozlegy zespó klasztorny z okresu drugiego osiedlenia, sale konferencyjne, gipsowe awy, wielk cystern i labirynt akweduktów. W sali skrybów zachoway si kaamarze i resztki stoów, na których spoczyway zwoje - niektóre majce ponad 5 metrów dugoci22. Potwierdzio si, e pierwsz osad zniszczyo trzsienie ziemi i odbudowali j napywajcy esseczycy pod koniec ery Heroda. Esseczycy to jedna z trzech gównych ydowskich sekt (poza faryzeuszami i saduceuszami).
W Kumran znaleziono wiele biblijnych manuskryptów odwoujcych si do takich ksig jak Ksiga Rodzaju, Wyjcia, Powtórzonego Prawa, Izajasza, Hioba i in. W niektórych tekstach s dodatkowe komentarze, zapisy prawne i archiwalne. Wród tych staroytnych ksig znajduj si najstarsze ze znalezionych kiedykolwiek zapisków - datowane wczeniej ni jakiekolwiek teksty, z których dokonywano przekadów tradycyjnej Biblii. Szczególnie interesujce s pewne komentarze biblijne tak skompilowane przez skrybów, e odnosz teksty starotesta-mentowe do wydarze historycznych z ich wasnych czasów23. Takie korelacje s zwaszcza widoczne w komentarzach Psalmów i takich ksigach prorockich, jak Ozeasza, Nahuma i Habakuka. Technika czenia Starego Testamentu z pismami ery Ewangelii opieraa si na „wiedzy eschatologicznej"24 - tradycyjnym sowom i zwrotom przypisywano niezwyke znaczenie, majce sens wspóczesny. Sens by czytelny tylko dla wtajemniczonych, dla tych, którzy rozumiej szyfr.
Mapa 2 Tereny Biblii, Stary Testament
Esseczycy po mistrzowsku uywali tego alegorycznego szyfru, wystpujcego w tekstach biblijnych, szczególnie w opowieciach poprzedzonych sowami: „ci, którzy maj uszy ku suchaniu". Kiedy uczeni w Pimie mieli na przykad na myli Rzymian, pisali o nich Kittim - co byo rzekomo nazw ludów z wybrzey Morza ródziemnego, jak i Chaldejczyków ze Starego Testamentu: „lud srogi a gwatowny, który wyprawia si do odlegych ziem, aby posi sadyby, które do niego nie nale" (Ha l, 6). Esseczycy wskrzesili stare sowo, a wtajemniczeni czytelnicy wiedzieli, e ten fragment opowiada o Rzymianach25.
Biblia miaa by niezrozumiaa dla Rzymian, std jej podwójne znaczenie: z pozoru wita dobra nowina, a pod ni polityczne informacje. Te starannie zakamuflowane komunikaty miay dociera do wybranego grona czytelników, posugujcych si szyframi uoonymi przez uczonych w Pimie.
I tak odwoania do „Babilonu" faktycznie wskazyway Rzym. Praktyczna wiedza o szyfrach nie bya dostpna a do opublikowania niektórych zwojów znad Morza Martwego. Dopiero wtedy znajomo szyfrowania uatwia o wiele gbsze polityczne przesanie ukryte w tekstach Biblii. Najbardziej dociekliwe prace w tej dziedzinie przeprowadzia znana teolog Barbara Thiering, wykadowca Uniwersytetu Sydney.
Doktor Thiering objania szyfry jednoznacznie. Np. o Jezusie mówiono „Sowo Boe". I tak z pozoru zwyky fragment - jak np. w Drugim Licie w. Pawa do Tymoteusza (2, 9) „Sowo Boe nie jest zwizane" - od razu wskae Jezusa; ten fragment znaczy: Jezus nie zosta pojmany. Podobnie, rzymski cesarz by nazywany „lwem". „Uratowany z paszczy lwa" oznacza ucieczk ze szponów cesarza lub jego odaków.
Badanie zwojów - szczególnie Obrzdku26, Reguy wspólnoty, Reguy Caego Zgromadzenia i Liturgii anielskiej odsania wiele z tych zaszyfrowanych definicji i pseudonimów27, które poprzednio bdnie rozumiano lub pomijano.
Na przykad „biedny" nie oznacza zuboaych, pozbawionych rodków do ycia ludzi; byli to ci, którzy przeszli inicjacj do wyszych krgów wspólnoty i z tej racji byli zobowizani do oddania wasnoci i wiatowych dóbr. „Wielu" to tytu gowy wspólnoty celibatycznej, podczas gdy „tum" to okrelenie regionalnego tetrarchy (gubernatora), a „wielo" - rady rzdzcej. Nowicjusze w krgach wadzy religijnej byli nazywani „dziemi"; doktrynalny temat wspólnoty by nazywany „Drog", ci, którzy znali Drog, byli znani jako „Dzieci wiatoci".
Termin „trdowaci" czsto oznacza tych, którzy nie przeszli inicjacji do wyszego krgu wspólnoty lub byli przez ni odrzuceni. „lepi" to ci, którzy nie byli dopuszczeni do Drogi, i std nie widzieli wiatoci. W tej perspektywie teksty o „uzdrawianiu lepca" lub „uzdrawianiu trdowatego" odnosz si konkretnie do procesu nawracania ku Drodze. Zniesienie ekskomuniki opisywano jako „powstanie z martwych" (termin szczególnie wany; zostanie omówiony póniej). Okrelenie kogo jako osoby „nieczystej" mówi, e jest to nieobrzezany poganin, a „chory" to czowiek bdcy w publicznej lub kapaskiej nieasce.
Taka informacja ukryta w Nowym Testamencie miaa istotne znaczenie wtedy i pozostaje bardzo wana dzisiaj. Ukrywano prawdziwy sens stosujc alegori, symbol, metafor, porównanie, definicj sekciarsk i pseudonim (kryptonim). Niemniej znaczenia byy w peni jasne dla tych, „którzy mieli uszy ku suchaniu".
Ezoteryczny jzyk by dobrze znany w czasach Nowego Testamentu - jzyk, w którym przewijay si chmury, owce, ryby, chleby, kruki, gobie i wielbdy. Wszystkie te oznaczenia miay swoje desygnaty, bo wskazyway ludzi, tak jak dzisiaj mówi si „rekiny", „anioy" czy „gwiazdy".
Dodatkowo niektóre z tych ezoterycznych terminów Nowego Testamentu nie opisyway jedynie statusu spoecznego, ale byy tytuami - majcymi specjalne odniesienie w tradycji Starego Testamentu. Doktryn wskazujc kierunek postpowania wspólnoty nazywano wiatoci, a wiato reprezentowaa wysok rang triad (kapan, król i prorok), majc symboliczne tytuy „wadza", „królestwo" i „chwaa". W klerykalnej hierarchii „ojciec" sta najwyej i mia dwóch bezporednich nastpców, „syna" i „ducha"28. (Co te ma kluczowe znaczenie dla naszego wtku i do czego powrócimy póniej).
ARMAGEDON
Pewne najwaniejsze niebiblijne zapiski zwizane z okresem Nowego Testamentu s zachowane w pismach Józefa Flawiusza, którego Dawne dzieje Izraela i Wojna ydowska zostay napisane subiektywnie z punktu widzenia dowódcy bronicego Galilei podczas powstania ydowskiego w I wieku n.e.
Józef Flawiusz tumaczy, e esseczycy byli szczególnie sprawni w sztuce leczenia i od staroytnych odziedziczyli terapeutyczn wiedz o korzeniach i kamieniach29. Samo okrelenie „esseczycy" wprost odwouje si do tej wiedzy, jako e aramejskie asayya znaczyo „lekarz" i odpowiadao greckiemu essenoi.
Esseczycy gboko wierzyli w to, e Wszechwiat zawiera dwa gówne pierwiastki: wiato i Ciemno. wiato reprezentuje prawd i sprawiedliwo, podczas gdy Ciemno oznacza wynaturzenie i zo moralne. Ruch niebios ustala równowag wiata i Ciemnoci w Kosmosie, a ludzie byli indywidualnie obdarzani kadym pierwiastkiem, jak zadecydowa ukad planet w dniu urodzenia. I tak kosmiczna batalia midzy wiatoci i Ciemnoci toczya si w onie ludzkoci oraz midzy poszczególnymi osobami; niektórzy mieli proporcjonalnie wicej wiata, inni proporcjonalnie wicej mroku.
Uwaano, e Bóg jest najwyszym wadc nad tymi dwoma kardynalnymi pierwiastkami, a czowiek szukajcy Drogi ku wiatoci wkracza na dugi i mudny szlak sprzecznoci. Ów szlak ma swój punkt szczytowy tam, gdzie jedna sia zetrze si z drug w Czasie Oceny zwanym Dniem Sdu. Im bliej owego momentu, tym bardziej w Okresie Pokuszenia bd potniay siy Ciemnoci. Ludzie zostan poddani próbie. Ci, którzy podaj Drog wiatoci, bd starali si unikn groby oceny proszc: „I nie wód nas na pokuszenie, ale zbaw ode zego".
Tradycyjnie identyfikowano pierwiastek Ciemnoci z Belialem (Marnoci), którego dzieci czciy boga innego ni Jehowa. Pierwiastek wiatoci by otoczony opiek hierarchii i symbolizowa go siedmioramienny wiecznik, Menora. W czasie dynastii Dawida kapana z pokolenia Sadoka uwaano za gównego rzecznika wiatoci.
Swojego przedstawiciela na ziemi mia, podobnie jak pierwiastek wiatoci, równie i pierwiastek Ciemnoci. Ta funkcja przynaleaa gównemu mowi uczonemu w Pimie, który tworzy formaln „opozycj" w onie hierarchicznej struktury30. Desygnowany „Ksi Ciemnoci" mia w pierwszym rzdzie poddawa próbie celibat nowicjuszek, std te nosi hebrajski tytu Szatana (Oskaryciela). W greckim odpowiada temu tytu Diabolos (Napastnik). (Por. ad-vocatus diaboli, który podczas procesu kanonizacyjnego w Kociele katolickim z urzdu wysuwa wnioski przeciwko uznaniu kandydata za osob wit).
Wedug przepowiedni zawartej w Apokalipsie (16, 16) ostateczne starcie midzy wiatoci i Ciemnoci, dobrem i zem, odbdzie si w Armagedonie (Har-Magedon, wzgórza Magedon), wanym historycznie palestyskim polu bitewnym, na którym forteca strzega równin Jizreel, na poudnie od wzgórz Galilei. Zwój wojenny opisuje szczegóowo przysz walk midzy Dziemi wiatoci i Synami Ciemnoci31. Plemiona Izraela miay by po jednej stronie, podczas gdy Kittim (Rzymianie) i róni inni poganie - po drugiej. Jednake w kontekcie tej wieczcej wszystko wojny nie wspomi - nano o wszechpotnym Szatanie - taka mitologiczna posta nie wystpowaa w stworzonym przez wspólnot wyobraeniu Sdu j Ostatecznego. Konflikt mia mie wycznie wymiar miertelnego starcia midzy wiatoci - Izraelem i Ciemnoci - cesarskim j Rzymem.
O wiele póniej fundamentalny sens tego staroytnego obrazu przej i przeksztaci Koció rzymski. Symboliczn batali pod Har-Magedon wyniesiono do rangi powszechnego symbolu, a Rzym (uprzednio „Ciemno") dokona uzurpacji wiatoci. Aby zapewni wadz katolickim biskupom, dokonano strategicznego manewru ogaszajc, e Dzie Sdu jeszcze nie nadszed. Tym, którzy od tej pory bd trzyma si zasad Kocioa rzymskokatolickiego, obiecano prawo wstpu do Królestwa Niebieskiego. W ten sposób ufortyfikowane wzgórze Har-Magedon nabrao cech nadprzyrodzonych, a sowo Armagedon wzbudzao od tej pory apokaliptyczn groz, oznaczao przeraajcy koniec wszystkiego, przy czym jedyn pewn drog zbawienia byo bezwzgldne podporzdkowanie si prawom Rzymu. By to jeden z najbardziej pomysowych manewrów politycznych wszech czasów.
3
JEZUS, SYN CZOWIECZY
NARODZINY Z DZIEWICY
Ewangelie napisano w sposób niespotykany w innych formach literackich. Jednake konstrukcja nie jest przypadkowa. Ewangelie maj wspólny konkretny cel, a nie byo nim relacjonowanie historii, lecz przekazanie Dobrej Nowiny (gr. eu-aggelos - przynosi dobre wieci). W duej mierze mona uzna je za entuzjastyczn propagand, std te powinnimy z ostronoci przyjmowa ich tre.
Oryginaln Ewangeli wedug w. Marka (inspirowan przez Piotra) napisano w Rzymie okoo 66 roku n.e. Klemens z Aleksandrii, duchowny z II wieku potwierdzi, e pojawia si w czasie, gdy ydzi judejscy podnieli bunt przeciwko rzymskim okupantom, najczciej stosowan wobec nich kar byo ukrzyowanie, zginy w ten sposób tysice ydów. Piszcy Ewangeli musia mie na wzgldzie wasne bezpieczestwo i nie móg otwarcie przedstawi antyrzymskiego dokumentu. Jego misj byo rozgoszenie Dobrej Nowiny, nie wystawienie jej na potpienie. Ewangelia wedug w. Marka miaa krzepi, wzmacnia ducha wspólnoty, obiecywaa niezaleno i zbawienie tym, którzy jej potrzebowali - poddanym przemonej dominacji Rzymu. Zapowied takiego wyzwolenia dziaaa kojco, pozwolia zapomnie o okruciestwach rzymskich gubernatorów, sprawujcych w rozrastajcym si mocarstwie wadz silnej rki. Ewangelia wedug w. Marka staa si ródem odwoania zarówno dla Mateusza, jak i ukasza, którzy rozwinli jej gówne wtki.
Ewangelia wedug w. ukasza pojawia si najprawdopodobniej w Antiochii okoo 80 roku n.e. Przypuszcza si, e jej autorem faktycznie by ukasz, „lekarz umiowany" (Kol 4, 14). Opis przypisywany Mateuszowi (inspirowany przez kapana Mateusza Annasza) pojawi si po raz pierwszy w Koryncie pi lat póniej. Zarówno Mateusz, jak i ukasz wykorzystuj czciowo wersj Marka. Z tego powodu te trzy Ewangelie znane s jako. synoptyczne (gr. syn-optikos - widziany tym samym okiem), chocia w wielu aspektach s rozbiene.
Ewangelia wedug w. Jana róni si zawartoci, stylem i ogólnym przesaniem od pozostaych. O wiele trudniej j datowa. Opublikowana w Samarii jest skompilowana przez Jana zwanego Markiem (Dz 12, 12) i Filipa Ewangelist. Wida w niej wpywy szczególnej sekty tworzcej jedn wspólnot, której daleko do naiwnoci. Ewangelia ta ma oddanych zwolenników, podkrelajcych jej odrbno od innych Ewangelii. Opisane s w niej równie niezliczone szczegóy i szcze-góliki, których nie znajdziemy w innych ksigach. Wielu uczonych przypuszcza wic, e jest ona o wiele dokadniejszym wiadectwem zarówno pod wzgldem historycznym, jak i chronologicznym. Chocia Ewangelia wedug w. Jana ujrzaa wiato dzienne dopiero po innych, jest prawdopodobne, e istniaa ju - w formie nieopublikowanej - w 37 roku.
Pierwsza Ewangelia - wedug w. Marka - nie wspomina o narodzeniu z dziewicy. Ewangelie wedug w. Mateusza i ukasza mówi o tym mniej lub bardziej szczegóowo i z rónym naciskiem, natomiast aspekt ten zosta cakowicie pominity przez Jana. Tak w przeszoci, jak i dzisiaj, duchowni, uczeni i nauczyciele badali nadzwyczaj bogaty i zoony materia zawarty w witych ksigach i stawiali róne hipotezy dotyczce przebiegu wydarze. Z kadej Ewangelii wyuskiwano jakie fragmenty, z czasem powstaa cakiem nowa, niepisana Ewangelia. Uczniom po prostu mówiono, e „Biblia mówi" to czy tamto. Kiedy nauczano o narodzeniu z dziewicy, odsyano do Mateusza i ukasza. Kiedy mówiono o innych sprawach, kierowano do odpowiedniego miejsca innej Ewangelii, jak gdyby byy rozdziaami Jednego dziea.
Z biegiem lat spekulacje dotyczce zawartoci Biblii urosy do rangi interpretacji, a Koció nada tym interpretacjom status dogmatu. Powstajce doktryny utrwaliy si w powszechnej wiadomoci wyznawców, stay si dla nich faktami. Uczniowie w szkoach i kocioach rzadko sysz, e Mateusz mówi, e Maria bya dziewic, a Marek wcale o tym nie napomyka lub e ukasz wspomina o obie, w którym zoono Jezusa, podczas gdy inne Ewangelie o tym milcz, lub e adna z Ewangelii nie czyni nawet najmniejszej wzmianki o stajence, która staa si integraln czci ludowej tradycji. W taki sposób naucza si nie tylko o narodzinach w Betlejem, ale o wielu zdarzeniach z ywota Jezusa. Chrzecijaskim dzieciom wpaja si wygadzon opowie, która z kadej Ewangelii wybiera najbardziej budujcy przykad i czy je w lukrowan historyjk pozbawion jakiegokolwiek prawdziwego róda. Idea narodzenia Jezusa z dziewicy stanowi jeden z centralnych motywów ortodoksyjnej tradycji chrzecijaskiej, cho nie jest waciwie udokumentowana: wzmianki o tym znajdujemy jedynie w dwóch z czterech Ewangelii i nigdzie indziej. Ewangelia wedug w. Mateusza (l, 18-25) stwierdza:
A z narodzeniem Jezusa Chrystusa byo tak: Gdy matka jego, Maria, zostaa polubiona Józefowi, okazao si, e zanim si zeszli, bya brzemienna z Ducha witego.
A Józef, m jej, bdc prawym i nie chcc jej zniesawi, mia zamiar potajemnie j opuci.
I gdy nad tym rozmyla, oto ukaza mu si we nie anio Paski i rzek: Józefie, synu Dawidowy, nie lkaj si przyj Marii, ony swej; albowiem to, co si w niej poczo, jest z Ducha witego.
A urodzi syna i nadasz mu imi Jezus, albowiem On zbawi lud swój od grzechów jego.
A to wszystko si stao, aby si spenio sowo Paskie, wypowiedziane przez proroka: Oto panna pocznie i porodzi syna, i nadadz mu imi Immanuel, co si wykada: Bóg z nami.
Wspomniany prorok to Izajasz, który w 735 roku p.n.e., gdy Izraelowi zagraaa Syria, oznajmi znkanemu królowi Achazowi: „Suchajcie, domu Dawidowy!... Oto panna pocznie i porodzi syna, i nazwie Go imieniem Immanuel" (Iz 7, 13-14)1. Ale nic w tym miejscu nie wskazuje na to, e Izajasz przepowiada narodziny Jezusa, które nastpiy ponad 700 lat póniej. Taka rewelacja nie moga mie adnego znaczenia dla Achaza w chwili zagroenia! Oto jak wydarzenie ewangeliczne interpretuje si w taki sposób, by odpowiadao wieloznacznym proroctwom. Mamy tego przykady w wielu innych miejscach Nowego Testamentu. Co wicej, Maria i Józef przecie nie nazwali syna Immanuel (hebr. Immanu-El: Bóg z nami)2; nazwali go Jezus (hebr. Yehoshua: Jehowa zbawia).
Popularne interpretacje Ewangelii zawieraj liczne nieporozumienia. Semickie sowo almah, tumaczone jako „dziewica", znaczy po prostu „moda kobieta"3. W hebrajskim dziewictwo (virgo intacta) to bethulah. W acinie virgo znaczy „niezamna", by wic nada temu sowu sens „dziewica", musiano doda epitet (intacta), oznaczajcy brak dowiadcze seksualnych4.
Dziewictwo przypisywane Marii staje si jeszcze mniej wiarygodne w powizaniu z dogmatycznym stwierdzeniem Kocioa, e bya dziewic wiecznie5. Nie jest tajemnic, e Maria miaa innych potomków, jak potwierdza to kada z Ewangelii: „Czy nie jest to syn cieli? Czy jego matce nie jest na imi Maria, a braciom jego Jakub, Józef, Szymon i Juda?" (Mt 13,55). Zarówno u ukasza (2,7), jak i Mateusza (l, 25) Jezus jest nazywany „pierworodnym synem" Marii. Co wicej, powyszy cytat z Mateusza nazywa Jezusa synem cieli (tj. Józefa), a ukasz (2, 27) wyranie mówi o Józefie i Marii jako „rodzicach" Jezusa. Mateusz (13, 56) i Marek (6, 3) wspominaj, e Jezus mia równie siostry.
Nazwanie Jezusa synem „cieli" jest kolejnym przykadem tego, jak póniejsze omyki jzykowe wypaczyy oryginalne znaczenie. Nieporozumienia mog wynika std, e niektóre stare hebrajskie lub aramejskie sowa nie miay bezporedniego odpowiednika w innych jzykach. Sowo przetumaczone „ciela" ma o wiele szersze znaczenie ni staroytne greckie ho tekton, które z kolei oddaje semickie naggar6. Jak wykaza to badacz jzyków semickich, dr Geza Vermes, sowem tym okrela si rzemielników, a take uczonych czy nauczycieli, czyli obdarzonych umiejtnociami, biegych w zawodzie, Mistrzów. W rzeczy samej pewne tumaczenie greckiego ho tekton odnosi si do „mistrza w swej dziedzinie", jak mówi si o wspóczesnych masonach.
W bardzo podobny sposób wzmianka ukasza o maym Jezusie umieszczonym w obie zapocztkowaa tradycj narodzenia w stajence w obecnoci stadka opiekuczych zwierzt. Ale ten obraz nie ma adnych podstaw, w adnej innej Ewangelii nie wspomina si o stajence. Prawd mówic u Mateusza (2, 11) jest powiedziane cakiem wyranie, e maleki Jezus lea w domu: „I wszedszy do domu, ujrzeli dzieci z Mari, matk jego, i upadszy, oddali mu pokon"7.
Warto równie podkreli, e u ukasza (2, 7) jest wzmianka o tym, e Jezusa zoono w obie, bo nie byo miejsca dla rodziny „w gospodzie", nie „przy gospodzie"8, jak czsto si bdnie cytuje. Dziennikarz i biograf A. N. Wilson wskazuje, e grecki orygina (z którego przetumaczono Nowy Testament) faktycznie stwierdza, e „nie byo topos w kataluma"9 - „nie byo miejsca w pokoju"9. W rzeczywistoci czsto ób (skrzynia do karmienia zwierzt) zastpowa koysk.
DYNASTYCZNE ZALUBINY
Wedug Listu w. Pawa do Hebrajczyków (7, 14) Jezus pochodzi z plemienia Judy, z tej samej linii, co król Dawid. Pisma powiadaj take, e by „nazarejczykiem", co nie znaczy jednake, e pochodzi z miasta Nazaret. ukasz (2, 39) gosi wprawdzie, e rodzina Józefa pochodzia z Nazaretu, jednake termin nazarejczyk lub nazyrejczyk bd nazirejczyk (zwykle te terminy s rozgraniczane; nazarejczyk to „judeochrzecijanin", nazyrejczyk lub nazirejczyk - „ydowski asceta"; autor uywa ich synonimicznie) odnosi si cile do sekty, nie mia adnego zwizku z miastem.
W Dziejach Apostolskich (24, 5) Pawe jest oskarony przed obliczem namiestnika Cezarei o sianie religijnych niepokojów: „M ten, stwierdzilimy to bowiem, jest rozsadnikiem zarazy i zarzewiem niepokojów wród wszystkich ydów na caym wiecie i przywódc sekty nazarejczyków". We wspóczesnym jzyku arabskim na chrzecijan mówi si Nasrani, a w koranicznym islamskim o chrzecijanach mówi si Nasara lub Nazara. Te warianty pochodz od hebrajskiego Nozorim, rzeczownik liczby mnogiej Nazrie ha-Brit, „Stranicy Arki Przymierza", okrelenie wspólnoty esseczyków w Kumran nad Morzem Martwym10.
Jest punktem spornym, czy miasto Nazaret w ogóle istniao za ycia Jezusa, gdy nie pojawia si na mapach ani w adnych ksikach, dokumentach, kronikach czy zapiskach wojskowych z tego okresu, nie ma go te w rzymskich czy lokalnych spisach11. Nawet w. Pawe, który w swoich listach relacjonuje wiele dziaa Jezusa, nie wspomina o Nazarecie. Tak wic kade odwoanie do Nazaretu w przekadach wspóczesnych naley uzna za niewaciwe - wywodzce si z bdnej interpretacji sowa Nazarene. Na ile dao si to ustali osada Nazaret (nie wymieniana w Tahnudzie) nie miaa znaczenia przed zniszczeniem Jerozolimy przez Rzymian w 70 roku.
Jan Chrzciciel i brat Jezusa, Jakub, byli nazyrejczykami, ale pochodzenie tego sekciarskiego terminu mona przeledzi, odwoujc si do starotestamentowych postaci Samsona i Samuela. Nazyrejczycy to asceci zwizani cisymi lubami na okrelony czas, jak wspomina o tym Mojesz (Li 6, 2-21). W erze Nowego Testamentu nazyrej-czyków wizano ze wspólnot esseczyków w Kumran - rodowiskiem Józefa i Marii.
Wspólnota przestrzegaa cisej dyscypliny, jeli chodzi o zarczyny i maestwo - wic powinnimy rozpatrywa spraw domniemanego dziewictwa Marii w tym wanie konkretnym kontekcie.
Zarówno Mateusz (l, 18), jak i ukasz (2, 5) stwierdzaj, e Maria bya „polubiona" Józefowi, i std te mówi o niej jako o jego „onie". Jak ustalono, w tym wypadku „polubiona" nie znaczy „zarczona" - a odnosi si do kontraktu lubnego. Ale w jakich okolicznociach o zamnej kobiecie mona by powiedzie „dziewica"? Jeszcze raz musimy przypomnie, e hebrajskie sowo almah bdnie przetumaczono jako „dziewica" (virgo) i niewaciwie zrozumiano jako virgo intacta.
Jak ju mówilimy, prawdziwe znaczenie almah to „moda kobieta" (bez seksualnego kontekstu). Std te w przypadku Marii byo cakiem prawdopodobne, e bya zarówno almah, jak i on Józefa. Przyjrzyjmy si jeszcze raz wypadkom opisanym przez Mateusza. Kiedy Józef dowiedzia si o ciy Marii, musia zdecydowa, czy ukry on czy nie. Oczywicie jest absolutnie normalne, e ona zachodzi w ci. Ale w przypadku Marii byo inaczej.
Jako ona „dynastycznego" maonka, Maria podlegaa zasadom linii mesjasza (namaszczonego) pochodzcej od króla Dawida i kapana Sadoka. Maria, kobieta zamna, w istocie przechodzia nakazany w hierarchii dynastycznej okres próbny - podczas którego obowizywa zakaz zblie seksualnych - i jest zrozumiae, e Józef przey osobisty wstrzs, odkrywszy, e Maria pocza. Sytuacj rozwiza dopiero wysoki rang kapan Ebiatar (nazywany Gabrielem)12 zezwalajc na rozwizanie.
Od czasów króla Dawida dynastia Ebiatarów (2 Sm 20, 25) cieszya si statusem wysokich kapanów. Linia Sadoka miaa pierwszestwo, linia Ebiatara bya druga. Zgodnie z tradycj esseczycy wewntrz swojej struktury wadzy zachowali imiona starotestamentowych archanioów13. Std kapan Sadok by równie „archanioem Michaem", a kapan Ebiatar by te „anioem Gabrielem"14. Podporzdkowany archanioowi Michaowi (Pan, „kto jest jak Bóg") Ebiatar/Gabriel by nazywany Anioem Pana (ambasadorem Michaa/Sadoka). Ten system anielski opisano w Pierwszej Ksidze Enocha (4, 9). Równie Zwój wojenny (9, 15-17) wylicza rangi anioów w okresie Ewangelii.
W opowieci ukasza cia Marii, majca wite konsekwencje, zyskaa aprobat dziki mediacji anioa Gabriela. Jest to znane jako Zwiastowanie, ale miao gównie zwizek z usankcjonowaniem owego stanu, nie z zapowiedzi.
Przed urodzeniem Jezusa wysokim kapanem z rodu Sadoka (archanioem Michaem) by Zachariasz15. Jego on bya kuzynka Marii, Elbieta16, a zastpc z rodu Ebiatara (anioem Gabrielem) by esseczyk Symeon17. To on wyda formalne pozwolenie na poóg Marii, chocia zarówno ona, jak i Józef zamali prawo dynastycznych zalubin.
Jest wic oczywiste, e te zasady nie byy spraw powszedni i odbiegay od ydowskich norm maeskich18: do zblienia mogo doj wycznie w celu prokreacji i to jedynie w wyznaczonych odstpach czasu. Trzy miesice po ceremonii zarczyn, we wrzeniu, formalizowano z namaszczeniem pierwszy lub. Dopiero po tym, w pierwszej poowie grudnia, dochodzio do zblie fizycznych. Miao to zapewni narodzenie mesjasza w Miesicu Pokuty, wrzeniu. Jeli panna moda nie pocza, stosunki intymne zawieszano a do nastpnego grudnia i tak dalej19.
Gdy ona pocza, namaszczano drugi lub legalizujc zalubiny. Jednake pann mod wci traktowano jako almah (mod kobiet) a do drugiego lubu, który zawsze nastpowa dopiero po trzecim miesicu ciy20. To opónienie wynikao z koniecznoci liczenia si z poronieniem. I tak drugi lub odbywa si w marcu. Opónienie zatwierdzenia stanu maeskiego umoliwiao legaln zmian maonki, gdy okazywaa si bezpodna.
W przypadku Józefa i Marii wyglda na to, e zasady dynastycznego stanu maeskiego pogwacono, gdy Maria urodzia Jezusa o „zej" porze roku (niedziela, l marca 7 roku p.n.e.)21. Std te stosunek pciowy musia mie miejsce pó roku przed wyznaczonym grudniem, w czerwcu 8 roku p.n.e.22 - w czasie zarczyn - jakie trzy miesice przed pierwszym lubem we wrzeniu. I w taki to sposób Maria nie tylko pocza jako almah, ale równie urodzia jako almah, przed drugim lubem.
Gdy tylko potwierdzia si niedozwolona cia Marii, Józef uzyska prawo rezygnacji z ceremonii drugiego lubu. By unikn kopotliwej sytuacji, móg umieci Mari w klasztorze („potajemnie j opuci", Mt l, 19), gdzie dziecko wychowaliby kapani.
Ale jeli przyszedby na wiat chopiec, byby pierworodnym nastpc Józefa w linii Dawida. Niewielki sens miao wychowanie go jako bezimiennej sieroty, stwarzajc ewentualnemu modszemu bratu szans sukcesji linii królewskiej. Nienarodzone dziecko Marii i Józefa wyranie byo znakiem od Boga i wymagao nadzwyczajnego traktowania, odstpstwa od powszechnych zasad. Dlatego te anio Gabriel doradzi, e skoro stawk jest wita spucizna, niech Józef dokonuje ceremonii drugiego lubu... „albowiem to, co si w niej poczo, jest z Ducha witego" (Mt l, 20).
Po tej dyspensie przywrócono normalne zasady - przede wszystkim nie zezwolono na fizyczne kontakty midzy mem i on (mogli podj wspóycie dopiero jaki czas po urodzeniu dziecka). „A gdy Józef obudzi si ze snu, uczyni tak, jak mu rozkaza anio Paski i przyj on swoj. Ale nie obcowa z ni, dopóki nie powia syna, i nada mu imi Jezus" (Mt. l, 24-25). Twórcom Ewangelii pozostawao jedynie spowicie caej sekwencji otoczk tajemniczoci, co byo moliwe dziki starotestamentowemu proroctwu Izajasza. W pierwszej erze chrzecijastwa kryy liczne ewangelie o Jezusie. Dopiero od 367 roku Nowy Testament zacz przybiera tak posta, jak znamy. W owym czasie biskup Aleksandrii, Atanazy, zebra wybrane pisma. Zostay uznane i autoryzowane przez synody w Hipponie (393 r.) i w Kartaginie (397 r.). W póniejszych latach wybór celowo ograniczono i wyczono sporo wanych tekstów. W rzeczy samej sobór trydencki w 1546 roku uzna w kocu jedynie cztery Ewangelie - wedug w. Mateusza, Marka, ukasza i Jana23.
Niedawno kodeksy z Nag Hammadi dostarczyy kilku dodatkowych ewangelii - Filipa, Tomasza i Marii Magdaleny. W niektórych przypadkach zawarto rozpraw odpowiada fragmentom Nowego Testamentu, ale w wielu miejscach róni si, czasami znaczco. Szczególnie interesujce jest np. stwierdzenie z „Ewangelii wedug Filipa": „Niektórzy utrzymuj, e Maria pocza za spraw Ducha witego. Myl si. Nie wiedz, co mówi".
Inna praca, ksiga Jakuba (Protevangelium) wedug Orygenesa - chrzecijanina z Aleksandrii pod wpywami platoskimi (ok. 185-254) - zostaa napisana przez brata Jezusa, Jakuba. Ta bardzo dawna chrzecijaska ksiga opisuje, e Maria bya jedn z siedmiu panien wityni Jerozolimskiej - wit almah. Traktujc rzecz w wymiarze uniwersalnym i biorc pod uwag powysze fakty, mona powiedzie (chocia ma to wspóczenie sens dwuznaczny), e dziewica pocza i urodzia syna.
POCHODZENIE OD KRÓLA DAWIDA
Ewangelia wedug w. Marka, z której brali przykad zarówno Mateusz, jak i ukasz - chocia wydaje si to bardzo dziwne - nie mówi o narodzeniu Jezusa. wity Jan (7,42) wspomina o narodzinach w Betlejem, ale nie w kategorii cudownego wydarzenia. Jan nie sugeruje te, jakoby Maria pocza jako dziewica. Mówi jedynie o pochodzeniu Jezusa od Dawida: „Czy Pismo nie mówi, e Chrystus przyjdzie z rodu Dawida i z Betlejemu?" Nawet Ewangelia wedug w. Mateusza, która niewtpliwie uznaje narodziny z dziewicy, zaczyna si stwierdzeniem: „Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawidowego, syna Abrahamowego".
List w. Pawa do Rzymian (1, 3-4) mówi: „(Jest to Ewangelia) o potomku Dawida wedug ciaa". Z kolei w. Marek (10, 47) i w. Mateusz (22, 42) nazywaj Jezusa „Synem Dawida". W Dziejach Apostolskich (2, 30) w. Piotr odwoujc si do króla Dawida nazywa Jezusa „jego cielesnym potomkiem".
Na pocztku II wieku biskup Ignacy z Antiochii (ucze w. Jana) pisze: „Jezus Chrystus zosta poczty przez Mari wedle planu Boego, a wyrós jednako z ziarna Dawidowego i Ducha witego". Podobnie w Dziejach Apostolskich (13,22-23) jest mowa: „Znalazem Dawida, syna Jessego... Z jego to potomstwa zgodnie z obietnic wywiód Bóg Izraelowi Zbawiciela, Jezusa".
Bosko Jezusa jest przekazana w sposób nadzwyczaj sugestywny, podczas gdy jego ludzkie pochodzenie od Dawida („wedug ciaa") jest stale stwierdzane jako sprawa oczywista24. Jezus wywodzi si z linii Dawida, co potwierdzaj liczne wyimki Nowego Testamentu, zosta spodzony przez swojego ojca Józefa - potomka wielkiego króla. Stwierdza to nawet ukasz (1, 32), który wczeniej wszake sugeruje, e Maria bya dziewic, a w spraw narodzin Jezusa zaangaowani zostali boscy wysacy. Czytamy w Ewangelii: „I da mu Pan Bóg tron jego ojca Dawida".
Powoywanie si przez Jezusa na jego „Ojca w Niebie" doprowadzio wielu do przekonania, e by Synem Boym w nadnaturalnym sensie. Chrzecijaska modlitwa do Boga (u Mateusza) jednake dokadnie posuguje si zwrotem „Ojcze nasz" i w Nowym Testamencie jest wiele aluzji, e wszyscy wierzcy s dziemi Boymi (lub synami Boymi). W tym wzgldzie Jan (l, 12) stwierdza: „Tym za, którzy go przyjli, da prawo sta si dziemi Boymi". Podobnie w Licie do Rzymian (8, 14): „Bo ci, których Duch Boy prowadzi, s dziemi Boymi". A w Drugim Licie w. Pawa do Koryntian (6, 17-18): „a Ja przyjm was i bd wam Ojcem, wy bdziecie moimi synami i córkami, mówi Pan Wszechmogcy". Równie w Pierwszym Licie w. Jana (3, 1): „Patrzcie, jak mio okaza nam Ojciec, e zostalimy nazwani dziemi Boymi".
Jezus mówi o sobie „Syn Czowieczy" (np. u Mateusza 16, 13). Zapytany przez najwyszego kapana, czy naprawd jest synem Boga, Jezus odpar: „Ty powiedzia", dajc do zrozumienia, e to kapan rzek, nie on (Mt, 26,63-64). Jezus odpowiedzia dosownie tak samo, jak opowiada w. ukasz: „Tedy rzekli wszyscy: Czy wic Ty jeste Synem Boym? A on rzek do nich: Wy powiadacie, e jestem" (22,70). „Synem Czowieczym" nazywaj Jezusa równie Dzieje Apostolskie (7, 56). To okrelenie ma wyjtkowe znaczenie, gdy odnosi si wprost do hierarchii anioów. Dynastia dawidowa, gówna reprezentacja swojego ludu, nie bya zwizana z kapastwem. Królewska linia Jezusa pochodzia wprost od plemienia Judy i nie piastowaa dziedzicznie urzdu kapaskiego: wszystkie te prawa byy ograniczone do rodu Aarona i plemienia Lewiego. Natomiast nastpca Dawida - w owym czasie Jezus - mia laicki zwizek z hierarchi anielsk bdc duchowym synem anioa Gabriela. Imi Gabriel znaczy „czowiek Boga" (hebr. Gebri-El), a w starotestamentowym obrazie istot ywych (Ez 1, 5) Gabriel reprezentuje kategori „czowiek". Std Jezus by Synem Czowieczym (Boga)25.
De iure reprezentant ludu, Jezus, personifikowa dziaania autentycznego suzerena bronicego swych poddanych, nawet wbrew rzdzcym krgom wadzy. Bya to forma mesjaskiego zobowizania, odziedziczona póniej de facto przez potomków z jego linii, a która stworzya podstawy Reguy Graala. Jak przekonamy si w swoim czasie, znaczyo to, e królowie byli „zwyczajnymi ojcami" narodów, a nie najwyszymi wodarzami ziemi. Odpowiada to idei dzielnego straowania, symbolicznie wyraonej w romansach. Nigdy dworny biskup ani waleczny burmistrz nie pieszyli z pomoc uciskanemu poddanemu ani damie w opresji - gdy bya to domena i obowizek ksit i pasowanych rycerzy.
SPÓR O TYTU MESJASZA
Po urodzeniu Jezusa konieczne byo potwierdzenie jego statusu prawowitego dziedzica królewskiego rodu. To dlatego Maria i Józef zabrali go do symeona Gabriela, by ten uprawomocnik jego pochodzenie (k 2,25-35). Bya to rzecz kontrowersyjna i ydzi majcy osdzi, czy prawnie przysuguje mu ten status,podzielili si na dwa obozy. Po pierwsze Jezus urodzi si w „nieodpowiedniej" porze roku i to zanim drugi lub formalnie potwierdzi dynastyczne zarczyny. Ponadto sze lat póniej Jakub,modszy brat Jezusa, przyszed na wiat wedug wszelkich zasad dynastycznego zwizku maeskiego i nikt nie podwaa jego praw. I tak kada frakcja popieraa wasnego mesjasza.
Hellenici (ydzi, którzy ulegli wpywom Zachodu [greckim]) twierdzili, e Jezus jest prawdziwym Chrystusem (gr. christos, „król"), podczas gdy ortodoksi obstawali przy tym, e tytu naley si Jakubowi. Dyskusje trway przez wiele lat; w 23 roku zmar Józef - ojciec obu kandydatów - i naleao niezwocznie rozwiza spór w taki czy inny sposób26.
Dawny zwyczaj przesdza o zwizku królów dawidyjskich z dynasti z rodu Sadoka, a panujcym kapanem z rodu Sadoka by pobratymiec Jezusa, Jan Chrzciciel27. Zyska on na znaczeniu w 26 roku n.e. wraz z przybyciem rzymskiego gubernatora, Poncjusza Piata. Jan Chrzciciel by tradycjonalist, a Jezus - hellenist. Dlatego Jan popiera Jakuba, mimo e wczeniej uzna prawomocno tytuu Jezusa i ochrzci go w Jordanie. Postawa Jana sprawia, e Jezus zda sobie spraw, i musi zaj jakie stanowisko. Jeli odrodzone królestwo ydowskie stanie si realne, to królewsk sched przejmie Jakub. Jezus przystpi wic do zorganizowania swoich zwolenników w parti; parti, która nie kierowaaby si uznanymi zasadami polityki spoecznej. Zdawa sobie równie spraw, e ydzi jako naród nie zdoaj wypeni swojej misji, jeli nadal bd stroni od pogan (ludzi nieydowskiego pochodzenia). Jego zamiarem byo stworzenie królestwa Izraela, w którym ortodoksyjne zasady religii hebrajskiej nie krpowayby spoecznoci.
Jezus doskonale zdawa sobie spraw, e tradycja zapowiedziaa przyjcie mesjasza, który poprowadzi lud ku zbawieniu, i wiedzia, jak bardzo lud wyglda obiecanego odkupiciela. Jan Chrzciciel nie nadawa si do tej roli - by odludkiem, natomiast Jakub by pozbawiony wszelkich ambicji - gnunia w wygodach, jakie zapewniao mu poparcie Jana Chrzciciela i najwyszego kapana Kaifasza.
I tak Jezus zdecydowa si wzi udzia w yciu publicznym, by sta si zapowiadanym mesjaszem. Przecie by pierworodnym synem, bez wzgldu na to, co kapani i politycy wiodcy spór o dziedzictwo mieli do powiedzenia na ten temat. Co wicej, w oczach hellenistów by wadc z rodu Dawida - duchowym synem anioa Gabriela - popieranym przez pogan i prozelitów (nawróconych na judaizm). Niebawem zebra swoich uczniów, wyznaczy dwunastu gównych apostoów (delegatów) i zacz wypenia swoje duchowe obowizki. Jezus sta si tym samym zagroeniem nie tylko dla króla Heroda i jego frakcji (herodian) oraz wadzy Rzymian, ale równie i sekciar-skich nacjonalistów (faryzeuszy i saduceuszy), którzy usiowali osign przewag nad poganami. Nie baczc na swoje pochodzenie, Jezus zignorowa prawa wspólnoty i rzuci wyzwanie krgom wadzy. Domaga si, by zaakceptowano go zarówno jako króla, jak i kapana w królestwie, które odrzucioby podziay klasowe, wyznaniowe czy majtkowe. Gosi ide ksicej suby.
Mapa 3 Miejsce akcji Ewangelii
4
MISJA. ETAP PIERWSZY
KIM BYLI APOSTOOWIE?
Niewiele moemy dzi powiedzie o obawach Jezusa, zwizanych z jego misj i walk o pozycj, gównie z powodu jego wielkiej skromnoci. Jezus doskonale zdawa sobie spraw z tego, e jego dziaalno nie spotka si z przychylnoci panujcych. Wiedzia, e bd go zwalcza nie tylko Rzymianie, ale i ydowska starszyzna, potny Sanhedryn. Mimo tych zagroe Jezus otwarcie gosi swoje przekonania: „Nie mniemajcie, e przyszedem przynie pokój na ziemi; nie przyszedem przynie pokój, ale miecz" (Mt 10, 34).
W tych okolicznociach jest bardzo dziwne, e grupa zwyczajnych robotników zrezygnowaa ze swoich dochodów dla przywódcy, który owiadczy: „I bdziecie w nienawici u wszystkich dla imienia mego" (Mt 10, 22). W owych dawnych czasach nie byo formalnej chrzecijaskiej suby, a Jezus nie obiecywa dochodów ani wysokiego statusu spoecznego. Niemniej Ewangelie wskazuj, e jego wysannicy porzucili róne zajcia i na lepo wyruszyli w nieznane, by sta si „rybakami ludzi" (Mt 4, 19).
Kim byli owi tajemniczy apostoowie? Czy mona zastosowa szyfry skrybów z Kumran do tekstów Ewangelii, by lepiej zrozumie tosamo i cele tych ludzi?
ukasz (6, 13 i 10, 1) powiada, e Jezus wyznaczy w sumie 82 zwolenników - 70 wysa do goszenia nauki, a 12 tworzyo bezporednio otaczajcy go krg. Dla czytelników Biblii nie jest tajemnic, e apostoowie byli uzbrojeni - chocia na lekcjach religii zwykle gosi si co innego. Naprawd to Jezus na samym pocztku misji zadba o ich bojowe zdolnoci mówic: „kto nie ma miecza, niech sprzeda sukni sw i kupi" (k 22, 36).
Wszystkie cztery Ewangelie zgadzaj si, e Szymon by przy Jezusie pierwszy, a trzy Ewangelie w tym samym miejscu wspominaj jego brata, Andrzeja. Ale midzy wersj Janow i Ewangeliami synoptycznymi jest pewna niezgodno co do miejsca powoania. Byo to albo nad jeziorem Genezaret, gdzie Szymon i Andrzej naprawiali sieci, albo w Betabara, za Jordanem, podczas chrztu. Co wicej, relacje nie zgadzaj si co do tego, kto by wówczas obecny. U Jana (l, 28-43) jest mowa o Janie Chrzcicielu, podczas gdy Marek (l, 14-18) twierdzi, e chrzest mia miejsce, kiedy Jan by zamknity w wizieniu.
Relacja Jana jest niewtpliwie dokadniejsza, gdy pierwsi uczniowie byli powoywani w marcu 29 roku. W Dawnych dziejach Izraela Józef Flawiusz z Galilei (ur. 37 r.) wskazuje, e Jezus rozpocz duchowe obowizki w 15 roku panowania cesarza Tyberiusza (czyli w 29 roku). Jana Chrzciciela oskarono dopiero rok póniej, w marcu (co potwierdza Ewangelia wedug w. Jana 3, 24). Egzekucji na rozkaz Heroda Antypasa z Galilei dokonano we wrzeniu 31 roku.
ukasz (5, 11) za Markiem przytacza opowie o powoaniu Szymona, ale nie wspomina o Andrzeju. Potem na scenie zjawiaj si Jakub i Jan, synowie Zebedeusza. Marek i ukasz owiadczaj, e Jezus wezwa nastpnie do siebie Lewit. Jednake u Mateusza kolejny ucze Jezusa nazywa si nie Lewita, ale Mateusz. U Jana pierwszy ucze to Filip, który twierdzi, e przyszed z Betsajdy, miasta rodzinnego Szymona i Andrzeja. Z kolei Filip sprowadzi do owczarni Natanaela z Kany. Od tej pory nie wspomina si o indywidualnych powoaniach.
Nastpnie jest powiedziane, e Jezus zgromadzi wszystkich uczniów i wybra sporód nich dwunastu osobistych delegatów. Potem pojawiaj si pewne niezgodnoci. Znikaj Lewita i Natanael, Mateusz za pojawia si we wszystkich wyliczeniach. Ewangelie Mateusza i Marka wymieniaj wród dwunastu Tadeusza, podczas gdy inne Ewangelie tego nie czyni - z tym e u ukasza i w Dziejach Apostolskich Judasz, brat Jakuba, naley do wybranej dwunastki, podczas gdy w innych ksigach brak go w tym kontekcie. Mateusz i ukasz wprowadzaj poza tym Szymona Kananejczyka, opisanego u ukasza i w Dziejach jako Szymon Zelota (Szymon zwany Gorliwcem).
Marek opowiada, jak Jezus w jaki czas po spotkaniu nada bratu Andrzeja, Szymonowi, imi Piotr, ale Mateusz i ukasz sugeruj, e Szymon nosi je ju wczeniej. Od Jana dowiadujemy si, e Szymon i Andrzej byli synami Jana, i e Jezus mówi o Jakubie i Janie (synach Zebedeusza) Boanerges (Synowie Gromu). U Marka i ukasza celnik Lewita jest opisany jako syn Alfeusza; podczas gdy wród ostatnich uczniów wymieniony jest Jakub, inny syn Alfeusza. Tomasz aposto, stale pojawiajcy si w Ewangeliach, jest nazywany u Jana i w Dziejach Didymus (bliniak).
Tylko Filip, Bartomiej i Judasz Iskariota s wymieniani przez wszystkich ewangelistów.
Jest oczywiste, e apostoowie nie byli cielcym stadkiem altruistów, którzy porzucili wszystko, by przyczy si do charyzmatycznego uzdrowiciela (nawet jeli by królewskiego pochodzenia). Perspektywy Jezusa byy niejasne i na tym etapie nie zdoby on jeszcze reputacji boga. Jest oczywiste, e w Ewangeliach brakuje jakiej istotnej informacji. Zapewne pominito pewien wany zapis, by nie budzi podejrze rzymskich namiestników, ksigi spisano ponadto jzykiem przeznaczonym dla tych odbiorców, którzy potrafili czyta midzy wierszami. Na niektóre fragmenty zwracaj nasz uwag sowa: „Ten, kto ma uszy ku suchaniu, niechaj sucha" (jak np. u Marka 4, 9). Majc to na wzgldzie, wkroczymy teraz w wiat szyfrów Nowego Testamentu stworzonych przez uczonych w Pimie. Wprowadzi nas w ten wiat wybitny znawca staroytnej sztuki translatorskiej dr Barbara Thiering. Przez blisko wier wieku dr Thiering zajmowaa si badaniami zwojów znad Morza Martwego i zapocztkowaa prace nad nowym odczytaniem Ewangelii. Na wstpie zajmiemy si apostoami, dziki czemu atwiej nam bdzie okreli polityczn rol Jezusa, mesjaskiego nastpcy króla Dawida.
Jakub i Jan
Jezus mówi o Jakubie i Janie (synach Zebedeusza) uywajc opisowego greckiego sowa Boanerges (Synowie Gromu) (Mk 3, 17). Jest to przykad zakodowanej informacji przeznaczonej dla wtajemniczonych. „Grom" i „Byskawica" to tytuy dwóch wysokich rang duchownych w wityni. Te symboliczne tytuy odwouj si do cudu na górze Synaj1 opisanego w Ksidze Wyjcia (19, 16) - gdy gromy i byskawice otoczyy zbocza, a Mojesz uda si z obozowiska na spotkanie z Bogiem. witynia bya przybytkiem Arki Przymierza (Wj 25,8), a witynia esseczyków miecia si w klasztorze Mird, 14 km na poudniowy wschód od Jerozolimy - niegdy fortecy Hasmoneuszy.
M znany Jezusowi jako „Grom" to Jonatan Annasz, syn Ananusza, saducejski najwyszy kapan w latach 6-15 n.e. Jonatana (co oznacza „Jehowa da") nazywano równie Natanaelem („Dar Boga"), co w istocie znaczy to samo. Jego odpowiednikiem i politycznym rywalem, znanym jako „Byskawica" by Szymon Mag (zwany te Zebedeuszem/Zebediaszem - „Jehowa daje") wpywowy zwierzchnik samarytaskich magów. Jest lepiej znany w Ewangeliach jako Szymon Kananejczyk lub Szymon Zelota (pod tym imieniem jest omówiony w kolejnych ustpach).
Czy Jakub i Jan byli „Synami Gromu" (Jonatana Annasza) czy „Synami Byskawicy/Zebedeusza" (Szymona Maga)? Odpowied brzmi - obu, nie z urodzenia, ale z nadania. Jako Boanerges Jakub i Jan byli duchowymi synami kapana Ananusza; podlegali równie Szymonowi, który w stosownym czasie mia obj najwyszy urzd patriarchalny - „Ojca".
Dziki takiemu odczytaniu dowiadujemy si o spoecznym prestiu apostoów. Nawet Jakub i Jan, okrelani jako „Rybacy", okazuj si prominentami w spoecznoci hellenistycznej. Ale czemu zostali opisani (wraz z Piotrem i Andrzejem) na odziach rybackich? Jan odwouje si do symbolicznego znaczenia poowu ryb, który jest tradycyjn czci rytuau chrztu2.
Poganie, którzy pragnli przyczy si do plemion ydowskich, mogli wzi udzia w chrzcie, ale nie mogli by ochrzczeni w wodzie. Mogli oni otrzyma bogosawiestwo kapaskie dopiero po tym, jak wydobyto ich w wielkich sieciach na pokad odzi. Kapanów dokonujcych chrztu nazywano „Rybakami". Zarówno Jakuba, jak i Jana Wywicono na Rybaków, ale Szymon i Andrzej zaliczali si do nieowieconych wybieraczy sieci (poawiaczy ryb). Jezus obieca im kapastwo, odwoujc si do swojej liberalnej doktryny, powiedzia: "sprawi, e staniecie si rybakami ludzi" (Mk l, 17).
Apostoowie wyranie nie byli obszarpan garstk cnotliwych wiernych, ale wpywow Rad Dwunastu podporzdkowan najwyszemu przywódcy, Jezusowi Chrystusowi (królowi). Dopiero duo póniej ten rzeczownik pospolity, znamionujcy wadz - chrystus - zyska status imienia wasnego3. Warto w tym miejscu przypomnie, e kumraska Regua wspólnoty podkrela wag Rady Dwunastu w zachowaniu ojczystej wiary4.
Szymon Zelota
Szymon Mag (lub Zebedeusz) by przywódc magów z zakonu Zachodnich Manassytów5, kapaskiej kasty samarytaskich filozofów, którzy uznawali Jezusa. To wanie ich ambasadorowie (magowie lub mdrcy) zoyli hod Dziecitku Jezus w Betlejem. Szymon by obdarzony niezwykymi umiejtnociami, manuskrypty o jego yciu opowiadaj o kosmologii, naturalnym magnetyzmie, lewitacji i psychokinezie6 [poruszaniu przedmiotów si woli. By zdecydowanym zwolennikiem wojny z Rzymem i w zwizku z tym znano go jako Szymona Kananit (gr. fanatyk). Póniej mylnie przetumaczono to jako Kananejczyka. Sporód apostoów Jezusa Szymon mia niewtpliwie najwyszy status spoeczny. By ponadto zrcznym przywódc zelotów i czsto nazywano go Szymon Zelota. Zeloci byli to bojownicy mszczcy si na Rzymianach za zagarnicie ich dziedzictwa i terytorium. W oczach okupantów zeloci byli po prostu lestai (bandytami).
Z powyszego wynika, e apostoowie s osobami o duo wikszym znaczeniu spoecznym ni to, które znamy z popularnych przekazów, ale ich cel jest identyczny: wspomoenie i obrona uciskanych w ojczynie. Wikszo apostoów naleaa do grupy wyksztaconych kapanów, terapeutów i nauczycieli; gosili wic prawd, szerzyli wiedz i propagowali dobro.
Judasz Iskariota
Innym znanym przywódc nacjonalistycznym by Judasz, przywódca mów uczonych w Pimie7. Zwoje znad Morza Martwego powstay pod nadzorem Judasza i jego poprzednika, zapalczywego Judasza z Galilei, zaoyciela zelotów8. Judasz mia wyksztacenie, by ponadto przywódc Wschodnich Manasseaczyków i generaem Kumran. Rzymianie dali mu przydomek Sikariusz - Zabójca (sica - morderczy, zakrzywiony sztylet). Grecka forma przezwiska to Sikariotes, co znieksztacone przeszo w „Iskariota"9.
Chocia zawsze wymieniany na kocu listy apostoów, Judasz Sikariota ustpowa rang tylko Szymonowi Zelocie.
Tadeusz, Jakub i Mateusz
Lebeusz Tadeusz jest opisany jako syn Alfeusza i bywa równie nazywany Judaszem (Teudaszem) w dwóch Ewangeliach. Wpywowy przywódca wspólnoty i kolejny dowódca zelotów. Przez ponad 50 lat, od 9 roku n.e. Tadeusz by gow terapeutów [uzdrowicieli, oczekujcych], ascetycznego sprzysienia, zawizanego podczas egipskiej okupacji Kumran. Tadeusz by pobratymca ojca Jezusa, Józefa i bra udzia w powstaniu przeciwko Poncjuszowi Piatowi w 32 roku n.e. Jakub, pono syn Alfeusza, by faktycznie Jonatanem Annaszem, przywódc partii „Gromu". Jego przyjte imi, Jakub10, byo patriarchalnym tytuem. Podobnie jak imiona anioów i archanioów nadawano najwyszym kapanom, tak imiona patriarchów ydowskich yy wewntrz starszyzny. Przywodzi im triumwirat wyznaczonych urzdników, którzy przybierali tytularne imiona Abrahama, Izaaka i Jakuba11. Jonatan Annasz by wic patriarch Jakubem.
Mateusz (nazywany Lewit) równie by opisywany jako syn Alfeusza. By to Mateusz Annasz (brat Jonatana) - póniej najwyszy kapan od 42 roku n.e., a do zoenia z urzdu przez Heroda Agryp I. Mateusz by osobicie zainteresowany rozpropagowaniem dziea Jezusa i aktywnie wspiera spisanie Ewangelii, obdarzonej jego imieniem. Jako nastpca Jonatana by gównym kapanem lewitów i mia nominalny tytu Lewita. By równie jerozolimskim publikaninem (dzierawc podatków), odpowiedzialnym za zbieranie podatków publicznych od ydów, którzy osiedlili si poza ojczyzn, ale nadal podlegali prawu podatkowemu12. Dochody z Azji Mniejszej zbierali lewici i skadali w skarbcu w Jerozolimie. „I odchodzc stamtd, ujrza Jezus czowieka, siedzcego przy cle, imieniem Mateusz" (Mt 9, 9). A ukasz pisze o tym tak: „A potem wyszed i ujrza celnika, imieniem Lewi, siedzcego przy cle" (k 5, 27).
Tadeusza, Jakuba i Mateusza (Lewit) nazwano „synami Alfeusza", ale nie byli oni brami. „Syn" oznacza tu „zastpca". Samo „Alfeusz" nie ma zwizku z osob ani z miejscem, gdy alphaeus to po prostu sukcesja.
Filip, Bartomiej i Tomasz
U Jana czytamy (l, 45-49), e Filip to bliski Jonatana Annasza (znanego te pod imieniem Natanael). Nieobrzezany poganin - prozelita13 - by gow zakonu Szema14. Koptyjska „Ewangelia Filipa" nosi jego imi.
Bartomiej (znany równie jako Jan Marek) to ewangeliczny i polityczny towarzysz Filipa. By przywódc prozelitów, urzdnikiem i wpywowym egipskim terapeut w Kumran15.
Ewangelie niewiele mówi o Tomaszu, zalicza si on do najbardziej wpywowych chrzecijaskich ewangelistów, wygasza kazania w Syrii, Persji i Indiach. W kocu zosta zakuty wóczniami w Mylapore, w pobliu Madrasu. Tomasz - pierwotnie ksi krwi Filip - urodzi si w rodzinie Heroda16, ale straci prawo dziedziczenia, kiedy król Herod rozwiód si z matk Filipa, Mariamne II, po tym jak usiowaa go zgadzi. Przyrodni brat Filipa, Herod Antypas, zosta póniej tetrarch Galilei. Ludzie drwic kojarzyli ksicia Filipa z Ezawem - synem Izaaka, który utraci prawa pierworództwa i bogosawiestw ojcowskie na rzecz brata bliniaka, Jakuba (Rdz 25-27) - i nazywa go Teoma (aram. bliniak); w greckim przybrao to form Thoma i czasem bywao tumaczone jako Didymus (gr. bliniak). (Szymon) Piotr i Andrzej
Mamy tu do czynienia z dwoma apostoami, w tradycji uwaanymi za najwybitniejszych, natomiast w tym ukadzie umieszczeni zostali oni na kocu. Kolejno, w jakiej przedstawiono apostoów w tym rozdziale jest odwrotna ni w Ewangelii. A to dlatego, e Tadeusz, Szymon Zelota i Judasz Sikariota (Iskariota) byli o wiele potniejsi Nie przypadkiem ci, co spisywali Ewangelie, dokonali zmiany ukadu ukadu - w ten sposób odwracali uwag Rzymian od tych apostoów, którzy zajmowali poczesne miejsce w hierarchii spoecznej.
I tak tablice apostoów zwykle zaczynaj si od najmniej wpywowych czonków,Piotra i Andrzeja, zwykych wieniaków, esseczykow nie sprawujcych adnych urzdów publicznych. Jako e byli „poawiaczami ryb", nie „rybakami", ich rola podczas rytuau chrztu bya cile wiecka: cignli sieci, ale nie wykonywali funkcji kapaskich, do tego mieli prawo wywiceni „rybacy", Jakub i Jan
Niski status spoeczny Piotra i Andrzeja mia wielk warto dla Jezusa. Dziki temu obaj bracia mogli powici sprawie wicej czasu ni inni zajci prac kaznodziejsk lub sprawowaniem urzdu. W rezultacie Piotr sta si praw rk Jezusa i najwidoczniej wietnie wywizywa si z obowizków, skoro dosta przydomek Kefas (Skaa). W Ewangelii Tomasza" Jezus nazywa Piotra swoim stranikiem. F stracie ony Piotr sta si znaczcym ewangelist. Mimo okresowych sporów z Jezusem po jakim czasie zyska wan pozycj - na nim spocza najwiksza odpowiedzialno za szerzenie Dobrej Nowiny w Rzymie. Zosta mczennikiem, ukrzyowanym podczas przelado wa chrzecijan za cesarza Nerona.
KAPANI I ANIOOWIE
Ju spotkalimy si z faktem, e wewntrz kapaskiej hierarchii we wspólnocie kumraskiej ustanowiono struktur anielsk - najwyszy kapan nie tylko pochodzi z dynastii Sadoka ale by te archanioem Michaem, Michaem-Sadokiem(Melchizadekiem).Drugi rang by Ebiatar, anio Gabriel. Warto teraz dokadniej przyjrze si temu anielskiemu porzdkowi, atwiej nam bdzie dziki temu ocenie spoeczny status apostoów; powtarza si w nim wiele tych samych imion Równoczenie staje si oczywiste wiele zwyczajowych praktyk - zarówno kapaskich, jak i patriarchalnych - w ten sposób bdziemy mogli odczyta nowe znaczenie cudów Jezusa.
Po pierwsze naley zauway, e sowo „anio" nie ma adnego spirytualnego ani eterycznego znaczenia. Oryginalne greckie aggelos (zwykle przetransliterowane angelos, ac. angelus) znaczyo po prostu posaniec. „Anio Paski" by wic „posacem Pana" lub dokadniej „przedstawicielem Pana". „Archanio" mia wysz rang (przedrostek arch znaczy gówny).
Stary Testament opisuje dwa rodzaje anioów. Wikszo z nich zachowywaa si jak normalne ludzkie istoty - np. w Ksidze Rodzaju (19, 1-3) dwa anioy odwiedziy dom Lota, „a on wyprawi im uczt, upiek przaniki i jedli". Starotestamentowe anioy byy zupenie zwyczajne, jak ten anio, który spotka on Abrahama, Hagar, przy studni17; anio, który zatrzyma olic Balaama18; anio, który rozmawia z Manoachem i jego on19; i anio, który siedzia pod dbem z Gedeonem20.
Inna klasa anioów bya kim wicej ni posacami, bya obdarzona przeraajc moc zniszczenia. Ten rodzaj anioa mciciela wystpuje w Pierwszej Ksidze Kronik (21, 15-16): „I wysa Bóg anioa do Jeruzalemu, aby w niej szerzy zagad [...] z mieczem wydobytym w jego rce wycignitej nad Jeruzalem". Wedle opisów wielu anioów dzieryo miecze, ale nigdy nie nazywa si ich boskimi, i w tekcie nie ma wzmianki o skrzydach. (Obecnie powszechnie znane skrzyda s wymysem malarzy i rzebiarzy, maj one symbolizowa duchowe wyniesienie anioów ponad ziemskie otoczenie.)
Warto w tym miejscu powici nieco uwagi innej kategorii ciekawych zjawisk ze Starego Testamentu. Przyjrzyjmy si czemu, co jakoby unosio si nad ziemi za pomoc mechanicznego urzdzenia. Tych obiektów nie nazwano nigdy anioami, te ponce zjawy miay przewanie koa, jak w Ksidze Daniela (7, 9): „Jego tron jak pomienie ogniste, a jego koa jak ogie poncy". U Izajasza (6, 2) jest zbliony opis tronu unoszcego si w powietrzu: „Jego orszak stanowiy serafy, z których kady mia po sze skrzyde". Podobn „aparatur" przedstawia Ksiga Ezechiela (1), w prorockiej wizji chway Pana zawarty jest szczegóowy opis zjawisk, towarzyszcych ukazaniu si Najwyszego - jak i w innych starotestamentowych przekazach jest tu mowa w ogniu, o koach i haaliwych wirujcych obrczach.
Nie wicy si z Bibli staroytny traktat z trzeciowiecznej Aleksandrii, zatytuowany Pochodzenie, opowiada o niemiertelnej Sofii i wadcy Sabaocie, który „stworzy wielki tron na obudowanym z czterech stron rydwanie zwanym Cherubinem... A na tym tronie stworzy kolejne serafiny majce wowe ksztaty".
Co ciekawe, jak jest o tym mowa w Ksidze Rodzaju (3, 24), Bóg postawi cheruby (rydwany lub ruchome trony) i poyskujce ostrze miecza do strzeenia ogrodu Edenu.
Cheruby pojawiaj si znów w staroytnym greckim dziele zwanym Postaci Archonów, które powicone jest Wadcom Caoci i Stworzeniu Adama. Kolejny raz jest tam mowa o Sabaocie i jego niebiaskim rydwanie („cherubie").
W Drugiej Ksidze Królewskiej (2, 11) czytamy o podobnym pojedzie: ognisty rydwan zabiera Eliasza. Dalsze opisy podobnego wehikuu znajdujemy w sumeryjskim Eposie o Gilgameszu21 z mezopotamskiej biblijnej krainy staroytnego Iraku.
Nie jest celem tej ksiki dociekanie genezy i celów tych fenomenów - chodzi jedynie o sposób zaprezentowania ich w staroytnych tekstach22. Jednake pewne jest, e o tych latajcych rydwanach (cherubach) i towarzyszcych im serafinach (serafach, ognistych towarzyszach w ksztacie smoków) nigdy nie mówiono, e maj ludzkie ksztaty, jak zawsze pisano o anioach. Dopiero bojaliwe chrzecijaskie dogmaty póniejszych rzymskich [czyli watykaskich] krgów wadzy zmieniy cheruby i serafiny w adorujce pyzate amorki. Anioy Nowego Testamentu byy bez wyjtku zwyczajnymi ludmi, a ich delegowanie na urzd anioa miao znaczenie cile dynastyczne. Ksig Enocha (imi patriarchy szóstego w linii po Adamie) napisano w II wieku p.n.e. Zapowiadaa restauracj dynastii mesjaskiej i ustanowia podstawy hierarchii kapaskiej23. Byo tam zastrzeenie, e kolejni przywódcy dynastii winni nosi tradycyjne imiona anioów i archanioów oznaczajce rangi i pozycje.
Stary Testament mówi, e za czasów króla Dawida gównymi kapanami byli Sadok, Ebiatar i Lewi (w tej kolejnoci). Jak widzielimy, esseczycy z Kumran posusznie zachowali swoje kapaskie dziedzictwo uywajc tych imion jako tytuów - Sadok, Ebiatar i Lewi. Równie w zgodzie z Ksig Enocha nadawano kapanom imiona archanioów24. Przyjmowane pod przysig imiona okrelay rangi. Dynastia Sadoka to Michaowie, Ebiatarowie - Gabrielowie, Lewici - Sarielowie25.
Tak wic bitwa archanioa Michaa ze smokiem w Apokalipsie (12, 7) odpowiada konfliktowi nastpców Sadoka i „bestii blunier-czej" - cesarskiego Rzymu. „Druga bestia" to rygorystyczny reim faryzeuszy, którzy zagrozili ambicjom hellenistycznych ydów oddzielajc ydów od chrzecijan. Tej bestii przypisano liczb 666 (Ap 13, 8), biegun przeciwny spirytualnej energii wody w siach soca26.
Od najwyszych rang wymagano celibatu, jak jest powiedziane w Zwoju witynnym. Wyksztaconych kapanów cigle wic brakowao. Czsto na kapanów wychowywano za murami klasztorów nieprawych synów wspólnoty. Jezus równie dobrze mógby zosta jednym z tych kapanów, którego matka byaby „potajemnie opuszczona", gdyby nie rozwana interwencja anioa Gabriela, bowiem dynastyczni przywódcy z linii królewskiej i kapaskiej mieli wyranie nakazane eni si, aby utrzyma ród.
Kiedy dochodzio do prokreacji, wadca - kapan (taki jak Sadok) okresowo zawiesza czynnoci kapaskie i przekazywa je komu innemu. Po zblieniu do ony znów y z dala od niej i zachowywa celibat.
Jak ju widzielimy27, Sadokiem/Michaem na pocztku ery Ewangelii by Zachariasz (m Elbiety). Jego kapaskim zastpc, Ebia-tarem/Gabrielem, by Symeon. U ukasza znajdziemy zawoalowan wzmiank o tym, e Zachariasz czasowo odszed od celibatu, aby podj wspóycie w celach prokreacyjnych (l, 15-23), a zwrot, e „pozosta niemy" w Przybytku, faktycznie oznacza, e zabroniono mu si odzywa w ramach zwykej posugi kapaskiej. Majc na wzgldzie swój podeszy wiek, Zachariasz Sadok przekaza kapask wadz Symeonowi Ebiatarowi. Elbieta pocza syna. By nim Jan Chrzciciel, w swoim czasie przywódca rodu Sadoka.
Za czasów pocztkowej dziaalnoci duchowej Jezusa zwierzchnikiem kapanów lewitów by Jonatan Annasz. Jako gowa dynastii mia trzeci rang archanielsk - Sariela - std by nominowany królewskim kapanem. Obok tych trzech najwyszych archanioów Michaa (Sadoka), Gabriela (Ebiatara) i Sariela (Lewiego) byli te inni czonkowie wspólnoty ze znaczcymi tytuami. Jednake te pozycje nie byy dynastyczne i okrelano je jako „ojciec", „syn" i „duch"28. Ojciec by odpowiednikiem póniejszego rzymskiego „papie" (Papie = Papa = Ojciec). Rzymski styl bezporednio zapoyczono z ydowskiego róda. W zasadzie Syn i Duch byli fizycznymi i duchowymi zastpcami Ojca. Stanowisko Ojca byo obieralne i wyczao posiadacza z pewnych obowizków. Gdy Jonatan Annasz sta si Ojcem, jego brat, Mateusz, bdcy gow kapanów z linii Lewiego, by od tej pory jego nastpc i sta si Lewit Alfeuszem.
Kapani lewici byli w swej dziaalnoci podporzdkowani archanioom. Przewodzi im - sytuowany poniej wadcy lewitów - gówny kapan (w odrónieniu od najwyszego kapana). W strukturze anielskiej oznaczano go Rafael. Jego starsi kapani byli nazywani imionami pierwszych synów Lewiego (jak podaje Ksiga Rodzaju 29, 34) Gerszon, Kehat, Merari. Nastpnym kapanem wedle starszestwa by Amram (w Starym Testamencie syn Kehata), a po nim Aaron, Mojesz i kapanka Miriam. Oni z kolei byli ponad Nabadem, Eleazarem i Itamarem - uznanymi synami Aarona.
Wanie w tej fazie ujawnia si podstawowy aspekt Reguy Graala, gdy osoba predestynowana do królewskiej dawidowej sukcesji nie miaa anielskiego tytuu i nie bya kapanem. Król by zobowizany do suby ludowi i jego obowizkiem byo ordowa przeciwko niesprawiedliwoci wadzy. Samo imi „Dawid" oznacza ukochany i jako ukochany suga i ordownik ludu Jezus byby wspaniaym królem. To wanie t królewsk zasad pokornej suby mesjaskiego przywódcy tak trudno byo poj jego uczniom. Jest to dobrze opisane u Jana (13,4-11), gdy Jezus obmywa nogi apostoom. Piotr sprzeciwia si temu mówic: „Panie, Ty miaby umywa nogi moje?", ale Jezus odpowiada stanowczo: „Albowiem daem wam przykad, abycie i wy czynili, jak Ja wam uczyniem".
Takie miosierne dziaanie nie jest znakiem szukajcego wadzy króla, ale wyraa „powszechne ojcostwo" w duchu prawdziwego królowania Graala.
5
JEZUS MESJASZ
CHLEBY I RYBY
Chocia Ewangelii nie uwaa si za zapiski historyczne w tradycyjnym sensie, opowiadaj o Jezusie stosujc zasad cigej narracji. Czasami s zgodne, czasami nie. Bywa, e zdarzenie wymieniane w jednej czy kilku Ewangeliach nie jest wspomniane w innych. Przy tym naley pamita, e celem Ewangelii byo przekazanie pewnego nakazu spoecznego, goszonego przez Jezusa.
Jednake nie wszystko mogo by powiedziane wprost. Czsto wspomina si, e Jezus przemawia „przypowieciami", alegorycznymi obrazami, symbolicznie wykada swoje przesanie. Niektórym te moralizatorskie opowiastki wydaj si powierzchowne, ale trzeba pamita, e na ogó maj one aspekt polityczny, wspominaj o ywych ludziach i prawdziwych sytuacjach.
Ewangelie spisywane byy równie dla osignicia okrelonych celów politycznych, wiele zawartych w nich opowieci o Jezusie to te przypowieci. Du cz dziaalnoci Jezusa sprytnie opisano tak, by byy one zrozumiae jedynie dla tych, który mieli „uszy ku suchaniu".
Jako e Ewangelie spisano w zawoalowany sposób, by unikn odkrycia ich waciwego sensu przez Rzymian, zawieraj one liczne symboliczne elementy. Symbole te zostay bdnie odczytane i nawet w dzisiejszych czasach nie s waciwie interpretowane. W zapisach wiele jest wskazówek, przekazanych alegorycznym jzykiem pierwotnego sekciarskiego rytuau, co doprowadzio do cakowicie omykowego zrozumienia jednoznacznych wydarze. Niektóre z nich dogmatycznie uznano za cuda.
Ju wyjanilimy przypadek niezrozumienia natury i celów „rybaków", którzy chrzcili pogan po wycigniciu z wody w wielkich sieciach przez „poawiaczy ryb". Dobrym przykadem rzekomo cudownego zdarzenia jest opowie o tym, jak Jezus zamieni wod w wino na weselu w Kanie Galilejskiej (J 2, 1-10).
To dobrze znane wydarzenie pierwsze ujawnio zdecydowane intencje Jezusa gotowego wyrzec si tradycji.
Jezus zosta wychowany w surowym spoecznie reimie, kierujcym si zasadami i prawami z zamierzchych czasów. Zdawa sobie jednak spraw z tego, e nie pokona si Rzymu, gdy w onie samego ydostwa bd istniay sprzeczne i sporne doktryny. Pamitajmy, e chrzecijastwo nie istniao - religi Jezusa by judaizm. Wszyscy ydzi czcili jednego Boga, ale nawet oni (którzy rocili sobie prawo do szczególnej wizi z Bogiem, tworzc tzw. naród wybrany) byli rozdzieleni na róne frakcje, z których kada stosowaa si do innych zasad religijnych obowizujcych w danej grupie spoecznej. Ich zdaniem Jehowa nalea do ydów, celem Jezusa za byo podzielenie si Jehow z poganami. Co wicej, zamierza podzieli si Jehow w taki sposób, e poganie nie musieliby podlega wszystkim prawom ortodoksyjnego judaizmu. To by sposób zjednoczenia caego ludu Palestyny pod sztandarem jednego Boga przeciwko potdze cesarstwa rzymskiego.
Jezus by zeuropeizowanym ydem - hellenist - w przeciwiestwie do takich zagorzaych tradycjonalistów jak Jan Chrzciciel. Sprzeciwia si rygorom narzucanym przez fanatycznych faryzeuszy. Jego postaw moemy okreli jako bardzo liberaln. Swoj misj Jezus okrela jako wyzwolenie. Wiedzia, e ludzi nie da si wyzwoli z ucisku, dopóki sami si nie oswobodz z wasnego sekciarstwa. Zdawa sobie równie spraw, i zbawca - mesjasz - jest od dawna oczekiwany, i z ostatnich proroctw wynika, e powinien zjawi si wanie teraz. Spodziewano si, e przybywajcy mesjasz zapocztkuje now er wyzwolenia, radykalnie, rewolucyjnymi metodami odetnie si od zwyczajowych praktyk. Bdc nastpc królewskiego tronu Dawida Jezus wiedzia, e ma podstawy, by ogosi si zbawc mesjaszem i e jeli pojawi si w tej roli, nikogo to nie zaskoczy.
Jezus nie mia jednak oficjalnie przyznanej wadzy - nie by ani rzdzcym królem, ani najwyszym kapanem. Przez jaki czas nie by formalnie namaszczony i nie móg legalnie domaga si po-zycji mesjasza, nawet gdyby mia wszystkie inne atrybuty. Mimo to wbrew obowizujcym ograniczeniom formalnym przystpi do wprowadzania rytualnych zmian (zarówno religijnych, jak i spoecznych).
Przy pierwszej sposobnoci, w Kanie, zawaha si mówic: „Jeszcze nie nadesza godzina moja" (majc na myli to, e jeszcze nie jest namaszczony). Ale jego matka nakazaa sugom: „Co wam powie, czycie" (J 2, 4-5).
Jedyna relacja o tym wydarzeniu jest w Ewangelii wedug w. Jana, gdzie zamienienie wody w wino nazwano pierwszym cudem Jezusa (znaczcym wydarzeniem). Nie ma jednak mowy o tym, e zabrako wina na weselu, jak czsto mylnie si tumaczy: „rzeka matka Jezusa: Wina nie maj". Wedle rytuau opisanego w zwojach znad Morza Martwego, wyrane jest znaczenie tego gestu. Podczas (odpowiednika) komunii tylko w peni wtajemniczeni bezenni (pod przewodnictwem kapana) mogli spoywa wino1. Wszystkich pozostaych nie dopuszczano do wina i mogli jedynie dostpi rytualnego oczyszczenia wod - byli to onaci mczyni, nowicjusze, poganie i wszyscy ydzi wieccy. „A byo tam sze stgwi kamiennych, ustawionych wedug ydowskiego zwyczaju oczyszczenia". Wielkie znaczenie dziaania Jezusa polega na tym, e odway si zerwa z tradycj: pozwoli „nieczystym" gociom pi powicone wino. Gospodarz wesela (gr. architriclinos), który skosztowa wina, „nie wiedzia, skd [ono] jest, lecz sudzy, którzy zaczerpnli wody, wiedzieli". Nie skomentowa cudownej przemiany, jedynie wyrazi zdziwienie, e dobre wino (w przeciwiestwie do wody - gorszego wina) pojawio si o tej porze.
Jak owiadczya Maria, kiedy polecaa usucha Jezusa, przez to zdarzenie „objawi chwa swoj i uwierzyli we uczniowie jego".
Komunia powiconym chlebem i winem bya odwiecznym rytuaem esseczyków, a nie now tradycj póniejszego chrzecijastwa. Z czasem Koció chrzecijaski zawaszczy oryginalny zwyczaj uznajc go za eucharystyczny sakrament symbolizujcy ciao i krew Jezusa, w zgodzie ze znieksztaconym przekazem ewangelicznym o domniemanym ustanowieniu sakramentu podczas Ostatniej Wieczerzy (jak np. u Marka 26, 26-28).
Podobnie alegoryczna jest opowie w Ewangeliach, znana jako „nakarmienie piciu tysicy". Prawo religii judajskiej byo bardzo surowe, ale nowa dziaalno duchowa Jezusa miaa zama te rygory. Zwykle poganie mogli bra udzia w ydowskich rytuaach, tylko jeli byli zdecydowanymi konwertytami, którzy wypeniali, ydowskie zwyczaje (w przypadku mczyzn równie obrzezanie). Jezus myla jednak i o nie obrzezanych poganach: czemu nie mieliby otrzyma dostpu do Jehowy? Zreszt pozwoli ju poganom pi powicone wino w Kanie.
Idea wspólnego Boga ydów i pogan staa si najwaniejszym punktem misji Jezusa. Idea ten by wicej ni rewolucyjny; dla ortodoksyjnych ydów to byo prawdziwe horrendum, gdy Jezus uzurpowa sobie osobist wadz nad ich historyczn prerogatyw. Sprawia, e Jehowa, Bóg narodu wybranego, stawa si dostpny dla wszystkich, dostpny pod kilkoma nieistotnymi warunkami dla nieczystych.
Jak ju si przekonalimy, poganie pragncy dostpi chrztu i zosta ydami przechodzili rytua, podczas którego jako „ryby" byli wycigani do odzi przez poawiaczy i bogosawieni przez kapaskich „rybaków". Na podobnej zasadzie przeniesienia znacze lewitów, urzdników wityni, nazywano „chlebami"2. Podczas rytuau wywicenia - ceremonii przyjcia do stanu kapaskiego - urzdujcy kapani z rodu Lewiego rozdawali siedem bochenków chleba kapanom, a bezennym kandydatom - pi chlebów i dwie ryby. W ten sposób wyraa si istotny symbolizm prawny, gdy mimo e poganie mogli otrzyma chrzest jako „ryby", prawo bardzo stanowczo orzekao, e tylko ydzi mog zosta „chlebami".
Kolejny raz Jezus zdecydowa si odrzuci zwyczaje i pozwoli „nieczystym" poganom wzi udzia w obrzdzie, który zarezerwowany by dla ydów - nie dla wszystkich, ale jedynie dla kandydatów na kapanów. W tym zakresie Jezus poczyni ustpstwo dla nie obrzezanych pogan z bractwa Ham (znanego jako „pi tysicy"3). Zagwarantowa „wielkiemu tumowi" (ciau rzdzcemu) symboliczny dostp do stanu kapaskiego dajc im „pi chlebów i dwie ryby" (Mk 6, 34-44).
W osobnym epizodzie znanym jako „nakarmienie czterech tysicy4" - siedem chlebów starszych kapanów Jezus zaoferowa nie obrzezanemu „wielkiemu tumowi" Szem (Mk 8, 1-10).
Podczas ceremonii chrztu „rybacy", którzy zapali pogaskie „ryby" najpierw kierowali odzie nieco dalej od brzegu. Kandydaci do chrztu brodzili wtedy ku odziom, a gdy wszystko byo gotowe, kapascy „rybacy" opuszczali brzeg i udawali si do zacumowanych odzi pomostem - w ten sposób „szli po wodzie"5. Urodzony w plemieniu Judy, nie Lewiego, Jezus nie mia wadzy kapaskiej udzielania chrztu, niemniej jednak zdecydowa si zlekceway te ograniczenia i uzurpowa sobie kapaskie prawa, kroczc po wodzie.
Nowe spojrzenie na zaszyfrowane sownictwo Ewangelii i polityczne motywy postpowania Jezusa nie jest wymierzone przeciwko jego prawdopodobnym zdolnociom uzdrowicielskim. Jednake jako czonek sekty terapeutów z Kumran nie by pod tym wzgldem kim wyjtkowym. Z kolei jednak charyzmatyczny lekarz nie by wyczekiwanym wzorcem mesjasza oswobodziciela, który, jak si spodziewano, ma uwolni lud spod rzymskiego ucisku. Jezus i w przypadku uzdrowie sprzeniewierzy si ortodoksyjnym frakcjom ydowskim - uyczy on mianowicie swych medycznych umiejtnoci „niecnym" poganom; nie ogranicza pomocy do spoecznoci ydowskiej, jak woleli faryzeusze i inni. Ta forma krzewienia wiary - posta ksicej suby, tak jak gosi j zarysowujca si Regua Graala - bya zgodna z mesjanistycznym ideaem, którego Jezus chcia dla zjednoczonego ludu.
KRÓL I JEGO OSIO
Niedugo po tym, jak Jezus rozpocz misj, Jan Chrzciciel zosta osadzony w wizieniu, jako e wzbudzi gniew Heroda Antypasa, namiestnika Galilei. Antypas oeni si z Herodiad, rozwiedzion on swojego przyrodniego brata Filipa (Tomasza) i Jan (z linii Sadoka) nieustannie potpia publicznie ten zwizek, uznajc go za grzeszny. Jan spdzi rok w wizieniu, a potem zosta city. Po egzekucji Jana wielu jego zwolenników podporzdkowao si Jezusowi. Niektórzy z nich myleli - nawet mieli nadziej - e Jan Chrzciciel jest oczekiwanym zbawc mesjaszem, jednake wiele z jego proroctw si nie spenio6, Jan nie móg by uwaany za zapowiadanego odkupiciela. Jedn z przyczyn, dla których proroctwa Jana i innych okazay si niedokadne, bya rónica midzy powszechnie uywanymi kalendarzami - sonecznym i ksiycowym - co jeszcze skomplikowa kalendarz juliaski wprowadzony przez Rzym.
Esseczycy byli zwolennikami greckiego filozofa Pitagorasa (ok. 570-500 p.n.e.), który w swoich wielkich badaniach stosunków arytmetycznych wykorzystujcych proporcje matematyczne poszukiwa sensu fizycznego i metafizycznego wiata. Przez stulecia jego metodologia pozwalaa przepowiada ze zdumiewajc dokadnoci wiatowe wydarzenia. Szczególnym, tak zapowiedzianym zdarzeniem, by pocztek nowego wiatowego porzdku. W wielu czciach wiata uznano, e bdzie to pojawienie si zbawcy mesjasza.
Lata (które teraz oznaczamy p.n.e.) dawno odliczano ju z góry, zanim przyszed na wiat Chrystus. Jak si okazao, wedle wiatowej rachuby zapowied faktycznie pomylia si o siedem lat w przypadku Jezusa - co tumaczy, dlaczego (przynajmniej w naszych oczach) urodzi si w 7 roku p.n.e., a nie w nominalnym roku 0 (754 od zbudowania Rzymu)7. Ale jego brat Jakub urodzi si we waciwym roku, przez co wielu uwaao Jakuba za prawowitego nastpc. O wiele póniej, z racji nowego rzymskiego sposobu oznaczania czasu, nominalny rok O oznaczono jako l rok n.e.
W ramach odchodzenia od sztywnej ortodoksyjnej doktryny ydowskiej goszonej przez Jana Chrzciciela nawet król Herod Agrypa zacz uwaa Jezusa za prawowitego nastpc Dawida. Jakubowi pozostao niewielu popleczników. Zachcony tym Jezus zdecydowa si oywi swoj kampani, ale uczyni to zbyt zapalczywie i popeni wykroczenie, które rozgniewao namiestników i starszyzn.
Dzie Pokuty (Jom Kippur) to wedle staroytnego ydowskiego zwyczaju dzie, w którym ludziom mogy by odpuszczone ze uczynki. Peen powagi rytua przypada na wrzesie, a u esseczyków ryt wypenia Ojciec w ustroniu sanktuarium wityni w Mird. (Ten klasztor nazywano „Pustkowie".) Pokutujcemu Ojcu dozwolone byo towarzystwo jednego wspócelebranta - symbolicznego Syna. W 32 roku n.e. Ojcem by Szymon Zelota, a jego nominowanym Synem Judasz Sikariota. (U Jana, 13, 2, Judasz ma status Szymonowego Syna, ale dokadnie wzajemne relacje i ich kapaskie znaczenie nie s jasne.)
Po akcie pokuty trzej zastpcy mogli oznajmi ten fakt z wysokiego miejsca po zachodniej stronie wityni, symbolicznie goszc wiadomo ydom mieszkajcym na stae w innych ziemiach (w diasporze). Przy tej okazji wybranymi zastpcami byli Jezus (reprezentujcy króla Dawida), Jonatan Annasz (reprezentujcy wielkiego mistyka Eliasza) i Tadeusz (reprezentujcy Mojesza), kady odpowiednio odgrywajcy symboliczne role króla, kapana i proroka8. Ale gdy przyszed czas Jezusa na proklamacj, nie pojawi si w odzieniu króla, ale najwyszego kapana: „i przemieni si przed nimi. I szaty jego stay si tak lnico biae, jak ich aden farbiarz9 na ziemi wybieli nie zdoa. I ukaza im si Eliasz z Mojeszem, i rozmawiali z Jezusem" (Mk 9, 2-4).
W jaki czas potem Szymon Zelota wzbudzi gniew wadz cywilnych wywoujc nieskuteczn rewolt przeciwko prokuratorowi Judei, Poncjuszowi Piatowi. Pretekstem rewolty byo wykorzystanie funduszy publicznych przez Piata do usprawnienia prywatnych wodocigów. Zoono w sdzie formaln skarg, po czym onierze Piata zamordowali wiadków10. Wybucho zbrojne powstanie, dowodzone przez znanych zelotów - Szymona Zelot, Judasza Sikariot i Tadeusza. Powstanie byo skazane na niepowodzenie i upado. Edyktem króla Heroda Agrypy Szymona (Byskawic) ekskomunikowano. Polityczny oponent Szymona, Jonatan Annasz (Grom), móg wówczas obj najwyszy urzd Ojca.
Wedle prawa ekskomunika (rodzaj zadekretowanej duchowej egzekucji) nabieraa mocy urzdowej po czterech dniach. Ekskomuni-kowany przywdziewa caun, zamyka si w odosobnieniu i „by miertelnie chory". Ze wzgldu na dotychczasow rang Szymona umieszczono w komnacie grzebalnej starszyzny w Kumran, znanej jako „ono Abrahama11" (pierwotnego Ojca). „Siostry" Szymona (bdce jego bliskimi jedynie w sensie wiary), Marta i Maria wiedziay, e jego dusza bdzie potpiona na wieki (utracona), jeli nie zostanie mu wybaczone (nie bdzie wskrzeszony) trzeciego dnia, wic przesay wiadomo Jezusowi, e Szymon „choruje" (J 11, 3).
Pocztkowo Jezus by bezradny - gdy tylko Ojciec lub najwyszy kapan móg dokona takiego wskrzeszenia, a on nie piastowa adnego urzdu kapaskiego. Jednake akurat w owym czasie król Herod Agrypa popad w spór z wadzami rzymskimi, tracc na krótko jurysdykcj na korzy wuja, Heroda Antypasa - stronnika zelotów, a przeciwnika Piata. Antypas zniós ekskomunik i nakaza „wskrzeszenie z martwych" Szymona. Jezus znalaz si w trudnej sytuacji. Nastpca linii królewskiej, z ambicjami do urzdu najwyszego kapana, który dopuci si wykroczenia podczas Dnia Pokuty (nazywanego Przemienieniem), pragn pomóc przyjacielowi i lojalnemu zwolennikowi. Za podstaw swoich dziaa Jezus ogosi fakt, e by wyznaczony „zastpc" Szymona w Dniu Pokuty, móg wic podj funkcje kapaskie. Chocia dla Szymona nadszed czas duchowej mierci (czwarty dzie po ekskomunice), Jezus nakaza uwolni go. Czynic to potwierdzi rang „duchowo zmarego" Szymona, nazywajc go Eliezarem, sug Abrahama (znieksztacone w Ewangeliach na „azarz") i posugujc si tym dostojnym imieniem nakaza mu „powsta" z „ona Abrahama".
I tak azarz „powsta z martwych" bez oficjalnej sankcji nowego Ojca, najwyszego kapana czy Sanhedrynu. Jezus w racy sposób kolejny raz zama zasady. Ale Herod Antypas ochroni go, zmuszajc Jonatana Annasza do pogodzenia si z faktem dokonanym - a dla ogóu to bezprecedensowe wydarzenie byo w istocie „cudem".
Po dokonaniu cudu Jezus móg ju pokaza si ludowi jako prawowity mesjasz. O tym, jak ma dokona si objawienie, pisano w proroctwach starotestamentowej Ksigi Zachariasza (9, 9): „Wesel si bardzo, córko syjoska! Wykrzykuj, córko jeruzalemska! Oto twój król przychodzi do ciebie, sprawiedliwy on i zwyciski, agodny i jedzie na ole..."
Poczyniono ustalenia, gdy Jezus i jego uczniowie byli w Betanii podczas tygodnia poprzedzajcego Pasch, w marcu 33 roku n.e. Najpierw, jak relacjonuj Mateusz (26, 6-7) i Marek (14, 3), Jezus zosta namaszczony przez Mari z Betanii drogim olejkiem, nardem12. Znaleziono stosowne zwierz i w zgodzie z proroctwem Zachariasza Jezus wjecha do Jerozolimy na ole13.
Zawsze powszechnie uwaano, e by to gest skrajnego ponienia - i to si zgadza - ale chodzio o co innego. Od czasów króla Salomona do ydowskiego przesiedlenia do Babilonii po upadku Jerozolimy w 586 roku p.n.e. królowie z linii Dawida wszyscy jechali na koronacj na muach. Ten zwyczaj oznacza, e dostp do monarchy mia poddany o najniszym statusie spoecznym - kolejny przykad mesjaskiej reguy suby.
OBLUBIENIEC I OBLUBIENICA
Nowy Testament bezporednio nie wspomina, e Jezus by onaty. Jednak, co waniejsze, nie stwierdza, e nie by onaty. Ewangelie zawieraj jednak konkretne wskazówki pomagajce w okreleniu jego stanu rodzinnego. Byoby bardzo dziwne - wrcz nie do pomylenia - gdyby pozosta kawalerem, gdy obowizki dynastyczne byy w tym wzgldzie bardzo jasne. Nastpca w linii Dawida nie tylko by zobowizany do maestwa, ale wymagano od niego spodzenia co najmniej dwóch synów. Maestwo miao zasadnicz wag dla cigoci domu Dawida i byo integralnym stopniem rozwoju nastpcy, od inicjacji do penego czonkostwa we wspólnocie w linii królewskiej.
Jak ju wyjanilimy wczeniej14, zasady dynastycznych zalubin byy spraw szczególn. Zgodnie z rygorystycznymi zasadami narzeczonych i modych maonków obowizywaa wstrzemiliwo pod wzgldem pciowym, dozwolone byo tylko obcowanie w celu pro-kreacji w okrelonych odstpach czasu. Po dugim okresie narzeczestwa nastpowa pierwszy lub we wrzeniu, po którym zezwalano na fizyczne zblienie w grudniu. Jeli nastpio poczcie, w marcu odbywa si drugi lub legalizujcy stan maeski. Podczas tego okresu próbnego i drugiego lubu panna moda bya uwaana wedle prawa za almah („moda kobieta" lub, jak czsto bdnie tumaczono, „dziewica").
Do barwniejszych ksig Starego Testamentu naley Pie nad Pieniami, zbiór miosnych kantylen królewskiego pana modego i jego ukochanej. Pie za symboliczny olejek zalubin uznaje aromatyczny rodek do namaszczenia zwany nard15. To wanie tym drogim nardem Maria z Betanii namacia gow Jezusa w domu azarza (Szymona Zeloty)16. Opis podobnego zdarzenia znajdujemy w Ewangelii ukasza (7 37-38): jaki czas wczeniej pewna kobieta natara stopy Jezusa olejkiem i wytara je potem swoimi wosami.
Mapa 4 Nowy Testament - szersza sceneria
U Jana (11, 1-2) równie jest wzmianka o tym wczeniejszym namaszczeniu - i konkretnie mówi si o kobiecie imieniem Maria. Jan nastpnie wyjania, jak rytua namaszczenia stóp Jezusowi zosta dokonany kolejny raz przez t sam kobiet w Betanii. Gdy Jezus siedzia przy stole, „Maria wzia funt czystej, bardzo drogiej maci nardowej, namacia nogi Jezusa i otara je swoimi wosami, a dom napeni si woni maci" (J 12, 3).
W Pieni nad Pieniami (1, 12) jest motyw oblubienicy: „Dopóki król jest przy stole biesiadnym, mój nard wydaje sw wo". Nie tylko Maria z Betanii namacia gow Jezusa w domu Szymona (Mt 26, 6-7 i Mk 14, 3), ale w marcu 33 roku n.e. równie namacia mu nogi, a nastpnie otara je wosami. Dwa i pó roku wczeniej, we wrzeniu 30 roku n.e. wykonaa ten sam rytua namaszczenia stóp po weselu w Kanie. Przy obu okazjach namaszczenie miao miejsce, gdy Jezus siedzia przy stole (niczym król, zgodnie z motywem zaczerpnitym z Pieni nad Pieniami).
Jest to nawizanie do staroytnego rytuau, podczas którego królewska oblubienica przygotowuje stó oblubiecowi. Rytua z nardem by przywilejem oblubienicy mesjasza i nastpowa wycznie podczas ceremonii „pierwszych" i „drugich zalubin". Tylko jako penoprawna ona Jezusa, jako prawowita kapanka, moga Maria namaci mu zarówno gow, jak i nogi wit maci.
Psalm 23 - jeden z najbardziej znanych - opisuje Boga zgodnie z msko-eskim obrazowaniem tego okresu17, zarówno jako Pasterza, jak i Oblubienic. O Oblubienicy jest mowa: „Zastawiasz przede mn stó [...] Namaszczasz oliw gow moj"18. Wedug uwiconego rytuau lubnego staroytnego Sumeru (ziemi Noego i Abrahama) wielka Matka Bogów Inanna braa za oblubieca pasterza Dumuziego (lub Tamuziego)19 i z tego zwizku powstao w Kanaanie pojcie Bogini Macierzy-i-Jehowy przechodzc przez faz Aszery i El Elohima20.
Namaszczenie króla naleao do zwyczajów egipskich (odziedziczonych po jeszcze starszych rytuaach z mezopotamskiego Sumeru) i byo przywilejem czy obowizkiem póboskiej siostry-oblubienicy faraona. Do namaszczenia uywano tuszczu krokodylego, gdy uwaano, e daje seksualn moc. (W rzeczy samej egipskie messeh, „krokodyl" odpowiada hebrajskiemu mesjasz - „namaszczony"21.)
Faraonowie mieli eni si z siostrami, poniewa dziedzictwo dynastii nastpowao w linii eskiej. Królowie Judy nie praktykowali tego, ale uznawali, e linia eska suy przekazywaniu królewskoci i innych dziedzicznych znaczcych uprawnie (nawet dzisiaj mówi si, e kto jest prawdziwym ydem, jeli jego matka jest/bya ydówk). Dawid dostpi godnoci króla enic si z Mikal, córk króla Saula. O wiele póniej król Herod uzyska swój status, enic si z Mariamne z królewskiego domu Hasmoneuszy.
Tak jak mczyni wyniesieni na róne patriarchalne stanowiska przybierali imiona reprezentujce ich przodków - Izaaka, Jakuba i Józefa - tak i kobiety nazyway si stosownie do pochodzenia i rangi. Te imienne zwyczaje obejmoway Rachel, Rebek i Sar22. ony mczyzn z linii Sadoka i Dawida miay rangi Eliszeba (Elbieta) i Miriam (Maria). To dlatego matka Jana Chrzciciela jest nazywana w Ewangelii Elbieta, a matka Jezusa - Maria. Równie dlatego, wedug tej samej praktyki, ona Jezusa bya Mari. Te kobiety przechodziy ceremoni drugich zalubin dopiero w trzecim miesicu ciy, kiedy to przestaway by almah i zyskiway miano „matki".
Obcowanie pciowe byo dozwolone w grudniu; mowie i ony mieszkali osobno przez reszt roku. W pocztkowym okresie rozdzielona kobieta bya klasyfikowana jako „wdowa" (stopie poniej almah) i powinna bya opakiwa swojego ma. Jest to opisane u ukasza (7, 38), kiedy Maria z Betanii przy pierwszej okazji „stanwszy z tyu u jego nóg, zapakaa, i zacza zami zlewa nogi jego". Gdy symboliczne wdowiestwo weszo ju do zwyczaju, ona podczas tych dugich okresów separacji zyskiwaa klasztorne miano „siostry", tak jak w przypadku wspóczesnej zakonnicy.
Wic kim bya Maria z Betanii - kobieta, która dwukrotnie namacia Jezusa nardem zgodnie z tradycj mesjask?
Naprawd nigdy nie bya „Mari z Betanii". W Biblii ona i Marta s jedynie nazywane „siotrami" w domu azarza (Szymona) z Betanii. Peen tytu Marii to Siostra Miriam Magdala - lub, jak jest lepiej znana, Maria Magdalena.
Grzegorz I, biskup Rzymu w latach 590-604 i w. Bernard (1090-1153), opat cysterów w Clairvaux, potwierdzili, e Maria z Betanii bya identyczna z Mari Magdalen.
Przy drugiej okazji, gdy Jezusa namaszczono nardem w domu Szymona Zeloty, Judasz Sikariota gono da wyraz niezadowoleniu wobec takiego biegu spraw. Wyrazi swój sprzeciw (J 12, 4-5) i wkroczy na drog zdrady. W nastpstwie nieudanej rewolty zelotów przeciwko Piatowi Judasz musia si ukrywa. Jezus by dla niego niezbyt uyteczny pod wzgldem politycznym, gdy nie mia znaczenia w Sanhedrynie23, tak e Judasz zdecydowa si zczy swój los z bratem Jezusa, Jakubem, czonkiem rady. Dlatego te Judasz nie tylko nie sprzyja namaszczeniu Jezusa na mesjasza, ale nowe przymierze z Jakubem sprawio, e wyniesienie Jezusa budzio w nim niech. Jezus przywizywa wielk wag do namaszczenia przez Mari (Mk 14, 9): „Zaprawd powiadam wam: Gdziekolwiek na caym wiecie bdzie zwiastowana ewangelia, bd opowiada na jej pamitk i o tym, co ona uczynia".
Poza tym, e Jezus podobno kocha Mari Magdalen, niewiele w Ewangeliach wskazuje na ich bliskie stosunki, dopóki Maria nie pojawia si z matk Jezusa i Salome (przyjaciók Szymona Zeloty24) podczas Ukrzyowania. Inaczej jest w „Ewangelii Filipa", w której stosunki midzy Jezusem i Mari zostay opisane wprost:
A towarzyszk Zbawcy jest Maria Magdalena. Bowiem Chrystus kocha j bardziej ni wszystkich uczniów i czsto caowa w usta. Reszta bya tym uraona i wyraaa nagan. Mówili mu: Czemu kochasz j bardziej ni nas? Zbawca odpowiedzia im: Czemu nie kocham was tak, jak jej...? Wielka jest tajemnica maestwa - bo bez niej wiat by nie istnia. Teraz istnienie wiata zaley od czowieka, a istnienie czowieka od maestwa.
Poza szczególnym podkreleniem wagi maestwa wzmiankowane „caowanie w usta" jest te istotne; ma zwizek z urzdem witej oblubienicy i oblubieca, i nie jest oznak pozamaeskiej mioci czy przyjani. Bdc czci królewskiego motywu oblubienicy, takie pocaunki s tematem pierwszego wersu Pieni nad Pieniami: „Niech mnie ucauje pocaunkiem ust swoich! Ach, twoja mio jest sodsza ni wino".
W Ewangelii wedug w. Jana nie ma wzmianki o maeskich posugach w Kanie, jedynie o weselu i winie, i wodzie. Byli tam uczniowie oraz gocie, w tym poganie i inni, formalnie „nieczyci". W takim razie nie bya to ceremonia zawarcia maestwa, ale uwicony posiek poprzedzajcy zarczyny. Zwyczaj wymaga obecnoci urzdowego gospodarza (jak okazuje si w opisie), który sprawowa pen wadz jako „starosta". Wadz mia ponadto tylko oblubieniec i jego matka; tak si te stao, gdy wynika sprawa wina do sakramentu, matka Jezusa rzeka sugom (J 2, 5): „Co wam powie, czycie". aden z goci nie mia prawa wydawania takich polece. Std te jest jasne, e Jezus i oblubieniec to jedna i ta sama osoba.
Komunia zarczyn (6 czerwca 30 roku) miaa miejsce na trzy miesice przed pierwszym namaszczeniem nóg Jezusa w domu Szymona (3 wrzenia 30 roku). Jak widzielimy, zasady byy cile okrelone. Tylko jako oblubienica Jezusa Maria moga dokona czynnoci narzuconej przez mesjask tradycj. Po tym jak zakoczyo si jej „pierwsze maestwo" we wrzeniu, opakiwaa ma (k 7, 38), zanim rozstali si na okres obowizkowej separacji. Wczeniej, jako zarczona almah bya klasyfikowana jako „grzesznica" i „kobieta upada"25. Maonkowie a do grudnia nie mogli si zbliy cielenie.
ZATAJENIE DOWODÓW LUBU
Wszelkie wzmianki o maestwie Jezusa wiadomie usunito z Nowego Testamentu dekretem Kocioa, std próno by ich tam szuka. Odkryto to dopiero w 1958 roku, gdy Morton Smith, wykadowca historii staroytnej Uniwersytetu Columbia w Stanach Zjednoczonych odkry manuskrypt patriarchy konstatynopolitaskiego Kocioa powszechnego w klasztorze Mar Szeba. Cytowane poniej fragmenty pochodz z jego pism26.
W pracach w. Ignacego z Antiochii znajdowa si zapis listu biskupa Klemensa z Aleksandrii (ok. 150-215), Ojca Kocioa. By zaadresowany do Teodora. By tam równie nieznany fragment Ewangelii wedug w. Marka. Klemens stwierdza w licie, e oryginaln Ewangeli wedug w. Marka zatajono, poniewa nie odpowiadaa wymogom Kocioa. W licie czytamy:
Gdy jeli nawet rzekli co prawdziwego, ten, kto Prawd kocha, nie powinien si z nimi zgadza. Jako e nie wszystkie rzeczy prawdziwe s Prawd; ani prawda, która zdaje si prawdziwa wedle ludzkich opinii, winna by wywyszona ponad prawdziw Prawd - Prawd wiary.
Ewangeli wedug w. Marka opublikowano pierwsz i posuya ona czciowo za podstaw innym Ewangeliom synoptycznym - Mateusza i ukasza. List biskupa Klemensa koczy si oficjaln instrukcj, która ma zapewni utrzymanie w tajemnicy oryginalnego tekstu Marka:
Nie wolno nigdy im ustpowa. Ani gdy przedo swe faszerstwa, nie wolno przyznawa im racji, e tajna Ewangelia jest dzieem Marka - ale powinno si temu zaprzeczy pod przysig. Gdy nie wszystkie rzeczy prawdziwe winny by powiedziane wszystkim ludziom.
W usunitej czci Ewangelii jest relacja o powstaniu azarza z martwych - ale w tej relacji azarz (Szymon Mag/Zelota) woa do Jezusa z grobu, jeszcze przed odsuniciem gazu27. Dziki temu jest cakiem jasne, e czowiek ten nie by martwy w sensie fizycznym - co obala uparte twierdzenie Kocioa, e naley uzna powstanie z martwych za cud.
Co wicej, oryginalna Ewangelia wedug w. Marka nie zawiera szczegóów o Zmartwychwstaniu i jego nastpstwach; koczy si po prostu ucieczk kobiet sprzed pustego grobu. Kocowe 12 wersów szesnastego rozdziau Marka, tak jak s publikowane dzisiaj, omykowo doczono póniej28.
Waga tego odkrycia polega na tym, e przypadek z azarzem to cz tej samej sekwencji zdarze, których zwieczeniem byo namaszczenie Jezusa w Betanii przez Mari Magdalen. Ewangelie synoptyczne nie mówi, co si stao w chwili przybycia Jezusa do domu Szymona, nie ma w nich powstania azarza z martwych. Ale Jan (11, 20-29) opisuje:
Gdy wic Marta usyszaa, e Jezus idzie, wybiega na jego spotkanie; ale Maria siedziaa w domu [...]
[Marta] odesza i zawoaa Mari, siostr swoj i rzeka: Nauczyciel tu jest i woa ci. A ta skoro to usyszaa, wstaa spiesznie i posza do niego.
Nie podano adnych powodów ocigania si Marii, chocia poza tym fragment wydaje si cakiem jednoznaczny. Ale incydent opisano o wiele bardziej szczegóowo w utajnionej czci Marka. Wyjaniono, e Maria faktycznie wysza z domu przy pierwszej okazji, ale zostaa zganiona przez uczniów, którzy odesali j z powrotem do rodka, kac oczekiwa polecenia Nauczyciela. Jest faktem, e Maria jako ona Jezusa bya zwizana cisymi zasadami postpowania oblubienicy. Nie wolno jej byo opuszcza domu i wita maonka, dopóki nie wyrazi na to zgody29. Opis Jana bez komentarza pozostawia Mari w przypisanym jej miejscu, ale bardziej szczegóowy tekst Marka celowo ocenzurowano.
Skrócenie opowieci o azarzu tumaczy, dlaczego namaszczenie relacjonowane w Ewangeliach wedug w. Marka i Mateusza odbywa si w domu Szymona Trdowatego, a nie azarza, jak o tym mowa w Ewangelii wedug w. Jana. Ale okrelenie „Szymon Trdowaty" jest tylko kolejnym zakamuflowanym opisem Szymona Zeloty (azarza); nazwano go „Trdowaty", bo ekskomunikowany sta si „nieczysty". To z kolei tumaczy przedziwn anomali - bo oto czytamy, i trdowaty przyjmuje szacownych przyjació w swoim piknym domu. Symboliczne okrelenie „Trdowaty" stanowio szyfr i miao ukry przed okiem niewtajemniczonych waciw tre przekazu.
Jezus wjedajc do Jerozolimy na ole by nie tylko formalnie namaszczonym mesjaskim Chrystusem, by take przyszym ojcem, jego ona bya w trzecim miesicu ciy.
6
ZDRADA I UKRZYOWANIE
POLITYKA I PASCHA
Wjazd Jezusa Chrystusa do Jerozolimy by urzdzony z wielkim rozmachem; drog wyoono paszczami i gazkami palmowymi, wznoszono okrzyki: „Hosanna Synowi Dawidowemu!" (Mt 21, 9). Jednake panuje pogld, e w tej wielkiej ceremonii brali udzia jego uczniowie (jak zapisano u ukasza 19, 39-39). Rozrzucanie gazi palmowych miao przypomnie ludziom o triumfalnym wjedzie do Jerozolimy Szymona Machabeusza - który wyzwoli Palestyn spod syryjskiego jarzma - w 142 roku p.n.e.1 Ale oblicze Jezusa nie byo dobrze znane w miecie; by kim znanym tylko dla mieszkaców Galilei i okolicznych terenów. W rzeczy samej Mateusz (21, 10) stwierdza: „A gdy wjecha do Jerozolimy, poruszyo si cae miasto, mówic: Któ to jest?".
Proroctwo Jana Chrzciciela2 stanowio, e w marcu 33 roku objawi si zbawca mesjasz i na tron wstpi prawowity król. Wiele rzeczy starannie przygotowano na ten czas - namaszczenie, olic, gazki palmowe i tak dalej. Ale nie nastpio nic nadzwyczajnego! Wedug Marka (11, 11) Jezus wszed do wityni, „obejrza wszystko, a e ju bya póna godzina, wyszed z dwunastoma do Betanii". ukasz (19, 40) opowiada, e faryzeusze napomnieli uczniów za wywoanie zamieszania. Mateusz (21, 12) dodaje: „I wszed Jezus do wityni, i wyrzuci wszystkich, którzy sprzedawali i kupowali w wityni, a stoy wekslarzy i stragany handlarzy gobiami powywraca". Nastpnie powróci do Betanii. Jan wyjania, e Jezus mówi do ludzi na ulicy, po czym „chocia tyle cudów dokona wobec nich, niewierzyli w niego" (J 12, 37).
W sumie wizyta w Jerozolimie bya fiaskiem. Jezusa nie spotkao oczekiwane powitanie i zda sobie spraw, e jego dni s policzone.Mowie uczeni w Pimie i arcykapani „szukali sposobu, jak by go podstpem pojma i zabi" (Mk 14, 1). Plan stworzenia idyllicznej Judei wolnej od rzymskiego jarzma zawiód.
Zawiód, gdy marze Jezusa o zjednoczeniu ludu (poczeniu ydów i pogan przeciwko Rzymianom) nie akceptowali sekciarscy ziomkowie. Szczególnie faryzeusze, saduceusze i podobne grupy nie chciay stan pod sztandarem unifikacji. Oni obstawali przy utrzymaniu ich praw i wierze - a Rzymianie na ogó nie wtrcali si w t dziedzin.
Równie w tym czasie nastpi powany rozam w gronie apostoów. Szymon Zelota od dawna toczy spór z Jonatanem Annaszem (Jakubem Alfeuszem), a ich polityczna rywalizacja signa szczytu. W swoich partiach nosili tytuy Byskawicy i Gromu, obaj pragnli obj najwysze stanowisko - Ojca. Szymon by Ojcem od marca 31 roku, ale straci wyszo nad Jonatanem w wyniku ekskomuniki. Jonatan by zmuszony przyj do wiadomoci „powstanie z martwych azarza" (dziki czemu Szymon powróci do politycznego i spoecznego ycia), ale nie zamierza oddawa nowo zdobytej wadzy, zwaszcza e Szymon „zmartwychwsta" wbrew ustalonym zasadom.
Midzy Jonatanem i Jezusem by te spór: czy ochrzczeni poganie powinni podlega obrzezaniu. Jezus uznawa prawo wyboru konwer-tytów, Jonatan za chcia obowizkowego zabiegu. Wreszcie Jonatan odrzuci plan zelotów otwartej wojny z Rzymianami, podczas gdy Szymon - zapalczywy w mowie i czynach - by za wojn. W tej sprawie Jezus by skonny trzyma stron Szymona, nie dlatego e szczególnie popiera rozwizanie siowe, ale dlatego e nie podobaa mu si bierno Jonatana.
W rodku tych wani szamota si Judasz Sikariota, gotowy stan u boku osoby najbardziej wpywowej pod wzgldem politycznym. Judasz utraci przywództwo zelotów. Mia jednak nadziej, e Jonatan, nowy Ojciec, zaakceptuje jego ponowne duchowe wyniesienie i wystpi w tej sprawie o zatwierdzenie decyzji do namiestnika rzymskiego, Poncjusza Piata. W kwestii obrzezania nawróconych Judasz wyranie sprzeciwia si Jezusowi i trzyma stron Jonatana. Równoczenie zdawa sobie spraw, e Szymon ma sab pozycj; by oskarony o przestpstwo (razem z Judaszem i Tadeuszem) jako przywódca rewolty zelotów. Zagraao to nawet Jezusowi, gdyby zdoano mu udowodni aktywne wsparcie frakcji wojennej. To z kolei byo wygodnym rozwizaniem dla Judasza, gdy móg zdradzi pogldy Jezusa i miejsce pobytu Tadeusza.
Niebawem po tak zwanym „triumfalnym" wjedzie do Jerozolimy nasta czas ydowskiego wita Paschy. Tumy pielgrzymów przybyy do miasta, by wraz ze staymi mieszkacami wzi udzia w rytuale jagnicia paschalnego, zgodnie z opisami Ksigi Wyjcia (12, 3-11).
W tym czasie Jezus i apostoowie udali si do przestronnej sali jadalnej, w której mieli spoy wit Ostatni Wieczerz. W sekwencji tej jest kilka wtpliwych szczegóów. Jak to moliwe, e w czasie, gdy wszystkie kwatery pkay w szwach, apostoom udao si znale pomieszczenie o tak znacznych rozmiarach? Jak poszukiwani za dowodzenie niedawn rewolt zeloci - Szymon, Judasz i Tadeusz - mogli porusza si swobodnie po Jerozolimie?
Odpowied na te pytania mona znale w zwojach znad Morza Martwego. Ostatnia Wieczerza wcale nie odbya si w Jerozolimie, ale w Kumran3. Józef Flawiusz wyjania w Dawnych dziejach Izraela, e esseczycy nie uznawali tradycyjnego ydowskiego wita w Jerozolimie4 i nie praktykowali rytuau jagnicia paschalnego5.
Ponad 160 lat wczeniej, gdy naboni Hasidim opucili Jerozolim i udali si do Kumran okoo 130 roku p.n.e.6, nowe otoczenie stao si dla nich substytutem witego miasta. Ta tradycja ya wród esseczyków i w tym kontekcie czsto nazywali Kumran Jerozolim7. Jak wiadczy o tym pewien zwój znad Morza Martwego, Regua wspólnoty, sawna Ostatnia Wieczerza to w istocie Mesjaska Uczta (Wieczerza Paska). To, e odbywaa si równoczenie ze witem Paschy w Jerozolimie, byo czystym przypadkiem, gdy Mesjaska Uczta miaa odmienne znaczenie. Gównymi gospodarzami byli najwyszy kapan i mesjasz Izraela8. Lud wspólnoty reprezentowali wyznaczeni funkcjonariusze, którzy razem tworzyli Rad Delegatów Apostoów. Reguy ustalaj waciwy porzdek przy stole i szczegóy rytuau podczas posiku. Kocz si nastpujco:
A gdy zbieraj si przy stole wspólnoty [...] i mieszaj wino do wypicia, niech aden czowiek nie wyciga przed kapanem rki po chleb lub wino, bowiem to ów pobogosawi pierwsze owoce chleba i wina [...] A nastpnie mesjasz Izraela wycignie swe rce nad chlebem, a nastpnie caa zebrana wspólnota udzieli bogosawiestwa, kady wedle swojej rangi9.
Gdy podczas Uczty nadesza pora komunii, Judasz opuci pomieszczenie pod pretekstem rozdania jamuny ubogim (J 13, 28-30). Faktycznie uda si zdradzi Jezusa, a Jezus - który przejrza jego intencje - rzek: „Czy zaraz, co masz czyni" (J 13, 27). Wci by czas na spenienie si przepowiedni Chrzciciela - ale ostateczny termin wypada wanie tej nocy wiosennego zrównania, 20 marca10. Jezus wiedzia, e jeli nie padnie adne owiadczenie na jego korzy, jego plan si nie powiedzie. Od tej nocy nie bdzie nadziei na ziszczenie mesjaskich przepowiedni i zostanie ogoszony uzurpatorem. Po wyjciu Judasza czas bieg szybko, zbliaa si pónoc.
Po uczcie Jezus i apostoowie udali si do starego klasztoru Kumran, zwyczajowo nazywanego „Góra Oliwna". Jest kilka niezgodnoci midzy Ewangeli wedug w. Jana i Ewangeliami synoptycznymi co do dokadnego biegu wypadków, ale tak czy inaczej Jezus przepowiedzia swój los i zapowiedzia towarzyszom, jak si bd zachowywa. Owiadczy nawet, e Piotr, „Skaa", zaprze si go w obliczu niespenionego proroctwa. Podczas gdy niektórzy uczniowie spali w ogrodzie klasztornym, Jezus chodzi wród nich (Mt 26, 36-45), przeywajc katusze na myl, e próba zostania zbawc .mesjaszem moe si nie uda. Mina pónoc. Wtedy pojawi si Judasz Sikariota z onierzami.
Peny sukces planu Judasza zalea od ask u Ojca, Jonatana Annasza. To, czy Judasz podj wykalkulowane ryzyko, czy wczeniej doszed do porozumienia z Jonatanem, jest niepewne. Ale gdy nadesza chwila pojmania, Jonatan z pewnoci stan po stronie Judasza. Nie ma w tym nic dziwnego, gdy córka Jonatana Annasza bya on faryzeusza Kaifasza, arcykapana, i obaj, Jonatan i Judasz, byli w politycznej opozycji do bliskiego przyjaciela Jezusa, Szymona Zeloty.
Po aresztowaniu „sudzy ydowscy pojmali Jezusa, i zwizali go. I zaprowadzili najpierw do Annasza; by bowiem teciem Kaifasza, który by w tym roku arcykapanem" (J 18, 12-13).
Jest bardziej ni dziwne, e Szymon Zelota, który z pewnoci musia by obecny przy tych wydarzeniach, wcale nie jest wspomniany w relacji ewangelicznej. Jednak u Marka (14, 51-52) jest te zadziwiajca, bardzo mglista wzmianka o osobie, któr równie dobrze móg by Szymon. „A pewien modzieniec, majc narzucone przecierado na goe ciao, szed za nim. I pochwycili go. Ale on pozostawi przecierado i uciek nagi". „Ucieczka nago" byaby symbolicznym pozbawieniem szaty kapaskiej, wysokiej rangi, a okrelenie „modzieniec" odnosioby si do wieo upieczonego nowicjusza we wspólnocie11.
UKRZYUJ GO!
Sd nad Jezusem trudno nazwa by sdem i cay scenariusz, tak jak opisano go w Ewangeliach, jest peen dwuznacznoci. Mateusz (26, 57-59) tak to opisuje: „A ci, którzy pojmali Jezusa, przywiedli go do Kaifasza, arcykapana, gdzie zeszli si uczeni w Pimie i starsi [...] Lecz arcykapani i caa Rada Najwysza szukali faszywego wiadectwa przeciwko Jezusowi, aby go skaza na mier". Relacja Marka (14, 53) jest bardzo podobna: „I przywiedli Jezusa do arcykapana, i zeszli si wszyscy arcykapani, i starsi, i uczeni w Pimie".
Jeli nawet mona si zgodzi, e wszyscy arcykapani, uczeni w Pimie i starsi byskawicznie zebrali si we wczesnych godzinach rannych, jest faktem, e byo w zupenej sprzecznoci z prawem, aby Rada ydowska zasiadaa noc. ukasz (22, 66) daje do zrozumienia, e chocia Jezusa najpierw zabrano do Kaifasza, Sanhedryn zebra si dopiero nastpnego dnia. Ale nawet wtedy posiedzenie byo niezgodne z prawem ydowskim, gdy Radzie nie wolno byo zbiera si podczas Paschy12.
Wszystkie Ewangelie stwierdzaj, e Piotr szed za Jezusem do domu, w którym przebywa Kaifasz, i e aposto zapar si Jezusa trzy razy, tak jak byo zapowiedziane. Jednak ten dom nie znajdowa si w granicach Jerozolimy; by to dom modlitwy w Kumran13 . Jako arcykapan Kaifasz musia bra udzia w Uczcie Mesjaskiej, zgodnie z Regu wspólnoty, i std te przebywaby w domu wspólnoty razem z innymi urzdnikami Sanhedrynu w noc poprzedzajc paschalny pitek.
Ale Ewangelia wedug w. Jana (18, 15-16) wprowadza now posta, idc krok w krok za Piotrem:
A szed za Jezusem Szymon Piotr i drugi ucze. A ucze ten by znany arcykapanowi i wszed z Jezusem na dziedziniec paacu arcykapana; Piotr za sta na zewntrz przed bram. Wyszed wic ów drugi ucze, który by znany arcykapanowi, i porozmawia z odwiern, i wprowadzi Piotra.
Ten inny ucze, który znalaz si tam wedle wasnej woli, i którego znajomo z arcykapanem jest podkrelana, nie by z pewnoci uwiziony jak Jezus. W tych okolicznociach opis wskazuje, e bardzo prawdopodobnie by nim Jonatan Annasz (Jakub Alfeusz), te arcykapana.
Wszystkie opisy s zgodne, e Kaifasz przekaza Jezusa rzymskiemu namiestnikowi, Poncjuszowi Piatowi, którego obecno uatwia bezporednie przesuchanie Jezusa podczas Paschy. Potwierdza to Jan (18, 28-31), co jedynie prowadzi do jeszcze wikszego zamieszania:
Prowadzili wic Jezusa do Kaifasza na zamek; a byo rano; ale sami nie weszli na zamek, aby si nie skala, by móc spoy wieczerz paschaln. Wtedy wyszed do nich Piat i rzek: Jak skarg wnosicie przeciwko temu czowiekowi? Odpowiedzieli mu, mówic: Gdyby ten nie by zoczyc, nie wydalibymy go tobie. I rzek im Piat: Wecie go i osdcie go wedug waszego zakonu. Rzekli mu ydzi: Nam nie wolno nikogo zabija.
Sanhedryn mia nie tylko pen wadz osdzania przestpców, ale równie wydawania i wykonywania wyroków mierci.
Ewangelie twierdz równie, e Piat chcia nawet uwolni Jezusa, bo „na wito zwyk by namiestnik wypuszcza ludowi jednego winia" (Mt 27, 15). Znów musimy zaznaczy, e nie jest to prawda - nigdy nie byo takiego zwyczaju14.
Wtedy wanie powraca na scen Judasz. aujc zdrady „zwróci trzydzieci srebrników arcykapanom i starszym [...] Po naradzie wic nabyli za nie pole garncarza" (Mt 27, 3-7). Ta relacja dziwnie przypomina fragment Ksigi Zachariasza ze Starego Testamentu (11, 13): „Wtedy wziem trzydzieci srebrników i wrzuciem je w wityni do skarbca". Mateusz (27, 5) twierdzi dalej, e gdy Judasz zwróci pienidze kapanom, poszed i powiesi si. Ale dokadniej biorc, przygotowa scen swojego upadku, gdy faktyczna mier jest opisana w Dziejach (l, 16-18).
Jeli, jak twierdz Ewangelie, zarówno Szymon, jak i Judasz s uwikani w aresztowanie i sd Jezusa, wyglda na to, e Tadeusz - trzeci z przywódców zelotów - nie jest wspomniany po Ostatniej Wieczerzy. Ale faktycznie pojawia si w scenie sdu. Tadeusz „Alfeusz" by zastpc Ojca, a wic „synem Ojca" w sensie religijnym. W hebrajskim wyraenie „syn Ojca" ma elementy bar (syn) i abba (ojciec) - wic Tadeusz móg by okrelany jako „Bar-abba". A czowiek nazywany Barabasz ma bezporedni zwizek z moliwoci uwolnienia Jezusa przez Poncjusza Piata.
U Mateusza (27, 16) Barabasz jest okrelony jako „osawiony wizie", u Marka (15,7) jako jeden z tych, „którzy podczas rozruchów popenili zabójstwo", u ukasza (23, 19) jako „wtrcony do wizienia z powodu wywoanego w miecie rozruchu i zabójstwa", a Jan (18, 40) nazywa go „zabójc". Sformuowanie Jana jest bardzo ogólnikowe, gdy zwykli zabójcy nie byli wedle zwyczaju skazywani na ukrzyowanie. Jednake sowo uyte w oryginalnej grece, Ists, nie znaczy zabójca, lecz przestpca. Sformuowanie Marka wskazuje o wiele dokadniej na udzia „Barabasza" w niedawnym powstaniu zelotów przeciwko Piatowi.
Gdy trzej winiowie: Szymon, Tadeusz i Jezus stanli przed Piatem, oskarenia przeciwko Szymonowi i Tadeuszowi byy jasne - obaj byli znanymi przywódcami zelotów i ciyy na nich wyroki za zorganizowanie powstania. Piat mia natomiast trudnoci, by udowodni win Jezusowi. Jezus znalaz si przed obliczem namiestnika tylko dlatego, e ydzi chcieli si go pozby i poprosili Piata, by orzeka w sprawie wszystkich trzech oskaronych. Piat zwróci si do hierarchii ydowskiej o dostarczenie mu chociaby pretekstu - „Jak skarg wnosicie przeciwko temu czowiekowi?" - ale nie otrzyma zadowalajcej odpowiedzi. Zdziwiony tym Piat sugeruje, by ydzi zabrali Jezusa i osdzili go zgodnie ze swoim prawem. Ale ydowscy hierarchowie znaleli doskonae usprawiedliwienie: „Nam nie wolno nikogo zabija".
Wtedy Piat zapyta samego Jezusa: „Czy Ty jeste królem ydowskim? Odpowiedzia Jezus: „Czy sam od siebie mówisz, czy inni powiedzieli ci o mnie?" Odpowiedzia Piat: „[...] Naród twój i arcykapani wydali mi ciebie; co uczynie?" Przesuchanie trwa, a wreszcie Piat „wyszed znowu do ydów i powiedzia do nich: Ja w nim adnej winy nie znajduj" (J 18, 33-38).
W tym momencie na scenie pojawia si Herod Antypas z Galilei (k 23, 7-12). Nie by przyjacielem kapanów i uwolnienie Jezusa byo mu na rk, jako prowokacja wobec kuzyna, króla Heroda Agrypy. Antypas zawar umow z Piatem - Jezus mia by uwolniony. W ten sposób pakt midzy Judaszem Sikariot i Jonatanem Annaszem zosta zniweczony w wyniku porozumienia midzy tetrarch z rodu Heroda a rzymskim namiestnikiem. Od tej chwili Judasz utraci wszelkie szans uniewinnienia za swoj dziaalno zelock i jego dni byy policzone. W duchu nowego porozumienia Piat powiedzia starszynie ydowskiej:
Przyprowadzilicie do mnie tego czowieka jako podegacza ludu,
a tymczasem ja przesuchawszy go wobec was, nie znalazem w tym
czowieku adnej z tych win, które mu przypisujecie. A Herod take nie;
odesa go bowiem z powrotem do nas. I oto nie popeni On niczego,
czym by na mier zasuy. Ka go wic wychosta i wypuszcz.
(k 23, 14-16)
Gdyby czonkowie Sanhedrynu odczekali do koca Paschy, mogliby przeprowadzi wasny sd w zgodzie z prawem. Ale umylnie zrzucili odpowiedzialno na Piata, bo nie potrafili wysun adnych istotnych oskare. Z pewnoci nie liczyli na poczucie sprawiedliwoci Piata ani na interwencj Heroda Antypasa. Piat stara si pogodzi swoj decyzj uwolnienia z ide paschalnej amnestii - da ydom wybór: Jezus czy Barabasz? Na to „Zakrzyknli wic wszyscy razem tymi sowy: Stra tego, a wypu nam Barabasza" (k 23, 18).
Piat nadal wstawia si za Jezusem, ale ydzi krzyczeli: „Ukrzyuj, ukrzyuj go! [...] A Piat ponownie przemówi do nich, chcc uwolni Jezusa [...] Có zego Ten uczyni?" Ale wobec nacisku starszyzny ydowskiej nie móg nic wicej uczyni, uleg wic i uwolni „Barabasza" (Tadeusza). Rzymscy onierze naoyli Jezusowi koron z cierni i owinli go w purpurowy paszcz (by „król ydowski" mia koron i barwy królewskie). Piat odda go w rce kapanów mówic: „Oto wyprowadzam go do was, abycie poznali, e w nim adnej winy nie znajduj" (J 19, 4).
NA GOLGOT
Sprawy uoyy si po myli starszyzny ydowskiej - ich plan powiód si. Tadeusz (Barabasz) mia by uwolniony, Szymon i Jezus za byli w areszcie, jak i Judasz Sikariota. Niewtpliwie najwikszym odstpc by rzdzcy Ojciec, Jonatan Annasz, niegdysiejszy aposto znany jako Jakub Alfeusz (lub Natanael).
Na miejscu zwanym Trupi Czaszk wzniesiono popiesznie trzy krzye. Mieli umrze na nich Jezus i dwaj dowódcy rebelii: Szymon Zelota i Judasz Sikariota.
W drodze na ukrzyowanie na Kalwarii nastpio znaczce zdarzenie - tajemniczy osobnik nazywany Szymonem Cyrenejczykiem by zmuszony dwiga krzy Jezusa (Mt 27, 32). Wysunito wiele teorii co do tosamoci Cyrenejczyka, ale nie maj one wielkiego znaczenia. Liczy si to, e w ogóle tam by. Jest o nim interesujca wzmianka w dawnym koptyjskiem tekcie, Drugim traktacie wielkiego Seta, odkrytym poród ksig w Nag Hammadi: podczas ukrzyowania na miejscu zwanym Trupi Czaszk zastpiono przynajmniej jedn z ofiar, wspomina si przy tym Cyrenejczyka. Wiele przemawia za tym, e zamiana udaa si: w traktacie czytamy bowiem, e Jezus nie umar na krzyu. Przytoczono sowa samego Jezusa: „Co do mierci mojej - która ich oczom wydaa si wystarczajco prawdziwa - bya dla nich prawdziwa, z powodu ich niezrozumienia i lepoty".
Jednak Szymon Cyrenejczyk zastpi Szymona Zelot, nie Jezusa. Egzekucja dwóch takich ludzi, jak Jezus i Szymon nie moga nie wywoa reakcji. Postanowiono przechytrzy ydowskie wadze (ludzie Piata mogli wzi udzia w realizacji tego miaego planu). Zastosowano rodek wprowadzajcy w piczk i podstawiono inn osob w miejsce skazanych.
Moemy zaoy, e plan taki zrodzi si w rodowisku Szymona Zeloty, gowy magów samarytaskich, cieszcego si saw najwikszego maga swoich czasów. Zarówno Dzieje Piotra, jak i Rozporzdzenia apostolskie15 powtarzaj opowie, jak Szymon le-witowa nad Forum Romanum. Jednake na Kalwarii sprawy miay si inaczej: Szymon by pod eskort prowadzony na egzekucj.
Po pierwsze naleao uwolni Szymona spod stray - podsunito wic zastpc - Cyrenejczyka, który by sprzymierzony z Tadeuszem (Barabaszem). W drodze na Golgot Cyrenejczyk przyj ciar Jezusa i w ten sposób znalaz si w grupie skazaców. Sama zamiana nastpia w miejscu ukrzyowania, w trakcie zamieszania przy wznoszeniu krzyy. Wtedy wanie Cyrenejczyk „znik"; faktycznie zaj miejsce Szymona16. W Ewangeliach nastpne fragmenty s ogólnikowe. Brak szczegóów o ludziach ukrzyowanych obok Jezusa poza tym, e opisuje si ich jako „otrów".
I tak przygotowano cae przedstawienie - Szymon Zelota znalaz si na wolnoci i od tej pory móg reyserowa wydarzenia.
MIEJSCE ZWANE TRUPI CZASZK
Ukrzyowanie jest opisywane jako wydarzenie publiczne, Ewangelie potwierdzaj jednak (np. k 23, 49), e widzowie byli obowizani oglda egzekucj „z daleka". U Mateusza, Marka i Jana miejsce nosi nazw „Golgota", podczas gdy u ukasza - „Kalwaria". Ale obie nazwy (hebr. Gulgoleth, aramejskie Gulgolta, ac. Caharia) pochodz od sowa czaszka i znaczenie nazwy, podanej we wszystkich Ewangeliach, jest jednoznaczne - „miejsce zwane Trupi Czaszk".
Trzy wieki póniej, gdy wiara chrzecijaska zacza zyskiwa wpywy, przemianowano rozliczne miejsca wokó Jerozolimy i nadano im nazwy o domniemanym nowotestamentowym znaczeniu. Poszukiwano odpowiedniego, zgodnego z opisem, miejsca, któremu mona byoby przyporzdkowa nazw, czasami dodawano now nazw - takie byo zapotrzebowanie ze strony pielgrzymów i „rynku turystycznego". Zidentyfikowano w ten sposób Kalwari; wyznaczono drog, wzdu której Jezus dwiga krzy (o wiele póniej nazwano j Via Dolorosa - Droga Mki - akurat ze wszystkich jzyków wybrano acin!) i wytypowano stosown krypt, by reprezentowaa sawny grób.
Podczas tych bada i poszukiwa stwierdzono, e Golgota (Kalwaria) znajduje si poza Murem Heroda, na pónocny zachód od Jerozolimy. Byo to nagie wzgórze, wybrane dlatego, e miao ksztat przypominajcy czaszk. Póniejsza tradycja ubarwia miejsce jako „odlege zielone wzgórze", stao si ono inspiracj dla wielu artystów. Tymczasem adna Ewangelia nie wspomina o wzgórzu. Wedug Jana (19, 41) miejscem tym by ogród, w którym znajdowa si prywatny grobowiec, nalecy do Józefa z Arymatei (Mt 27, 59-60). Jeeli pozostaniemy w zgodzie z Ewangeli i nie ulegniemy ludowym podaniom, przekonamy si, e Ukrzyowanie nie byo spektaklem na szczycie wzgórza z ogromnymi krzyami i godnym epopei zgromadzeniem widzów. Przeciwnie, byo to wydarzenie na ma skal, na wydzielonym kawaku ziemi; miejsce zwane Trupi Czaszk byo ogrodem, do którego wstp mieli jedynie nieliczni.
Ewangelie mówi na ten temat niewiele wicej - ale List do Hebrajczyków (13, 11-13) dostarcza kilku dalszych bardzo istotnych wskazówek w kwestii lokalizacji:
Albowiem ciaa tych zwierzt, których krew arcykapan wnosi do wityni za grzech, spala si poza obozem. Dlatego i Jezus, aby uwici lud wasn krwi, cierpia poza bram. Wyjdmy wic do niego poza obóz, znoszc pohabienie jego.
Z tego moemy wnosi, e Jezus cierpia „poza bram" i poza obozem". Jest poza tym pewien zwizek z miejscem, w którym grzebano ciaa zwierzt ofiarnych.
Doktor Barbara Thiering podkrela, e ta wskazówka jest szczególnie wana, bowiem miejsce, w których grzebano resztki zwierzt, uywano za „nieczyste". Odnotowuje równie, i wedug Ksigi Powtórnego Prawa (23, 10-14) „poza obozem" to miejsca osobne su; jako doy kloaczne, mietniki i publiczne latryny, które byy ówno fizycznie, jak i rytualnie „nieczyste". Podobnie „poza ozem" oznaczao róne inne „nieczyste" miejsca, w tym zwyczaju cmentarze17.
Jest to bardzo znaczce i rkopisy znad Morza Martwe jasno wiadcz, e skoro przejcie nad zmarym pocigao za sob zikanie, groby identyfikowano ze znakiem „czaszka". Miejsce zwane Trupi Czaszk (Golgota/Kalwaria) byo cmentarzem - wydzielonym grodem cmentarnym, na którym znajdowa si pusty grobowiec nalecy do Józefa z Arymatei.
Jako e mamy tu do czynienia z miejscem spoczynku namaszonego Chrystusa [tj. króla] i Ojca uplasowanego wysoko w hierarchii kapaskiej, odpowiednie miejsce grzebalne byo tylko jedno - na „onie Abrahama" w Kumran lub w pobliu (skd Szymon/azarz niedawno wsta z martwych). Tu, w istocie na poudnie od Domu Modlitwy, by cmentarny „ogród", miejsce zwane Trupi Czaszk18. Co wicej, w Objawieniu w. Jana (11, 8) stwierdzono, e Jezus zosta ukrzyowany „na ulicy wielkiego miasta, które w przenoni nazywa si Sodom i Egiptem". To zdecydowanie wskazuje Cumran,, nazywany „Egiptem" przez ascetyczny zakon egipskich trapeutów19. Kumran by równie geograficznie czony ze starotestamentowym centrum Sodomy.
Ale jeli byo to tradycyjne miejsce grzebalne, zarezerwowane dla osób mesjaskiego i patriarchalnego pochodzenia, czemu mieci si tam grobowiec nalecy do Józefa z Arymatei?
W Ewangeliach Józef jest opisywany jako „znakom czonelk Rady, który te oczekiwa Królestwa Boego" (Mk l 43). Ale chocia zwizek Józefa z Jezusem by tajemnic dla ydowskiej starszyzny, nie zaskoczyo to Poncjusza Piata, który t wahania dopuci go do udziau w sprawie Jezusa. Nie byo to zaoczeniem równie dla matki Jezusa, Marii lub Marii Magdaleny, Marii Kleoftas lub Salome. Wszystkie radonie podporzdkoway si ustaleniom Józefa, akceptujc jego wadz bez komentarzy czy sprzeciwów.
Czasami odnoszona do miasteczka Aryma na Równinie Genezareckiej, Arimathea jest w istocie opisowym tytuem, jak wiele innych w Nowym Testamencie. Reprezentuje szczególnie wysoki status. Tak jak Mateusz Annasz (brat Jonatana) nosi kapaskie miano „Lewiego Alfeusza" (kolejnego Lewiego) tak Józef by „z Arymatei". Józef nie byo jego prawdziwym imieniem chrzestnym, podobnie przydomek „z Arymatei" by innym opisowym terminem. „Arimathea" pochodzi (jak Alfeusz) z poczenia elementów hebrajskich i greckich: hebrajskiego ram - lub rama - (wysoko, szczyt) i greckiego theo - (boski), co razem oznacza „najwyszego Boga" lub „jego boska wysoko".
Wiemy, e ojcem Jezusa by Józef, i e Jezus by nastpc tronu Dawida. Patriarchalny tytu „Józef odnosi si do nastpnego w sukcesji z królewskiej linii Dawida20. Z tego wzgldu Jezusa uwaano za „Dawida", za jego najstarszy brat, Jakub, by nazywany Józef, pozostajc w owym czasie uznanym nastpc Jezusa. Innymi sowy, jeli Jezus by królem - Bogiem (jego boskim majestatem, mesjaszem - w zgodzie z grecko-rzymskim stylem, Ichthys: Jezus Chrystus Bóg), to Jakub by ksiciem krwi (Bosk Wysokoci, Józefem Rama-Theo lub Józefem z Arymatei). Józef z Arymatei to nikt inny jak rodzony brat Jezusa, Jakub.
Nie ma wic nic dziwnego w tym, e Jezusa zoono do grobu w krypcie nalecej do jego królewskiej rodziny, ani te w tym, e Piat zezwoli zaj si tym rodzonemu bratu Jezusa, Józefowi (Jakubowi); ani e kobiety z rodziny Jezusa zaakceptoway ustalenia „Józefa". To, e „Józef kry przed Sanhedrynem osobiste poparcie dla Jezusa, jest oczywiste samo przez si, mia on bowiem popleczników we wszystkich warstwach spoecznoci ydowskiej.
Pierwszych odkry rkopisów znad Morza Martwego w Kumran dokonano w 1947 roku; prace wykopaliskowe w tym miejscu trway przez cae lata pidziesite. W tym czasie dokonano wanych odkry w licznych jaskiniach. Archeolodzy stwierdzili, e jedna z pieczar miaa dwie komory (znane jako jaskinia 7 i 8) i dwa osobne, oddalone od siebie wyjcia. Do gównej komory mona si byo dosta przez dziur w zadaszeniu, podczas gdy ssiednie pomieszczenie miao drzwi z boku21. Od górnego wejcia prowadziy schody, dla zabezpieczenia przed opadami wejcie musiano dociska wielkim kamieniem. Wedug Zwoju miedzianego tego grobowca uywano jako skarbca, w zwizku z czym mia nazw „Jaskinia bogacza". Co waniejsze, by to grobowiec Józefa, nastpcy tronu i znajdowa si naprzeciwko „ona Abrahama".
Przepowiednia dotyczca króla mesjasza, który wjedzie do Jerozolimy na ole, nie bya jedyna w starotestamentowej Ksidze Zachariasza. Dwie inne wzmianki (Za 12, 10 i 13, 6) mówi, e zostanie przebity, opakiwa go bdzie caa Jerozolima i bdzie mia rany na rkach od swoich przyjació. Jezus wiedzia, e speni wszystkie opisane warunki, jeeli zostanie ukrzyowany. Móg przekroczy ostateczny termin wyznaczony przez Jana Chrzciciela, ale ukrzyowanie stwarzao mu jeszcze jedn szans zostania mesjaszem... Musia da si ukrzyowa, aby - jak mówi Jan (19, 36) odwoujc si do Zachariasza - „aby si wypenio Pismo".
W Ewangeliach nie ma wzmianki, czy Jonatan Annasz by przy ukrzyowaniu. Jednake jego obecno tam jest prawdopodobna. Uczniowie nadal uwaali Szymona Zelot za prawdziwego Ojca („Abrahama"). Jonatan z kolei by dla nich Eliaszem. U Marka (15, 34) pada stwierdzenie, e „O godzinie dziewitej zawoa Jezus dononym gosem: Eloi, Eloi, lama sabachthani?" To wyraenie powtarza si równie u Mateusza (27,46): „Eli, Eli lama sabachthani?" Sowo Eli to hebrajskie El (Bóg) z dodatkiem dzierawczego przyrostka - i, „mój Boe" (moliwe Eloi w aramejskim), std te wyraenie tumaczono jako: „Boe mój, Boe mój, czemu mnie opuci?"
Ale zgodnie z Ewangeliami wiadkowie zinterpretowali woanie cakiem inaczej, mówic: „Oto Eliasza woa [...], zobaczymy, czy przyjdzie Eliasz, aby go zdj (z krzya)" (Mk 15 35-36). Wic obecni nie mieli wtpliwoci, e Jezus woa patriarchalnego Eliasza - „Eliasza", Jonatana Annasza - apostoa i ówczesnego Ojca, który go naprawd opuci.
Ukrzyowanie byo zarówno egzekucj, jak i kar, mierci po okrutnej mce trwajcej kilka dni. Najpierw rozoone donie przywizywano na wysokoci nadgarstków do belki, któr nastpnie umieszczano w poprzek na pionowym supie. Czasem przybijano gwodziami równie donie, gwodzie nie byy jednak koniecznie potrzebne. Zwis caym ciarem na ramionach doprowadza do skurczu puc i czowiek stosunkowo szybko umiera, duszc si. By przeduy mk, redukowano ucisk na tors przytwierdzajc stopy ofiary do supa. Ukrzyowany móg cierpie jeszcze przez kilka dni, a nawet tydzie czy duej. Po jakim czasie, by uwolni krzye, kaci czasami amali nogi ofiar, by zwikszy napór na tors i w ten sposób przypieszy mier.
W pitek, 20 marca 33 roku nie byo adnego powodu, dla którego trzej ukrzyowani mieliby umrze ju tego samego dnia. Niemniej dano Jezusowi octu i po napiciu si go „odda ducha" (J 19, 30). Niebawem ogoszono zgon. Judasz i Cyrenejczyk byli wtedy jeszcze ywi, wic poamano im nogi. Centurion przeszy bok Jezusa wóczni (J 19, 34). Fakt, e ofiara krwawia (jest mowa, e wypyna krew i woda) mia wskazywa, e Jezus by martwy. W rzeczywistoci krwawienie z naczy wskazuje, e ciao funkcjonuje, nie jest martwe.
Ewangelie nie informuj, kto poda ocet Jezusowi na krzyu, ale Jan (19, 29) stwierdza, e naczynie pene octu „stao tam". Troch wczeniej w tej samej sekwencji (Mt 27, 34) twierdzi si, e napojem byo „wino zmieszane z óci" - tzn. kwane wino z jadem wowym. Zalenie od proporcji mikstura taka moga spowodowa utrat przytomnoci albo nawet mier. W tym przypadku trucizny nie podano Jezusowi w misce, ale na gbce podniesionej na trzcinie. Osob, która to zrobia, by niewtpliwie Szymon Zelota, który sam mia zawisn na jednym z krzyy, ale znajdowa si tam jako odsunity Ojciec oczekujcy swojego króla mesjasza. Umierajcy na krzyu Jezus woa: „Ojcze, w rce twoje powierzam ducha mego" (k 23, 46).
Tymczasem brat Jezusa, Jakub (Józef z Arymatei), rozmawia z Piatem w sprawie zdjcia ciaa Jezusa z krzya i zoenia w grobie przed sabatem. Piat by susznie zdumiony, e Jezus umar w tak krótkim czasie (Mk 15 44): „A Piat zdziwi si, e ju umar; i przywoa setnika i zapyta go, czy dawno umar". By tym bardziej przypieszy bieg spraw, „Józef zacytowa Piatowi ydowsk zasad zawart w Ksidze Powtórzonego Prawa (21, 22-23) i potwierdzon w kumraskim Zwoju witynnym: „A jeli kto popeni grzech, pocigajcy za sob kar mierci i poniesie mier, i ty powiesisz go na drzewie, to nie mog jego zwoki pozosta na drzewie przez noc, ale maj by pochowane tego samego dnia". Dlatego Piat zgodzi si na ten pochówek i wróci do Jerozolimy pozostawiajc dokoczenie sprawy „Józefowi".
Jest zapewne znaczce, e w Dziejach (5, 30; 10, 39 i 13, 29) mówi si o torturowaniu Jezusa poprzez „zawieszenie na drzewie".
Wszystkich trzech ukrzyowanych zdjto po upywie niespena pó dnia, Jezusa pozornie bez ycia, ale faktycznie w stanie gbokiej piczki, Judasza i Cyrenejczyka ze wieo zamanymi nogami. Fakt, e Judasza i Cyrenejczyka równoczenie zdjto z krzya, potwierdza Jan (19, 31):
Poniewa by to dzie Przygotowania, aby wiec ciaa nie pozostaway przez sabat na krzyu [...] ydzi prosili Piata, aby im poamano golenie i zdjto [...].
W tym fragmencie nie stwierdza si, e ludzie ci byli martwi, jednake mówi si o „ciaach" (tj. ywych ciaach w przeciwiestwie do trupów), a potem wspomina o amaniu nóg. Sowa „ciao" uywa si równie w odniesieniu do Jezusa. To rozrónienie bywa w wielu jzykach dokadne.
Ewangeliczna relacja z tego, co nastpio potem, jest nie tylko krótka, ale i ogólnikowa. Wszystkie Ewangelie zgadzaj si, e „Józef owin Jezusa w pótno, i zaniós do grobowca, a Nikodem zjawi si z ogromnymi ilociami mirry i aloesu. Tylko dwie Ewangelie stwierdzaj, e „Józef przyoy kamieniem wejcie do grobu, ale trzy wspominaj, e Maria i Maria Magdalena widziay grób. Poza tym nie ma dalszych informacji o tym, co wydarzyo si jeszcze w ten pitek.
7
ZMARTWYCHWSTANIE
TRZY GODZINY CIEMNOCI
Nastpnego dnia by sabat, o którym Ewangelie maj mao do powiedzenia. Tylko Mateusz (27, 62-66) wspomina o sobocie, ale mówi wycznie o rozmowie midzy Piatem i starszyzn ydowsk w Jerozolimie. Po rozmowie Piat posya dwóch straników do grobu Jezusa. Poza tym wszystkie cztery Ewangelie kontynuuj opowie od niedzieli rano.
A jednak, jeli jaki dzie mia znaczenie dla dalszego biegu wypadków, bya nim sobota - dzie sabatu, o którym powiedziano nam tak mao. Ten szanowany dzie odpoczynku i praktyk religijnych by kluczem do wszystkiego, co miao potem miejsce. To wanie wydarzenia soboty wprawiy w takie zdumienie niewiasty, które w niedzielne poudnie zastay kamie odsunity z grobowca. Waciwie nie byo nic zaskakujcego w przemieszczeniu kamienia - kady móg go przesun. Kobiety same by go przesuny, gdy nie spodzieway si adnego zakazu dostpu do zmarego. Nie do pomylenia by fakt, e kamie przemieszczono w sabat, wity dzie, w który zabronione byo noszenie ciaru. Przesunicie kamienia w sabat byo cakiem niemoliwe!
Ewangelie róni si nieco co do tego, co faktycznie nastpio tego trzeciego dnia - w niedziel. Mateusz (28, 1) opowiada, e do grobu uday si Maria i Maria Magdalena, podczas gdy Marek (16, 1) mówi równie o Salome. ukasz (24, 10) wprowadza Joann, ale pomija Salome, podczas gdy Jan (20, 1) kae Marii Magdalenie pojawi si zupenie samej. Marek, ukasz i Jan twierdz, e gdy kobieta/kobiety si pojawiy, kamie by ju odsunity. Jednake u Mateusza dwaj stranicy stali nadal na warcie i kamie by na swoim miejscu. Potem - ku zdumieniu kobiet i onierzy - „anio Paski zstpi z nieba i przystpiwszy odwali kamie".
Nastpnie stao si jasne, e Jezusa nie ma w grobie, w którym go zoono. Wedug Mateusza (28, 5-6) anio poprowadzi kobiety do grobu. U Marka (16, 4-5) weszy same, ale ukaza si im mody czowiek w biaej szacie. Jednake ukasz (24, 3-4) opisuje dwóch mczyzn stojcych w rodku. A Jan (20, 2-12) opowiada nam, jak Maria Magdalena posza po Piotra i innego ucznia, zanim wesza z nimi do grobu. Gdy dwaj towarzysze odeszli, Maria spotkaa si z dwoma anioami siedzcymi w grobie.
Trudno jest ustali, czy stra bya, czy nie, czy bya jedna kobieta, dwie lub trzy, czy Piotr znajdowa si w pobliu, czy anio by na zewntrz, czy moe modzieniec wewntrz. A moe byo na odwrót - w rodku byy dwa anioy, stay lub siedziay. Co do kamienia te nie ma pewnoci, by moe lea na swoim miejscu w poudnie, a moe by odsunity.
Wszystkie wersje zgodnie podaj jedno - Jezusa ju tam nie byo. Ale nawet to nie jest pewne. Wedug Jana (20,14-15) Maria Magdalena odwrócia si za siebie i ku swemu zaskoczeniu ujrzaa stojcego Jezusa, przy czym wzia go za ogrodnika. Ruszya ku niemu, ale Jezus zapobieg zetkniciu, mówic: „Nie dotykaj mnie" (J 20-17). S cztery relacje, na których opiera si caa tradycja Zmartwychwstania - a jednak róni si w kadym szczególe. Z tego powodu wyniky wielusetletnie spory. Kto pierwszy ujrza zjawiajcego si Jezusa - Maria Magdalena czy Piotr?
Ale czy moemy przeledzi, co si faktycznie stao, gdy „Józef pozostawi Jezusa w grobie w pitkow noc?
Pocztkowo Cyrenejczyk i Judasz Sikariota - z poamanymi goleniami, ale nadal ywi - zostali zoeni w drugiej komorze grobowca. Pochowanie ywcem byo zwyczajow form egzekucji. Ciao Jezusa leao w gównej komorze. W ciasnej pieczarze podwójnego grobowca Szymon Zelota czeka ju z lampami i wszystkim, co byo potrzebne do operacji. (Co interesujce, lampa bya wród przedmiotów znalezionych w grobowcu w latach pidziesitych.)
Nastpnie wedug tego, co pisze Jan (19, 39), pojawi si Nikodem przynoszc „okoo stu funtów mieszaniny mirry i aloesu"1. Ekstrakt z mirry by rodkiem uspokajajcym uywanym zwykle w ówczesnych praktykach medycznych. Ale po co taka ilo aloesu? Sok aloesu, jak wyjaniaj wspóczenie farmakolodzy, jest silnym, szybko dziaajcycm rodkiem wymiotnym - co wanie byo potrzebne Szymonowi do usunicia trujcej „óci" (jadu) z ciaa Jezusa.
Wielkie znaczenie miao to, e w dzie po ukrzyowaniu wypada sabat. W rzeczy samej, caa operacja „wskrzeszenia Jezusa" opieraa si na zgraniu w czasie z dokadn por rozpoczcia sabatu. W tamtych czasach nie liczono dokadnie godzin ani minut. Zapis i miara czasu naleay do oficjalnych obowizków lewitów, którzy wyznaczali bieg godzin mierzc cienie na ustalonych obszarach. Poza tym od okoo VI wieku p.n.e. mogli uywa zegarów sonecznych. Jednake ani lady na ziemi, ani zegary soneczne nie mogy by uyte tam, gdzie nie byo cieni. Std byo dwanacie umownych „godzin dnia" (wiato) i podobnie „dwanacie godzin nocy" (ciemno). Te drugie mierzono modlitwami (jak dzisiaj kanoniczne „godzinki" w Kociele katolickim). I tak modlitwa Anio Paski - odprawiana rano, w poudnie i o zachodzie soca - pochodzi z praktyk dawnych „anioów lewitów". Jednake problem polega na tym, e kiedy dnie lub noce staway si krótsze lub dusze, konieczne byy wyrównania.
Tego szczególnego pitku Ukrzyowania trzeba byo przesun w przód czas o pene trzy godziny i z tego powodu jest istotna rónica midzy lokalizacj w czasie u Marka i Jana2. Marek (15, 24) stwierdza, e Jezusa ukrzyowano o godzinie trzeciej, podczas gdy Jan (19, 14) twierdzi, e Jezusa dostarczono na egzekucj okoo godziny szóstej. Ta sprzeczno wynika z faktu, e Ewangelia Marka opiera si na hellenistycznej mierze czasu, Jana - na hebrajskiej. Rezultatem zmiany czasu byo, jak to opisuje Marek (15, 33), e: „o godzinie szóstej ciemno zalega ca ziemi, do godziny dziewitej". Te trzy godziny ciemnoci byy tylko symboliczne; nastpiy w uamku sekundy (jak dzisiaj, gdy zmieniamy strefy czasowe albo cofamy czy posuwamy w przód wskazówki zegara). I tak po godzinie szóstej nastpia bezporednio dziewita.
Te trzy brakujce godziny stanowi klucz do zrozumienia relacji o zmartwychwstaniu. Byy to trzy godziny dnia, który sta si noc, gdy okrelony na nowo pocztek sabatu zaczyna si na trzy godziny przed dotychczasow godzin dwunast - tj. o dotychczasowej godzinie dziewitej, odczytanej teraz jako dwunasta. Ale samarytascy magowie (których gow by Szymon Zelota) pracowali wedle czasu astronomicznego i formalnie nie wprowadzali trzygodzinnego przesunicia a do godziny dwunastej. Znaczy to, e nie amic adnego z praw zakazujcych pracy w sabat Szymon mia pene trzy godziny, w czasie których móg robi to, co musia zrobi, nawet gdy wszyscy pozostali zaczli wit por odpoczynku. Trzy godziny wystarczyy Szymonowi - poda Jezusowi lekarstwa i opatrzy zamania Cyrenejczyka. Judasz Sikariota nie zazna litoci: zepchnto go ze skay ku zatraceniu (jak to obudnie opisuj Dzieje - l, 16, 18).
PUSTY GRÓB
Gdy sabat zacz si wedle czasu magów (trzy godziny po sabacie ydowskim), pozostay jeszcze pene trzy godziny nocy, zanim Maria Magdalena pojawia si z brzaskiem nowego dnia. To, czy tej nocy warta czuwaa, czy te nie, jest bez znaczenia. Szymon i jego wspópracownicy wychodzili drugim wejciem. To, czy kamie by odsunity, byo równie bez znaczenia. Liczy si to, e gdy Jezus znów si pojawi, by ywy i cay.
Co do anioa, który przesun kamie kobietom, czytamy u Mateusza (28, 3): „A oblicze jego byo jak byskawica, a jego szata biaa, jak nieg". Jak widzielimy, Szymona (Maga) Zelot nazywano w jzyku politycznym „Byskawica", nosi biae szaty i faktycznie mia rang anioa. Zdanie mona wic interpretowa dosownie: „Mia posta Szymona Zeloty w jego kapaskiej szacie". Ale czemu miaoby to tak zaskoczy te kobiety? Byy one wszak przewiadczone, e Szymon zosta ukrzyowany i pochowany z poamanymi nogami.
Nie tylko by obecny Szymon, ale i Tadeusz: „I oto powstao wielkie trzsienie ziemi, albowiem anio Paski zstpi z nieba" (Mt 28, 2).
Jak wiemy, Szymona Zelot nazywano „Byskawic" (a Jonatana Annasza „Gromem"); Tadeusza z kolei zwano „Trzsienie ziemi" (wedle stylu obrazowania dotyczcego góry Synaj np. w Ksidze Sdziów 5, 4-5)3. Std Szymon i Tadeusz byli dwoma anioami, których spotkaa Maria (J 20,11-12). Szymon by równie „modziecem" w biaej szacie (Mk 16, 5). Opis charakteryzujcy go jako modzieca4 wskazywa na status nowicjusza i by zgodny z tym, jak sportretowano go podczas aresztowania w Getsemanii.
Ogród, w którym ukrzyowano Jezusa, podlega jurysdykcji „Józefa z Arymatei" (Jezusowego brata, Jakuba). By to powicony teren, symbolizujcy ogród Edenu, przez co Jakuba identyfikowano z Adamem, czowiekiem z Ogrodu. Wic gdy Maria ujrzaa Jezusa i pomylaa, e jest „ogrodnikiem", daje si do zrozumienia, i sdzia, e ma przed sob Jakuba. Jezus dlatego nie pozwoli si jej dotkn, bowiem bya w ciy, a wedle zasad obowizujcych królewskie panny mode, w owym okresie nie jest im dozwolony kontakt z mem.
Jest oczywiste, e Maria i wikszo uczniów nie brali udziau w podstpie, jakiego dokonano w pitek i sobot. Prawd powiedziawszy zachowanie tajemnicy leao w interesie Szymona: ucieczka ywcem z grobu i zachowanie nóg w caoci mogo tylko powikszy jego i tak ogromn popularno. Pojawienie si Jezusa miao wywoa ogólne zdumienie. W kadym razie wspólny wysiek Szymona, Tadeusza, Cyrenejczyka i brata Jakuba (Józefa) ocali misj mesjaszow. Apostoowie mogli kontynuowa dziaalno. Gdyby Jezus naprawd umar, jego uczniowie rozpierzchliby si w popochu, a jego sprawa zginaby razem z nim5. Dziki mce i cudowi zmartwychwstania misja zyskaa nowy wymiar. Wydarzenia te stanowiy zacztek chrzecijastwa.
Z MARTWYCH POWSTA
Bo jeli nie ma zmartwychwstania, to i Chrystus nie zosta wzbudzony;
a jeli Chrystus nie zosta wzbudzony, tedy i kazanie nasze daremne,
daremna te wasza wiara [...] bo wiadczylimy o Bogu, e Chrystusa
wzbudzi, którego nie wzbudzi, skoro umarli nie bywaj wzbudzeni.
W taki sposób w. Pawe w Pierwszym Licie do Koryntian przedstawia argument za Zmartwychwstaniem (15, 13-16). Naley stwierdzi, e nie jest to zbyt silny argument za spraw stanowic fundament chrzecijastwa. Mona by rzec, e wiadczy on o czym wrcz przeciwnym. Gdyby Pawe mówi w przenoni, wspóczeni mogliby zaakceptowa jego twierdzenie - ale nie to byo jego zamiarem. Mówi jednak dosownie, odnosi si do idei oywiania umarych, w zgodzie z proroctwem Ksigi Izajasza (26,19): „oyj twoi umarli, twoje ciaa wstan, obudz si".
Niemiertelno duszy (a nie ciaa) jest ide znan na dugo przed epok Jezusa. W staroytnej Grecji rozgaszali j zwolennicy ateskiego filozofa Sokratesa (ok. 469-399 p.n.e.). W IV wieku Platon twierdzi, e czynnikiem ycia jest dusza, nie materia. Wczeniej Pitagoras (ok. 570-500 p.n.e.) gosi nauk o wdrówce dusz, blisk wielu religiom, w tym hinduizmowi i buddyzmowi.
Ale Pawe nie mia na myli wdrówki dusz, wyraa wiar, która stawia chrzecijastwo ponad innymi religiami - wiar, e zmary moe cielenie wróci do ycia. Skad Apostolski stwierdza o Jezusie: „ukrzyowan, umar i pogrzebion... trzeciego dnia zmartwychwsta". Uczeni dugo sprzeciwiali si dosownej interpretacji tego stwierdzenia, kwestionowao go równie wielu duchownych. Jednake stare doktryny krzepko si trzymaj i wielu sdzi, e rezygnacja z tego dogmatu byaby równie rezygnacj ze zrbu etyki samego chrzecijastwa.
Niemniej jednak jeli chrzecijastwo ma podstaw, dla której warto si trudzi - a niewtpliwie tak jest - to ta podstawa musi spoczywa na moralnych zasadach i naukach samego Jezusa. Zasady moralne i towarzyszce im nauki to wszystko, co stanowi tre Ewangelii. To istota Dobrej Nowiny.
Czsto podkrela si, e po blisko dwóch tysicach lat od powstania chrzecijastwa co najmniej trzy czwarte ziemskiej populacji nie identyfikuje si z ide zmartwychwstania ciaa. Wielu uwaa t myl raczej za niepokojc ni podnoszc na duchu. W wyniku tego chrzecijaskie przesanie jest surowo tumione. Niewiele religii kwestionuje spoeczne motywy mesjaskiego ideau Jezusa, ideau harmonii, jednoci i suby w braterskiej spoecznoci. Prawd mówic, nie ma lepszej podstawy religii. A jednak duszcy ucisk dogmatu przewaa. Do tego dochodz jeszcze stae spory interpretacyjne i rytualne. Takie swary wykluczaj prawdziw harmoni, a podzielona spoeczno kocielna peni wobec siebie i innych sub w ograniczonym zakresie.
W Ewangelii waciwie nie ma wzmianek, wiadczcych dobitnie o cielesnym zmartwychwstaniu Jezusa. Oto jeden z gównych problemów przeszkadzajcych w akceptacji tej tezy. Ju zauwaylimy, e wersy od 9 do 20 w rozdziale 20 Marka mylnie dodano, na dugo po zakoczeniu i opublikowaniu Ewangelii. A jeli Ewangelia wedug w. Marka jest pierwsz z synoptycznych Ewangelii, podstaw innych, to rodz si uzasadnione wtpliwoci co do autentycznoci ostatnich wersów Mateusza i ukasza.
Jeeli nawet przejdziemy nad tym do porzdku dziennego i przyjmiemy cztery Ewangelie takimi, jakie s, to nadal nie bdziemy w stanie rozstrzygn tej podstawowej kwestii, opisy w Ewangelii s bowiem w wielu szczegóach nie tylko mgliste, ale sprzeczne. Po pierwsze Maria Magdalena uwaa, e Jezus jest kim innym. Potem Piotr i Kleofas rozmawiaj z nim przez kilka godzin, biorc go za nieznajomego. Dopiero gdy Jezus zasiada z apostoami do posiku, rozpoznaj go - po czym on znika im z oczu.
Wynika z tego, e obowizujce obecnie wyobraenie Zmartwychwstania byo cakowicie nieznane wówczas. Poza osobami bezporednio wtajemniczonymi w „scenariusz" Ukrzyowania nikt nie wiedzia, co naprawd si stao, nawet uczniów trzymano w niewiedzy. Uczniowie uwierzyli, e ich mistrz umar, dlatego byli cakowicie zaskoczeni jego powtórnym pojawieniem si. Nie byli to wysocy rang kapani, jak Szymon, Lewita i Tadeusz, ale apostoowie „z ludu", tacy jak Piotr i Andrzej. Ale nawet dla ludzi takich jak oni byo jasne, e wczeniejsza zapowied Jezusa, i „jego witynia" zostanie wzniesiona na nowo w „trzy dni" (J 2, 19), ma zwizek z symbolicznym wymiarem mierci; w póniejszej europejskiej interpretacji ów symboliczny wymiar odrzucono.
Jak moglimy si przekona, czytajc opowie o „azarzu"6, czowieka uwaano za „zmarego" po ekskomunice - zadekretowanej duchowej mierci. Procedura potpienia trwaa cztery dni, podczas których ekskomunikowanego uwaano za „miertelnie chorego". W tym wzgldzie Jezus by formalnie potpiony przez rad starszych Sanhedrynu, przez arcykapana Kaifasza i nowego Ojca, Jonatana Annasza. Jego ekskomunika bya cakowita i od wczesnych godzin pitku, kiedy to zosta ukrzyowany, uznano go oficjalnie za „chorego". Jedyn ucieczk przed „mierci" dnia czwartego byo zdjcie eks-komuniki („wskrzeszenie") przez Ojca lub najwyszego kapana. To dlatego Jezus tak podkrela wag „wskrzeszenia" trzeciego dnia. W kadym innym kontekcie okres trzech dni nie mia adnego znaczenia. Ale skoro krgi wadzy byy tak jednoznacznie negatywnie nastawione przeciwko niemu, któ mia go „wskrzesi"?
Jedyn osob, która mogaby si tego podj, by zoony z urzdu Ojciec - lojalny Szymon Zelota. Wbrew stanowisku starszyzny jerozolimskiej wielu nadal uznawao Szymona za Ojca. Jednake Szymona ukrzyowano wraz z Jezusem, tak przynajmniej uwaaa wikszo jego uczniów. Jak wiemy, Szymon wyszed z opresji cao, zyska wic mono dziaania, móg „wskrzesi" Jezusa w niedziel. Jezus wszake dokona wczeniej „wskrzeszenia" Szymona, który jako azarz zmartwychwsta z grobu.
Dla tych, którzy nie znali spisku, zmartwychwstanie Jezusa byo naprawd cudem. I jak stwierdza Ewangelia: „Gdy wic zosta wzbudzony z martwych, przypomnieli sobie uczniowie jego, e to mówi, i uwierzyli Pismu i sowu, które wyrzek Jezus" (J 2, 22).
To Pawe (hebrajczyk, który przyj póniej przekonania hellenistów) ustali doktryn zmartwychwstania ciaa. Ale nawet jego arliwo bya krótkotrwaa. Jednake poniewa wyraa si na ten temat z takim entuzjazmem i odwoywa si do takich nieodpartych pseudoargumen-tów („bo jeli nie ma zmartwychwstania, to i Chrystus nie zosta wzbudzony...”), by uwaany za heretyckiego fanatyka7 przez brata Jezusa, Jakuba, którego nazyrejczycy nigdy nie gosili idei Zmartwychwstania. Po pierwszej fali wielkiego uniesienia Pawe odszed od zgbiania idei Zmartwychwstania. Nie spotykamy tego wtku w póniejszych Listach Pawa ani w innych ustpach Nowego Testamentu. Waniejsze byo to, e Jezus zechcia cierpie za swoje ideay. Pawe podj wic prób znalezienia bardziej rozumowego wyjanienia swojej wczeniejszej doktryny owiadczajc:
Jeeli jest ciao cielesne, to jest take ciao duchowe. [...] ciao i krew nie mog odziedziczy Królestwa Boego ani to, co skaone, nie odziedziczy tego, co nieskaone. Oto tajemnic wam objawiam [...]
(l Kor 15, 44 i 50-51)
Musimy stale pamita o tym, e Jezus nie by ani poganinem, ani chrzecijaninem. By hellenistycznym ydem, którego religia to radykalny judaizm [zwykle przez hellenistów czy zhellenizowanych ydów rozumie si niepraktykujcych ydów, ulegych wpywom kultów greckich]. Jednake z czasem jego misj bezprawnie przywaszczy sobie ruch religijny, który nazwa si jego imieniem, aby usun w cie prawdziwych spadkobierców Jezusa. Ten ruch skupi si w Rzymie i opar swoj samozwacz wadz na ustpie z Mateusza (16, 17-19): „A Jezus odpowiadajc, rzek mu [...] e ty jeste Piotr [czyli Skaa] i na tej opoce zbuduj Koció mój". Na nieszczcie greckie sowo petra (skaa) odnoszce si do „Skay Izraela" mylnie przetumaczono petros (kamie), odnoszc do Piotra8 (który by nazywany Kefas - kamie, jak u Jana - l, 42). Jezus faktycznie mówi o tym, e jego misja ma by oparta na Skale Izraela (a nie na Piotrze). Wbrew temu nowy ruch owiadczy, e tylko ci, którzy otrzymali wadz bezporednio od Piotra, mog by przywódcami Kocioa chrzecijaskiego. Dziki temu wybiegowi wadz zyskali tylko czonkowie samozwaczego bractwa. Gnostyczni9 uczniowie Szymona Zeloty nazywali je „wiar gupców".
„Ewangelia Marii (Magdaleny)" potwierdza, e krótko po tym, jak Jezus „zmartwychwsta", niektórzy apostoowie nie wiedzieli o tym i wierzyli, e ich Chrystusa ukrzyowano. Apostoowie „kali obficie mówic: Jak moemy i do pogan i gosi dobr nowin królestwa Syna Boego? Jeli byli bezlitoni wobec niego, czy nie bd bezlitoni wobec nas?" Odbywszy ju rozmow z Jezusem przy grobie Maria Magdalena moga odpowiedzie: „Przestacie paka. Nabierzcie odwagi, gdy aska Jego bdzie z wami i otoczy was opiek i uchroni od zego".
Na to Piotr rzek do Marii: „Siostro, wiemy, e Zbawca kocha ci bardziej, ni inne kobiety. Powiedz nam to, co pamitasz z tego, co Zbawca rzek ci w odosobnieniu - wszystko, co ty wiesz, a czego my nie wiemy"10.
Maria przytacza, co Jezus jej powiedzia: „Bogosawieni jestecie, jeli nie wtpicie na mój widok, bo tam, gdzie przebywa umys, tam i skarb". Wtedy „Andrzej odpowiedzia, zwracajc si do braci: Mówicie miao o tym, co tu wyrzeczone. Boja nie wierz, by Zbawca wypowiedzia te sowa". Piotr przytakujc Andrzejowi doda: „Czy naprawd rozmawiaby na osobnoci z byle kobiet, a kry si przed nami?"
Na to
Maria zapakaa i powiedziaa do Piotra [...]: Czy uwaasz, e wszystko to zmyliam lub nie mówi prawdy o Zbawcy? Lewita odpar, kierujc sowa do Piotra [...]: Zawsze miae gorc gow. Teraz widz, e rozmawiasz z t niewiast, jakby bya wrogiem. Ale jeli nasz Zbawca uzna j za godn, kim jeste ty, by j odrzuca? Zbawca z pewnoci zna j wystarczajco dobrze.
Jak wiemy11, „Lewit" by Mateusz Annasz, kapan i zastpca „Alfeusza". By czowiekiem rozsdnym i wyksztaconym. Piotr i Andrzej byli natomiast sabo wyksztaconymi wieniakami, którzy mimo dugiego przebywania z Jezusem i bardziej uczonymi apostoami, zachowali wobec kobiet pogldy starych krgów wadzy. W swoim czasie - jak si przekonamy - ograniczajce prawa kobiet pogldy Piotra zdobd przewag w zorganizowanej doktrynie opartej na jego nauce.
Pierwsi biskupi Kocioa chrzecijaskiego wywodzili swoj apostolsk sukcesj od Piotra - przekazanie wadzy biskupiej nastpowao po osobistym zoeniu rk na nastpc. Ci sami biskupi s okrelam w gnostycznej Apokalipsie Piotra jako „suche kanay"12. Jest tam dalej powiedziane:
Nazywaj siebie biskupami i diakonami, jakby otrzymali swoj wadz bezporednio od Boga [...] Chocia nie pojmuj tajemnicy, niemniej jednak pyszni si, e tylko oni posiedli sekret Prawdy.
Co do Zmartwychwstania, pozostaje paradoksem - kiedy nie trzeba, jest uwaane za rzecz duej wagi, chocia ma znaczenie nadzwyczajne, z którego wikszo ludzi zupenie nie zdaje sobie sprawy. „Ewangelia Tomasza" powtarza sowa Jezusa: „Jeli duch oy dziki ciau, jest to cud nad cudami"13.
8
DALSZY CIG RODOWODU
CZAS ODNOWIENIA
Jak ju wspomniano, w okresie Ukrzyowania Maria Magdalena bya w trzecim miesicu ciy. Zawarli z Jezusem drugi lub (namaszczenie w Betanii) w marcu 33 roku. Niezalenie od róde ewangelicznych podajcych t informacj, jest to sprawa prostych wylicze, jako e w tej kwestii obowizyway cile okrelone zasady. Ideaem byo, jeli spadkobierca po mieczu mia pierworodnego na swoje 40 urodziny. (Cztery dekady uznawano za okres „pokolenia dynastycznego"1.) Przyjcie na wiat syna spadkobiercy i nastpcy w linii dynastycznej zawsze planowano na wrzesie - najwitszy miesic w ydowskim kalendarzu. Z tego wanie powodu obcowanie cielesne midzy maonkami byo dozwolone jedynie w grudniu.
Pierwszy lub zawsze mia miejsce w witym miesicu wrzeniu, kiedy przypada dzie pokuty. Std te maestwo dynastyczne planowano na wrzesie trzydziestych dziewitych urodzin pana modego, a zblienie przypadao na grudzie tego samego roku. Pierwsze dziecko mogo jednak okaza si dziewczynk. Zabezpieczano si przed t moliwoci przesuwajc ceremoni piewszego lubu na trzydziesty szósty wrzesie w yciu pana modego. Wtedy pierwsze dziecko miao szans przyj na wiat trzydziestego siódmego wrzenia w yciu ojca. Jeli w grudniu po pierwszym lubie nie nastpio poczcie, para ponawiaa prób rok póniej i tak dalej. Przyjcie syna na wiat okoo 40 roku ycia ojca miecio si w standardzie pokoleniowym.
Gdy tylko urodzi si syn, obcowanie cielesne midzy rodzicami byo zakazane przez sze lat2. Natomiast jeli na wiat przychodzia dziewczynka, okres wstrzemiliwoci ograniczano do trzech lat, a do „czasu odnowienia" (powrotu do ycia maeskiego).
Jak widzielimy, drugi lub, o ile doszo do poczcia, odbywa si w marcu, kiedy to panna moda bya w trzecim miesicu ciy.
W zgodzie z tymi zwyczajami i zasadami pierwszy lub Jezusa mia miejsce we wrzeniu 30 roku (w trzydziestym szóstym wrzeniu jego ycia), gdy Maria Magdalena po raz pierwszy namacia mu nogi (k 7, 37-38). Jednake poczcie nie nastpio ani tego grudnia, ani nastpnego. Maria pocza w grudniu 32 roku i zgodnie ze zwyczajem namacia nogi Jezusa w Betanii w marcu 33 roku (Mt 26, 5-7; Mk 14, 3; J 12, 12, 1-3), co byo formalnym uwiceniem drugiego lubu.
Jezus urodzi si - wbrew zasadom - l marca 7 roku p.n.e., ale by uregulowa jego status, dat oficjalnych urodzin przeniesiono na 15 wrzenia, zgodnie z mesjaskimi wymaganiami. (Nawet po latach wród niektórych monarchów byo przyjte obchodzi zarówno prawdziwe urodziny, jak i oficjalne). Dopiero w 314 roku cesarz Konstantyn Wielki3 arbitralnie zmieni dat urodzin Jezusa na 25 grudnia, tak jak to jest obchodzone dzisiaj - i wielu uwaa, e wtedy nastpio jego faktyczne urodzenie. Zmiana miaa dwa powody. Po pierwsze zrywaa zwizki z tradycjami ydowskimi - sugerujc, e sam Jezus by chrzecijaninem, nie ydem. (Póniej podobnie przesunito Wielkanoc, zrywajc zwizki z Pasch.) Po drugie, nowe urodziny Jezusa zbiegay si z ówczesnym pogaskim witem Soca. Jednake w czasach Jezusa, 15 wrzenia 33 roku - pó roku po Ukrzyowaniu - przypaday jego oficjalne 39 urodziny i w tym miesicu Maria powia córk. Nazwano j Tamar - Drzewo palmowe, byo to tradycyjne imi eskie w linii Dawida.
Jezus by zobowizany do penej wstrzemiliwoci przez trzy lata a do „czasu odnowienia", jak stwierdzono w Dziejach Apostolskich (3, 20-21)4: „aby posa przeznaczonego dla was Jezusa Chrystusa, którego musi przyj niebo a do czasu odnowienia wszechrzeczy, o czym od wieków mówi Bóg przez usta witych proroków swoich".
Ten wrzesie zbieg si z formalnym powtórnym nadaniem Szymonowi Zelocie tytuu Ojca wspólnoty, przy czym Jezusa wreszcie dopuszczono do stanu kapaskiego - w ceremonii, podczas której „wstpi do nieba".
Chocia uznawany przez wielu za króla z linii Dawida, Jezus pragn znale si wród kapanów, w szczególnoci w sanktuarium arcykapanów - witym klasztorze, „królestwie niebieskim". Gdy tylko Szymon odzyska poprzedni godno, pragnieniom Jezusa stao si zado: zosta przyjty do kapaskiego grona i przeszed do „nieba" za wskazaniem „przywódcy pielgrzymów" - swego brata, Jakuba. Jakub zgodnie z symbolik Starego Testamentu by oznaczony jako „Chmura"5. To wanie chmura prowadzia dawniej Izraelitów do ziemi obiecanej (Wj 13, 21-22) i pojawieniu si Boga Mojeszowi na górze Synaj towarzyszyy nie tylko gromy i byskawice, ale równie chmura (Wj 19, 16). I tak (jak „Grom", „Byskawica" i „Trzsienie ziemi") „Chmura" równie bya symbolicznym oznaczeniem we wspólnocie.
Wyniesienie Jezusa do stanu kapaskiego jest zapisanym w Nowym Testamencie wydarzeniem, o którym mówi si „wniebowstpienie". Nie tylko Jezus mówi przypowieciami, pisarze Ewangelii czyni podobnie, uywajc alegorii i porówna, czytelnych dla tych, „którzy maj uszy ku suchaniu". I tak ustpy z Ewangelii, które wydaj si zwyczajn opowieci, te s przypowieciami. Jak Jezus rzek uczniom: „Powierzono wam tajemnic Królestwa Boego, tym za, którzy s zewntrz, wszystko podaje si w podobiestwach, aby patrzc, widzieli, a nie ujrzeli; i suchajc syszeli, a nie rozumieli" (Mk4, 11-12).
Wniebostpienie uzna wic naley za kolejn przypowie, jak opisuj Dzieje Apostolskie (l, 9): „I gdy to powiedzia, a oni patrzyli, zosta uniesiony w gór i obok wzi go sprzed ich oczu". Gdy Jezus oddali si do kapaskiego królestwa niebieskiego, dwaj kapani w randze „anioów" ogosili, e kiedy powróci w ten sam sposób: „dwaj mowie w biaych szatach stanli przy nich i rzekli: Mowie galilejscy, czemu stoicie, patrzc w niebo? Ten Jezus, który od was zosta wzity w gór do nieba, tak przyjdzie, jak go widzielicie idcego do nieba" (Dz l, 10-11).
I tak Jezus opuci wiat codziennych spraw na trzy lata - podczas których Maria Magdalena, matka jego dziecka, nie miaa z mem fizycznego kontaktu.
Od szóstego miesica ciy Maria miaa prawo nazywa si Matk6, lecz gdy przysza na wiat córka i rozpocz si trzyletni okres wstrzemiliwoci, Maria otrzymaa rang Wdowy. Dzieci z linii królewskiej wychowywano i ksztacono w klasztornym centrum wspólnoty, w którym mieszkay równie ich matki (Wdowy lub Kaleki - ony w okresie wstrzemiliwoci). Wanie wychowanie Jezusa w takim zamknitym rodowisku sprawio, e tak niewiele wiemy o jego dziecistwie z Ewangelii.
SYN MARII
Trzyletni okres klasztornej separacji Jezusa zakoczy si we wrzeniu 36 roku, móg ponownie zbliy si do ony w grudniu tego roku.
Jzyk Nowego Testamentu - sowa, imiona i tytuy - ma tajne znaczenie7 i to „identyczne znaczenie" przewija si wszdzie, desygnaty s identyczne. Najdokadniejsze badania tych znacze przeprowadzia dr Barbara Thiering, biorc za podstaw informacje zawarte w rkopisach znad Morza Martwego, a konkretnie w komentarzach do Starego Testamentu. Te komentarze kryj tajemnice pesharim (istotne wskazówki) i s dzieem kumraskich uczonych w Pimie.
W niektórych przypadkach indywidualne „wersje" zaszyfrowanych imion i tytuów mog by zoone lub niejasne, ale o wiele czciej s podane wprost, chocia rzadko bywaj oczywiste. Na ogó zakodowana informacja w Ewangelii suy „dla tych, którzy maj uszy ku suchaniu" - ten zwrot poprzedza fragmenty majce ukryte znaczenie, przeznaczone dla osób wtajemniczonych. Zasady kierujce szyfrem, jak i symbolika s cile okrelone - dotyczy to take samego Jezusa.
Jezus bywa okrelany jako „Sowo Boe", co ustala na samym pocztku Ewangelia wedug w. Jana:
Na pocztku byo Sowo, a Sowo byo u Boga, a Bogiem byo Sowo. [...] Sowo ciaem si stao i zamieszkao wród nas, i ujrzelimy chwa jego.
(J l, l, 14)
Gdziekolwiek w tekcie Ewangelii wystpuje sformuowanie „Sowo Boe", oznacza to, e Jezus by tam obecny lub jest tematem opowieci.
To sformuowanie jest równie w Dziejach Apostolskich, oznacza Jezusa po Wniebowstpieniu. Wiec gdy czytamy: „apostoowie w Jerozolimie usyszeli, e Samaria przyja Sowo Boe" (Dz 8, 14), moemy bez trudnu domyli si, i Jezus by w Samarii. Gdy czytamy: „Sowo Boe roso" (Dz 6, 7), wiemy, e chodzi o Jezusa, który „rós"8, jak symbolizowa pesher w przypowieci o siewcy i ziarnie (Mk 4, 8): „A inne w kocu pado na ziemi dobr, wzeszo, wyroso i wydao owoc". Krótko mówic fragment w Dziejach znaczy, e Jezus „wyda owoc", a wic doczeka si syna.
Jak wymagaj tego zasady, mesjanistyczne narodziny miay miejsce w 37 roku - rok po tym, jak Jezus powróci do maestwa w „czasie odnowienia". Jednake po narodzinach syna Jezusa czekao teraz nie mniej ni sze lat klasztornego odosobnienia i wstrzemiliwoci maeskiej.
W prawosawnym kociele w. Marii Magdaleny w Jerozolimie jest przepikny portret Marii, na którym trzyma ona czerwone jajko. Jest to symbol podnoci i nowych narodzin. W tym samym stylu wita alegoria Jana Provosta - ezoterycznego malarza z XV wieku ukazuje Jezusa dziercego miecz, a obok jego on, Mari, w koronie, odzian w czarn szat nazirejczyków, gdy wypuszcza gobic Ducha witego.
Nie ma nic zaskakujcego w tym, e pierworodny syn Jezusa i Marii zosta nazwany Jezus - do czego powrócimy.
MITYCZNY JEZUS PAWA
W latach klasztornej separacji („niebiaskiego stanu") Jezusa Chrystusa jego apostoowie kontynuowali nauczanie - ale nie zamierzali tworzy nowej religii. Mimo radykalnoci Jezusowego przesania nadal pozostawali ydami i usiowali doprowadzi jedynie do reformy w ramach judaizmu, a Piotr sta na czele tych de.
W bezporedniej opozycji do rozwijajcego si ruchu dziaa Szawe (Saul) z Tarsu, zdecydowany ortodoks ydowski, wychowawca syna Heroda Agrypy. Szawe nie traci czasu na zgbianie liberalnych hellenistycznych pogldów Jezusa. Wierzy, e ydzi s ponad wszystkimi poganami i uznawa Jakuba za prawdziwego mesjasza.
Rok 37 to okres zmian administracyjnych w caym imperium rzymskim, a zwaszcza w Palestynie. Cesarz Tyberiusz zmar i nowy imperator Gajusz Kaligula odwoa Poncjusza Piata i na urzd namiestnika Judei wprowadzi swojego czowieka, Feliksa. Usun równie z urzdów Kaifasza, najwyszego kapana i Szymona Zelot, Ojca. Teofil, brat Jonatana Annasza zosta najwyszym kapanem. Urzdy obsadzono wic nowymi ludmi, bardziej ulegymi wobec Rzymian ni poprzedni dostojnicy ydowscy.
W roku 40 Jezus przebywa w Damaszku, gdzie odbywa si zjazd przywódców ydowskich, którzy mieli okreli nowy stosunek do Rzymu. Jezus by przekonany, e ydzi oddzieleni od pogan nigdy nie pokonaj Rzymian, Szawe z Tarsu natomiast mia pewno, i wizanie si z poganami osabia ydów i naraa ich na niebezpieczestwo ze strony wroga. Szawa szczególnie wzburzyo ustawienie w wityni Jerozolimskiej posgu Kaliguli. Bya to haba, za któr wini bez wahania Jezusa i hellenistów, widzc w nich przyczyn rozbicia narodu ydowskiego. On równie udawa si do Damaszku, by przedstawi swój pogld.
Dzieje Apostolskie sugeruj, e Szawe poda do Damaszku z mandatem najwyszego kapana z Jerozolimy, ale to niemoliwe. Sanhedryn nie mia jurysdykcji nad Syri9. Jest duo bardziej prawdopodobne, e Szawe, zwizany z domem Heroda, w istocie dziaa dla rzymskiej administracji usiujc zgnie nazirejczyków10.
Zanim Szawe mia szans wypowiedzie si na zjedzie, Jezus stawi mu czoo w budynku klasztornym. Gdy Szawe przyby w poudnie, soce wisiao wysoko nad oknem w dachu domu modlitwy11. Jezus by tam, gotowy do starcia z oskarycielem:
[...] olnia go nagle wiato z nieba, a gdy pad na ziemi, usysza gos, który mówi: Szawle, Szawle, czemu Mnie przeladujesz? (Dz 9, 3-4).
Wysuchawszy przekonywajcego kazania Szawe zda sobie spraw, e do tej pory by „olepiony" sekciarskimi dogmatami (Dz 9, 8).
Jezus poleci uczniowi Ananiaszowi dalej owieci Szawa, ale Ananiasz waha si, sdzc, e Szawe jest nasany przez wroga: „Panie, syszaem od wielu o tym mu, ile zego wyrzdzi witym twoim w Jerozolimie" (Dz 9, 13). Ucze jednak usucha mówic: „Bracie Szawle, Pan Jezus, który ci si ukaza w drodze, jak szede, posa mnie, aby przejrza" (Dz 9, 17). Uycie w tym fragmencie sów „droga" i „przejrze" ma tajny sens, gdy - jak wczeniej mówilimy - doktrynalna zasada wspólnoty bya nazywana „Drog". Po zapoznaniu si z hellenistycznym myleniem Szawe przeszed inicjacj, „przejrza" i wyranie widzia drog do zbawienia w jednoci z poganami: „I natychmiast opady z oczu jego jakby uski i przejrza, wsta i zosta ochrzczony" (Dz 9, 18)12.
Szawe sta si w peni przekonanym, oddanym hellenist. Zacz gosi wiar w Damaszku. Ludzie nie mogli jednak uwierzy, e czowiek, który pojawi si w miecie z zamiarem wyzwania Mesjasza, teraz gosi jego sowa. Rozgniewao to ydów z Damaszku, którzy poczuli si oszukani. ycie Szawa byo w niebezpieczestwie, uczniowie musieli wic potajemnie wyprowadzi go z miasta. Szawe sta si arliwym kaznodziej, przybra nowe imi Pawe; w powszechnej opinii by bliskim wspópracownikiem Piotra.
Nawrócenie byo dla Pawa takim wstrzsem, a zmiana pogldów sigaa tak gboko, e w swojej wierze poszed jeszcze dalej: uzna Jezusa nie za ziemskiego mesjasza goszcego now ide spoeczn, ale za objawienie Syna Boego, za niebiaskiego wadc.
Pawe odby misjonarskie podróe do Anatolii (Azja Mniejsza) i greckojzycznych obszarów Morza ródziemnego. Gosi wasn wersj Dobrej Nowiny i twierdzi, e straszliwy Zbawca niebawem utworzy wszechwiatowy porzdek idealnej sprawiedliwoci. Dla udokumentowania swojej wizji wykorzystywa dwuznaczne fragmenty Starego Testamentu, takie jak Ksiga Daniela (7, 13-14):
I widziaem w widzeniach nocnych, oto na obokach niebieskich przyszed kto podobny do Syna Czowieczego [...] I dano mu wadz i chwa, i królestwo, aby mu suyy wszystkie ludy, narody i jzyki [...].
W chwili pisania te teksty nie miay adnego zwizku z Jezusem, ale dostarczyy Pawowi inspiracji dla jego arliwoci13. W uniesieniu gosi „gniew Pana" z caym zapaem starotestamentowego proroka - wysuwajc niesychane twierdzenia, które zyskay mu bezprecedensow saw.
W Pierwszym Licie do Tesaloniczan (4, 16-17) stwierdza:
Gdy sam Pan na dany rozkaz, na gos archanioa i trby Boej zstpi z nieba; wtedy najpierw powstan ci, którzy umarli w Chrystusie.
Potem my, którzy pozostaniemy przy yciu, razem z nimi porwani bdziemy w obokach w powietrze, na spotkanie Pana; i tak zawsze bdziemy z Panem.
Dziki sugestywnym przekazom Pawa zarysowaa si cakiem nowa posta Jezusa. Przesta by po prostu dugo oczekiwanym „namaszczonym", mesjaszem, który odtworzy lini Dawida, i uwolni ydów od ucisku w Palestynie. By teraz niebiaskim zbawc wiata!
On jest obrazem Boga niewidzialnego, pierworodnym wszelkiego stworzenia, poniewa w nim zostao stworzone wszystko, co jest na niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne [...] On take jest Gow Ciaa, Kocioa [...] aby we wszystkim by pierwszy. Poniewa upodoba sobie Bóg, eby w nim zamieszkaa caa penia boskoci [...].
(Kol l, 15-19)
Jakub i Piotr wygaszali osobno pozbawione takiego adunku emocji kazania, Pawe natomiast ucieka w nieuchwytne królestwo czystej fantazji. W niepohamowanym entuzjazmie wymyli mit i by autorem oryginalnych proroctw, które nigdy si nie speniy. Lecz wanie Pawe - nie Piotr, nie Jakub - dominuje nad caym Nowym Testamentem swoj wizj przesaniajc nawet nauk Ewangelii. Wedug natchnionego przekazu Pawa goszcy duchowe prawdy Jezus z Ewangelii przeksztaci si w najwaniejszy z przejawów wszechmocnego Boga, a Jezus, dynastyczny Chrystus [król], nastpca z domu Judy, zosta bezpowrotnie stracony dla historii.
Pawe zosta wysany do Azji Mniejszej z misj goszenia hellenistyczno-ydowskich nauk wród pogan z wybrzey Morza ródziemnego i przekazania ordzia Jezusa tym ydom, którzy mieszkali poza Bliskim Wschodem. Jednake nie zrealizowa wytknitego celu, stworzy za to zastp zwolenników innego kultu. Pawowi wystarczyo uwielbienie i cze dla osoby Jezusa, aby zapewni zbawienie i wejcie do królestwa niebieskiego. Wszystkie spoeczne wartoci goszone i zalecane przez Jezusa pomin. Pawe - aby wygra wspózawodnictwo z rozmaitoci pogaskich kultów - odwoa si do wartoci nieziemskich.
W staroytnym wiecie ródziemnomorskim istniao wiele religii, których bogowie i prorocy urodzili si z dziewicy i okpili mier w taki czy inny sposób. Wszyscy byli nadnaturalnego pochodzenia i mieli zdumiewajc moc nad zwyczajnymi miertelnikami. Uczciwo wobec Pawa nakazuje jednak doda, e z pewnoci napotka na obcej ziemi problemy, z którymi Jakub i Jezus nigdy nie zetknli si w rodzimym rodowisku. Pawe musia mieszkacom obcych krain, obeznanym z kultami boskich stworze, zaprezentowa Jezusa w taki sposób, aby wyda si on waniejszy i wyszy od tych nadnaturalnych boków. Ale czynic to stworzy wizerunek Jezusa tak odlegy od rzeczywistoci, e spoeczno ydowska uznaa to za faszerstwo. Paradoksalnie jednak to ów transcendentny Jezus z wizji Pawa sta si póniej Jezusem ortodoksyjnego chrzecijastwa14.
GRAALOWE DZIECI
Okoo roku 40 Piotr i Pawe dziaali rami w rami w Antiochii (Syrii), podczas gdy Jakub i jego zwolennicy byli nadal czynni w Jeruzalem. Dalsze rozwarstwienie Jezusowej wspólnoty nastpio, gdy Szymon (Mag) Zelota stworzy oddzielne podstawy dla swojej ezoterycznej sekty gnostycznej na Cyprze15.
Piotr by praw rk Jezusa i jako taki powinien zosta stranikiem Marii Magdaleny podczas lat wstrzemiliwoci maeskiej (symbolicznego wdowiestwa). Piotr jednak mia do kobiet stosunek lekcewacy, dlatego nie chcia wypenia tej powinnoci16. Opinia Pawa o kobietach bya jeszcze mniej pochlebna i stanowczo przeciwstawia si ich zaangaowaniu w sprawy religijne17. Dlatego te obaj celowo pozbawili Mari wyszego statusu w nowym ruchu. Aby doprowadzi do jej cakowitej izolacji, publicznie ogosili j heretyczk, poniewa bya powiernic przyjacióki Szymona Zeloty, Heleny Salome.
Jezus i Maria kolejny raz podjli wspóycie maeskie w grudniu 43 roku, sze lat po przyjciu na wiat pierwszego syna. Jezus nie przywizywa wielkiej wagi do stosunku Piotra i Pawa do Marii, gdy zna dobrze Piotra i zdawa sobie spraw z fanatyzmu Pawa. Zwizki Marii z gnostyczn frakcj Szymona i Heleny (lub nazyrejczykami Jakuba), byy mu wrcz na rk, wola to ni jej ewentualne zaangaowanie w dziaalno sekty Piotra i Pawa. Maria (a take Marta) bya kultow Siostr Szymona azarza z Betanii i wszyscy dobrze si znali.
W owym czasie Maria raz jeszcze pocza. Wiosn 44 roku Jezus uda si z misj do Galacji (w rodkowej Azji Mniejszej) z gównym prozelit, Janem Markiem.
Podczas ich nieobecnoci wadze rzymskie w Jerozolimie uznay Jakuba i jego nazyrejczyków za zagroenie. Na rozkaz Heroda z Chalkis w 44 roku stracono apostoa Jakuba Boanergesa (Dz 12, 1-2). Szymon Zelota przedsiwzi natychmiastow akcj odwetow i doprowadzi do otrucia Heroda Agrypy18, ale nastpnie by zmuszony do ucieczki. Tadeusz podczas przeprawy przez Jordan zosta pojmany przez Chalkijczyków i popiesznie stracony. Wtedy oczekujca rozwizania Maria znalaza si w niepewnej sytuacji, Chalkijczycy wiedzieli bowiem, e bya zwizana z Szymonem. Zwrócia si o pomoc do niegdysiejszego ucznia Pawa, modego Heroda Agrypy II (wtedy siedemnastoletniego). Herod niezwocznie wysa j do posiadoci Herodów w Galii, dokd kiedy wygnano Heroda Antypasa i jego brata Archelusa.
Tego roku Maria urodzia w Prowansji drugiego syna, co odnotowano w Dziejach Apostolskich: „Lecz Sowo Boe rozszerzao si i roso" (Dz 12, 24)19. Ten syn by niesychanie wanym Graalowym Dzieciciem i nazwano go Józef.
ukryte zapisy i desposynes
Wypeniwszy dynastyczne zobowizania, spodziwszy dwóch synów, Jezus niebawem zosta uwolniony od obostrze i móg znowu prowadzi normalne ycie. Od 46 roku20 jego starszy syn, dziewicioletni Jezus pobiera nauki w Cezarei. Trzy lata póniej przeszed ceremoni „drugich narodzin" w Prowansji. W zgodzie ze zwyczajem symbolicznie „urodzi si powtórnie" z ona matki w wieku 12 lat - jego „pierwszym roku" po inicjacji. Towarzyszy mu Jakub (Józef z Arymatei), który nastpnie na pewien czas zabra bratanka do zachodniej Anglii.
W 53 roku Jezusa modszego oficjalnie ogoszono nastpc tronu w synagodze w Koryncie, otrzyma dawidowy tytu nastpcy tronu „Justus" („Sprawiedliwy" lub „Prawy" - Dz 18, 7)21. W taki oto sposób formalnie zastpi stryja, Jakuba Sprawiedliwego, jako królewski nastpca. Osignwszy wiek 16 lat Jezus Justus sta si tego roku równie Wielkim Nazirejczykiem zyskujc prawo do woenia czarnej szaty tego urzdu - takiej, jak nosia kapanka Izydy, Matka Bogini22.
Jego ojciec, Jezus Chrystus, uda si w 60 roku do Rzymu przez Kret i Malt. Tymczasem Pawe powróci do Jerozolimy odbywszy wyczerpujce podróe z lekarzem ukaszem. Gdy si jednak tam znalaz, oskarono go o spisek przeciwko Jonatanowi Annaszowi, zamordowanemu przez namiestnika Feliksa. Namiestnik uda si przed sd cesarza Nerona do Rzymu i Pawe by zmuszony pody za nim. Feliksa uniewinniono - ale Pawe pozosta w areszcie z powodu zwizków z byym uczniem Herodem Agryp II, którego Neron nienawidzi. W tym okresie Jezus Justus równie przebywa w miecie (Koi 4, 11).
Mniej wicej w tym samym czasie, ale z dala od niebezpieczestw Rzymu modszy brat Jezusa Justusa, Józef zakoczy edukacj w drui-dyjskim kolegium i osiad z matk w Galii. Póniej doczy do nich stryj modego Józefa, Jakub, który przyby na stae na Zachód, wygnany w 62 roku z Jerozolimy. Jego nazirejczycy byli obiektem brutalnych przeladowa rzymskich, a rada Sanhedrynu oskarya Jakuba o nielegalne nauki23. Nastpnie skazano go na ukamienowanie i ekskomunik - ydowska starszyzna ogosia go duchowo „martwym"24. Niegdy czcigodny doradca Sanhedrynu i przyszy mesjasz Hebrajczyków zosta strcony ze szczytu laickich i religijnych ask. To wydarzenie symbolicznie opisywano w przeszoci jako fizyczny upadek z dachu wityni.
Straciwszy wszelk duchow wiarygodno w oczach prawa Jakub przyj z powrotem dziedziczne imi Józef z Arymatei i uda si na Zachód do Marii Magdaleny i jej wspópracowników w Galii.
Z kolei Piotr pojawi si w Rzymie Nerona przyjmujc odpowiedzialno za sekt Pawow - która tymczasem zyskaa nazw „chrzecijanie". Nerona ogarna obsesyjna nienawi do chrzecijan. Zmierzajc do fizycznej eksterminacji wprowadzi fanatyczne represyjne rzdy. Jego ulubion tortur byo wbijanie na pale rozstawione w ogrodzie paacowym i robienie noc z ofiar ywych pochodni25. Doprowadzio to do powszechnego powstania chrzecijan w 64 roku, podczas którego Rzym stan w pomieniach. O podpalenie podejrzewano niezrównowaonego umysowo imperatora, ale Neron zrzuci win na chrzecijan. Piotra i Pawa skazano na mier.
Pawe przed zgonem zdoa przekaza Tymoteuszowi wiadomo, e Jezus Chrystus jest w bezpiecznym miejscu26, ale nie powiedzia gdzie. Niektóry sugerowali, e uda si ladami Tomasza apostoa do Indii i podobno zmar w Srinagar, w Kaszmirze, gdzie stoi przypisywany mu grobowiec27.
Gdy Jakub (Józef z Arymatei) osiad na stae na Zachodzie, Szymon Zelota wyprowadzi w 65 roku wikszo nazirejczyków z Jerozolimy. Powiód ich na wschód od Jordanu (gdzie kiedy pody jego wspópracownik Tadeusz) i rozpierzchli si po regionie niegdysiejszej Mezopotamii.
Rzdy Nerona doprowadziy do politycznego wrzenia, burzyy si take ludy mieszkajce w Ziemi witej. Na pocztku 66 roku w Cezarei wybuchay sporadyczne utarczki midzy zelotami i Rzymianami. Walki szybko przeniosy si do Jerozolimy, gdzie zeloci zajli wiele strategicznych pozycji. Utrzymali miasto przez cztery lata, a potna rzymska armia dowodzona przez Tytusa Flawiusza spustoszya Jerozolim w 70 roku. Zgodnie z przepowiedni Jezusa sprzed wielu lat witynia upada, a wraz z ni wszystko inne. Wikszo mieszkaców zabito, ci, którzy przeyli, zostali wzici do niewoli, a wite miasto przez nastpne sze dekad byo zrujnowane. W nastpstwie zniszczenia wanego orodka, jakim bya Jerozolima, naród ydowski rozpierzch si. Upada zreszt nie tylko Jerozolima, ale i Kumran, a w 74 roku ostatni sawny bastion, górska forteca Massada, na poudniowy wschód od Morza Martwego. Tam niespena tysiczna garstka ydów wytrzymaa dugotrwae oblenie potnej rzymskiej armii, stopniowo zmniejszay si jednak dostawy broni i zapasów ywnoci. W kocu w sytuacji zupenie beznadziejnej dowódca garnizonu, Eleazar Ben Jair, zdecydowa, e wszyscy obrocy twierdzy popeni samobójstwo. Przeyy tylko dwie kobiety i picioro dzieci28.
Fale nazyretaskich uchodców ucieky z Ziemi witej. Nazirejczy-cy osiedlili si w Mezopotamii, Syrii i poudniowej Turcji. Kronikarz Juliusz Afrykaski, dziaajcy okoo 200 roku i zamieszkay w Edessie (obecnie Urfa, Turcja, w odrónieniu od Edessy greckiej) opisa szczegóy exodusu29. Pod koniec ydowskiego powstania w Ziemi witej rzymscy namiestnicy kazali spali archiwa Jerozolimy. W ten sposób zostay zniszczone wiadectwa genealogii rodu Jezusa. Podczas samego powstania ydowskie zbiory wydano na pastw onierzy rzymskich, którym kazano likwidowa równie archiwa prywatne, po prostu wszelkie znalezione dokumenty. Ale mimo wszystko zniszczenie nie byo cakowite, niektóre papiery udao si ukry.
Piszc o celowym zniszczeniu dokumentów rodu Mesjasza, Juliusz Afrykaski stwierdza: „Garstka przezornych ludzi miaa wasne archiwa, przekazaa swoje nazwiska pamici lub uzyskaa je z kopii i czerpaa dum ze wspomnie o arystokratycznym pochodzeniu". Nazwa tych królewskich spadkobierców desposynes, „krewni Pana" (lub poddani wadcy)30. W pierwszych wiekach naszej ery róne odamy desposynes byy cigane przez wadze Rzymu - najpierw wieckie, potem Kocioa rzymskiego. Euzebiusz potwierdza, e w czasach imperium desposynes stali si zwierzchnikami ich sekty drog „cisego dynastycznego nastpstwa". Ale wszdzie byli oni cigani i zabijani, tropiono ich jak rzezimieszków31, a na rozkaz cesarski cinano im gowy rzymskimi mieczami.
Pena prawda o tej „wybiórczej inkwizycji" jest z pewnoci ukryta, ale jej mitologia i tradycja przetrway. Przetrway dziki mdroci Graala, kartom tarota, legendom o królu Arturze i rycerzach Okrgego Stou, pieniom trubadurów, dywanom z motywem jednoroca, ezoterycznej sztuce i czci dziedzictwa Marii Magdaleny. Nawet dzisiaj wity Graal jest najwiksz relikwi Poszukiwa. Przekazy te uznane s za herezj przez ortodoksyjnych hierarchów Kocioa. Dlaczego? Bo cel wytrwaych Poszukiwa nadal stanowi miertelne zagroenie dla Kocioa, który stara si pomniejsza mesjask sukcesj na rzecz samozwaczej alternatywy.
9
MARIA MAGDALENA
KRÓLEWSKA PANNA MODA I MATKA
Maria Magdalena zmara w roku 63 liczc sobie 60 lat, w (obecnym) St Baume1 w poudniowej Francji, daleko od rodzinnego domu i daleko od miejsca, w którym zmar jej maonek.
W poprzednich rozdziaach zbadalimy szczegóowo ycie i znaczenie Jezusa. Przeledzilimy równie te wydarzenia z ycia Marii, które miay zwizek z dziaalnoci Jezusa. Ale nie wyjanilimy jeszcze znaczenia Marii dla wspóczesnych jej lub póniejszych wydarze z dziejów ludu Boego.
W erze Kumran „Maria" nie byo imieniem, ale znakomitym tytuem, pochodzcym od „Miriam" (imi siostry Mojesza i Aarona)2. Miriam (Marie) uczestniczyy w formalnych obowizkach kapaskich w ramach takich duchowych zakonów jak ascetyczna i uzdrowicielska wspólnota terapeutów.
Podczas gdy „Mojesz" prowadzi liturgiczne ceremonie dla mczyzn, „Miriam" speniaa t sam funkcj dla kobiet. Wyrazem tego by przypisany w Ksidze Wyjcia (15, 20) bbenek (tamburyn).
Maria Magdalena jest pocztkowo opisana w Nowym Testamencie jako kobieta, „z której wyszo siedem demonów" (k 8, 2), a póniej w tej samej Ewangelii jako „grzesznica". Ale poza tym jest portretowana we wszystkich Ewangeliach jako ulubiona i wierna towarzyszka Jezusa. Opis Marii przez ukasza jest zaszyfrowany.
Przed maestwem „Marie" byy pod wadz gównego uczonego w Pimie, którym w czasach Marii Magdaleny by Judasz Sikariota. Gówny uczony w Pimie by równie Diabelskim Kapanem numer siedem3. „Siedmiu kapanów diabelskich" wyznaczono na formalne przeciwiestwo innych, bdcych „siedmioma wiatami Menory" (siedmioramiennego wiecznika, elementu symbolizmu judaistycznego). Ich obowizkiem byo nadzorowanie czystoci kobiet w gminie. Po lubie Mari Magdalen w sposób naturalny zwolniono od tej podlegoci. Std „wyszo z niej siedem demonów", moga zgodnie z zasadami dynastycznymi obcowa fizycznie z maonkiem. Jak wspomniano, jej maestwo nie byo zwyczajnym zwizkiem i Maria przechodzia dugie okresy separacji - w tym czasie nie miaa rangi ony, ale Siostry (w znaczeniu religijnym - jak mówi si o zakonnicy). Siostra Maria bya podporzdkowana Ojcu, Szymonowi Zelocie (azarzowi). Równie Siostr Ojca bya Marta, której imi take oznaczao tytu. „Marta" to pani, a rónica midzy „Martami" i „Mariami" polegaa na tym, e te pierwsze mogy posiada wasno, te drugie nie. We wspólnocie Siostry miay ten sam status co Wdowy (Kaleki)4, stopie niej almah. I tak almah (dziewica) wychodzia za m i pia si ku randze Matki, ale w okresie separacji obniano jej status do rangi kobiety niezamnej.
Ojcem Marii Magdaleny by gówny kapan (podporzdkowany najwyszemu kapanowi) Syrus „Jair". Kapan w randze „Jaira" urzdowa w wielkiej marmurowej synagodze w Kafarnaum i figurowa w hierarchii niezalenie od linii Sadoka i linii Ebiatara. Byo to dziedziczne stanowisko od czasów króla Dawida, obejmujce wycznie nastpców Jaira (Lb 32, 41). Jak potwierdza Druga Ksiga Samuela (20,25-26): „Szewa pisarzem, a Sadok i Ebiatar - kapanami. Równie Ira Jairyta by kapanem Dawida".
W Nowym Testamencie pierwsza wzmianka o Marii to opowie o jej powstaniu z martwych jako córki Jaira w 17 roku5. „Powstanie" (symboliczne, z wiecznych ciemnoci) odnosi si albo do wyniesienia w ramach „Drogi", albo, jak widzielimy, wyzwolenia z duchowej mierci spowodowanej ekskomunik. Termin nadal jest uywany przez wspóczesnych masonów. Naleaoby przypuszcza, e opis „powstania z martwych" córki Jaira odnosi si do inicjacji Marii (kobiet nie ekskomunikowano, nie mogoby wic to by wyzwolenie od naoonej kltwy).
Pierwsze „powstanie" chopców nastpowao w wieku lat 12, dziewczt - 14. Biorc pod uwag, e Maria powstaa z ciemnoci w 17 roku, znaczy to, e urodzia si w 3 roku, bya o dziewi lat modsza od Jezusa - i miaa 27 lat podczas pierwszego lubu w 30 roku6. Po poczciu dziecka w grudniu 32 roku Maria miaa 30 lat, gdy odby si drugi lub w 33 roku. Cztery lata póniej urodzia Jezusa modszego, a w 44 roku, kiedy miaa 41 lat, przyszed na wiat jej drugi syn, Józef. Przed urodzeniem Józefa Maria znalaza si w Marsylii (Masilii), gdzie a do V wieku jzykiem oficjalnym bya greka7. Naley by moe podkreli nieznany powszechnie fakt, i jzyk Jezusa, apostoów i wszystkich bdcych w obszarze helleskiego judaizmu by pod silnym wpywem greki. Hebrajczycy oczywicie uywali specyficznego jzyka semickiego. To dlatego takie sowa jak Alphaeus i Rama-Theo cz elementy greckie i hebrajskie. Dodatkowo bdc tak dugo pod okupacj rzymsk ydzi palestyscy zapoyczyli równie kultur jzykow ciemizców. Wchonito ponadto pewne elementy kultury i jzyka pogan (nieydów) i prozelitów (nawróconych pogan), tak e w ramach rónych wspólnot ogólnie rozumiano si nawzajem.
W tradycji gnostycznej Mari Magdalen czono z Mdroci (Sophia) reprezentowan przez Soce, Ksiyc i krg gwiazd. Kobieca gnoza, Sophia, staa si Duchem witym, reprezentowanym na ziemi przez Magdalen, która ucieka na wygnanie rodzc dziecko, Jezusa. Jan w Apokalipsie (12, 1-17) opisuje Mari i jej syna. Opowiada o przeladowanich, ucieczce i nieustannej rzymskiej pogoni za „reszt jej potomstwa":
I ukaza si wielki znak na niebie: Niewiasta odziana w soce i ksiyc pod stopami jej, a na gowie jej korona z dwunastu gwiazd;
A bya brzemienna, i w bólach porodowych i w mce rodzenia krzyczaa.
I ukaza si drugi znak na niebie: Oto ogromny rudy smok, majcy siedem gów i dziesi rogów, a na jego gowach siedem diademów;
[...] I stan smok przed niewiast, która miaa porodzi, aby, skoro tylko porodzi, pore jej dzieci.
I porodzia syna, chopczyka [...]
I ucieka niewiasta na pustyni, gdzie ma miejsce przygotowane przez Boga [...]
I wybucha walka na niebie: Micha i anioowie jego stoczyli bój ze smokiem [...]
I zrzucony zosta ogromny smok, w starodawny [...]
A oni zwyciyli go przez krew Baranka i przez sowo wiadectwa swojego [...]
A gdy smok ujrza, i zosta zrzucony na ziemi, zacz przeladowa niewiast, która porodzia chopczyka.
I dano niewiecie dwa skrzyda wielkiego ora, aby poleciaa na pustyni na miejsce swoje [...]
I zawrza smok gniewem na niewiast, i odszed, aby podj walk z reszt jej potomstwa, które strzee przykaza Boych i trwa przy wiadectwie o Jezusie.
Poza Mari w 44 roku do Galii wyjechali take Marta i jej suga Marcella. By tam te Filip aposto, Maria Jakubowa (ona Kleofasa) i Maria Salome (Helena). Portem docelowym w Prowansji byo Ratis, które póniej stao si znane jako Les Saintes Maries de la Mer8. Mimo znaczenia, jakim Maria i Marta ciesz si w Ewangeliach, nie ma o nich adnej wzmianki w Dziejach Apostolskich ani w adnym licie witego Pawa.
ycie Marii Magdaleny Rabana Maara (776-856), arcybiskupa Mayence (Main) i opata Fuldy zawiera wiele poda o Marii, sigajcych wstecz poza V wiek. Kopi manuskryptu Maara znaleziono na Uniwersytecie w Oksfordzie na pocztku XV wieku, co zainspirowao Williama Waynflete'a do wzniesienia tam w 1448 roku Magdalen College. Praca ta bya równie cytowana wczeniej w Chronica Majora Mateusza Paryskiego, okoo 1190 roku i jest wymieniona w Scriptorum Ecclesiasticorum Historia literaa Basilae w Oksfordzie. Ludwik XI, król Francji (rzdzi 1461-1483) z uporem wymienia Mari Magdalen w swoim królewskim rodzie. Szczególnie pouczajcym dzieem jest Sainte Marie Madelaine dominikanina, ojca Lacordaire (opublikowane po rewolucji francuskiej), jak i La Legend de Sainte Marie Madelaine Jakuba de Yoragine, arcybiskupa Genui (ur. 1228). Zarówno de Voragine, jak i Maar twierdz, e matka Marii, Eucharia, bya spokrewniona z królewskim domem Izraela (królewskim domem Hasmoneaczyków, nie dawidowym domem Judy).
Inn sawn ksik Jakuba de Voragine jest Zota legenda, jedna z pierwszych ksiek wydrukowanych przez Williama Caxtona w roku 1483. Tekst opublikowano uprzednio po francusku i acinie, i czciowo przeoono na angielski, ale z pominiciem pewnych fragmentów.
William earl Arundel, przekona Caxtona do wydania caoci eupej-skich manuskryptów. Jest to zbiór kronik opisujcych ywoty wybranych witych. Wielce czczony, by regularnie czytany publicznie (czsto codziennie) w redniowiecznych klasztorach i kocioach kontynentalnej Europy.
Jedna z opowieci Zotej legendy dotyczy witej Marty z Betanii i jej siostry, Marii Magdaleny.
wita Marta, która gocia u siebie Chrystusa, córka Syrusa i Eucharii, pochodzia z rodu królewskiego. Ojciec jej by wadc Syrii i wielu krajów nadmorskich, a trzy zamki: Magdala, obie Betanie oraz cz Jerozolimy Marta wspólnie z siostr odziedziczya po matce [...] Po Wniebowstpieniu Pana, gdy uczniowie Jego rozproszyli si, ona wraz z jej bratem azarzem i siostr Mari, a take wity Maksymian wsiedli na statek, na którym - dziki opiece Pana naszego - wszyscy bezpiecznie przybili do Marsylii. Stamtd dotarli do Aix i nawracali lud na wiar Chrystusow.
[na podstawie przekadu Janiny Pleziowej]
Imi Magdalena (lub Magdala) pochodzi od hebrajskiego rzeczownika migdal (wiea). Stwierdzenie, e „siostry" miay trzy zamki, jest nieco mylce - zwaszcza e „Marie" („Miriam") nie mogy posiada adnej wasnoci. Poczone dziedzictwo wizao si z osobistym statusem - znaczy to, e odziedziczyy we wspólnocie wysokie stanowiska (zamki/wiee) straniczek, jak w Ksidze Micheasza (4, 8)9 - Magdal-eder (wiea trzody).
Z czasem kult Magdaleny najbardziej rozwin si Rennes-le-Chateau w Langwedocji10. W caej Francji jest wiele wity wzniesionych ku czci w. Marii Magdaleny. Za miejsce jej pochówku uwaa si St Maximus, gdzie krypty i alabastrowej trumny strzegli mnisi kasjanici, zakon powstay na pocztku V wieku.
Zakon mia interesujc histori. Chocia za „ojca zachodniego monastycyzmu" przywyko si uwaa witego Benedykta, faktycznie pierwszy by Jan Kasjan, który okoo 410 roku zaoy klasztor wedug swojej reguy (idc w lad za nowatorskimi przedsiwziciami wspólnotowymi Marcina, biskupa Tours i Honoracjusza, arcybiskupa Arles). Znaczcy krok w dyscyplinie klasztornej uczyniony przez Kasjana (za którym poszed Benedykt i inni) polega na administracyjnym i organizacyjnym oddzieleniu si od wadzy biskupiej. Kasjan potpia przyjmowanie wice kapaskich, uwaa je za „niebezpieczn praktyk" i gosi, i mnisi „za wszelk cen powinni unika biskupów". Pierwotnie ascetyczny odludek w Betlejem, Jan Kasjan stworzy dwie bliniacze szkoy w pobliu Marsylii - jedn dla kobiet, drug dla mczyzn. Marsylia staa si uznanym orodkiem zakonnym, miejscem, z którego wywodz si obchody wita Matki Boskiej Gromnicznej (wczeniej procesje z pochodniami urzdzano ku czci Persefony, wadczyni podziemia). Podobnie wito Madonny zrodzio si w bazylice w. Wiktora w Marsylii.
Innym wanym miejscem kultu Magdaleny byo Gellone, gdzie w IX wieku w klasztorze w. Wilhelma z Pustyni rozkwita Akademia Studiów Judaistycznych. Koció w Rennes-le-Chateau powicono w 1059 roku Marii Magdalenie, a w roku 1096 (kiedy rozpoczto pierwsz krucjat) zaczto w Vezelay budow wielkiej bazyliki Sw. Marii Magdaleny. Tu wanie w 1217 roku wity Franciszek z Asyu zaoy zakon braci franciszkanów mniejszych (póniej kapucynów)11. Równie w Vezelay w 1146 roku opat cystersów, wity Bernard z Cairvaux wygosi kazanie do uczestników drugiej wyprawy krzyowej, króla Ludwika VII, królowej Eleonory, ich rycerzy i zebranych wiernych (100 tysicy ludzi). Prawd powiedziawszy, entuzjazm wypraw krzyowych wiza si z uwielbieniem dla Magdaleny.
Cystersi, dominikanie, franciszkanie i przeróne zakony tego okresu organizoway si wokó zasady uniezaleniania si od wadzy biskupów Kocioa rzymskiego, ale dzieliy wspólne zainteresowanie Mari Magdalen. Tworzc w 1128 roku regu zakonu templariuszy wity Bernard zaznaczy konieczno „posuszestwa Betanii, zamkowi Marii i Marty". Jest wic oczywiste, e wielkie katedry Notre Dame, przedsiwzicie cystersko-templariuszowskie, byy powicone nie Marii, matce Jezusa, ale „naszej pani" [fr. Notre Dame], Marii Magdalenie.
KOBIETA W SZKARACIE - CZARNA MADONNA
Wczesne teksty chrzecijaskie okrelaj Mari Magdalen jako „kobiet, znajc Tego, który jest wszystkim, i któr Chrystus ukocha bardziej ni wszystkich uczniów". Bya apostoem „obdarzonym wiedz, zdolnoci widzenia i przenikliwoci znacznie przewyszajc piotra", ukochan pann mod, która namacia Jezusa podczas witego lubu (Hieros Gamos) w Betami.
Koció rzymski w swoim czasie zdecydowa si zdyskredytowa Mari Magdalen i wyniós matk Jezusa, Mari. Wykorzysta w tym celu dwuznaczne komentarze w Nowym Testamencie, które pocztkowo okrelay niezamn Magdalen jako „grzesznic" (co faktycznie oznacza almah w okresie wstrzemiliwoci).
Jednake podstpni biskupi zdecydowali, e tak okrelana kobieta musi by jawnogrzesznic, kobiet upad, Mari Magdalen napitnowano jako ladacznic! Nawet dzisiaj jedno z okrele hasa Magdalena w Sowniku Oksfordzkim brzmi: „ladacznica, która wesza na drog naprawy". Wielu artystów z ca wiadomoci przeciwstawiao si temu popieranemu przez Koció oczernieniu przedstawiajc Mari Magdalen w biaej bluzie lub paszczu podbitym biaym jedwabiem, symbolizujcym czysto.
Podobnie rzecz si miaa z jeszcze jedn kobiet, która wraz z Mari przybya do Galii. Równie Helen-Salonie wiadomie oczerniano, z czym nie chcieli si zgodzi póniejsi artyci.
Z powodu wstrtu do kobiet - a szczególnie wyksztaconych kobiet - Piotr zawsze uwaa Helen-Salome za czarownic. Nie liczyo si dla niego to, e bya ona blisko zwizana z matk Jezusa i towarzyszya jej przy Ukrzyowaniu. Jako przyjacióka Szymona Zeloty (syna Zebedeusza) Helena w istocie bya klasztorn Matk apostoów Jakuba i Jana Boanergesa. W przeciwiestwie do Marii Magdaleny, zwizanej z reginalnym zakonem Dana, Helena naleaa do zakonu Aszera, w którym kobietom dozwolone byo posiada wasno12, i w którym nazywano je z grecka hierodulai (wite niewiasty). W istocie Helena bya najwysz kapank zakonu w Efezie. Miaa tytu „Sara" i jako taka prawo do noszenia czerwonej szaty (podobnie jak dzisiejsi kardynaowie Kocioa rzymskiego, którzy nosz szkaratne szaty). Piotr obawia si takich wysoko postawionych kobiet, gdy byy staym zagroeniem dla jego pozycji. Koció rzymski odziedziczy ten sam wstrt i ten sam lk; w Kociele katolickim nie ma kobiecego kleru poza zakonami. Kiedy wielbiony wizerunek „kobiety w szkaracie" - hierodulai - przemieni si (za porednictwem redniowiecznej francuszczyzny) w angielskie harlot (ladacznica). Nierzdnice pod wpywem tego wypaczonego przez Koció przedstawienia kapanek nosz na ogó czerwone stroje, a miejsca cielesnych uciech oznaczone s czerwonymi latarniami.
Kobiety zakonu Dana byy to laickie nazaretanki. Maria Magdalena jako „Miriam" bya pierwsz Siostr zakonu (odpowiednikiem biskupa ordynariusza) i moga ubiera si na czarno jak nazarejczycy13 i kapani Izis. Warto zwróci uwag na fakt, e jednoczenie z wczesnym uwielbieniem Marii Magdaleny z Ferrieres w 44 roku zacz si stamtd rozprzestrzenia kult Czarnej Madonny14. Wród wielu wizerunków Czarnej Madonny, które zachoway si do czasów wspóczesnych, odnajdujemy pikn figurk w Verviers, Liege; statuetka jest czarna, posta trzyma zote jabko, ma koron wywyszon na krgu gwiazd jak Sophia. Jej malekie dzieci równie nosi zot koron królewsk.
W przeciwiestwie do wizerunku Czarnej Madonny Mari Magdalen czsto portretowano w czerwonym paszczu - narzuconym na zielon szat (ziele symbolizuje podno)15. Przykadem niech bdzie sawny fresk wita Maria Piero delia Francesca, pochodzcy z okoo 1465 roku, w gotyckiej katedrze w Arezzo w pobliu Florencji. Podobnie jest ubrana Maria u stóp krzya Botticellego. Czerwie ma wskazywa (jak czerwie szat kardynalskich) wysoki status duchowny.
Idea kobiety majcej wysok rang religijn, odzianej w czerwon szat irytowaa i niepokoia watykask hierarchi. Mimo kocielnego kultu matki Jezusa (zwaszcza po synodzie efeskim w 431 roku) katoliccy biskupi byli zdecydowanie przeciwni temu, by artyci dodawali jej dostojestwa. W 1669 roku Rzym wyda dekret nakazujcy, aby matka Jezusa („Biaa Madonna") bya przedstawiana jedynie w „bkicie i bieli"16.
W katolicyzmie kobiety nie dostpoway wice. A zakaz czczenia kobiet poza matk Jezusa zdegradowa Mari Magdalen. Z tego powodu cakowicie pominito fizycznych nastpców Jezusa, biskupom udao si utwierdzi prawo do witej wadzy poprzez zastosowanie samozwaczej zasady mskiego „dziedzictwa". Nie bya to - jak by powinna - mesjanistyczna linia od Jezusa ani nawet rodowód od Rama-Theo (arymatejskiego) ksicia, Jakuba Sprawiedliwego (brata Jezusa), ale bezprawne „dziedzictwo" pochodzce od Piotra, twardo-gowego wiejskiego esseczyka, który nie cierpia kobiet.
Równoczenie rozrastajcy si Koció prowadzi walk z kultem Powszechnej Bogini, szczególnie silnym w wiecie ródziemnomorskim i zyskujcym na sile w okresie klerykalnych sporów o hierarchi pci. Od czasów staroytnych Powszechna Bogini pojawiaa si pod wieloma postaciami i bya znana pod wieloma imionami: Cybele, Diana, Demeter i Junona. Zawsze identyfikowano j z Izyd, „Matk wszystkich i wszystkiego, pani wszystkich ywioów, pierworodnym dzieciciem czasu, wadczyni wszystkich stworze i jedynym objawieniem wszystkiego".
Dla dawnych Egipcjan Izyda to siostra-ona Ozyrysa, zaoyciela dynastii faraonów i sdziego dusz po mierci. Izyda bya Powszechn Bogini, zwaszcza matk-opiekunk i jej kult rozprzestrzenia si wszdzie. Czsto portretowano j trzymajc dziecko, Horusa, którego wcieleniami byli faraonowie. Jest uznanym faktem, e wizerunki „Biaej Madonny" s oparte na opisach Izydy, karmicej matki. Ona równie bya pierwowzorem tajemniczej Czarnej Madonny, której wizerunków do XVI wieku we Francji byo blisko 200. Obecnie na caym wiecie stwierdzono ich blisko 45017. Nawet uwielbiana patronka Francji Notre Dame de Lumiere (Matka Boska wietlista) „zrodzia si" z kultu Powszechnej Bogini, Pramatki.
Wizerunek Czarnej Madonny i jej dziecka by staym dylematem dla Kocioa; jej posgi stay w liczcych si kocioach i wityniach kontynentalnej Europy. Niektóre z nich s cakowicie czarne, ale wiele ma tylko czarne oblicza, rce i stopy. Nie jest to sprawa przebarwienia, jak sugerowaa cz zaniepokojonego duchowiestwa. Pewn ilo przemalowano na blade cieliste barwy, by zgadzay si ze standardowym wyobraeniem Madonny; niektóre cakowicie usunito z widoku publicznego. Rysy twarzy Czarnej Madonny nie nosz adnych cech negroidalnych, maj po prostu czarny kolor. Niektóre Czarne Madonny s odziane skromnie (wiele w tradycyjnym stylu Biaych Madonn), lecz inne obleczono w szaty symbolizujce presti i wadz monarsz, nosz ozdobne stroje i korony.
Czarna Madonna pochodzi od królowej Izydy i prepatriarchalnej Lilith. W ten sposób prezentuje si i równo kobiety wzgldem mczyzny - jest dumn, jasno okrelon i przywódcz postaci - w przeciwiestwie do podporzdkowanej, unionej konwencjonalnej Biaej Madonny (jak Koció chcia widzie matk Jezusa). Mówi si, e obie - Izyda i Lilith - znay tajne imi Boga (sekret, który znaa równie Maria Magdalena, „kobieta, znajca Tego, który jest wszystkim"). Std Czarna Madonna jest te wyobraeniem Magdaleny, która wedle doktryny aleksandryjskiej „przekazaa prawdziw tajemnicy Jezusa". Kult Magdaleny by faktycznie szczególnie zwizany z miejscami, w których znajdoway si wizerunki Czarnej Madonny. Jest czarna, poniewa czer to barwa Mdroci (Sophii), yjcej w mrokach chaosu przed stworzeniem wiata. Dla gnostyków Szymona (Maga) Zeloty Mdro bya Duchem witym - wielk, niemierteln Sophi, która wyprowadzia Pierwszego Ojca, Valdaboatha, z gbin. Sophi uwaano za wcielenie Ducha witego w osobie królowej Marii Magdaleny i z ni wizano najcilejsze zasady wyznawania wiary.
MARIA I KOCIÓ
Niezalenie od znaczenia ideau Bogini-Pramatki ortodoksyjny Koció wszystkich czcicieli pierwiastka kobiecego uzna za heretyków. Pierwsi Ojcowie Kocioa tacy jak Kwintus Tertulian wytyczyli zasady na dugo przed czasami Konstantyna Wielkiego. Tertulian popiera regu:
Kobiecie nie wolno przemawia w kociele, dokonywa chrztu, podawa Eucharystii ani roci pretensji do adnej mskiej funkcji - a ju w adnym wypadku do urzdu kapaskiego.
Sam Tertulian szed tylko za opiniami wyraonymi przez wczeniejszych przywódców Kocioa, takich jak Piotr i Pawe.
W „Ewangelii Marii"18 Piotr wystpuje przeciwko zwizkom Marii z Jezusem, mówic: „Czy naprawd rozmawiaby na boku z kobiet, a nie wypowiedzia si miao przed nami? Czemu mielibymy zmienia zdanie i jej sucha?" Z kolei w koptyjskim traktacie, nazwanym Pistis Sophi (Mdro wiary)19, Piotr narzeka na goszenie wiary przez Mari i prosi Jezusa, aby j uciszy i powstrzyma podwaanie jego zwierzchnoci. Jezus jednak napomina Piotra, a Maria wyznaje póniej: „Piotr napawa mnie rozterk. Lkam si go, bowiem nie cierpi rodzaju kobiecego". Na co Jezus odpowiada: „Kogo Duch natchnie, ten z aski Boej jest wywicony do jego goszenia, czy to mczyzna, czy kobieta". Maria ma powody obawia si Piotra, gdy wielokrotnie da wyraz swoim pogldom - jak w „Ewangelii Tomasza"20. Sprzeciwiajc si obecnoci Marii wród uczniów „Szymon Piotr rzek do nich: Pozwólcie Marii nas opuci, gdy kobiety nie s warte ycia".
W „Ewangelii Filipa"21 Mari uwaa si za „symbol boskiej mdroci". Jednake wszystkie te teksty zostay ocenzurowane i uszczuplone o pewne fragmenty przez biskupów Rzymu, poniewa podwaay zasad wycznie mskiego kapastwa. Pawe w Pierwszym Licie do Tymoteusza nakazuje:
Kobieta niech si uczy w cichoci i w peni ulegoci. Nie pozwalam za kobiecie naucza ani wynosi si nad ma; natomiast powinna zachowywa si spokojnie.
(1 Tm2, 11-12)
Takie autorytarne wskazówki byy szczególnie uyteczne, poniewa maskoway istotne problemy. Kobiety miay by wykluczone za wszelk cen. Magdalena z czasem mogaby wyrosn ponad miar. Jako ona Jezusa bya nie tylko mesjask królow, ale matk spadkobierców. W sto lat po mierci spucizna Marii Magdaleny bya najwikszym zagroeniem dla penego lku Kocioa, który pomin nastpców Mesjasza na korzy sukcesji apostolskiej.
Kulty, które sprzeciwiay si rzymskiemu katolicyzmowi, i które Rzym nazywa pogaskimi i heretyckimi, wcale nie byy dzikie czy satanistyczne. Jednake w oczach Kocioa rzymskiego nabieray tych wszystkich cech, jako e równolegle z zasad msk akceptoway zasad esk. Wedug gnostyków Duch wity by eskim elementem wicym Ojca z Synem. Ale Rzym ogosi, e Trójca jest, Jednym Bogiem". I z tego powodu, chocia dokonano pewnych ustpstw na rzecz matki Jezusa, Marii (jako Matki Boej), nie bya ona czci boskiej Trójcy, deifikowanej wycznie wedle mskich poj.
Chrzecijastwo przyswoio sobie Boga Izraela w wyniku misji Jezusa, jak uczynili to gnostycy i nazarejczycy. Nazarejki dziaay cakiem swobodnie jako nauczycielki, uzdrowicielki, misjonarki i kapanki. Jednake w rodowisku chrzecijaskim bdcym pod wpywami Rzymu odebrano kobietom wszelkie moliwoci sprawowania kultu. Jedna z najwikszych sekt matriarchalnych z II wieku gosia wiar odziedziczon bezporednio od Marii Magdaleny, Marty i Heleny - Salome. Tertulian gniewnie potpi t grup:
Te heretyczki! Jak one mog! S na tyle bezczelne, e ucz, podejmuj spory, dokonuj egzorcyzmów, lecz i (moe) nawet chrzcz!
W sekciarskich wspólnotach ydowskich kobiety dugo byy wykluczone z edukacji, publicznego wyznawania wiary i jakiejkolwiek spoecznej czy politycznej dziaalnoci poza rodowskiem rodzinnym. Inaczej jednak rzecz si miaa w spoecznociach zhellenizowanych, których ideay byy inspirowane przez myl kulturow Grecji i Azji Mniejszej, gdzie kobiety na równi z mczyznami sprawoway kult Izydy. Za czasów Jezusa kobiety przechodziy emancypacj w Egipcie. Podobnie Rzymianki z bogatych warstw zaczynay angaowa si w interesy, polityk, literatur, matematyk i filozofi. Wyjtkiem by Koció rzymski, który pozbawi Jezusa królewskiej dynastycznej spucizny uosobionej przez Mari Magdalen.
Wiele z uczonych kobiet, które przewodziy grupom formalnie nazywanym heretyckimi, opierao si na pouczeniach ascetycznej sekty terapeutów z Kumran. Takie nauki byy przepojone pierwiastkiem duchowym (podczas gdy rzymska forma chrzecijastwa bya bardzo materialistyczna i w zwizku z tym element duchowy uwaano za ogromne zagroenie). Rzymska strategia przeciwko kobietom prowadzcym nauki wyraaa si prosto i jasno: s grzesznicami i maj podporzdkowa si wadzy witego Pawa. W cytowanym ju tu Pierwszym Licie do Tymoteusza Pawe pisze:
Bo najpierw zosta stworzony Adam, potem Ewa. I nie Adam zosta zwiedziony, lecz kobieta, gdy zostaa zwiedziona, popada w grzech.
(1 Tm 2, 13-14)
Wanie w owym czasie takie nauczycielki celowo nazwano „kobietami w szkaratach"22, w znaczeniu ladacznice. Koció ogosi wszystkie „nierzdnicami", a ta przekrcona nazwa pokutuje do dzisiaj.
Na pocztku II wieku w Kociele zacz si proces segregacji: mczyni sprawowali funkcje kapaskie, kobiety w milczeniu uczestniczyy w kulcie. Pod koniec wieku nawet tego zakazano, kobietom nie wolno byo uczestniczy w kulcie. Kada kobieta biorca udzia w praktykach religijnych bya nazywana „nierzdnic i czarownic".
Wedug „Ewangelii Marii" Lewita (Mateusz Annasz) wiód z Piotrem spór o prawa Marii Magdaleny: „Lecz jeli Zbawca uzna j godn, kime w rzeczy samej jeste ty, aby j odrzuca? Zbawca niewtpliwie zna j dobrze - dlatego kocha j ponad nas". Podobno w przeciwiestwie do Piotra i jego brata Andrzeja inni uczniowie zgadzali si z Lewit, gdy sowa Marii dodaway im otuchy i chtnie akceptowali jej nauki. Ewangelii, które ukazyway Mari w takim wietle, po prostu nie wczono do kanonicznego Nowego Testamentu. Co wicej, cztery Ewangelie, które si w nim znalazy, opracowywno stosownie do wymogów Kocioa. Ale ludzie przewanie wiedzieli o statusie Marii jeszcze przed ukazaniem si jakiejkolwiek oficjalnej Biblii. Tradycja, która zachowaa t wiedz, przeya w Brytanii i Francji okres gbokiego redniowiecza do pocztków drugiego tysiclecia, czasów, w których Maria Magdalena staa si „Nasz Pani", inspiratork pierwszych wypraw krzyowych i wielkich gotyckich katedr.
Jeli to prawda, jak Kocioowi udao si zdj jej posta z frontonu apostolskiej piramidy?
Po pierwsze Koció rzymski podkreli szczególnie wag dwóch fragmentów Biblii: Ksigi Rodzaju (3, 16) i Pierwszego Listu do Koryntian (11, 3). Obydwa s cytowane w pochodzcych z IV wieku Dekretach apostolskich. Pierwszy ustp opisuje sowa Pana Boga do Ewy o Adamie: „on za bdzie panowa nad tob". Cytat ze witego Pawa mówi: „gow ony [jest] m".
Nastpnie sporzdzono niezwyky nowy dokument opisujcy Mari Magdalen wedug Kocioa. Nazwany Zarzdzeniem apostolskim by w istocie zapisem wyimaginowanej rozmowy midzy apostoami po Ostatniej Wieczerzy. Cakiem przypadkiem stwierdza on (przeciwnie ni w Ewangeliach), e byy tam obecne Maria i Marta, przez co czciowo zaprzecza samemu sobie. Oto wyjtek z domniemanej rozmowy:
Jan rzek: Gdy Mistrz pobogosawi chleb i kielich i wypowiedzia sowa: Oto jest Ciao moje i Krew moja, nie poda ich kobietom, które byy z nami.
Marta rzeka: Nie poda ich Marii, bo ujrza, i wybucha miechem.
Na podstawie tej zmylonej opowiastki Koció ogosi, e pierwsi apostoowie stwierdzili, i owym kobietom nie dozwolono zosta kapankami, gdy nie potrafiy zachowa nalenej powagi! Istot tej rozmowy przyjto w postaci formalnej doktryny Kocioa i od tej pory Mari Magdalen uznano za osob niewierzc, która odmówia uczestnictwa w obrzdku religijnym.
O wiele wczeniej, okoo roku 180, biskup Klemens z Aleksandrii, Ojciec Kocioa, stwierdzi co wrcz przeciwnego:
Mczyni i kobiety s równej doskonaoci i mog przyjmowa te same polecenia i podlega tej samej dyscyplinie. Dla nas sowo ludzko obejmuje zarówno mczyzn, jak i kobiety i std te Chrystus nie jest rodzaju mskiego ni eskiego.
Na usprawiedliwienie swoich sów Klemens wyliczy wiele kobiet, które odznaczyy si w niedawnej historii, zwaszcza jeli chodzio o edukacj. Jego pogld szeroko popary wyksztacone warstwy spoeczestwa. Papie zarzdzi jednak póniej, e Klemens popeni bd; ogoszono z ogromn pewnoci siebie, e „kobieta nie moe by kapanem, bo nasz Pan by mczyzn"!
PANI JEZIORA
W 633 roku tajemniczy stateczek zawin do portu pónocnej Francji, Boulogne-sur-Mer. Na pokadzie nie przywieziono podrónych, lecz metrow statuetk Czarnej Madonny z dziecitkiem, oraz egzemplarz Ewangelii po syryjsku23. Nie wiadomo, skd ódka przypyna, ale jej pojawienie si wzbudzio niesychane poruszenie. Madonna - znana jako Matka Boska witej Krwi - staa si insygnium katedry Notre Dame w Boulogne, obiektem wielkiego uwielbienia a do momentu zniszczenia podczas rewolucji francuskiej.
Czarna Madonna z Boulogne wzmocnia w popularnych wyobraeniach zwizek midzy Mari i „morzem" (ac. mare). Emblemat „Maria z Morza" (zaczerpnity z póniejszych insygniów Boulogne) sta si oznak pielgrzymów przed epok Karola Wielkiego, a wersja tej samej oznaki trafia do Szkocji, zanim pieczcie herbowe stay si powszechne w Brytanii24. W jedenastowiecznej Szkocji port Edynburga, Leith, przyj wasne godo, obrazujce „Mari z Morza" i jej Graalowe Dzieci w odzi aglowej pod oson chmury. Byo to nawizanie do postaci Jakuba (Józefa z Arymatei), „Chmury" - Przywódcy Pielgrzymów25.
Z niewiadomego powodu badacze heraldyki uznali za stosowne zignorowa wag takich kobiecych emblematów; podobnie kompilatorzy drzew genealogicznych i rejestrów parów pomijaj linie kobiece. Szczególnie miao to miejsce w Brytanii w erze georgiaskiej i wiktoriaskiej. Moe pocztek obecnej ery Wodnika wyznaczy koniec dziejowej dominacji mczyzn. Dotychczas jednak wikszo wspomnianych prac powstaje w starym stylu. Tymczasem wystarczy przeprowadzi niewielkie badania, by przekona si, e ide noblesse uterine (przekazywanie szlachectwa w linii eskiej) uznawano od IV do XI wieku.
Ogólnie stwierdza si, e zwyczaj noszenia herbów rozpocz si w wieku XII. Cakiem moliwe, e byo tak w Brytanii, ale nie - Brytyjczycy s twórcami tej idei, jak kiedy chcieli nam wmówi czonkowie Kolegium Heraldycznego26. Sawne autorytety w tej dziedzinie, Kolegium Heraldyczne i Kolegium Herbowe, które powstay pod koniec XIV wieku, miay za zadanie kontrol rejestrów „herbowych". Kiedy rycerz by zmuszony nosi ozdobny herb, by mona go byo rozpozna, jako e od stóp do gów by osonity kolczug i zbroj. Flagi i inne emblematy okrelay rodzin i region. Ten zwyczaj ustali si wczeniej we Flandrii i pónocnej Francji.
Herb portu Edynburga, Leith, „Maria z Morza"
Niewielu ludzi w Wielkiej Brytanii ma insygnia datujce si wczeniej ni na wiek XII, dotyczy to szczególnie osób nie majcych przodków feudaów. Emblemat portu Leith jest wic wyjtkowy pod wzgldem daty i niefeudalnej, kobiecej treci.
Bogato iluminowany manuskrypt arcybiskupa Rbana Maara The Life of Mary Magdalene27 ma pidziesit rozdziaów w szeciu tomach, m.in. opowiada nam, jak Maria, Marta i ich towarzysze opucili
brzegi Azji i popychani askawym wschodnim wiatrem podróowali przez Morze (ródziemne) miedzy Europ i Afryk pozostawiajc miasto Rzym i cay ld Italii po prawej (na pónocy). Potem szczliwie zmienili kurs na prawo (ku pónocy) i przybyli do miasta Marsylia w galijskiej prowincji Vienne, gdzie rzeka Rodan wpywa do morza. Tam - gdy tylko zwrócili si do Boga, Wielkiego Króla caego wiata - rozstali si.
W bibliotekach paryskich przechowywane s staroytne rkopisy, starsze ni dzieo Maara, które stanowi wiadectwo z czasów ycia Marii. Jej misja w Prowansji jest wspomniana w hymnie z VII wieku (wydanym powtórnie w przebadanych archiwach, nazywanych Acta Sanctorum, opublikowanych po raz pierwszy w wydaniu popularnym w XVII w. przez jezuit Jeana Bollanda)28. Twierdzi si, e towarzyszki Marii, Mari-Salome (Helena) i Mari Jakub (on Kleofasa) pochowano w krypcie Les Saintes Maries w Camargue. Na dugo przed wzniesieniem w IX wieku tego kocioa, sta tam inny. Miejsce nazywao si Sanctae Mariae de Ratis. W pobliu obecnej nawy gównej znajduj si fragmenty rzeby „Marii z Morza".
Wizerunki Marii Magdaleny podkrelaj jej zwizki z Gali. Na malowidle Henriego de Guadermarisa w dziewiciowiecznym kociele Les Saintes Maries Marie pojawiaj si na maej ódce u brzegów Prowansji. Obraz pokazano w Salonie Paryskim w 1886 roku. Inny sawny obraz o podobnej tematyce to The Sea Voyage Lukasa Mosera, cz ozdobionego patkowym zotem i srebrem otarza w parafii katolickiej pod wezwaniem Sw. Marii Magdaleny Tiefonbrohn (poudniowe Niemcy).
Maria bywa take portretowana, gdy przemieszcza si nad ziemi w drodze do niebiaskiego owiecenia (apokryficzna opowie kazaa jej przeywa to codziennie) lub jest niesiona na zachód podczas Objawienia. Doskonaym przykadem tego stylu obrazowania jest Maria Magdalena unoszona przez anioów. To dzieo Giovanniego Lanfranki z okoo 1606 r. w Galleria Nazionale di Capodimente w Neapolu ukazuje nag Magdalen wraz z trzema amorkami szybujc nad pustym krajobrazem Europy.
Szcztki Marty spoczywaj w Tarascon, we francuskim departamencie Vienne. Inskrypcja Ludwika XI z 1482 roku odwouje si do wizyty króla Merowingów Chlodwiga przy tym grobowcu pod koniec V wieku. Szcztki Marii Magdaleny przechowano w opactwie witego Maximusa, 48 km od Marsylii. W 1279 roku Karol II, król Sycylii, hrabia Prowansji, oddzieli czaszk i ko ramienia, aby umieci je w zoto-srebrnej szkatule, gdzie spoczywaj do dzisiaj29. Cz szkieletu i prochów Marii trzymano w urnie, ale zostay zniszczone podczas rewolucji francuskiej.
„Pieczara samotnoci" Marii znajduje si w pobliu La Sainte Baume. To t pieczar odwiedzi w 1254 roku de Joinville wracajc z siódmej wyprawy krzyowej z królem Ludwikiem IX. Nastpnie napisa:
przybyem do miasta Aix-en-Provence, by uczci bogosawion Magdalen, która spoczywa o dzie drogi stamtd. Udalimy si do miejsca zwanego Baume. na bardzo stromej i spkanej skale, w której podobno wita Magdalena dugo przebywaa jako pustelnica.
Trzy wieki wczeniej Wuillermus Gerrdu, markiz Prowansji, przyby z pielgrzymk do jaskini. Wyniosy koció - grota w La Sainte Baume - z rónymi otarzami i posgiem Marii Magdaleny - dugo przyciga pielgrzymów.
Aix-en-Provence, gdzie Maria Magdalena zmara w 63 roku, dawniej nosio nazw Acquae Sextiae30. Zyskao miano od gorcych róde. Acqs to znieksztacone redniowieczne aciskie aquae (wody), czasem aquense. W tradycji langwedockiej Maria jest pamitana jako la Dompna del Aquae, „Pani Wód". Dla odmiany bywa równie, jak widzielimy, nazywana „Mari z Morza". Ale zawsze jest kojarzona z wod. Gnostykom (jak i Celtom) kobiety, którym oddawano cze bosk, wizano czsto z jeziorami, ródami, wodospadami i strumieniami. Gnosis (wiedza) i Mdro czsto s czone z kobiecym Duchem witym, który „unosi si nad powierzchni wód" (Rdz 1, 2). Uwaano, e Duch wity Sophii wcieli si w Mari Magdalen.
We wczeniejszym rozdziale pisalimy31, e kapanów z okresu Ewangelii dokonujcych chrztu nazywano „Rybakami". Gdy Jezus zosta dopuszczony do kapastwa32 na wzór Melchizedeka, otrzyma miano „Rybaka". Dynastyczna linia domu Judy staa si wyjtkow dynasti kapanów-królów - lub, jak zrcznie okrela nastpców Jezusa mdro Graala, Królami Rybakami.
Linia od Jezusa i Marii, która wyonia si dziki Królom Rybakom, zachowaa macierzyski duch Aix i staa si „rodzin wód" - domem Acqs.
Ta rodzina bya sawna w Akwitanii - okrgu, którego nazwa równie pochodzi od aquae (woda). Podobnie nazwa miasta na zachód od Tuluzy, Dax33. Tu merowingowa34 ga rodziny wywodzca si od Jezusa przez Królów Rybaków osigna godno hrabiów Tuluzy i Narbonne, i ksit Septymanii (regionu midzy Francj i Hiszpani)35. Inna ga, po kdzieli, uzyskaa dziedzictwo celtyckiego Kocioa Awalonu, a Viviane del Acqs na pocztku V wieku przysugiwa dziedziczny tytu wielkiej królowej. W Bretanii odpowiednia linia prowansalskiego domu del Acqs po mieczu zostaa hrabiami de Lon Acqs, wywodzc si od prawnuczki Viviane I, Morgany.
Od XII wieku, kiedy to Chretien de Troyes napisa opowie Ywain and the Lady of the Fountain - w którym Lady (Pani) odpowiada la Dompna del Aquae - dziedzictwo Acqs przewija si w literaturze powiconej królowi Arturowi i rycerzom Okrgego Stou.
Dziedzictwo jest centraln kwesti tego zagadnienia, wie si te bezporednio ze „witymi wodami", które cz si z Ksig Rodzaju, Sophi i nasz Magdalen. W roku 1484 Morte d'Arthur sir Thomas Malory usun rónic, dokonujc fonetycznej asymilacji: z del Acqs do du Lac (fr. „z jeziora"). Rezultat by taki, e w wersji przetumaczonej Viviane II (Lady of the Fountain i matka Lancelota del Acqs) staa si Lady of the Lake (Pani z Jeziora).
Na dalszych kartach tej ksiki stopniowo uka si róni potomkowie Jezusa i jego brata Jakuba. Odkryjemy równie, czemu arturiaskie romanse i mdro Graala przetrway mimo zarzutów herezji nieustannie wysuwanych przez Koció.
Zaczniemy od brata Jezusa, Jakuba Sprawiedliwego, lepiej znanego jako Józef z Arymatei.
10
JÓZEF Z ARYMATEI
JÓZEF (JAKUB) W GLASTONBURY
W roku 1601 w Annales Ecclesiasticae watykaski bibliotekarz kardyna Baronius zapisa, e Józef z Arymatei przyby do Marsylii w 35 roku. Potwierdziy to o wiele wczeniejsze kroniki Gildasa III (516-570), którego De Excidio Britanniae stwierdza, e zasady chrzecijastwa przyszy do Brytanii w ostatnich dniach cesarza Tyberiusza, który zmar w roku 37. Nawet przed Gildasem tacy wybitni duchowni jak Euzebiusz, biskup Cezarei1 (260-340) i w. Hilary z Poitiers (300-367) pisali o dawnych apostolskich wizytach w Brytanii. Lata 35-37 to najwczeniejsze zapisane daty ewangelizacji. Odpowiadaj okresowi niebawem po Ukrzyowaniu - zanim Piotr i Pawe przybyli do Rzymu i zanim pojawiy si kanoniczne Ewangelie.
[???]
Wan postaci tego okresu w Galii by w. Filip2. Wedle Gildasa i Williama z Malmesbury doprowadzi on do wysania Józefa do Anglii. De Sancto Joseph ab Arimathea stwierdza, e „Pitnacie lat po wniebowstpieniu (czyli w roku 63) przyby (Józef) do Filipa Apostoa wród Galów". Frekulfus, biskup Lisieux z IX wieku, napisa, e w. Filip zosta posany z misj od Galów do Anglii, „aby zanie tam dobr nowin sowa ycia i gosi wcielenie Jezusa Chrystusa".
Józef przyby do West Country (zachodniej czci obecnej Anglii). Towarzyszyo mu dwunastu misjonarzy. Zostali oni przyjci z pewnym sceptycyzmem przez tubylców, Brytów, ale król Arviragus z Silurii, brat Caractacusa pendragona przywita ich z serdecznoci i zainteresowaniem. Po naradzie z innymi wodzami przyzna Józefowi dwanacia hidów ziemi w Glastonbury. Hide to obszar, z którego jedna rodzina dysponujca jedn soch moe wyy przez rok. W Somerset (okrg Glastonbury) odpowiada to okoo 48,4 hektara. Tu zbudowali niezwyky kocióek, miniatur hebrajskiej Arki Przymierza3. To nadanie utrzymao si przez wieki, jak potwierdza Doomsday Book z 1086 r. „Koció w Glastonbury mia na wasne dwanacie hidów, od których nigdy nie paci podatku". W czasach Józefa chrzecijaskie kaplice byy ukryte pod ziemi w katakumbach Rzymu - ale oto w Glastonbury, w Brytanii, staa kapliczka z plecionki oblepionej glin, wzniesiona ku czci w. Marii, szczycca si mianem pierwszego naziemnego chrzecijaskiego kocioa na wiecie4.
Nastpnie obok kaplicy powsta klasztor, Anglosasi przebudowali cao w VIII wieku. Po katastrofalnym poarze w 1184 r. Henryk II, król Anglii, przyzna spoecznoci duchownej prawa odnowiciel-skie, w których o Glastonbury mówiono „matka i miejsce pochów - ku witych, zaoone przez uczniów samego naszego Pana"5. W owym czasie wzniesiono kamienn kaplic ku czi Matki Boskiej. Póniej cao rozrosa si w potne opactwo benedyktyskie, ustpujce wielkoci i znaczeniem jedynie opactwu westmin-sterskiemu. Wród wanych osobistoci zwizanych z Glastonbury by w. Patryk, pierwszy opat w V wieku i w. Dunstan, opat w latach 940-946.
Poza relacjami o dziejach Józefa z Arymatei w Glastonbury, inne mówi o jego zwizkach z Gali i handlem miedzi na obszarze Morza ródziemnego. John z Glastonbury (XIV-wieczny kompilator Glastoniencis Chronica) i John Capgrave (genera zakonu augustynianów w Anglii w latach 1393-1464) cytuj ksik znalezion przez cesarza Teodozjusza (rzdzi 375-395) w pretorium jerozolimskim. De Sancto Joseph ab Arimathea Capgrave'a opowiada nam, jak ydowska starszyzna uwizia Józefa po Ukrzyowaniu. Jest to równie opisane w apokryficznych Dziejach Piata. Biskup Grzegorz z Tours (544-595) wspomina w Historii Franków o uwizieniu Józefa po Ukrzyowaniu. A w XII wieku jest to wspomniane kolejny raz w Josepf d'Arimathie burgundzkiego kronikarza Graala, Roberta z Boron.
Magna Glastoniensis Tabula i inne rkopisy twierdz, e Józef uciek i zosta uaskawiony. Kilka lat póniej by w Galii z bratankiem Józefem, chrzczonym przez Filipa Apostoa. Mody Józef (drugi syn Jezusa i Marii) by tradycyjnie nazywany Jozefat (lub Josephus) - którego to imienia bdziemy si trzyma w tej ksice, aby odróni go od Józefa z Arymatei.
Ogromn ilo pism i pamitek wielkiej wartoci zniszczy poar Glastonbury w roku 1184. Inne zagubiy si podczas upienia klasztorów po rozwizaniu zakonów za czasów Tudorów. W trakcie tego ostatniego epizodu opat Richard Whiting z Glastonbury zosta zamordowany (1539 r.) przez brutalnego oprawc Henryka VIII. Szczliwie uratowano kopie pewnych wanych rkopisów. Jeden z nich (przypisywany Gildasowi III) nazywa Józefa z Arymatei noble decurio. Biskup Raban Maar (IX wiek) podobnie nazywa go noblis decurion. Decurio by to zarzdca kopal, termin ten powsta w Hiszpanii, gdzie ydowscy kowale pracowali w sawnych kuniach Toledo od VI wieku p.n.e.6 Nie jest wykluczone, e ta dziaalno Józefa bya jedn z przyczyn hojnego nadania ziemi przez króla Arviragusa7. Przecie Józef by dobrze znanym handlarzem metali i kowalem (jak i dwie starotestamentowe postaci Tubal-Kain i Hiram Abiff - obaj wspominani przez wspóczesnych wolnomularzy).
De Sancto Joseph stwierdza, e gliniany kocióek Józefa z Arymatei, wzniesiony pod wezwaniem w. Marii, powicono „31 lat po mce naszego pana" (64 r.). Zgadza si to z dat 63 roku wyznaczajc jego zbudowanie, jak podaje William z Malmesbury. Ale biorc pod uwag, e wzniesiono go pod wezwaniem w. Marii, zarysowuje si tu pewna sprzeczno, skoro powicono go bowiem (jak si wydaje) matce Jezusa, Marii, nastpioby to jakie 15 lat po jej wniebowziciu i cae stulecia przed kultem Matki Dziewicy. Wielu sugerowao, e dawna kaplica moga by raczej powicona archanioowi lub nawet samemu Jezusowi. Ale (jak potwierdza Chronica Mateusza Paryskiego z przeomu XII i XIII wieku) rok 63 to data mierci innej Marii - Marii Magdaleny.
Wród wizyt Józefa w Brytanii dwie miay wielkie znaczenie dla Kocioa i byy póniej opisywane w korespondencji wielu braci zakonnych i duchownych. Pierwsza (relacjonowana przez kardynaa Baroniusa) nastpia po ujciu Józefa przez Sanhedryn, po Ukrzyowaniu. Ta wizyta w roku 35 wie si dokadnie z opisami pobytu w. Jakuba Sprawiedliwego w Europie - co nie jest sprzeczne, jako e Józef z Arymatei i w. Jakub to jedna i ta sama osoba. Wielebny Lionel S. Lewis (proboszcz Glastonbury w latach dwudziestych XX wieku) opierajc si na swych annaach, równie potwierdza, e w. Jakub by w Glastonbury w 35 r. Druga wizyta Józefa nastpia po ukamienowaniu i ekskomunice (duchowej mierci) Jakuba Sprawiedliwego w Jerozolimie8. Cressy, benedyktyn yjcy po okresie reformacji, pisze:
W czterdziestym pierwszym roku chrystusowym (tj. 35 r. n.e.) w. Jakub powróci z Hiszpanii, odwiedzi Gali, Bretani i pewne miasta Wenecji, gdzie gosi Ewangeli. Powróci do Jeruzalem, by omówi z Bogosawion Dziewic i w. Piotrem sprawy wielkiej wagi.
„Sprawy wielkiej wagi" to podjcie decyzji, czy nieobrzezani poganie powinni pozosta w Kociele nazarejskim. Jako pierwszy biskup Jerozolimy brat Jezusa, Jakub, przewodniczy posiedzeniu Rady rozsdzajcemu t kwesti.
Wiele starych poda wie w. Jakuba z Sardyni i Hiszpani, ale czsto odwouj si do niewaciwego Jakuba. Dzieje si tak gównie dlatego, e aposto Jakub Boanergas (czasem nazywany Jakubem Wikszym, w odrónieniu od Jakuba Alfeusza - Mniejszego) znik nieoczekiwanie z Nowego Testamentu. Nieporozumienia spowodowane pozornymi anomaliami i podwójne zapisy dotyczce Józefa z Arymatei i w. Jakuba Sprawiedliwego doprowadziy do sporów midzy biskupami na soborze w Bazylei w 1434 r. W ich wyniku poszczególne kraje zdecydoway si trzyma rónych poda. Std „w. Józef" jest najbardziej pamitany w poczeniu z histori Kocioa w Brytanii, podczas gdy „w. Jakuba" czci si w Hiszpanii. Mimo tego angielskie wadze poszy na kompromis czc jego osob z monarchi i królewski dwór w Londynie sta si paacem w. Jakuba.
Spór biskupów w Bazylei by nastpstwem wczeniejszych sporów, które miay miejsce na soborze w Pizie w roku 1409; dyskusja dotyczya wówczas hierarchii wiekowej narodowych Kocioów Europy. Do pierwszestwa pretendoway Anglia, Francja i Hiszpania. Orzeczono, e najstarszym Kocioem narodowym Europy jest Anglia, gdy Józef/Jakub zbudowa koció w Glastonbury statim post passionem Christi (niebawem po mce Jezusa Chrystusa). Od tej pory monarch Francji tytuowano „jego arcychrzecijaska mo", podczas gdy w Hiszpanii zwracano si do króla „jego arcykatolicka mo". Zaciekle kwestionowany tytu „jego arcywitobliwa mo" zarezerwowano dla króla Anglii9. Zapis debaty Disputatio super Dignitatem Angliea et Galliae in Concilio Constantiano - potwierdza, e Anglia wygraa, poniewa uznano, e po pierwsze Arviragus da witemu ziemi w West Country, a po drugie Józef/Jakub zosta pochowany w Glastonbury. Supozycji, e inny w. Jakub (Boanerges, Jakub Wikszy) móg odwiedzi Hiszpani, nie rozpatrywano w trakcie debaty.
Dlaczego wic skoro Józefa/Jakuba pochowano w Glastonbury, cysterskie Estoire del Saint Graal twierdzi, e by on pochowany w „opactwie Glais w Szkocji"? Sprzeczno jest tylko pozorna, gdy w okresie, gdy zmar Józef, szkoccy Galowie nie osiedlili si jeszcze w Western Highlands [Zachodnich Wyynach] (Dalriadii), ale tworzyli plemienn populacj Pónocnej Irlandii (Ulsteru) przenikajc ku poudniowo-zachodniej Brytanii. Obszary West Country zamieszkane przez dawnych Szkotów nazywano czsto Szkocj [Scotland - dos. ziemia Szkotów], podczas gdy pónocny kraniec Brytanii nazywano Kaledoni. Co wicej, sowo glais - tak czste w starych szkockich nazwach - pochodzi z irlandzkiego jzyka celtyckiego (strumie, ruczaj). Np. Douglas [popularne szkockie nazwisko] pochodzi od dubh glais (ciemny strumie). Dawne Glastonbury znajdowao si midzy bagnistymi kami i nazywano je Isle of Glais [Wyspa na strumieniu]. Miejscem pochówku Józefa byo „opactwo Glais", co oznaczao opactwo Glastonbury10.
W I wieku gówne tereny Brytanii (Anglia, Szkocja i Walia) ogólnie nazywano Albion. Irlandczycy nazywali je Alba - imieniem obejmujcym Póniej wycznie pónocn Szkocj, po tym jak irlandzcy Szkoci osiedlili si na Western Highlands Dalriadii. Do 900 r. Alba przeszo w Albany, a alternatywna nazwa Scotland (lub Scotia)11, pojawia si wiek póniej.
SENIORAT GRAALA
Tytu „Józefa" (hebr. Yosef, znaczy „on pomoe") przyznawano najstarszemu synowi kadego pokolenia z linii Dawida. Kiedy spadkobierca dynastii w domu Judy (o dowolnym wasnym imieniu) stawa si „Dawidem", jego najstarszy syn (nastpca tronu), stawa si „Józefem" (a znaczenie „on pomoe" wskazywao jego prawo do dziedzictwa korony). Jeli w czasie przekazania tytuu „Dawida" nie byo syna (lub nie osign on jeszcze 16 lat), wtedy najstarszy brat „Dawida" czasowo otrzymywa tytu „Józefa". By on przekazywany gównej linii, gdy syn osiga stosowny wiek.
W obrbie judaistycznych linii królów, kapanów, anioów i patriarchów byy liczne dynastyczne i dziedziczne miana, czone z tytuami urzdowymi i stanowiskami. I tak kada liczca si osoba bya znana pod kilkoma rónymi imionami, zalenie od kontekstu. Jak widzielimy, Mateusza z racji czynnoci urzdowych nazywano Lewit. Zachariasz by sadokit i std te w linii anioów - Michaem. Jonatan Annasz (czasem nazywany Natanaelem) by równie Jakubem Alfeuszem (Jakubem w linii Dawida), ale dodatkowo Eliaszem. Std te w obrbie tej hierarchicznej patriarchalnej struktury Jakub Sprawiedliwy12, brat Jezusa, z czasem jest nazwany Józefem z Arymatei (Rama-Theo) - Józefem, „jego bosk wysokoci". W odmiennych okolicznociach, oczywicie, byli inni „Józefowie z Arymatei".
Nowy Testament poza bardzo ogólnikowymi wzmiankami nie podaje wskazówek, jaki zwizek z rodzin Jezusa ma czstka Arymatea. Ewangelie nie mówi te nic o wieku Józefa. Natomiast poza Pismem witym, w popularnych przekazach Józef jest uznawany za stryja matki Jezusa, Marii (a wic jest opisywany jako stryjeczny dziadek Jezusa). Malowida i ksiki z ilustracjami konsekwentnie przedstawiaj go w latach trzydziestych I wieku n.e. jako osob starsz. Wiele róde pisanych mówi, e Józef przyby do Glastonbury 30 lat póniej; Church History Cressy'ego, która obejmuje zapiski z klasztoru Glastonbury, stwierdza, e Józef z Arymatei zmar 27 lipca 82 roku.
Jeli matka Jezusa, Maria, urodzia si w 26 roku p.n.e., miaaby 19 lat, gdy Jezus przyszed na wiat. W okresie Ukrzyowania liczyaby sobie okoo 58 lat. Gdyby Józef by jej stryjem, byby, przypumy, okoo 20 lat starszy od niej - w czasie Ukrzyowania dobiegaby 75 lat. Jak wic jest moliwe, by 30 lat póniej (w wieku ponad 100 lat) mia zacz cakiem nowe ycie jako ewangelista i decurio [czonek rady miejskiej] na Zachodzie?
Wyliczanie to pozwala nam sdzi, e okrelenie „Józef z Arymatei" ma tu znaczenie dziedziczne. I tak, Józef z okresu Ukrzyowania by Jakubem Sprawiedliwym, urodzonym w l roku n.e. Zmar w roku 82, dwadziecia lat wczeniej ekskomunikowano go urzdowo w Jerozolimie.
Moglimy si przy tej okazji przekona, e nie mona polega na biblijnych opisach przeszoci i rodziny Marii, matki Jezusa. Koció uznaje Mari za niepokalanie poczt. Gówne róda dotyczce Marii to nie kanoniczne Ewangelie, ale apokryfy: Ewangelia Marii i Protoewangelia. Wielu wybitnych artystów opisujc ycie i rodzin Marii brao za podstaw wanie wymienione ksigi, np. Albrecht Durer, malujc sawne Spotkanie Anny i Joachima (rodziców Marii). Za najbardziej wyczerpujce dzieo na ten temat przyjo si uznawa La leggenda de Sant' Anna Madre delia Gloriosa Vergine Maria, e di San Gioacchino (Opowie o w. Annie, matce bogosawionej Dziewicy Maryi i o w. Joachimie). To dzieo czy jej rodziców z królewskim domem Izraela, ale nie wspomina, jakoby Józef z Arymatei by jej stryjem.
To XI-wieczna bizantyjska idea sprawia, e Koció wysun pogld, e Józef by stryjem Marii. Wczeniej nie ma o tym adnej wzmianki. Idea zrodzia si w czasach, w których ostrone i lkliwe synody uznaway, co powinno si zaliczy do Nowego Testamentu. Dopóki Józefa z Arymatei nie umieszczano w linii rodu Dawida i nie czono go z gówn lini mesjask, dopóty jego nastpcy nie mogli zagrozi samozwaczej apostolskiej strukturze rzymskich biskupów.
Ta strategia sprawia równie, e ycie syna Jezusa i Marii, Jozefata, z tych samych powodów ukryto przed Zachodem. By przedstawiany jako syn Józefa z Arymatei, czasami bratanek (którym rzeczywicie by). Ani jako syn Józefa, ani jako jego bratanek nie stanowi zagroenia dla ortodoksyjnych interpretacji Kocioa. Natomiast zarówno jako syn, jak i bratanek Józefa z Arymatei mia faktyczn podstaw, by dziedziczy tytu Rama-Theo (z Arymatei). Gdy Jezus sta si „Dawidem", jego brat Jakub zosta „Józefem" („Józefem z Arymatei"). Zmienio si to dopiero, gdy Jezus (starszy syn Jezusa i Marii) osign wiek, w którym móg odziedziczy tytu. Po mierci Jezusa Chrystusa jego najstarszy syn, Jezus Justus, przyj rol „Dawida", króla z linii dawidowej. Modszy syn, Jozefat (nowy brat „Dawida") sta si Józefem i nastpc tronu - tytularnym Rama-Theo (z Arymatei). Ale a do tego czasu, gdy jego brat Jezus II Justus (zwany, wedle mdroci Graala, Gais lub Gesu) przebywa w Rzymie i Jerozolimie, ojczymem i prawnym opiekunem Jozefata by jego stryj Jakub (Józef z Arymatei).
Pierworodnym synem Jezusa Justusa by Galains (wedle tradycji Graala, Alain)13. Zgodnie z tradycj dynastycznego stanu maeskiego (por. rozdzia III), Jezus Justus zawar pierwszy lub we wrzeniu 73 roku. Jego on bya wnuczka Nikodema. Spucizna królewskiej linii Dawida (która z czasem przybraa nazw „seniorat Graala") bya obiecana Galainsowi i zostaa mu formalnie przekazana przez stryja i opiekuna, Jozefata. Ale Galains przyj celibat i zmar bezpotomnie. Dziedzictwo Graala powrócio wic do modszej linii Jozefata, tytu odziedziczy wic jego syn, Jozue14, od którego pochodz Królowie Rybacy (kapani-królowie)15.
Jak widzielimy16, Józef z Arymatei przebywa w Brytanii ze starszym synem Marii, 12-letnim Jezusem Justusem, w roku 49. To wydarzenie jest dobrze utrwalone w tradycji West Country i opisane w sawnej pieni Williama Blake'a Jeruzalem. S opowieci, jak to modszy Jezus przechadza si po wybrzeu Exmoor i uda si do Priddy, wioski w Mendip. Poniewa królewskie stopy faktycznie „przemierzay angielskie zielone góry" (chocia raczej stopy syna ni ojca) z czasem w poudniowej cianie kaplicy Glastonbury pod wezwaniem w. Marii umieszczono kamie ku pamici jego rodziców, Jezusa i Marii Magdaleny. Ten kamie, który pozostaje na miejscu oryginalnej kaplicy z I wieku, ma inskrypcj „Jezus Maria" i z czasem jako jedna z najbardziej czczonych pamitek sta si „stacj modlitwy" redniowiecznych pielgrzymów. Oryginaln kaplic zaczto wznosi w 63 roku, zaraz po mierci Marii Magdaleny i wszystkie stare annay17 stwierdzaj, e Jezus powici kaplic „osobicie, na cze swojej matki". Std te kaplica Glastonbury zostaa powicona Magdalenie (nie matce Jezusa Chrystusa, Marii) przez jej najstarszego syna, Jezusa Justusa, w roku 64.
TARCZA NAJGODNIEJSZEGO
Zanim Maria Magdalena zmara w 63 r., jej syn, Jozefat, zosta biskupem Saraz. W Morte d'Arthur Malory'ego Saraz (Sarras) wystpuje jako królestwo Ewalaka, wspomniane jest w opowieci o Galaadzie, synu Lancelota. Opowie zaczyna si, gdy Galaad dziedziczy cudown tarcz Chrystusa i spotyka tajemniczego Biaego Rycerza:
W jaki czas potem przyby Galaad i biay rycerz czeka go przy pustelni. Przywitali si nawzajem dwornie:
- Panie - rzek sir Galaad - czy tarcza ta sprawia wiele cudów?
- Panie - odpar rycerz - zdarzyo si po mce naszego pana, Jezusa Chrystusa, trzydzieci dwa lata temu, e Józef z Arymatei, agodny rycerz, który zdj by z Krzya Pana naszego, Jezusa Chrystusa, wyruszy z Jeruzalem z wielk grup swoich bliskich. I szli w wielkim znoju, a dotarli do miasta, które wieczy Sarras. A w teje samej godzinie, w której Józef zawita do Sarras, by tu pewien król, zwany Ewalak, który wszcz by wielk wojn przeciwko Saracenom, a zwaszcza jednemu Saracenowi, bdcemu kuzynem króla Ewalaka, bogatemu królowi i potnemu, który noc wkroczy na ow ziemi, a imi jego byo Tolleme le Feintes.
Sarras (Saraz) byo to Sahr-Azzah na wybrzeu Morza ródziemnego18. Lepiej znane pod nazw Gaza byo niegdy centrum filistyskim, w którym Samson spotka swoje przeznaczenie.
Nie ma zapisków o królu Ewalaku, ale to imi jest literackiem wariantem tytuu Avallach, co potwierdzaj liczne genealogie królów i witych. Miao róne formy - Abalech, Arabach i Amalech - lecz wszystkie byy znieksztacon postaci egipsko-greckiego Alabarch. Poza tym nie jest to imi (ani w znaczeniu dosownym, ani rodowym), ale tytu. w. Hieronim (ok. 340-420) tumacz Biblii na acin, stwierdza, e Tyberiusz Aleksander, prokurator Judei od 46 roku, by synem Aleksandra Lyzimachusa, Alabarchy Aleksandrii. W zasadzie (chocia pod wzgldem politycznym stosowao si do sdziów od-Powiedzianych za utrzymanie sprawiedliwoci wród ydów) sowo Alabarch wskazywao naczelnika spoecznoci (wodza).
Saraceski nieprzyjaciel wspomniany powyej to Tolleme le Feintes (Tolemeusz Faszywy) wymieniony równie w Dawnych dziejach Izraela Józefa Flawiusza:
Tolemeusz, arcyzbójca, po pewnym czasie zosta do niego przyprowadzony w wieach i city; ale wczeniej wiele zego uczyni w Idumei i Arabii.
T osob, do której przywiedziono z Saraz Tolleme/Tolemeusza, by prokurator Judei, Kuspiusz Fadus (poprzednik Tyberiusza Aleksandra), który nakaza egzekucje Tolleme'a okoo 45 roku.
Dalej Biay Rycerz opowiada, jak biskup Jozefat poinformowa króla Ewalaka, e czeka go nieuchronna mier z rki Tolleme'a, chyba e „porzuci swoj wiar w stare prawa i uwierzy w nowe prawa.
I naonczas ukaza mu suszne prawo witej Trójcy". Ewalak natychmiast si nawróci i ukazano mu Tarcz Najgodniejszego, po czym pokona Tolleme'a19. Nastpnie Jozefat ochrzci króla Ewalaka, zanim uda si do Brytanii, by gosi Dobr Nowin.
Sia biaej tarczy ley w jej czerwonym krzyu i niesionej przed ni mistycznej zasonie z wizerunkiem Jezusa. Jest to wspomnienie nawrócenia syna cesarza Wespazjana. Jak mówi o tym Vindicta Sahatoris, zosta on wyleczony z trdu dziki eterycznej zasonie z wizerunkiem Mesjasza20.
W kocu Biay Rycerz przekazuje, e na polecenie Jozefata tarcz umieszczono na przechowanie u witego pustelnika Nascjana. Po jego mierci tarcza spocza w opactwie i wreszcie odzyska j sir Galaad. „Od tej pory (wedle sów umierajcego biskupa Jozefata) ostatni z mojego rodu bd nosi j na szyi, by doprowadzia do wielu cudownych czynów". W De Sancto Joseph i w kilku innych ródach Nascjan (lub Nascjon) nie jest opisany jako pustelnik, ale ksi Medów. Historyczny Nascjon, ksi Septymanii (pas wzdu Morza ródziemnego od Prowansji do Pirenejów) by przodkiem Merowingów, królów Franków (y w V wieku), a wród jego nastpców byli te seneszelowie Dol i Dinan (Xl wiek). Ci potni majordomowie Bretanii pochodzili od matki Lancelota Viviane II del Acqs, królowej Awalonu i byli poprzednikami najpotniejszych linii wszystkich desposynes - królewskiego szkockiego domu Stewartów.
MISJE APOSTOLSKIE NA ZACHODZIE
Mari Magdalen wspiera w Prowansji wielki przyjaciel jej ma, Szymon Zelota, który nie bdc duej Ojcem („Abrahamem") przyj tytu nadany mu przez Jezusa po „wskrzeszeniu" - Abrahamowego sugi Eliazara (lub azarza). Pod tym imieniem sta si pierwszym biskupem Marsylii. Jego posg znajduje si u witego Wiktora, Wyjcie z nawy kocioa prowadzio do podziemnej kaplicy zbudowanej w IV wieku przez mnichów kasjanitów, starej krypty celowo zbudowanej w miejscu przebywania azarza i pilnie strzeonej przez mnichów za dawnych czasów. To wanie azarz - znany równie jako „Wielki" lub Maximus - pochowa Mari Magdalen w alabastrowym sarkofagu u witego Maksymina w 63 roku. Wczeniej by przez jaki czas w Jerozolimie i Antiochii, a po mierci Marii znów uda si do Jerozolimy i Jordanii, zanim wróci, by poczy si z Józefem z Arymatei.
W Brytanii azarz jest lepiej znany pod apostolskim imieniem Szymon Zelota. Nicefor (758-829), patriarcha Konstantynopola i historyk Bizancjum, pisa:
w. Szymon, przezwany Zelota [...] podróowa przez Egipt i Afryk, nastpnie Mauretani i ca Libi, goszc ewangeli. I tej samej doktryny naucza ludy Zachodniego Morza i wysp zwanych Brytani.
Prawie pi wieków wczeniej biskup Tyru, Doroteusz, pisa w Synopsis de Apostole z 303 r.: „Szymon Zelota gosi Chrystusa w caej Mauretanii i do tego Afryce. Wreszcie zosta ukrzyowany, city i pogrzebany w Brytanii". Annales Ecclesiasticae kardynaa Baroniosa (1601 r.) potwierdzaj mczestwo Szymona w Brytanii. Ukrzyowali go Rzymianie pod dowództwem Katusa Decianusa w Caistor, Lincolnshire. Na osobiste yczenie witego jego doczesne szcztki pogrzebano obok Magdaleny w Prowansji.
Z Józefem z Arymatei jest zwizany wuj Heroda Agrypy, Arystobul, szczególny sprzymierzeniec Marii Magdaleny, gdy cieszya si protekcj rodu Herodów w Vienne, w okolicach Lyonu21. Niektórzy komentatorzy sugeruj, e modszy Arystobul (drugi maonek zabójczym, tancerki Salome) by sprzymierzecem Marii, ale dziaa wtedy jako regent króla w Armenii Mniejszej. Waciwy Arystobul jest opisany w tekstach, które lokalizuj go w Brytanii; sumiennie nazywaj go Arwystli Hen (Aristobulos Stary) i miasto Arwystli w Powys zyskao po nim nazw. By bratem Heroda Agrypy I, Heroda z Chalkis i Herodiady (matki Salome).
Pisma rzymskiego duchownego Hippolitusa (ur. okoo 160 r.) wymieniaj Aristobulosa jako biskupa Brytów. Cressy utrzymuje, e na biskupa Brytanii wywici go sam w. Pawe. Greckokatolickie Martyrologium utrzymuje, e Arystobula umczono w Brytanii „po tym, jak budowa kocioy i wywica diakonów i kapanów dla wyspy". Jest to dalej potwierdzone przez w. Ado (800-874), arcybiskupa Vienne, w Adonis Martyrologia. Wczeniej (303 r.) w. Doroteusz, biskup Tyru, pisa, e Arystobul by w Brytanii, gdy w. Pawe pozdrawia jego krewnych w Rzymie: „Pozdrówcie tych, którzy s z domu Arystobula" (Rz 16, 10). A jezuickie Regia Fides stwierdza dodatkowo: „Jest cakiem oczywiste, e zanim w. Pawe dotar do Rzymu, Arystobul by daleko w Brytanii". Rzymianie dokonali na nim egzekucji w Verulamium (wspóczesne St Albans)22 w 59 r.
wity Jakub Sprawiedliwy poza tym, e znany jako „Józef z Arymatei", by te nazywany przez kronikarzy walijskich „Ilid". Patron Llan Ilid w Gewnt, zaoy misj w Cor-Euragin. Cwydd to St Mary Magdalene w Gestyn Ceriog mówi o Józefie „Ilid", podobna wzmianka jest w manuskrypcie The Saying of the Wise. Imi Ilid uznawano za wariant hebrajskiego Eli (mój Bóg, wyniesiony). W Achan Sant Prydain (genealogia witych brytyjskich) stwierdza si, e „z Bogosawionym Branem z Rzymu do Brytanii przyby Arwystli Hen, Ilid, Cydnalf (starszy) - mczyzna Izraela i Maw lub Mawan, syn Cydnalfa". Iolo Manuscripts opisuj, e Ilida wezwaa do Brytanii Euragina, ona króla Camulodu_ Caractacusa i dodaj: „Ten sam Ilid by nazywany Józefem w pewnym okresie swego ywota".
Syluryjski arcykapan Bran Bogosawiony (Bendigeidfran) oeni si z córk Józefa z Arymatei, Ann (Enygeus)23, któr niejasno okrela si jako „consabrina bogosawionej Marii" (tj. matki Jezusa Chrystusa, Marii). Poniewa Józef jest czasem mylnie nazywany „stryjem" Marii, sowo consabrina odczytywano jako „kuzynka". W praktyce consabrina to bardzo niejasne okrelenie modszej krewnej niszego stopnia. Sowo to nie precyzuje powizania genealogicznego - w zwizku z tym uywano go, gdy podawanie konkretów nie byo podane. A tak byo wanie w tym przypadku.
W roku 51 Bran zosta zakadnikiem w Rzymie wraz z Caractacusem pendragonem. (Pendragonowie byli wadcami celtyckiej Brytanii, o czym bdzie mowa w nastpnym rozdziale24.) Przebywajc w Rzymie Gladys25, modsza córka Caractacusa, wysza za m za rzymskiego senatora Rufusa Pudensa i zostaa Klaudi Rufin Brytanik (co potwierdza rzymski poeta Martial okoo 68 r.). Inn córk Caractacusa bya w. Euregena z Llan Illid (ona Saloga, lorda Salisbury). Jej sawny syn, ksi Linus, zosta pierwszym biskupem Rzymu26. W Drugim Licie do Tymoteusza (4, 21) Pawe pisze: „Pozdrawiaj ci Eubulos i Pudens, i Linus, i Klaudia, i wszyscy bracia". Eubulos (euboulos, roztropny, ostrony) to odmiana Arystobulosa (aristo-boulos, najroztropniejszy, najszlachetniejszy w radzie).
W Brytanii przedsiwzicie Józefa z Arymatei prowadzi cisy krg dwunastu bezennych anachoretów. Kiedy jeden umiera, zastpowa go inny. Wedle mdroci Graala, tych anachoretów nazywano „brami Alaina (Galainsa)", jednego z nich, i z tego wzgldu byli oni symbolicznymi synami Brana, „eliaszowego" patriarchy Hebronu („Ojca" wedle starego stylu - w przeciwiestwie do nowej nomenklatury „biskupów Rzymu"). To dlatego w pewnych dzieach literackich Alaina okrela si jako syna Brana (Brona). Po mierci Józefa w 82 r. grupa rozpada si - gównie dlatego, e rzymskie panowanie zmienio charakter Anglii.
Widzielimy ju, e spore zamieszanie wywoay róne miana przypisywane Józefowi (Józef z Arymatei, w. Jakub Sprawiedliwy, Ilid itd.). W podaniach - Bruts, Triads, Mabinogion, The Cycles of Kings - jeszcze bardziej zagmatwano spraw dziedzictwa. Pod wzgldem historycznym wszystkie s wane, nie s bowiem wycznie dzieem wyobrani. Wikszo legend na ogó opiera si na dawnych wydarzeniach. Tym opowieciom celowo nadano romantyczny charakter przez co wielu historyków atakowao je bezlitonie. Do podwaania Wiarygodnoci tych legend przyczyni si take fakt, e inni pisarze z nadmiern gorliwoci podchodzili do owych wpó baniowych Przekazów. W efekcie ksiki, które zdaj si opiera na nienagannie autorytatywnych ródach, zawieraj sporo informacji nieprawdopodobnych pod wzgldem genealogicznym. W The High History of the Holy Grail (z ok. 1220 r.) twierdzi si na przykad, e Percewal (sprzymierzeniec króla Artura z VI wieku) mia za stryjecznego dziadka Józefa z Arymatei (yjcego w I wieku): „Zacny rycerz mia ku temu prawo, jako e pochodzi z tej samej krwi co Józef z Arymatei, a tene Józef by stryjem jego matki". Podstawa rodowodu jest prawidowa - ale podany zwizek jest nieprawdopodobny.
11
RELIGIA I RODOWÓD
DOBRY KRÓL LUCJUSZ
W poowie II wieku król Lucjusz, prawnuk Arviragusa, oywi ducha pierwszych uczniów w Brytanii. Czynic tak „poszerzy wiato", jak si powszechnie mówio, pierwszych misjonarzy Józefowych i w zwizku z tym by znany jako Lleiffer Mawr (Wielki Swiatodawca). Jego córka, Eurgen, stanowia pierwsze ogniwo acucha czcego kluczowe sukcesje dawidowe - lini Jezusa i Jakuba (Józefa z Arymatei), wysza bowiem za m za Aminadaba, prawnuka Jezusa i Marii Magdaleny (w linii biskupa Józefata).
Lucjusz otwarcie potwierdzi swoj chrzecijask wiar w roku 156, a jego sprawa nabraa wielkich wymiarów, gdy Rzymianie w 177 r. dokonali masowych przeladowa chrzecijan w Galii. Zwaszcza miao to miejsce w starych regionach Herodów, Lyonie i Vienne, gdzie w. Ireneusz i 19 tysicy chrzecijan ponioso mier 30 lat póniej. Podczas tych przeladowa wielu galijskich chrzecijan ucieko do Brytanii - a zwaszcza do Glastonbury, gdzie szukali Pomocy zacnego króla Lucjusza. Zdecydowa si poprosi o rad Eleuteriusza, biskupa Rzymu (byo to oczywicie przed powstaniem formalnego Kocioa rzymskiego). Lucjusz napisa do Eleuteriusza, Proszc o rad, jak ma rzdzi w duchu chrzecijaskim.
Odpowied nadal spoczywa w Sacrorum Conciliorum Collectio w Rzymie. Eleuteriusz zasugerowa, e dobry król zawsze jest w mocy odrzuci prawa Rzymu - ale nie prawa Kocioa. Oto fragment:
Chrzecijascy wyznawcy, jak wszyscy ludzie królestwa, musz by uznawani za synów króla. S pod twoj ochron [...] Król daje si pozna metod rzdzenia, nie tym, czy utrzyma wadz nad ziemiami. Kiedy rzdzisz dobrze, jeste królem. Jeli nie, imi króla nie przetrwa i przestaniesz by królem1.
John Capgrave (1393-1464), najbardziej wyksztacony z braci augustianów i arcybiskup Ussher, w De Brittanicarum Ecclesiarut Primordiis relacjonuje, e Lucjusz posa misjonarzy Medwaya i Elfana z prob o rad do Rzymu. Powrócili z emisariuszami biskupa, Faganusem i Duvanusem, których walijskie annay nazywaj Fagan i Dyfen. Ich podróe powiadczy w VI wieku Gildas. Suga Boy Beda z Jarrow (673-735) równie pisa o wezwaniu króla, wspomnianym take w Anglo-Saxon Chronicie.
Fagan i Dyfan odnowili stary zakon anachoretów w Glastonbury dokonujc drugiej chrystianizacji Brytanii. W nastpstwie tego sawa Lucjusza rozesza si szeroko i daleko. By ju sawny jako budowniczy pierwszej wiey Glastonbury na St Michael's Tor w 167 r., a teraz koció w Llandalff by mu powicony jako Lleurwggowi Wielkiemu2.
Jeszcze wikszym tytuem do chway byo zaoenie pierwszego chrzecijaskiego arcybiskupstwa w Londynie. aciski napis nad kominkiem w zakrystii u witego Piotra, w Cornhill, w starym londyskim City gosi:
W roku paskim 179 Lucjusz, pierwszy chrzecijaski król tej wyspy zwanej teraz Brytani, ufundowa pierwszy koció w Londynie, dobrze znany jako koció St Peter [wity Piotr] w Cornhill i ufundowa tu siedzib arcybiskupstwa, i uczyni go kocioem metropolitalnym i pierwszym swojego królestwa. I tak pozostao przez czterysta lat, a do przybycia w. Augustyna [...] Wtedy to stolec i pallium arcybiskupie przeniesiono z rzeczonego kocioa St Peter w Cronhill do Dorobenii, która obecnie zowie si Canterbury.
Rada biskupa Eleuteriusza udzielona zacnemu królowi Lucjuszowi jest w peni zgodna z gówn zasad suby, która przenika mesjask Regu Graala. Królowie dynastii Graala w Brytanii i Francji zawsze dziaali na tej zasadzie: byli „powszechnymi ojcami" ludu, nigdy wadcami kraju. (Zwaszcza ta druga zasada bya feudalnym i imperialnym konceptem, który cakowicie podwaa Regu.) Np. rozumieli wag rónicy midzy „królem Franków" a królem Francji lub „królem Szkotów" a królem Szkocji. Dziki temu monarchowie Graala mogli przewodzi swoim narodom, a nie klerowi i garstce chciwych wadzy polityków. Od chwili, w której monarch narodu zwizay ustawy parlamentu i dekrety Kocioa, tytu króla czy królowej sta si bezwartociowy. Wadza monarchów nie moga odtd równa si potdze Kocioa czy parlamentu. Nikt te nie dziaa ju wycznie na rzecz ludu. Królowie Graala byli okrelani jako „stranicy królestwa". W tym wzgldzie rada biskupa Eleuteriusza udzielona Lucjuszowi bya gboka i wielce przydatna: „wszyscy ludzie królestwa musz by uwaani za synów króla. S pod twoj ochron".
POWSTANIE KOCIOA RZYMSKIEGO
W roku 66 n.e. Hasmoneusz Józef Flawiusz zosta mianowany dowódc obrony Galilei. Poprzednio pod okiem faryzeuszy przygotowywa si do kapastwa, ale przyj obowizki wojskowego, gdy ydzi powstali przeciwko rzymskiej armii. Józef z czasem sta si najsawniejszym historykiem swojej epoki, a jego dziea: Wojna ydowska i Dawne dzieje Izraela s wnikliwym materiaem informacyjnym o dugiej i zawiej historii narodu, od dawnych patriarchów do lat rzymskiego ucisku. W jego pracy interesujca jest jedna jedyna wzmianka o Jezusie3. Wyranie lokalizuje ona Jezusa w historycznych ramach epoki, ale brak jakichkolwiek odwoa do jego boskoci lub motywów biblijnych:
Otó w owym czasie pojawi si Jezus - mdry czek, jeli mona go nazwa czowiekiem, gdy by on cudotwórc. Naucza ludzi prawdy i przyjmowali j z rozkosz. Przycign do siebie wielu ydów oraz wielu pogan. By Chrystusem [królem], a gdy Piat - za sugesti najwaniejszych sporód nas - skaza go na ukrzyowanie, ci, którzy go od pocztku kochali, nie porzucili go, gdy pojawi si poród nich ywy na trzeci dzie - tak jak o nim przepowiedzieli boy prorocy, i niezliczon mnogo innych cudownych czynów oprócz tego. A sekta chrzecijan - nazwana wedle jego imienia - nadal prosperuje znakomicie, nawet dzi.
167
RZYMSCY CESARZE |
|
BISKUPI |
|
|
|
|
|
AUGUST |
44 p.n.e - 14 n.e. |
|
|
TYBERIUSZ |
14-37 |
|
|
KALIGULA |
37-41 |
|
|
KLAUDIUSZ |
41-54 |
|
|
NERON |
54-68 |
|
|
|
|
|
|
GALBA |
68-69 |
Linus |
58-78 |
|
|
pierwszy biskup Rzymu |
|
|
|
namaszczony przez Pawa |
|
|
|
przed mierci Piotra |
|
OTON |
69 |
|
|
i WITELIUSZ |
69 |
|
|
|
|
|
|
WESPAZJAN |
69-79 |
Anaklet |
78-79 |
TYTUS |
79-81 |
|
|
DOMICJAN |
81-96 |
|
|
|
|
KLEMENS l |
89-98 |
NERWA |
96-98 |
|
|
|
|
Ewaryst |
99-106 |
TRAJAN |
98-117 |
Aleksander l |
107-115 |
|
|
Sykstus l |
116-125 |
HADRIAN |
117-138 |
Telesfor |
125-136 |
|
|
Hyginus |
136-140 |
ANTONINUS PIUS |
138-161 |
Pius l |
140-154 |
|
|
Anicetus |
155-165 |
MAREK AURELIUSZ |
161-180 |
Soter |
166-175 |
KOMMODUS |
180-192 |
Eleuteriusz |
174-189 |
|
|
Wiktor l |
189-198 |
PERTYNAKS |
193 |
|
|
i DIDIUSZ JULIANUS (razem) |
193 |
|
|
LUCJUSZ SEWER |
193-211 |
Zefiryn |
199-217 |
KARAKALLA |
211-217 |
|
|
|
|
|
|
MAKRYNUS |
217 |
Kalikst l |
217-222 |
|
|
|
|
HELIOGABAL |
218-222 |
|
|
ALEKSANDER SEWER |
222-235 |
Urban l |
222-230 |
|
|
Poncjan |
230-235 |
MAKSYMINUS |
235-238 |
Anter |
235-236 |
|
|
Fabian |
236-250 |
GORDIAN 1 |
|
|
|
i GORDIAN II (razem) |
238 |
|
|
PUPIENUS |
|
|
|
i BALBINUS (razem) |
238 |
|
|
|
|
|
|
GORDIAN III |
238-244 |
|
|
FILIP ARAB |
244-249 |
|
|
DECJUSZ |
249-251 |
|
|
GALLUS |
251-253 |
Korneliusz |
251-253 |
EMILIAN |
253 |
|
|
WALERIAN (razem) |
253-260 |
Lucjusz |
253-254 |
|
|
Stefan l |
254-257 |
i GALIENUS STEFAN I |
253-268 |
Sykstus II |
257-258 |
|
|
Dionizjusz |
259-268 |
KLAUDIUSZ |
268-270 |
Feliks l |
269-274 |
AURELIAN |
270-275 |
|
|
TACYT |
275 |
|
|
PROBUS |
276-282 |
Eutychian |
275-283 |
KARUS |
282-283 |
|
|
KARINUS (razem) |
284 |
Kajus |
283-296 |
i NUMERIANS |
284 |
|
|
DIOKLECJAN (razem) |
284-305 |
|
|
i MAKSYMIAN |
286-305 |
Marcelin |
296-304 |
|
|
|
|
KONSTANCJUSZ |
|
|
|
Chlorus |
305-306 |
|
|
MAKSENCJUSZ |
306-312 |
Marceli l |
308-309 |
|
|
Euzebiusz |
309 |
|
|
Milicjades |
310-314 |
Konstantyn Wielki |
|
|
|
(Brytania i Galia) |
306- |
|
|
(Zachód) |
312- |
Sylwester l |
314-335 |
|
|
(pierwszy biskup |
|
|
|
cesarstwa rzymskiego) |
|
(Powszechny) |
324-337 |
|
|
Uczone dzieo Józefa, zawierajce okoo 60 tysicy wersów w rkopisie, napisano w latach osiemdziesitych I wieku n.e., gdy autor by w Rzymie, skd tu wczeniej rozesza si te Ewangelia wedug w. Marka. Chocia Piotr i Pawe zginli za rzdów Nerona, Ewangelie z tego czasu nie byy otwarcie antyrzymskie. Pierwsi chrzecijanie skonni byli za przeladowanie Jezusa potpia raczej ydów anieli Piata. A poniewa powstanie ydowskie z lat 66-70 upado, byli wicie przekonani, e Bóg przeszed na ich stron, opuciwszy ydów.
Mimo to sytuacja chrzecijan w rozrastajcym si cesarstwie rzymskim bya niepewna; przede wszystkim pozostawali mniejszociow grup bez legalnego statusu. Od ukrzyowania Piotra przez Nerona do edyktu mediolaskiego z 313 roku (oficjalnego uznania chrzecijastwa) nominowano zaledwie trzydziestu biskupów Rzymu. Pierwszym wprowadzonym przez Pawa4 na urzd biskupi jeszcze za ycia Piotra by ksi brytyjski Linus, syn króla Caractacusa. (Linus jest czasem przedstawiany jako niewolnik, jest to jednak póniejsze ujcie Kocioa i powrócimy do tego aspektu, gdy jest on szczególnie istotny.) Do mniej wicej 120 roku urzdzano wybory, biskupem Rzymu móg zosta czonek wspólnoty, który by obywatelem rzymskim. Do czasów biskupa Hyginusa (od 136 r.) zwizki midzy chrzecijanami Pawowymi a nazarejskimi zwolennikami judaistycznej doktryny Jezusa byy nike lub adne. Ci drudzy osiedlili si gównie w Mezopotamii, Syrii, poudniowej Turcji i Egipcie - z dala od uznanych kierunków obecnych w Brytanii i Galii. Tymczasem chrzecijanie w Rzymie byli stale uciskani, gdy uwaano, i ich wiara podwaa tradycyjny boski kult cesarzy (imperatorów). Z czasem ten ucisk zwiksza si, a za Nerona doszo do masowych przeladowa rzymskich chrzecijan.
Mapa 6 Galia Merowingów
Panujca religia imperialnego Rzymu bya politeistyczna (uznawaa wielu bogów) i wyonia si gównie z kultu naturalnych bóstw, opiekunów lasów i wód. W miar jak Rzym osign status pastwa, bogowie jego ssiadów, Etrusków i Sabinek, weszli do panteonu. Znajdowali si tam Jupiter (bóg niebios) i Mars (bóg wojny). Wchonite zostay take greckie kulty - do 204 r. odbyway si orgie ku czci Kybele (azjatyckiej bogini ziemi), wkrótce zastpione przez hedonistyczne rytuay ku czci Dionizosa/Bachusa (boga wina). W miar jak cesarstwo rzymskie rozrastao si na wschód, wprowadzono ezoteryczne kulty Izydy, powszechnej matki, a take tajemnicze uwielbienie Mitry (boga wiata, prawdy i sprawiedliwoci). Wreszcie wszystko wchona syryjska wiara w Sol Invictus (Niezwycione Soce). Soce byo wyobraeniem najwyszego dawcy ycia i wszystkie inne kulty musiay mu si podporzdkowa, imperator by wcieleniem najwyszego bóstwa.
Do poowy II wieku oryginalni nazarejczycy (wyznawcy nauk Jezusa i Jakuba) stali si niepopularni nie tylko w Rzymie, ale byli surowo przeladowani przez chrzecijan Pawowych - szczególnie Ireneusza, biskupa Lyonu (ur. ok. 120 r.). Ireneusz wykl ich jako heretyków za goszenie, e Jezus by czowiekiem, a nie Bogiem, jak nakazyway nowe zasady. Biskup Lyonu ogosi nawet, e sam Jezus praktykowa bdn religi i osobicie wyznawa mylne pogldy! Ireneusz pisa o nazarejczykach, których nazywa ebionitami (biedakami):
Oni, jak sam Jezus, a take esseczycy i sadokici dwa wieki temu czerpali z ksig prorockich Starego Testamentu. Odrzucili listy Pawa i jego osob, zwc go apostat Prawa.
W odwecie nazarejczycy Kocioa desposynes ogosili Pawa „renegatem" i „faszywym apostoem", twierdzc, e jego „bawochwalcze pisma" powinny „by odrzucone w caoci".
W 135 r. Jerozolima znowu pada pod ciosami rzymskich onierzy, tym razem dowodzonych przez cesarza Hadriana i ci ydzi, którzy przeyli, rozpierzchli si. Ci, którzy pozostali w Palestynie, ograniczyli sw dziaalno wycznie (w rozpaczy po tak cakowitej klsce) do prawa rabinicznego i religii. Tymczasem sekta Pawowa (teraz zerwawszy cakowicie ze swoimi judaistycznymi korzeniami) coraz bardziej niepokoia wadze.
Rzymskie imperium osignwszy szczyty powodzenia za cesarza Hadriana (117-138), zaczo chyli si ku upadkowi za Kommodu-sa. Nieskuteczne rzdy (180-192) wywoay powane rozamy doprowadzajc do dugotrwaej wojny domowej, popychajc przerónych dowódców wojskowych przeciwko sobie i wadzy centralnej. Powsta konflikt, kto powinien nosi koron, i cierajce si oddziay zaczy wybiera swoich wadców. Cesarz Lucjusz Sewer (193-211) zdoa wprowadzi pewien porzdek, rozumnie uywajc pretorianów (osobistej ochrony cesarzy powoywanej sporód elitarnych jednostek piechoty), ale wprowadzona dyscyplina nie trwaa dugo. Trwajce spory wewntrzne w II wieku wystawiy granice imperium na atak Sasanidów z Persji i Gotów z rejonów nad Morzem Czarnym.
W roku 235 cesarz Maksyminus ogosi, e wszyscy chrzecijascy biskupi i kapani powinni zosta ujci, ich prywatne dobra maj by skonfiskowane, a kocioy spalone. Winiów skazywano na róne kary i niewol, w tym cikie roboty w kopalniach oowiu na Sardynii. Po przybyciu wyupywano im jedno oko, miadono lew stop i prawe kolano, ograniczajc zdolno poruszania si. Poza tym mczyzn kastrowano. Jeeli mimo to nie okazywali posuszestwa, zakuwano ich na stae w kajdany tak, e nie mogli sta prosto. Nic dziwnego, e wikszo nie przeywaa w tych warunkach nawet kilku miesicy. W owych czasach samo bycie chrzecijaninem byo niebezpieczne, a przewodzenie ruchowi byo wrcz wydaniem na siebie wyroku mierci.
Do czasów cesarza Decjusza (249 r.) chrzecijanie stali si tak buntowniczy, e ogoszono ich przestpcami, i oficjalnie rozpoczto masowe przeladowania. Kontynuowano to za rzdów Dioklecjana, który zosta cesarzem w 284 r. Odrzuci wszelkie pozory demokratycznej procedury i wprowadzi monarchi absolutn. Chrzecijan zmuszano do skadania ofiar na rzecz boskiego imperatora, a za nieposuszestwo groziy im najsurowsze kary. Zarzdzono wyburzenie wszystkich chrzecijaskich domów modlitw. Uczniów, którzy organizowali zgromadzenia w innych miejscach, skazywano na mier. Sdziowie nakazywali konfiskat wszelkiej wasnoci kocielnej i wszystkie ksigi, testamenty i zapisy doktryny wiary byy publicznie palone. Wszyscy dobrze urodzeni lub zamoni chrzecijanie nie mogli sprawowa urzdów, a chrzecijaskich niewolników pozbawiono moliwoci odzyskania wolnoci. Cofnito ochron ustanowion przez prawo rzymskie, a ci, którzy wystpowali przeciwko ustawom, byli smaeni ywcem na wolnym ogniu lub poerani przez dzikie zwierzta podczas igrzysk.
Dioklecjan usiowa oprze si upartej agresji najedajcych granice cesarstwa barbarzyskich plemion poprzez decentralizacj wadzy i ustanowienie dwudzielnoci imperium. Od 293 r. Zachód by rzdzony z Galii, a Wschód mia swoje centrum w Bizancjum, obecnej pónocno-zachodniej Turcji. Ataki trway nadal, szczególnie na zachodzie ze strony germaskich plemion Franków i Alemanów, dotychczas utrzymywanych na drugim brzegu Renu. Rzymianie nie byli ju agresywn wojujc potg; teraz sami stali si ofiarami natarcia, które nastpowao ze wszystkich stron.
Jednym z najokrutniej szych przeladowców za rzdów Dioklecjana by Galeriusz, gubernator wschodnich prowincji. Rozkaza zamczy tych, którzy nie czcili cesarza ponad wszystko. Jednake tu przed mierci w 311 r. - i ku wielkiemu zdumieniu wszystkich - Galeriusz wyda dekret dajcy chrzecijanom prawo do „zbierania si we wasnych zborach bez lku przed przeladowaniami". Po dwustu pidziesiciu latach straszliwego lku i ucisku chrzecijanie weszli w now er pewnej swobody.
Cesarzem Zachodu w roku 312 zosta Konstantyn (rzdzi wespó z Licyniuszem na Wschodzie). Tymczasem chrzecijastwo pozyskao znaczne iloci zwolenników i rozkwito w Anglii, Germanii, Francji, Portugalii, Grecji, Turcji i wszystkich zaktkach rzymskiej domeny. Chrzecijascy ewangelici odnosili wiksze sukcesy w podporzdkowywaniu sobie barbarzyców ni rzymskie legiony - nawet w rejonach tak odlegych jak Persja i Azja rodkowa. Konstantyn zda sobie spraw, e podczas kryzysu imperium mógby wykorzysta t wielk popularno chrzecijastwa dla swoich celów.
Konstantyn - jako prawowity nastpca - odziedziczy tron po swoim ojcu, mia jednak rywala do najwyszego urzdu, szwagra, Maksencjusza. Ich armie spotkay si w 312 r. przy Mocie Mulwijskim (w pobliu Rzymu), Konstantyn odniós zwycistwo. W czasie tej kampanii Konstantyn ogosi, e mia wizj krzya na niebie, któremu towarzyszyy sowa: „Pod tym znakiem zwyciaj". Na przywódcach chrzecijastwa najwiksze wraenie wywar fakt, e rzymski imperator pokona wroga pod ich sztandarem.
Nastpnie Konstantyn wezwa starzejcego si biskupa Milicjadesa. Celem imperatora nie byo przyjcie wiary pod wadz biskupa Rzymu, ale caociowe przejcie Kocioa chrzecijaskiego. Rozkaza wpierw przynie gwodzie z krzya Jezusowego i jeden z nich umocowa w swojej koronie. Owiadczy oszoomionemu Milicjade-sowi, e jego zadaniem jest zmiana struktury chrzecijastwa na wieczne czasy: „W przyszoci my, jako aposto Chrystusa, bdziemy pomaga wybiera biskupa Rzymu". Ogosiwszy si apostoem Konstantyn odda wspaniay paac lateraski na rezydencj biskupi.
Milicjades zmar w 314 r.; by pierwszym z dugiej linii biskupów Rzymu, którym sdzone byo umrze w naturalny sposób. Nagle chrzecijastwo stao si szanowan, uznawan w caym cesarstwie religi. Konstantyn zosta w 324 r. cesarzem wszystkich Rzymian, znanym od tej pory jako Konstantyn Wielki.
Na nastpc Milicjadesa Konstantyn (amic tradycj) wybra swojego wspópracownika, Sylwestra, czynic go pierwszym biskupem cesarstwa rzymskiego. Sylwester zosta koronowany z wielk pomp i ceremoniaem, wstpi na urzd inaczej ni jego poprzednicy, którzy byli wywicani podczas ubouchnych potajemnych obrzdów typowych dla wczesnych chrzecijaskich rytuaów. Poszy w zapomnienie czasy lku i przeladowa. Chrzecijastwu przyszo za to zapaci wysok cen: zoono hod imperatorowi. Uczyniono wic to, czego zaoyciele chrzecijastwa z takim trudem starali si unikn. Szeregowi wierni nie mieli w tej sprawie wyboru, kapanom oznajmiono, e ich Koció formalnie poczy si z cesarstwem. By to teraz Koció rzymski.
Sylwester by zanadto uniesiony radoci, aby dostrzec zasadzk, w któr prowadzi uczniów w. Piotra. Widzia jedynie szlak ku zbawieniu oferowany przez Konstantyna. Chocia ten monumentalny krok zyska chrzecijastwu prawo swobodnego funkcjonowania w spoeczestwie, hierarchia uwiza teraz w zocie, gronostajach, klejnotach i wszystkich puapkach, które sam Chrystus potpi. Wielu wiernych byo oburzonych, wszak ich przywódcy zostali zwabieni i przekupieni przez reim, z którym walczyli ich przodkowie. Cz chrzecijan ogosia, i nowy status w adnej mierze nie jest zwycistwem i oznak nawrócenia. Bya to jedynie grzeszna zasona cakowitej klski, a ponadto profanacja zasad, tak dugo uwaanych za wite.
Do owej chwili chrzecijaskie przesanie zyskiwao poparcie we wszystkich warstwach spoecznych. Ludzie goszcy Ewangeli wiedzieli, e Konstantyn i jego poprzednicy na imperatorskim tronie doznali dotkliwego osabienia w obliczu wyranych sukcesów Kocioa. W gruncie rzeczy to by jeden z powodów, dla których ojciec Konstantyna oeni si z brytyjsk chrzecijask ksiniczk Elaine (Helen). Sylwester i jego towarzysze w Rzymie uznali zapewne ten nowy alians za sprytny manewr polityczny, ale emisariusze z terenu rozpoznali jego waciw istot. Uznali to za zaprzeczenie duchowego Przesania w. Piotra - samolubna wadza dokonaa aktu samoubóstwienia w imi cesarskich ambicji. Nowy reim zlikwidowa najistotniejszy cel chrzecijastwa. Po prawie trzech wiekach wal-ki zaprzepaszczono idea Jezusa - podano go na tacy jego przeciwnikom.
Poza rónymi kultami Rzymianie czcili cesarzy, uznajc ich za bogów pochodzcych od innych nadludzkich istot, takich jak Neptun i Jupiter. Na synodzie w Arles5 Konstantyn utrzyma boski status, a wszechpotny Bóg chrzecijan zosta jego osobistym patronem. Nastpnie upora si z anomaliami doktryny, zastpujc pewne aspekty chrzecijaskiego rytuau znajomymi pogaskimi elementami kultu Soca, wraz z innymi naukami Syryjczyków i Persów. Krótko mówic nowa religia Kocioa rzymskiego bya hybryd majc dogodzi wszystkim wpywowym frakcjom. Dokonujc tego kroku Konstantyn zmierza ku powszechnej i zunifikowanej wiatowej religii (katolicki znaczy „powszechny"), a siebie chcia postawi na czele tego Kocioa.
DESPOSYNES I CESARZ
Z wielu ksig o pierwszych wiekach chrzecijastwa mona by atwo wysnu wniosek, e Koció rzymski to prawdziwy Koció Jezusa, podczas gdy inne chrzecijaskie wyznania s heretyckie i barbarzyskie. Jest to dalekie od prawdy; inne gazie chrzecijastwa byy faktycznie o wiele mniej pogaskie ni przeniknity myl polityczn Koció rzymski. Nienawidziy idolatrii i puapek bogactw rzymskiego ideau, za co zostay bezzwocznie wyjte cesarskim dekretem spod prawa. Szczególne potpienie spotkao ezoterycznych gnostyków. Uznano ich za pogan, gdy twierdzili z uporem, e duch jest dobry, a materia zbrukana. To rozrónienie wyranie nie odpowiadao wysoce materialistycznej postawie nowego Kocioa. Podobnie potpiono manicheizm (wywodzcy si z gnostycyzmu), gdy naucza, e materializm to zepsucie witego ducha przez zo.
A poza tym byli zwolennicy tradycji nazarejskiej, wierzcy w oryginalne racje Jezusa, a nie ekscentryczne i upikszone nauki Pawa, jake skutecznie znieksztacone przez Rzym. Ci judeochrzecijanie ze szkoy tradycyjnej kontrolowali za rzdów Konstantyna wiele zasadniczych kocioów Bliskiego Wschodu. A przewodzili im rodowici spadkobiercy Jezusa - desposynes (nastpcy Pana).
W roku 318 czwarta delegacja desposynes udaa si do Ostii, a nastpnie na osiokach do Rzymu, gdzie w nowo przyznanym paacu lateraskim udzieli im audiencji biskup Sylwester. Gówny przedstawiciel, Joses (podobno potomek brata Jezusa, Judy) argumentowa stanowczo, e centrum Kocioa powinno by prawnie w Jerozolimie, nie w Rzymie. Delegaci utrzymywali, e biskup Jerozolimy powinien by prawnie dziedzicznym krewnym Pana, podczas gdy biskupi innych gównych centrów, takich jak Aleksandria, Antiochia i Efez - powinni mie przynajmniej zwizki krwi z Jezusem. Nic dziwnego, e ich proby pozostay bez echa, gdy Sylwestrowi trudno byo sprzeciwia si dekretom cesarza. Poinformowa on delegacj, e nie ma dla niej miejsca w nowym chrzecijaskim porzdku. Nauki Jezusa zastpia doktryna bardziej przystosowana do potrzeb imperialnych. Sylwester jednoznacznie da im do zrozumienia, e zbawieniem jest nie Jezus Chrystus, ale cesarz Konstantyn!
Do tego, aby cesarze przez wieki mogli odbiera hod naleny bogom na ziemi, i by Konstantyn móg oficjalnie twierdzi, e pochodzi od apostoów, pozostao uczyni jeszcze tylko jeden krok. Po wizycie desposynes cesarz poradzi sobie z tym problemem bardzo sprawnie na soborze w Nicei w 325 r. Chrzecijanie Pawowi oczekiwali drugiego przyjcia mesjasza, wic Konstantyn musia unicestwi te oczekiwania. Misja Jezusa zrzucenia rzymskiej dominacji nie udaa si z powodu rozamu wród sekt ydowskich. Konstantyn wykorzysta t porak siejc ziarna nowej idei - by moe Jezus wcale nie by tym, za kogo go uwaano, nie by oczekiwanym mesjaszem! Co wicej, poniewa to cesarz zapewni chrzecijanom wolno na obszarze imperium, ich prawdziwym zbawc nie by Jezus, ale Konstantyn! Przecie jego matka, Helena, pochodzia od Arymatejczyka. Cesarz oczywicie wiedzia, e Pawe czci Jezusa jako syna Boego, lecz nie mona byo pozwoli, by ktokolwiek wierzy w to nadal. Naleao poczy Jezusa i Boga w jedno, tak by Syn by identyczny z Ojcem. Doszo do tego na soborze w Nicei, na którym Boga formalnie zdefiniowano jako trzy postaci jednego Boga; Bóg mia trzy wspóistotne i wspówieczne czci - Ojca, Syna i Ducha witego.
Te trzy aspekty (postaci) Trójcy nosiy narzucajce si podobiestwo do trzech kapaskich okrelenie Ojca, Syna i Ducha, jakie stosowali esseczycy w Kumran6.
Niektórzy biskupi sprzeciwili si temu nowemu dogmatowi. Wielu z uczestników soboru naleao do tradycyjnej szkoy chrzecijaskiej, która twierdzia, i Jezus by Synem i co wicej, Synem zrodzonym z Boga, który sam Bogiem nie by. Gównym mówc tej frakcji by starszy wiekiem libijski ksidz z Aleksandrii imieniem Ariusz. Ale gdy mia zacz swoje przemówienie, Mikoaj z Myrny uderzy go pici w twarz! Tak oto skutecznie uciszono opozycj soborow. Nicejskie wyznanie stao si podstaw nowego, zreformowanego ortodoksyjnego wyznania chrzecijaskiego. Zwolennicy Ariusza (znani od tej pory jako arianie) zostali wygnani. Niektórzy delegaci, w tym biskup Euzebiusz z Cezarei, byli gotowi na kompromis w tej sprawie, ale okazao si to nie do przyjcia i musieli cakowicie ustpi na rzecz nowej formuy wyznania wiary. I tak gdy Bóg zosta okrelony jako Ojciec i Syn, Jezusa zrcznie pozbawiono jakiegokolwiek praktycznego znaczenia. Teraz to cesarza uwaano za mesjaskiego gównego boga - nie tylko od tego momentu, ale z racji dziedziczenia „od pocztków czasu".
W ramach tej zreformowanej struktury Koció rzymski móg ze spokojem zaoy, e nie grozi mu pojawienie si alternatywnego chrzecijaskiego przywódcy. W rzeczy samej, gdy Jezusa zepchnito w kulisy, stwierdzono, e chrzecijaska religia przyja miano od czowieka imieniem Chrestus, przewodzcego w 49 roku n.e. zamieszkom, które doprowadziy do wygnania licznych ydów z Rzymu. Od tej chwili byy tylko dwa oficjalne obiekty kultu - wita Trójca Boa i sam cesarz - nowo mianowany zbawca wiata. Kadego, kto w jakikolwiek sposób podwaa ten stan, od razu uznawano za heretyka. Chrzecijan usiujcych zachowa lojalno wobec Jezusa jako Mesjasza Chrystusa (króla) imperialny Koció uznawa za pogan.
Do tej pory byo w zwyczaju (przez pokolenia przywódców od czasów ksicia Linusa), e biskup Rzymu nominowa przed mierci nastpc. Naturalnie i to ulego zmianie, od kiedy Konstantyn ogosi si boym apostoem na ziemi. Cesarz przyzna sobie prawo zatwierdzania wybranych. Wielokrotnie przy tych okazjach dochodzio do fizycznych star midzy kandydatami i ich zwolennikami, przez co przelano wiele krwi. Teoretycznie zachowano apostolskie dziedzictwo papiey, ale praktycznie sprawa wysuwania i zatwierdzania kandydatury zamienia si w fars. Od tej pory biskupi Rzymu byli z reguy nominowani sporód wybraców samego cesarza.
W roku 330 Konstantyn ogosi Bizancjum stolic wschodniego (bizantyjskiego) cesarstwa i zmieni jego nazw na Konstantynopol. W roku nastpnym zwoa tam sobór powszechny, aby uprawomocni decyzje soboru nicejskiego. Przy tej okazji formalnie ogoszono herezj doktryn Ariusza (która tymczasem pozyskaa liczne zastpy zwolenników). Cesarskie rzdy nad Kocioem miay charakter absolutny, Koció stanowi zaledwie czstk cesarstwa. Sylwester by wprawdzie gównym kapanem jako biskup Rzymu, ale jego imi rzadko pojawiao si w kontekcie wydarze dyktowanych przez Konstantyna, co na zawsze zmienio natur i cele chrzecijastwa.
Gdy tylko rzymskie chrzecijastwo stao si now religi cesarstwa, na dania cesarza Teodozjusza Wielkiego (rzdzi 379-395) wydano jeszcze bardziej totalitarny dekret. W 381 r. zwoano w Konstantynopolu drugi sobór ekumeniczny majcy zakoczy spór z arianami. Teodozjuszowi byo trudno przypisywa sobie boskie prawo mesjasza, podczas gdy arianie nadal gosili, e Syn (Jezus) by stworzony przez Boga, i e Duch wity przeszed z Ojca do Syna. Ten pogld musia by unicestwiony, Jezus nie by potrzebny w kalkulacjach cesarskich.
Dlatego te Koció ogosi, e doktryna Trójcy witej musi by uznana przez wszystkich: Bóg by Ojcem, Bóg by Synem, Bóg by Duchem witym. Dogmat ten nie podlega dyskusji! Dziesi lat póniej Teodozjusz znalaz sposób zakoczenia na dobre sporu z arianami. Uatwio mu to wyzwanie rzucone jego wadzy w macedoskim porcie Tesalonika, w wyniku czego sdy skazay niesusznie na mier 7 tysicy obywateli. Nastpnie w roku 391 pod kar gówn zabroni wszelkich innych religii i odmiennych postaci rytuaów religijnych poza obrzdami Kocioa rzymskiego. Zwaszcza zabroni wszelkich zgromadze nieortodoksyjnych grup chrzecijaskich.
ZMIERZCH CESARSTWA
Podczas gdy chrzecijastwo rzymskie przechodzio tak burzliwe Przemiany, tradycja nazarejska nadal ya. Od dawnych powsta ydowskich nazarejczycy zachowali swoj religi pod przywództwem desposynes. Przybywao ich w Mezopotamii, wschodniej Syrii, poudniowej Turcji i Azji rodkowej. Cakowicie oddzieleni od skaonego chrzecijastwa cesarstwa rzymskiego stali bliej czystych nauk Jezusa ni ktokolwiek inny, a ich podstawy wiary byy zasadniczo ydowskie w przeciwiestwie do bawochwalczego zaangaowania w kult Soca czy inne kulty. Nazarejczycy byli najczystszymi z prawdziwych chrzecijan. Nie znali soborowego dogmatu Trójcy, wierzyli, e: Bóg by Bogiem, a Jezus czowiekiem - mesjaszem, dziedzicem z linii Dawida. Odrzucali ponadto twierdzenie, e matka Jezusa, Maria, bya fizycznie dziewic.
Byli jeszcze i tacy, którzy chocia gotowi do przyjcia doktryny Trójcy Boej, nadal zachowali wiar w bosko Jezusa. Rónili si zasadniczo od nazarejczyków, gdy wierzyli w to, co powiedzia Pawe - e Jezus by Synem Boga. To doprowadzio do powstania jeszcze innego wyznania wiary, które pojawio si w 390 r. i stao si znane pod nazw Skadu Apostolskiego. Zaczynao si: „Wierz w Boga, Ojca Wszechmogcego i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego Jedynego, Pana naszego".
To wysunicie na plan pierwszy Jezusa trudno uzna za korzystne dla zbawczego statusu cesarza, zapewne cesarze zwalczyliby i ten kult, gdyby nie to, e w owym czasie Rzym zupili Goci i cesarstwo zachodnie upado.
Wówczas to wyoni si nowy protagonista w dyskusji o Trójcy witej - by nim Nestoriusz, patriarcha Konstantynopola (od 428 r.). W zgodzie z nazarejczykami utrzymywa, e spór o to, czy Jezus by Bogiem, czy Synem Boga, jest cakowicie próny, gdy dla wszystkich jest jasne, e Jezus by czowiekiem zrodzonym w sposób naturalny z ojca i matki. Z tej pozycji Nestoriusz sprzeciwia si katolickim kapanom, którzy w dobie upadku imperium ponownie zwrócili si do Jezusa. Nazywali Mari Taheotokos (gr. matka boga) lub Dei Genitrix (ac. rodzicielka boga). W rezultacie nazarejsko-nestoriaska idea, e Maria bya kobiet jak inne, zostaa potpiona przez sobór w Efezie w 431 r. i od tej pory Matk Bosk czczono jako poredniczk (ordowniczk) midzy Bogiem i wiatem miertelnym. Nestoriusza ogoszono heretykiem i potpiono - lecz niebawem znalaz si midzy przyjaciómi w Egipcie i Turcji, zakadajc Koció nestoriaski w Edessie w 489 r. To wanie tu Juliusz Afrykaski odnotowa celowe zniszczenie przez Rzymian dokumentacji królewskiego dziedzictwa desposynes i potwierdzi istnienie prywatnych zapisków rodowodu - opisujc, e rodzinna sekta dawidyjska jest kontrolowana drog „cisej dynastycznej sukcesji".
Od poowy V wieku Koció rzymski funkcjonowa dalej na Zachodzie, podczas gdy wschodni Koció ortodoksyjny wyoni si z orodków w Konstantynopolu, Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimie. Debata nad Trójc wit na stae wbia klin midzy frakcje. Kada z nich twierdzia, e reprezentuje jedyn prawdziw wiar. Koció rzymski zreformowa si pod zarzdem wyznaczanej administracji miejskiej - kardynaów. Tytu pochodzi od aciskiego cardo (o). Byo ich 28. Wszyscy zamieszkiwali w Watykanie.
Koció rzymski zmieni si i zreformowa, cesarstwo zachodnie tymczasem ostatecznie upado zniszczone przez Wizygotów i Wandali. Ostatniego cesarza, Romulusa Augustulusa, usun germaski wódz naczelny, Odoaker (od 476 r. król Italii). Zaraz po upadku cesarzy najwyszy biskup, Leon I7, przybra tytu Pontifex Maximus (gówny kapan lub budowniczy mostu). Inaczej uoya si natomiast historia cesarstwa wschodniego - Bizancjum kwito jeszcze nastpne tysic lat.
Gdy potga Rzymu runa, przycicho te nieco rzymskie chrzecijastwo. Cesarze identyfikowali si z chrzecijaskim Bogiem - ale moc cesarza osaba. Zwierzchnictwo nad Kocioem przej gówny kapan. Nie by on jednak zwierzchnikiem caego chrzecijastwa rozdrobnionego ju wówczas na wiele odamów - gnostyków, arian, nazarejczyków i powstajcy Koció celtycki.
MEROWINGOWIE, KRÓLOWIE-CZAROWNICY
Najwiksze zagroenie dla Kocioa rzymskiego w ostatnich latach istnienia cesarstwa zachodniego stanowio królewskie odgazienie desposynes galijskich. Pochodzili oni z dynastii Merowingów - mskiej linii wywodzcej si od Królów Rybaków i odpowiadajcej linii sigambryjskiej po kdzieli. Sigambrowie przyjli swoj nazw od Gambrii, królowej z okoo 380 roku p.n.e. Pochodzili ze Scytii, lecej na pónoc od Morza Czarnego i nazywano ich Newmage (nowy ród albo „lud nowego zgromadzenia").
W Bibliotheque National w Paryu znajduje si przepisana (piórem mnicha Luceriusza) sawna Kronika Fredegara - wyczerpujce dzieo historyczne z VII wieku, którego skompilowanie zajo 35 lat. Specjalne wydanie manuskryptu Fredegara zaprezentowano na czcigodnym dworze Nibelungów i wadze uznay go za pen oficjaln histori. Fredegar (zm. w 660 r.) by burgundzkim skryb, a Kronika obejmuje okres od najwczeniejszych dni hebrajskich patriarchów do królów z dynastii Merowingów. Cytuje rozliczne róda i zawiera wiele odsyaczy, w tym pisma w. Hieronima (tumacza Starego Testamentu na acin), arcybiskupa Izydora z Sewilli (autora Encyklopedii wiedzy) i biskupa Grzegorza z Tours (autora Historii Franków).
Prolog Fredegara utrzymuje, e badania ródowe autora byy jeszcze bardziej pracochonne ni cytowanych przez niego pisarzy. Stwierdza:
Uznaem za konieczn jeszcze wiksz dokadno [...] i zaczyem [...] [jako materia ródowy do przyszych prac] wszystkich panujcych królów i ich chronologie.
By osign t dokadno Fredegar, majcy wysok pozycj u burgundzkich królów, uzyska dostp do archiwów kocielnych i kronik pastwowych. Opowiada nam, jak sigambryjska linia Franków - od których Francja zyskaa swoje miano - sama zostaa tak nazwana od imienia ich wodza Francjona (potomka Noego), który zmar w 11 roku p.n.e. Poprzednicy Francjona, zanim pojawili si w Scytii, yli w staroytnej Troi (obecnie pónocno-zachodnia Turcja), po której imi odziedziczyo francuskie miasto Troyes. Miasto Pary (zaoone w VI wieku przez Merowingów) w podobny sposób nosi imi ksicia Parysa (syna króla Troi, Priama), którego zwizek z Helen Spartask doprowadzi do wojny trojaskiej.
W IV wieku sigambryjscy Frankowie byli nad Renem, skd przybyli z Pannonii (rejonów na zachód od Dunaju) dowodzeni w 388 r. przez Genobada, Markomera i Sunn. Osiedlili si w Germanii, za stolic obierajc Koloni. Przez nastpny wiek ich armie najeday rzymsk Gali i podbiy tereny dzisiejszej Belgii i pónocnej Francji. Wtedy to wanie córka Genobada, Argotta, wysza za Króla Rybaka, Faramun-da (rzdzi w latach 419-430), o którym mówi si, e jest prawdziwym zaoycielem francuskiej monarchii. Faramund by wnukiem Boaza (Anfortasa - do którego jeszcze wrócimy) bdcego w prostej linii sukcesorem syna Jozuego Aminadaba (linia Chrystusa), który oeni si z córk króla Lucjusza, Eurgen (linia Arymatejczyka).
Jednake Faramund nie by jedynym dziedzicem mesjasza. Sama Argotta pochodzia od siostry króla Lucjusza, Atyldy, ony sigambryjskiego wodza Markomera (ósmego po Francjonie) od ok. 130 roku n.e. I tak linia Merowingów powstaa z poczenia Faramunda i Argotty, podwójnie dziedziczc krew desposynes.
.
Ojciec Argotty, Genobad, wadca Franków, by ostatnim mskim potomkiem ze swojej linii, dlatego te nastpnym Stranikiem Franków w Galii zosta syn Faramunda i Argotty, Klodiusz.
W swoim czasie syna Klodiusza, Meroweusza, ogoszono Stranikiem (panem) w Tournai w 448 r., a po nim ta linia zostaa nazwana mistyczn dynasti Merowingów, gdy wspia si do sawy jako królowie Francji. Rzdzili nie koronowani lub nominowani, ale dziki uznanej tradycji, która przyznaje kolejnym z linii Mesjasza prawa poprzednich generacji na mocy sukcesji Króla Rybaka (kapana-króla) Faramunda.
Historia Meroweusza i jego spucizna jest w klasztornych kronikach przedstawiona mglicie. Meroweusz by prawym synem Klodiusza. Tymczasem historyk Priscus twierdzi, e spodziy go morskie stwory, Bistea Neptunis (co bdzie omówione w nastpnym rozdziale). Meroweusz i jego kapascy nastpcy mieli w sobie co nadzwyczajnego, gdy otacza ich wyjtkowy kult i byli szeroko znani ze swojej ezoterycznej wiedzy i umiejtnoci okultystycznych8. Grzegorz z Tours yjcy w VI wieku stwierdzi, e wodzowie frankijscy z eskiej linii sigambryjskiej nie byli szeroko znani ze swojej kultury ascetycznej, niemniej ta wyedukowana dynastia - wywodzca si z, jak j nazwa, „pierwszej i najszlachetniejszej linii ze swej rasy" (nastpców Argotty i Faramunda) - zgodnie ze staroytn nazyrejsk tradycj staa si „dugowosymi królami-czarownikami".
W Starym Testamencie (m.in. Lb 6, 3-13) nazirejczykami byli tacy ydzi jak Samson i Samuel, których wizay cise reguy:
[...] niech powstrzyma si od wina i napoju odurzajcego [...] Przez cay czas swojego nazyreatu brzytwa nie przejdzie po jego gowie. Dopóki nie wypeni si dni, na które powici si Panu, bdzie powicony. Pozwoli swobodnie ró wosom na swojej gowie [...] takie jest prawo dotyczce nazyrejczyka.
Przysiga obowizywaa nazirejczyków przez okrelony czas. Zgodnie z tradycj esseczyków stosowano równie okresy cakowitej wstrzemiliwoci. Rang gównego nazirejczyka mia dawidyjski nastpca tronu, ubrany w ceremonialn czer. W tym charakterze królewska gowa zakonu, brat Jezusa, Jakub Sprawiedliwy, de iure nastpca tronu Judy, zachowa swój status i obowizki.
Pomimo ydowskiego pochodzenia Merowingowie nie byli praktykujcymi ydami, ale nie byli te nimi inni nierzymscy chrzecijanie, których wiara miaa ydowskie korzenie. Katolik Grzegorz z Tours opisuje ich jako „wyznawców bawochwalczych praktyk", lecz kapani z Merowingów nie byli poganami w tym sensie, e brakowao im wiedzy. Ich kult nie odbiega daleko od praktyk druidów, cieszyli si niezwykym szacunkiem jako ezoteryczni nauczyciele, sdziowie, uzdrowiciele i jasnowidze. Chocia cile zwizani z Burgundami, Merowingowie nie byli pod wpywem arianizmu, a ich elity nie miay charakteru galijsko-rzymskiego ani teutoskiego. Twierdzi si, e kultura Merowingów bya zjawiskiem „cakiem nowym", które „pojawio si znikd".
Królowie Merowingowie nie zarzdzali krajem, nie byli te aktywni politycznie; funkcje wadzy wykonawczej (jak powiedzielibymy dzisiaj) speniali majordomowie (premierzy). Królowie zajmowali si raczej sprawami wojskowymi i spoecznymi, gównie edukacj, gospodark roln i handlem morskim. Gorliwie zdobywali wiedz o stosownych królewskich praktykach, zgodnie ze staroytn tradycj, ich wzorem by król Salomon9, syn Dawida. Wiedz czerpali gównie z pism Starego Testamentu - mimo to Koció ogosi ich bezbonikami.
Merowingowie nie tylko byli bliscy dawnym nazirejczykom, ale zachowali inne zwyczaje z czasów biblijnych. Zgodnie z tradycj essesk chopcy „rodzili si po raz drugi" w wieku 12 lat, kiedy ubrani w prost szat przechodzili rytua Powtórnych Narodzin (tak jak wspomniano wczeniej w zwizku z Jezusem Justusem). Chopiec symbolicznie „rodzi si po raz drugi z ona matki" i obejmowa funkcj w spoecznoci. Merowingowie przyjli t tradycj: synowie królewscy zyskiwali dziedziczne prawa do tronu podczas inicjacji w dniu dwunastych urodzin. Nie byo potrzeby póniejszej koronacji. W tej dynastii nie tworzono królów, wadcy dziedziczyli w sposób naturalny, automatycznie zyskujc prawo do korony dziki witej nominacji. Jak widzielimy, Merowingowie pochodzili nie tylko od Chrystusa, ale i Jakuba (Józefa z Arymatei) przez siostr, jak i córk króla Lucjusza10.
Mapa 7 Anglia, Irlandia i Walia - ziemie celtyckie i anglosaskie
Esseski zwyczaj Powtórnych Narodzin jest powiadczony w Ewangeliach, chocia w bardzo niejasny sposób, na dodatek cakowicie znieksztacony w tumaczeniu. U ukasza (2, 1-12) ceremonia Powtórnych Narodzin Jezusa jest chronologicznie pomylona z faktycznym urodzeniem11. Jak i w innych Ewangeliach ukasz datuje przyjcie na wiat Jezusa na okres pónego panowania Heroda Wielkiego, który zmar w 4 roku p.n.e. Ale ukasz stwierdza te, e Cyreniusz (Kwiryniusz) by wówczas namiestnikiem Syrii, i e cesarz August zarzdzi spis powszechny. W rzeczywistoci Cyreniusz za ycia Heroda nie by namiestnikiem Syrii; powoano go na urzd w 6 roku n.e., gdy - wedle tego co w Dawnych dziejach Izraela twierdzi Józef Flawiusz - Cyreniusz na danie cesarza przeprowadzi spis powszechny w Judei. Jest to jedyny stwierdzony spis w tym regionie; za czasów Heroda nie byo adnego innego. Spisu dokonano 12 lat po „pierwszych urodzinach" Jezusa - dokadnie w roku jego Powtórnych Narodzin.
Ten bd jest z kolei powodem chronologicznego zamieszania, jakie towarzyszy opowieci o tym, jak Jezusa zatrzymano w wityni, gdy przebywa z rodzicami w Jerozolimie (k 2, 41-50). Twierdzi si, e wydarzenie to nastpio, gdy Jezus mia 12 lat. Faktycznie jednak chodzi o tzw. „dwunasty rok", a wic nie o dwunasty rok po przyjciu na wiat, ale o dwunasty rok po „urodzeniu si we wspólnocie". Podczas Paschy owego roku Jezus faktycznie mia 24 (lub 23) lata. W tym czasie powinien przej inicjacj i sta si mczyzn, ale zamiast towarzyszy rodzicom na odpowiedni uroczysto, zosta w tyle, by omówi „sprawy swojego ojca". Wtedy jego duchowym Ojcem by kapan Eleazar Annasz.
W dziecistwie Jezus mia kontakty ze znakomitymi nauczycielami i astronomami - szczególnie z filozofujcymi magami, których tak podziwiali Merowingowie. Za czasów Merowingów trzej mdrcy obecni przy urodzeniu Jezusa stali si witymi patronami frankijskiej Kolonii, nazwani tymczasem bdnie: Kacper, Melchior i Baltazar.
Królowie Merowingowie byli sawnymi czarownikami na mod samarytaskich magów i gboko wierzyli w ukryt moc plastra miodu. Poniewa plaster miodu jest naturalnie zbudowany z szecio-boków, filozofowie uznaj go za objaw boskiej harmonii w naturze12. Ten ksztat czono z intuicyjn wiedz i mdroci - o czym wiadczy Ksiga Przypowieci Salomona (24, 13-14):
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry [...] Tym te jest wiedza i mdro dla twojej duszy! Jeeli j znajdziesz, masz jeszcze przyszo.
Merowingowie uznawali pszczo za najwitsze stworzenie. Ten uwicony emblemat egipskich królów sta si symbolem mdroci. Gdy w 1653 r. odsonite grób Childeryka I (syna Meroweusza), znaleziono okoo 300 maych pszczó przyszytych do jego paszcza. Napoleon kaza naszy je na swoj szat koronacyjn. Roci sobie do tego prawo twierdzc, e pochodzi od Jakuba de Rohan-Stuardo, Maturalnego syna (uznanego w 1677 r.) Karola II Stuarta, króla Anglii, z Magorzaty, ksienei de Rohan. Stuartowie z kolei rocili sobie prawo do tego oznaczenia, jako e wraz ze swoimi krewnymi hrabiami Bretanii, pochodzili od brata Klodiusza, Fredemunda - std (podobnie jak Merowingowie) równie od Królów Rybaków przez Faramunda. Merowisk pszczo adoptowali Stuartowie, wygnani do Europy. Wizerunek pszczoy pojawi si na rodowych zastawach jakobitów.
Kiedy syn Meroweusza, Childeryk, zmar w 481 r., nastpi po nim jego syn, Chlodwig, najwybitniejszy król z dynastii Merowingów i waciwy zaoyciel francuskiej monarchii. Chlodwig (którego matk bya turyngijska eks-królowa Basina) majc lat 15 zastpi ojca w Tournai. Jednake w cigu nastpnych 5 lat prowadzi wojska na poudnie od Ardenów wypychajc stamtd Gallo-Rzymian, tak e do 486 r. jego królestwo obejmowao takie centra jak Reims i Troyes. Rzymianom udao si utrzyma królestwo Soissons, ale Chlodwig pokona ich i tamtejszy wadca, Syagriusz, zbieg na wizygocki dwór króla Alaryka II. Chlodwig zagrozi Wizygotom wojn i uciekiniera wydano na mier. Przed osigniciem wieku dwudziestu piciu lat Chlodwig sta si najbardziej wpywow postaci Zachodu, podbi zarówno Rzymian, jak Wizygotów.
W tym czasie Koció rzymski wielce obawia si rosncej popularnoci arianizmu13 w Galii. Katolicyzmowi w Europie Zachodniej, gdzie wikszo biskupów ordynariuszy bya arianami, grozio unicestwienie. Chlodwig nie by katolikiem ani arianinem. Std te hierarchia rzymska uznaa, e korzystne dla niej bdzie pozyskanie Chlodwiga w poczet wiernych Kocioa. Tak si zoyo, e Chlodwig oeni si z burgundzk ksiniczk Klotyld. Maestwo zostao zawarte w centrum Czarnej Madonny w Ferrieres14.
Chocia Burgundowie tradycyjnie uznawali arianizm, sama Klotyld bya katoliczk i gorliw zwolenniczk idei ewangelizacji w duchu bliskiej jej doktryny. Przez pewien czas Klotyld usiowaa nakoni Chlodwiga do przyjcia jej wiary, lecz bezskutecznie. Przeom nastpi dopiero w 496 r. Wtedy król i jego armia toczyli zaarty bój z najedcami, Alemanami, w pobliu Kolonii. Po raz pierwszy w swojej wietnej karierze wojskowej król Merowingów przegrywa. W chwili rozpaczy wezwa imienia Jezusa i wanie wówczas pad zabity król Alemanów. Utraciwszy przywódc, Alemanowie zawahali si i podali tyy. Klotylda niezwocznie stwierdzia, e to Jezus doprowadzi do wiktorii Merowingów. Chlodwig nie by wprawdzie o tym przekonany, ale jego ona natychmiast wezwaa w. Remigiusza, biskupa Reims i doprowadzia do chrztu Chlodwiga15.
Poowa merowiskich wojów posusznie posza za wodzem do chrzcielnicy. Szybko rozesza si wie, e potny wadca Zachodu jest katolikiem, co okazao si mie wielk warto dla papiea Atanazego w Rzymie. Nastpia szeroka fala nawróce i Koció rzymski zosta uratowany przed prawie nieuchronnym upadkiem. Gdyby nie ochrzczenie króla Chlodwiga, powszechn odmian religii chrzecijaskiej w Europie Zachodniej mógby by teraz arianizm, a nie katolicyzm. Chrzest króla Chlodwiga mia oczywicie swoj cen: w zamian wadze Rzymu zoyy przysig wiernoci jemu i jego nastpcom. Obiecay utworzenie nowego „witego cesarstwa" pod wadz Merowingów. Chlodwig nie mia powodu wtpi w szczero przymierza Rzymu - ale niechccy sta si instrumentem biskupiego spisku przeciwko rodowodowi Mesjasza. Z kocielnym bogosawiestwem Chlodwig móg skierowa armie do Burgundii i Akwitanii. Liczono na to, e tamtejszych arian zmusi si do przyjcia katolicyzmu. Dalekosinym planem Rzymu byo usunicie Merowingów z Galii i objcie tych terytoriów wadztwem papiey16.
Po serii militarnych zwycistw król Chlodwig zmar w Paryu w wieku 45 lat. Po nim nastpili synowie Teuderyk, Chlodomir, Childebert i Chlotar. Wtedy, w 511 r., domen Merowingów podzielono na osobne królestwa. Teuderyk obj Austrazj (od Kolonii do Bazylei), ze stolic w Metzu. Z Orleanu w Burgundii Chlodomir doglda doliny Loary i zachodu Akwitanii wokó Tuluzy i Bordeaux. Childebert zarzdza regionem Sekwany przez Neustri do Armorycji (Bretanii), ze stolic w Paryu, a Chlotar odziedziczy królestwo midzy Schledt i Somm, z centrum w Soissons. Dziesiciolecia poczonej wadzy byy burzliwe. Trway konflikty z plemionami Gotów, co wreszcie doprowadzio do penetracji we wschodniej Akwitanii, a Burgundia zostaa w peni wchonita przez najedców.
Chlotar umar jako ostatni z wymienionej czwórki, w 561 r., zostawszy wpierw królem caoci ziem Merowingów. Po nim nastpili synowie Sigebert i Chilperyk. Cztery pokolenia póniej lini Chilperyka rzdzi Dagobert II, król Austrazji od 674 r. Tymczasem najwybitniejsi biskupi rozszerzyli swoj wadz i immunitet Kocioa równoczenie ograniczajc podatki i ogóln administracj domu królewskiego. W konsekwencji zasadnicze prowincje królestwa Merowingów znalazy si pod bezporednim zarzdem majordomów, blisko sprzymierzonych z katolickimi biskupami. Rzym rozpocz demonta wadzy Merowingów.
12
ELEMENTY WIEDZY ARTURIANSKIEJ
ANFORTAS, W. MICHA I GALAAD
Sigambryjscy Frankowie, od których po kdzieli pochodzili Merowingowie, byli zwizani z greck Arkadi, zanim wyemigrowali nad Ren. Jak widzielimy, nazywali siebie Newmage - „lud nowego zgromadzenia", tak jak kiedy mówili o sobie esseczycy z Kumran1. To wanie z Arkadii wywodzi si lad tajemniczej morskiej bestii - Bistea Neptunis - jak symbolicznie nazywa si j w podaniach o Merowingach2. Panem wód by król Pallas, bóg dawnej Arkadii, a jego poprzednikiem - wielki Okeanos.
Niemiertelny wadca mórz podobno „na wieczno uosabia dynasti staroytnych królów", których symbolem bya ryba - tradycyjny znak Jezusa. Wród dawnych ydów-hellenisto w na okrelenie ryby uywano greckiego sowa ichthys. Jej wizerunek by akronimem reprezentujcym Iezusa Christosa Theosa (Jezusa Króla, Boga; w grece i acinie litera „j" jest identyczna z „i").
Ryba, obok lwa Judy, bya emblematem Merowingów. Pod koniec V wieku król Chlodwig ustanowi znakiem królewskiego rodu Francji fleur-de-lys [fr. lilia burboska}. Poprzednio znana judaistyczna koniczyna bya umownym emblematem obrzezania. Zarówno stojcego lwa, jak i fleur-de-lys wczono póniej do herbu królewskiego domu Szkotów. Jak wida na redniowiecznych pieczciach i znakach wodnych, lew i ryba czsto czyy si z fleur-de-lys, co dowodzi Poczenia królewskich linii Francji i Judy. Wedle mdroci arturiaskiej królewska linia Dawida bya reprezentowana przez Królów Rybaków z rodu Graala, a lini patriarchaln oznaczao Anfortas, symboliczne imi, znieksztacone aciskie In fortis (potny; biblijne „w Nim moc"). Byo identyfikowane z hebrajskim Boaz (imieniem pradziada Dawida, postaci obecnej w tradycji wspóczesnego wolno-mularstwa), podobnie znaczcym „potny".
Imi Boaz nadano lewej kolumnie wityni Salomona (l Krl 7, 21 i 2 Krn 3, 17). Jej szczyty - i szczyty prawej kolumny, Jakin („Jahwe utwierdzi") - udekorowano jabkami granatu z brzu (l Krl 7,41-42), symbolem mskiej podnoci, co zawiadcza Pie nad Pieniami 4, 31. Zwrómy uwag, e na sawnych obrazach Botticellego Madonna z owocem granatu i Madonna del Magnificat Dziecitko trzyma dojrzay pknity owoc granatu3. Sandro Botticelli (waciwie Alessandro di Mariano Filipepi) od 1483 do 1510 r. by Sternikiem Klasztoru Naszej Pani z Syjonu, ezoterycznego stowarzyszenia zwizanego z Graalem, nazywanego te Zakonem z Syjonu. Nasza Pani, Notre Dame, to zwykle Maryja, matka Jezusa, ale tu moe równie chodzi o Mari Magdalen. Wedle tradycji Graala z czasów Botticellego, arkadyjski wadca mórz, Pallas, objawi si w królu Pellesie: „Imi me Pelle, król dalekiej krainy i kuzyn bliski Józefa z Arymatei". Jego córka, Elaine, bya Zwiastunk Graala z la Corbenic (Cors Beneicon, „Bogosawione Ciao") i matk Galaada z ojca Lancelota del Acqs.
Kaplic w. Michaa w Glastonbury wzniós król Lucjusz na staroytnym pogaskim miejscu kultu. Prowadzi do niego szlak zakonny z St Michael Mount, Marazion, przez koció w. Michaa w Brantor, koció w. Michaa w Burrowbridge Bump, koció w. Michaa w Othery - ku Stoke St Michael4.
wity Micha, któremu powicono tyle kocioów, nie by tradycyjnym duchownym ani mczennikiem, odpowiada on archanioowi Michaowi, wspomnianemu tylko raz w Nowym Testamencie (Ap, 12, 7). W dziele z I wieku, Wojnie ydowskiej, Józef Flawiusz potwierdza, e esseczycy z Kumran przysigli zachowa imiona anioów w ramach swojej kapaskiej hierarchii5. Posiadacz anielskiego tytuu „Michaa" to kapan z linii Sadoka. W czasach Jezusa nastpc Sadoka z epoki króla Dawida, „Michaem", by Jan Chrzciciel, dziedziczcy urzd po ojcu, Zachariaszu6.
Do tego momentu królowie z linii Dawida zawsze byli de iure tytuowani od anielskich kapanów „Michaa", „Gabriela", „Sariela" i „Rafaela". Jednake zarówno linia dawidyjska, jak i sadokicka byy cile dynastyczne. Przypomnijmy, e Jan Chrzciciel zmar, nie zostawiwszy nastpcy. Jezus pragn natomiast zosta uznany kapanem - temu miaa suy pewna mistyfikacja podczas, jak to póniej nazwano, Przemienienia Paskiego7. Ale dopiero po Wniebowstpieniu jego kapastwo zostao uznane, gdy zosta „zabrany do Królestwa Niebieskiego" (najwyszego klasztoru) i sta si arcykapanem (Hbr 3,1) w zakonie Melchizedeka (Melchisedeka) (Hbr 5, 6). Obj dynastyczn rol mesjasza-kapana-króla (lub wedle mdroci Graala, Króla Rybaka). Po raz pierwszy od czasów Dawida i Sadoka poczono tytuy królewskie i anielskie: Jezus sta si zarówno „Dawidem", jak i „Michaem":
[...] jako poprzednik wszed za nas Jezus, stawszy si arcykapanem wedug porzdku Melchisedeka.
(Hbr 6, 20)
Fragmenty „Ksigi Melchizedeka" znalezione wród rkopisów znad Morza Martwego wskazuj, e Melchizedek (Melchisedek) i Micha byli jedn i t sam osob. Ta wanie posta wystpuje w Apokalipsie w. Jana, gdy archanio Micha (objawiona sadokicka moc mesjaska) walczy z rzymskim smokiem ucisku.
List do Hebrajczyków (7, 14) cakowicie rozprawia si z ide dziewiczego poczcia zaszczepion przez Ewangelie, potwierdzajc, e prawdziwym ojcem Jezusa by Józef. „Wiadomo bowiem, e Pan nasz pochodzi z plemienia Judy, o którym Mojesz nic nie powiedzia, co si tyczy kapanów". Jest równie wyjanione, e prawo dotyczce kapastwa ulego zmianie, aby mona uzna wiee archanielskie wyrónienie Jezusa (Hbr 7, 12).
Od tego czasu dynastyczna sukcesja Melchizedeka (Melchi-Sadoka, Melchisedeka) przynaley mskiej linii Jezusa - przez Królów Rybaków. Bya to linia dawidyjskiego Sangrala - królewskiej krwi Judy, znanej pod bardziej romantycznym mianem Rodziny Graala. W dawnych czasach nie byli autentycznymi (de facto) monarchami, ale prawnie (de iure) Królami Rybakami. Dopiero od V wieku - kiedy nastpca Króla Rybaka, Faramund, oeni si z ksiniczk Argott, spadkobierczyni sigambryjskich Franków - Unia Chrystusa wkroczya na imponujc drog ku wietnoci. Nie przypadkiem w Kornwalii okoo 495 r. i w Galii okoo 580 r. odnotowano obecno w. Michaa Kady najstarszy spadkobierca w linii Graala by dynastycznym „Michaem", a korawalijskie miasto Marazion miao judajskie korzenie. Jego nazwa Market Zion (targ Syjonu) bya synonimiczna z Jerozolim. Po drugiej stronie grobli Marazion odsanianej w czasie odpywu stoi St Michael Mount - miejsce dawnego celtyckiego klasztoru, benedyktyskiego opactwa w VIII wieku i umownego zaoenia opactwa w. Michaa w Bretanii.
W tradycyjnych opowieciach o Graalu powtarzaj si imiona ydowskie lub majce zwizek z ydami; Jozefat, Lot, Einant, Galaad, Bron, Urien, Hebron, Pee, Jozeusz, Jonasz, Ban itd. Prawie we wszystkich legendach, równie w tej póniejszej sir Thomasa Malo-ry'ego z XV wieku, wyrane s dygresyjne wzmianki o Królach Rybakach. Dodatkowo jest wiele odwoa do Józefa z Arymatei, królów Dawida i Salomona. Wystpuje nawet kapan Juda Machabeusz (zm. w 161 r. p.n.e.). Jego hasmoneascy wojownicy przewodzili w boju Jerozolimy z Syryjczykami. Przez lata wielu uwaao za dziwne, e dobrze urodzony ydowski bohater jest traktowany z takim powaaniem w wydawaoby si schrystianizowanej opowieci o Graalu:
- Panie rycerzu - rzek on do pana Gawaina - prosz ci, zechciej spocz i odoy ten puklerz, gdy w innym razie ja bd walczy z tob [...] gdy nalea on do najlepszego rycerza wiary [...] i najmdrszego.
- Kime on zatem by? - spyta pan Gawain.
- By nim Juda Machabeusz...
- Prawd rzeczesz - powiedzia pan Gawain - a jakie jest twoje imi?
- Panie, imi moje brzmi Jozeusz i jestem z rodu Józefa z Abarymacji. Król Pee jest moim ojcem, zamieszkujcy w lesie, a Król Rybak moim wujem8.
Wiadomo, e niektórzy rycerze wystpujcy w opowieciach o królu Arturze s wzorowani na prawdziwych osobach - szczególnie Lancelot, Bors i Lionel, którzy mieli zwizki z gazi del Acqs Rodziny Graala. Ale co z innymi? S wskazówki, e wielu yo naprawd, chocia niekoniecznie w erze arturiaskiej. W wiekach rednich, gdy pisano romanse o Graalu, ydzi nie cieszyli si w Europie wielkim powaaniem. Po wyjciu z Palestyny rozproszyli si. Osiedlili si w rónych miejscach Zachodu, a nie mogc uprawia ziemi, zajli si handlem i bankierstwem. Chrzecijanie nie przyjli tego przychylnie. Koció rzymski zabroni lichwy. W zwizku z tym król Edward II wyrzuci ydów z Anglii w 1209 r., wszystkich poza wyszkolonymi medykami. W takiej atmosferze byo oczywiste, e redniowieczni pisarze (czy to w Brytanii, czy w kontynentalnej Europie) nie uwaali za naturalne czy politycznie poprawne uywanie brzmicych z ydowska imion dla miejscowych bohaterów, rycerzy i królów. A jednak imiona te przetrway, od pierwszych protagonistów takich jak Jozefat do póniejszego Galaada. W dawnych opowieciach o Graalu Galaada identyfikowano z hebrajskim Gileadem. Pierwszy Gilead to syn Michaela, praprawnuk Nahora, brata Abrahama (l Kr 5,14). Gilead znaczy „kopiec dowodu"; podgórze zwane Gilead byo „Kopcem wiadectwa" (Rdz 31, 21-25) i Galeed by „Kopcem wiadectwa" Jakuba (Rdz 31, 46-48). Idc ladami Bernarda z Clairvaux opat Lincolnshire, Gilbert z Holandii, zwiza w cysterskich Sermons of the Canticles bezporedni lini arturiaskiego Galaada z rodzin Jezusa. W rycerskim rodowisku chrzecijascy pisarze nie mogli opiewa ludzi z ydowskim pochodzeniem, jeli ich imiona nie byy ju znane i dobrze utrwalone. Te postaci byy prawdziwe, chocia czasy, w których yy, „przemieszczono" zgodnie z wymogami romansów.
KAMAALOT I PENDRAGONI
Od okoo 700 roku p.n.e. celtyckie plemiona (Keltoi - „obcy") z Europy rodkowej osiedlay si w Brytanii i w epoce elaza; ich kultura rozwijaa si bez przeszkód, opanowali ca nizinn Brytani. Podczas kolejnych stuleci doczay do nich nastpne fale europejskich Celtów. Ostatnimi osadnikami byy plemiona Belgów, które osiedliy si na poudniowym wschodzie. Poprzedni mieszkacy rozpierzchli si na pónoc i zachód budujc takie osady jak Glastonbury w Somerset i Maiden Castle w Dorset. Gdy Rzymianie zjawili si w ostatnich latach p.n.e., Celtów zepchnto bardziej na zachód, mimo oporu stawianego przez takich znakomitych przywódców jak Caractacus i Boadicea (Victoria). Rzymianie nazywali staroytnych Brytów Pretani, imieniem pochodzcym z jzyka Cymric dawnych Walijczyków, w którym caa gówna wyspa bya nazywana B'rith-ain, co znaczyo „ziemia porozumienia"9.
Rzymianie odnieli znaczny sukces podczas podbojów Brytanii, ale nigdy nie zdoali pokona Celtów z Kaledonii - dalekiej pónocy. Z tego powodu cesarz Hadrian (rzdzi 117-138 n.e.) zbudowa wielki wa przez terytorium caego kraju. Wa ten oddziela od siebie dwie kultury. Wikszo Celtów na poudnie od wau przyja rzymski styl ycia, ale ich zawzici pónocni kuzyni walczyli dalej. Górzyste przestrzenie i wyspy Kaledonii zamieszkiwali Piktowie (ac. Picti, „pomalowani ludzie"), pónoc Irlandii za bya wtedy prowincj szkockich Gaelitów. W Walii dawni wadcy Powys i Gwyneddu pochodzili od Avalacha w linii Beli Mawra (czasem nazywanego Bili, Billi lub Heli). Beli Wielki (Mawr) - naczelny wódz Brytów z I wieku p.n.e. - jest jedn z tych postaci, której czas ycia bywa czsto mylnie podawany ze wzgldu na legendy, które powstay wokó niej. Jego wnukiem by arcykapan Bran Bogosawiony (zi Jakuba/Józefa z Arymatei). Dziki temu historycznemu powizaniu Beli i Bran s czsto myleni z wczeniej yjcymi brami Balinusem i Brennusem (synami Porrexa), którzy walczyli o wadz w pónocnej Brytanii okoo 390 roku p.n.e. (w starej celtyckiej tradycji byli uwaani za bogów).
Jeszcze wicej pomyek powstaje w zwizku z tym, e Bran Bogosawiony jest czsto nazywany „ojcem" Caractacusa. Rzeczywicie yli oni w tym samym czasie, w I wieku n.e., ale ojcem Caractacusa by Cymbelin z Camulodu. Bdna interpretacja zaowocowaa w ksigach zajmujcych si genealogi wczesnego redniowiecza. My jednak z atwoci wyjanimy przyczyn tego zamieszania. Ojcem Brana, pochodzcym od Beli Mawra, by król Llyr (Lear). Kilka pokole po królu Lucjuszu te imiona powtarzaj si w III i IV wieku. Póniejszy walijski wódz, Llyr Llediath, by ojcem innego Brana, ojca Caradawca (wariant imienia Caractacus lub Caratacus). Mylca bya jeszcze i ta okoliczno, e jako arcykapan Bran by umownym „patriarchalnym" Ojcem. Bran by wic „ojcem" Caractacusa, tak jak Eleazar Annasz i Szymon Zelota byli duchowymi „ojcami" Jezusa w Judei.
Londyska Billingsgate czciowo pochodzi od imienia „Beli" lub ,Billi". Jego potomek, Avallach, by wnukiem Anny, córki Józefa z Arymatei, ony arcykapana Brana Bogosawionego. ona Józefa te miaa na imi Anna (aska)10. „Avallach"11 byo okreleniem tytularnym, podobne znaczenie miao imi „Beli" - „suwerenny wadca". Jako takie powtarzao si. Innym potomkiem Beli Mawra by król Llud (któremu czciowo zawdzicza miano londyska Ludgate). By zaoycielem królewskich domów Colchesteru, Sylurii i Strathclyde, a jego rodzina zyskaa wyszy status dziki znakomitym maestwom z potomkami Józefa z Arymatei (w. Jakuba Sprawiedliwego). Z walijskich ksit z linii arymatejskiej pochodz zaoyciele i lokalni wadcy Bretanii (Maej Brytanii), regionu frankijskiego poprzednio nazywanego Armo-ryk („ziemia pooona nad morzem"). Inna bardzo dawna dawidyjska linia, która rozwina si dziki Ugaine'owi Marowi (IV wiek p.n.e.), zyskaa wadztwo Irlandii jako najwysi królowie (Ard Ri) Tary.
Wnuk króla Lluda, potny Cymbelin (ojciec Caractacusa), by za czasów Jezusa pendragonem z gównej wyspy brytyjskiej. Pendragon (Pen Draco Insularis), czyli Gówny Smok Wyspy (ang. dragon, „smok"), by królem królów i „Stranikiem celtyckiej wyspy". Tytu ten nie by dynastyczny; pendragonów wybieraa z królewskiej rodziny celtyckiej druidyjska rada starszych. Cymbelin rzdzi belgijskimi plemionami Catuvellauni i Trinovantes ze swojej siedziby w Colchester. By to najpotniejszy fort epoki elaza. Colchester nazywano wtedy Camulod (lub w wersji zlatynizowanej Camulodunum) - od celtyckiego camu lot, „zakrzywione wiato". Ta ufortyfikowana osada staa si póniej wzorem podobnie nazwanego dworu Kamaalot w romansach arturiaskich12. Na pónoc od domeny Cymbelina, w Norfold, ludem znanym jako Icenowie rzdzi król Prasutagus, którego on bya sawna Boudicca (lub Boadicea). W 60 roku n.e. stana ona na czele wielkiego powstania przeciwko rzymskiej dominacji - wznoszc swój synny okrzyk wojenny Y gwir erbyn y Byd („Prawda przeciwko wiatu"). Powstanie zostao stumione. Wkrótce po tych wydarzeniach przyby z Galii Józef z Arymatei, wbrew rzymskim najedcom wzniós koció w Glastonbury.
Smok pojawi si w celtyckiej mitologii jako pochodna hodu oddawanego witemu krokodylowi (Messeh) w staroytnym Egipcie13. Faraonów namaszczano sadem krokodylim, przez co zdobywali hart ducha Messeha (std mesjasz - „namaszczony"). Wizerunek nieustraszonego Messeha w drodze ewolucji sta si smokiem, wyobraajcym z kolei potg królewsk. Rzymianie w okresie cesarstwa nieli obraz smoka na sztandarach. Ten symbol opisuje Apokalipsa w. Jana, gdy Micha staje twarz w twarz ze „smokiem o siedmiu gowach". Jak widzielimy wczeniej14, smok by w tym wypadku Rzymem, znanym w historii jako „miasto siedmiu królów" (lub gów - ilo królów w przedrepublikaskim miecie).
Mapa 8 Dawna Szkocja - Kaledonia, Dalriadia i Gwyr-y-Gogledd
Wedle staroytnych poda o Messehu, celtyckich królów Brytanii, nieustraszonych straników, nazywano „smokami". Ale w tamtych czasach byo wiele osobnych królestw, zanim Anglia zyskaa jednego saksoskiego monarch. Std te koniecznoci by wybór króla królów - wielkiego króla, który przewodniczyby wszystkim pozostaym i prowadzi poczone armie z rónych obszarów i plemion. Pierwszym pendragonem (gównym smokiem/wielkim królem) by Cymbelin.
Po wycofaniu si Rzymian w 410 r. regionalna wadza powrócia do wodzów plemion. Jednym z nich by Vortigern z Powys w Walii, którego ona bya córk poprzedniego gubernatora rzymskiego Magnusa Maximusa. Przejwszy w 418 r. pen wadz nad Powys Vortigern zosta wybrany pendragonem Isle w 425 r. i przyj za swój znak czerwonego smoka, który zosta umieszczony na narodowej fladze Walii.
Tymczasem z arymatejskich linii Anny i Brana Bogosawionego wyszy inne królewskie odgazienia. Wród najwybitniejszych z lokalnych królów by Cunedda, pónocny wadca Manau przy Zatoce Forth. Z podobnej rodzinnej gazi by mdry Coel Hen, który wiód za sob „Ludzi pónocy" (Gwyr-y-Gogledd). Znany jest powszechnie z dziecicego wierszyka jako „stary król Cole"; rzdzi pónocnymi regionami Rhegedu ze swojej cumbriaskiej siedziby w Carlisle. Innym wybitnym przywódc by Ceretic, nastpca króla Lucjusza15. Ze swojej bazy w Dumbarton rzdzi regionami Clydesdale. Obok Vortigerna ci trzej królowie byli najpotniejszymi wadcami Brytanii w V wieku. Z ich rodzin wyszli te najsawniejsi celtyccy wici, std stay si znane jako „wite rodziny Brytanii".
W poowie V wieku Cunedda i jego synowie poprowadzili swoje oddziay do Walii Pónocnej, by na danie Vortigerna wyrzuci niechcianych irlandzkich osadników. Czynic to Cunedda zaoy królewski dom Gwyneddu w walijskim przybrzenym zachodnim regionie Powys. Piktowie w Kaledonii na pónocy wykorzystali nieobecno Cuneddy i zaczli seri najazdów poza granic wyznaczon Waem Hadriana. Sprowadzono szybko najemn armi germaskich Jutów, dowodzon przez Hangesta i Horsa, by usun napastników - ale najemnicy po rozprawieniu si z najedcami zwrócili uwag na odlege poudnie i zajli dla siebie królestwo Kentu. Nastpnie inne germaskie plemiona Sasów i Anglów dokonay inwazji z kontynentu. Sasi zajli poudnie, rozwijajc królestwa Wessexu, Essexu, Middlesexu i Sussexu. Anglowie okupowali reszt ziem od ujcia Severn do Wau Hadriana, w tym Nortumbri, Mercj i wschodni Angli. Wszystkie te ziemie zaczto nazywa „Angli" (ziemia Anglów, Angle-land - England), a nowi okupanci ochrzcili zachodni celtycki pówysep „Wali" (ziemia obcych - Weallas, Wales).
Jako e Irlandia bya oddzielona morzem od burzliwej gównej wyspy brytyjskiej, staa si idealnym schronieniem dla zakonników i uczonych. (Eireland podobno oznaczao „ziemia pokoju" - ale staroytne miano Irlandii pochodzi od Eire-amhona, ojca Eochoida I z Tary, który oeni si z córk króla Sedekiasza z Judy okoo 586 r. p.n.e.) Rozwina si tam wyjtkowa, lokalna kultura celtycko--chrzecijaska. Pochodzia z Egiptu, Syrii i Mezopotamii, a jej zasady byy nazarejskie. Obowizywaa liturgia aleksandryjska, a poniewa nauki Jezusa uznano za podstaw wiary, utrzymano mojeszowe zasady starotestamentowe. Zachowano stare ydowskie prawa maeskie, obchody sabatu i Paschy, natomiast bosko Jezusa i rzymski dogmat Trójcy witej nie byy obecne w doktrynie. Koció celtycki nie mia diecezjalnych biskupów, by w zasadzie pod zarzdem opatów (klasztornych starszych). Cao oparto na strukturze klanowej, natomiast aktywno skupiano na pogbianiu wiedzy i nauce.
Cunedda pozosta w pónocnej Walii i po mierci Vortigerna w 464 r. zastpi go jako kolejny pendragon, zostajc te najwyszym dowódc wojskowym Brytów. Posiadacz tego ostatniego stanowiska by zwany „guletykiem". Gdy Cunedda zmar, zi Vortigerna, Brychan z Brecknock sta si pendragonem, a Ceretic ze Strathclyde sta si wojskowym dowódc - guletykiem. Tymczasem wnuk Yortigerna, Aureliusz - m o wielkim militarnym dowiadczeniu - powróci z Bretanii niosc pomoc w walkach z najedcami saskimi. Bdc kapanem druidyjskim Aureliusz mia tytu „ksicia witego przybytku". Tym przybytkiem bya wita komnata zwana „Ambriusz", symbolicznie wzorowana na staroytnej ydowskiej Arce Przymierza (Wj 25, 8, „I wystawi mi wityni, abym zamieszka poród nich"). Straników Ambriusza nazywano „Ambrozjuszami", nosili oni szkaratne opocze (paszcze). Ze swojego fortu w Snowdonii Aureliusz Ambrozjusz kierowa wojskow obron Zachodu i zosta guletykiem po mierci Brychana.
W. KOLUMBA I MERLIN
Na pocztku VI wieku syn Brychana (równie Brychan) uda si do Zatoki Forth jako ksi Manau. Tu zaoy kolejne posiadoci Brecknocków w Forfarshire, o których Walijczycy mówili od tej pory „Breichniog Pónocy". Siedziba jego ojca pozostaa w Brecon w Walii, pónocn fortec podobnie nazwano „Brechin". Córka Brychana II wysza za ksicia Gabrana16 ze szkockiej Dalriadii (Zachodnich Wyyn), w rezultacie czego Gabran sta si panem Forth, dziedziczc zamek w Aberfoyle.
Usunity z Gwyneddu król pónocnej Irlandii Cairill z Antrim ruszy w 514 r. w odwecie na szkockie Manau. Inwazja bya udana i okrg Forth znalaz si pod panowaniem irlandzkim. Brychan niezwocznie wezwa na pomoc zicia, ksicia Gabrana, i guletyka Aureliusza. Zamiast usun Irlandczyków z Manau dowódcy zdecydowali si na bezporedni wypraw przez morze na Antrim. W 516 r. szkocka flota Gabrana wyruszya z cieniny Jura z oddziaami guletyka. Celem by zamek króla Ceirilla, wspaniay fort górski w Dun Baedan (Badon Hill). Oddziay guletyka odniosy zwycistwo: Dun Baedan pad17. W 560 r. kronikarz Gildas III (516-570) pisze o tej bitwie w De Excidio Conquestu Britanniae („Upadek i podbój Brytanii") i wielkiej bitwie zapisanej w historii zarówno Szkotów, jak i Irlandczyków18. Kilka lat po bitwie o Dun Baedan, w 537 r., Gabran zosta królem Szkotów. Jego dwór na Zachodnich Wyynach mieci si w Dunadd, w pobliu Loch Crinan.
W owym czasie pendragonem by prawnuk Cunnedy, walijski król Maelgwyn z Gwynedd. Zastpi go na tym stanowisku syn króla Gabrana, Aedan z Dalriadii. Aedan w 574 r. zosta królem Szkotów i by pierwszym brytyjskim królem, którego namaci kapan, w tym wypadku w. Kolumba.
Urodzony w irlandzkiej rodzinie królewskiej w 521 r. Kolumba móg obj tron Irlandii, ale zrezygnowa z nalenych honorów i zosta zakonnikiem. Uczszcza do klasztornej szkoy w Moville, hrabstwo Down. Zaoy klasztory w Derry i okolicy, ale najwikszego dziea mia dokona na Zachodnich Wyynach i wyspach szkockiej Dalriadii, po tym jak w 563 r. wygnano go z Irlandii. Poprzednio zebra armi przeciwko niegodziwemu królowi Sligo, za co osadzono go w Tarze, a potem skazano na wygnanie w wieku 42 lat. Z dwunastoma uczniami poeglowa do Iona i zaoy tam sawny klasztor swojej reguy. Póniej, dalej na pónoc, w Kaledonii, królewskie pochodzenie Kolumby zostao wysoko ocenione przez króla Piktów, Bruide'a, i Kolumba na druidyjskim dworze sta si wybitnym mem stanu. Majc do dyspozycji flot odwiedzi wysp Man i Islandi, zakada wszdzie szkoy i kocioy - nie tylko w Kaledonii i na wyspach, ale i w angielskiej Nortumbrii.
W owym czasie szkockie niziny (poniej Forth) podzielone byy na trzynacie niezalenych królestw. Ssiadoway z Nortumbri na poudniu i domen Piktów na pónocy. Mimo e pod wzgldem geograficznym regiony Galloway, Lothian, Tweeddale i Ayrshire byy poza Wali, wszystkimi rzdzili walijscy ksita. Jednym z tych dynastycznych regionów nad Waem Hadriana by Gwyr-y-Gogledd (Ludzie Pónocy), rzdzony przez króla Gwenddolaua.
Niebawem po namaszczeniu Aedana przez Kolumb król Rhydderch z Strathclyde zabi króla Gwenddolaua w bitwie w pobliu Carlisle. Pole bitewne rozcigao si midzy rzek Edk i Liddel Water, powyej Wau Hadriana. (To tu, przy fosie Liddel toczya si akcja arturiaskiej legendy Fergus i Czarny Ksi.) Gównym doradc Gwenddolaua (merlinem) by Emrys z Powys, syn Aureliusza. Po mierci Gwenddolaua merlin ów zbieg do Hart Fell Spa w Lesie Kaledoskim, a nastpnie szuka schronienia na dworze króla Aedana w Dunnadzie.
Tytu merlina - królewskiego jasnowidza - naley do starej druidyj-skiej tradycji. Przed Emrysem stanowisko merlina mia Taliesin Bard, m Viviany I del Acqs. Po jego mierci w 540 r. tytu przeszed na Emrysa z Powys, tego merlina (Merlina), uwiecznionego w tradycji arturiaskiej. Emrys by starszym kuzynem króla Aedana i std mia prawo zada od nowego monarchy dziaa przeciwko zabójcy Gwenddolaua. Aedan wyrazi zgod i niezwocznie zniszczy zamek Alcut Rhyddercha w Dumbarton.
W tamtych czasach najwaniejszym miejskim centrum na pónocy gównej wyspy brytyjskiej byo Carlisle, liczce si rzymskie miasto garnizonowe, od 369 r. jedna z piciu brytyjskich stolic prowincji. W Life of St Cuthbert Beda wspomina o gminie chrzecijaskiej w Carlisle na dugo przed anglosask penetracj tego regionu. Nieco na poudnie od Carlisle, w pobliu Kirkby Stephen w Cumbrii znajduj si ruiny zamku pendragonów. W czasach arturiaskich Carlisle nazywano równie Cardeol lub Caruele i to wanie tu autorzy opowieci o Graalu, jak np. Chretien de Troyes, umiecili drugi dwór Artura. The High History of Holy Grail wspomina o dworze Artura w „Cardoil". Carlisle występuje we francuskiej Suitę de Merlin i w brytyjskich opowieœciach Sir Gawain and the Carl of Carlisle i The Avowing of King Arthur.
Najwyszy urzd pendragona przetrwa 650 lat - ale tak si zoyo, e jedyny pendragon z tego okresu, bdcy tworem fantazji, to Uter Pendragon, legendarny ojciec króla Artura. Bowiem prawdziwy ojciec Artura z pewnoci nie posugiwa si tym mianem, chocia, jak si przekonamy, by sawnym pendragonem.
HISTORYCZNY KRÓL ARTUR
Czsto spotyka si twierdzenie, e pierwsza wzmianka o Arturze pochodzi od IX-wiecznego walijskiego mnicha Neniusza, którego Historia Brittonum wymienia tego bohatera przy okazji rozlicznych dajcych si zidentyfikowa bitew. Ale o Arturze pisano na dugo przed Neniuszem - w VII-wiecznym Life of St. Columba („ywot w. Kolumby"). Jest równie wspomniany w celtyckim poemacie Gododdin, spisanym okoo 600 r.
Gdy król Aedan z Dalriadii (Zachodnich Wyyn) zosta namaszczony przez Kolumb w 574 r., jego najstarszym synem i nastpc (urodzonym w 559 r.) by Artur. W Life of St Columba opat Adamnan z lony (627-704) pisze, jak to wity przepowiedzia, e Artur umrze, zanim zastpi ojca. Adamnan potwierdza dalej prawdziwo przepowiedni, gdy Artur poleg w bitwie, kilka lat po mierci w. Kolumby w 597 r.
Powszechnie uznaje si, e imi „Artur" pochodzi z aciskiego Artorius, ale jest to cakowicie bdne. Imi to jest czysto celtyckiego pochodzenia, wywodzi si z irlandzkiego Artur. Synami yjcego w III wieku króla Arta byli Cormac i Artur. acina nie inspirowaa tworzenia irlandzkich imion; ródosowu imienia Artur naley szuka w V wieku p.n.e., gdy Artu mes Delmann by królem Lagainu.
W 858 r. Neniusz wymienia róne bitwy, w których Artur odniós zwycistwo. Miejsca tych zmaga to Las Kaledoski na pónoc od Carlisle (Cat Coit Celidon) i góra Agned - fort Bremenium w Cheviots, z którego wyparto Anglosasów. Neniusz równie wspomina bitw Artura przy rzece Glein (Glen) w Nortumbrii, gdzie ufortyfikowany gród by orodkiem operacji Nortumbrian od poowy VI wieku. Inne pola bitewne Artura to kwatera legionu - Carlisle i dystrykt Linnuis - stary region Novantae na pónoc od Dumbarton, gdzie Ben Artur stoi nad Arrochar u pónocnej odnogi Loch Long.
Umieszczenie Artura we waciwym mu kontekcie jest konieczne do zrozumienia, e takie, wydawaoby si, imiona wasne jak „Pendragon" i „Merlin" faktycznie s tytuami, które byy przekazywane z pokolenia na pokolenie. Ojciec Artura, król Aedan mac Gabran nazwany Szkockim, sta si pendragonem dziki temu, e by wnukiem ksicia Brychana. W tej linii matka Aedana, Lluan z Bre-cknock, pochodzia od Józefa z Arymatei. Nigdy nie byo Utera Pendragona, chocia póniej zosta umieszczony w angielskich drzewach genealogicznych tego okresu. Imi Uter Pendragon wymyli XII-wieczny twórca romansów Geoffrey z Monmouth (póniejszy biskup St Asaph). Gaelickie uther (lub utir) jest po prostu przymiotnikiem, którzy znaczy „straszliwy". Pendragonowi urodzi si tylko jeden jedyny syn, Artur - Artur mac Aedan z Dalriadii.
W dniu swoich szesnastych urodzin w 575 r. Artur sta si samodzielnym guletykiem (dowódc). Celtycki Koció uzna jego matk, Ygern del Acqs za najwysz królow celtyckich królestw. Z kolei jej matk bya (pochodzc od Jezusa) Viviana I, dynastyczna królowa Awalonu. Kapani namacili Artura na najwyszego króla Brytów, po tym jak jego ojciec zosta królem Szkotów19. W czasie gdy Ygerna (czasem nazywana Igrain) za spraw Aedana pocza Artura, nadal bya on Gwyr-Llewa, duxa Carlisle. W Historia Regum Britanniae („Historii królów Brytanii") Geoffreya z Mónmouth (ok. 1147 r.) Gwyr-Llew, dux Caruele (Carlisle) zosta dosownie przeniesiony do Zachodniego Kraju i sta si Garloisem, diukiem Kornwalii20. To poprawianie faktów byo konieczne, jako e normaskim patronem Geoffreya by Robert, earl Gloucester. Histori napisano na normandzkie zamówienie, chodzio o to, by wpisa króla Artura w tradycj Anglii, mimo e nie wystpowa w angielskiej Anglo-Saxon Chronicle.
Chocia dzieo Geoffreya miao pozór autentycznego opisu faktów, wiadomo, e w wielu aspektach rozmija si z prawd. Historyk William z Malmesbury nazywaj „wtpliwym materiaem", a William z Newburgh poszed nawet dalej stwierdzajc: „Wszystko, co z takim mozoem ten czek naskroba o Arturze i jego poprzednikach, zostao zmylone".
Szczególnie zdumiewajcy jest opisany przez Geoffreya diuk Gorlois z Kornwalii, jako e w Anglii VI wieku nie byo diuków. Wczesny tytu dux ma cakiem inne znaczenie ni póniejszy „diuk"; by to tytu wycznie militarny, nie oznaczajcy feudalnego posiadania ziemi. Inn zadziwiajc rzecz byo stwierdzenie Geoffreya, e Artur z VI wieku urodzi si w zamku Tintagel. W Tintagel nie byo zamku.
Dopiero pierwszy earl Kornwalii zbudowa go na pocztku XII wieku. Poprzednio w tym miejscu znajdoway si jedynie ruiny celtyckiego klasztoru.
W Walii mylnie nazywano róne osoby „królem Arturem, synem pendragona" i ta tradycja cignie si do dzisiaj. Faktycznie by pewien Artur w VI wieku w Walii (zreszt jedyny inny Artur królewskiego rodu owej epoki). Ale nie by on synem pendragona i nie by Arturem z historii Graala. Tego innego Artura w. Dubricjusz wyniós w 506 r. na urzd ksicia Dyfedu, chocia zarówno on, jak i jego przodkowie byli wrogami Walijczyków. Pochodzi z królewskiego rodu Deisi, wygnanego z Irlandii pod koniec IV wieku. Gdy rzymskie oddziay opuciy poudniow Wali w 383 r., przywódcy Deisi zjawili si z Leinster, by osiedli si w Dyfedzie (Demetia). Artur, ksi Dyfed, jest sportretowany jako nieznony tyran w The Lifes of the Saints - opowieciach o Carannogu i innych, gdzie przypisano mu cechy kopotliwego miejscowego mciwody.
W romansach arturiaskich pomieszanie szkockich i walijskich Arturów powstao gównie z powodu terminu „merlin". Jak widzielimy, merlin Emrys by synem Aureliusza. Ale on Aureliusza bya siostra Artura z Dyfed, Niniane. Aureliusz oeni si z ni, by w ten sposób powstrzyma inwazj Deisi na Powys. Strategia ta jednak nie przyniosa spodziewanych efektów w duszej perspektywie. Merlin Emrys by kuzynem pendragona, Aedana mac Gabrana, i wyznaczono go na stranika syna Aedana, Artura z Dalriadii21.
Wedle X-wiecznych Annales Cambriae (kronik walijskich) Artur poleg w bitwie pod Camlann. Ale który Artur? Otó roczniki te powstay wiele lat po opisywanym wydarzeniu, faktycznie przedstawiaj „zlepek" wielu Arturów - posta „zoon" zarówno z ksicia Dyfedu, jak i ksicia Dalriadii.
XV-wieczna Red Boog of Hergest (zbiór walijskich legend) stwierdza, e bitwa pod Camlann odbya si w 537 r. Jeli mowa o Maes Camlan, lecym na poudnie od Dinas Mawddwy, jest cakiem moliwe, e walczy tam Artur z Dyfed. Wsawi si wyprawami zarówno do Gwyneddu, jak i Powys. Jest jednak pewne, e Artur z Dalriadii walczy póniej w bitwie pod Camelon, na zachód od Falkirk. Chronicie of Picts and Scots pisz o pónocnym konflikcie jako „bitwie pod Camelyn". Walczy równie pod Camlanna (lub Camboglanna) pod Waem Hadriana - w bitwie, która doprowadzia do jego upadku.
Co do Geoffreya z Monmouth, to zignorowa on wszelkie geograficzne wskazówki, umieszczajc swoje zmylone bitwy przy rzece Camel w Kornwalii. Geoffrey zwiza równie irlandzk bitw pod Badon Hill (Dun Baedan) z bitw pod Bath, poniewa to drugie miejsce kiedy nazywano Badancaster.
W The Life of Saint Columba opat Adamnan twierdzi, e pod koniec VI wieku król Szkotów, Aedan, zapyta w. Kolumb o rad w sprawie swojego nastpcy w Dalriadii: „Który z moich trzech synów bdzie rzdzi - Artur, Eochaid Find czy Domingrat?" Kolumba odpar:
aden z tych trzech nie bdzie wadc, bo padn w bitwie pod ciosami nieprzyjació, ale jeli masz jakich modszych synów, przylij ich do mnie.
Wezwano czwartego syna, Eochaida Buide'a i wity pobogosawi go, mówic Aedanowi: „Oto ten, który ci przeyje". Dalszy cig opowieci Adamnana:
I tak to póniej, w swoim czasie, wszystko sprawdzio si co do sowa; jako e Artur i Eochaid Find padli zaraz jeden po drugim w bitwie z Miathi. Domingrata zabito w Saksonii, a Eochaid Buide przej królestwo po swoim ojcu.
Wspomniani przez Adamnana Miathi to plemi Brytów, które osiedlio si w dwóch osobnych grupach na pónoc od Wau Antoninusa i Wau Hadriana. Wa Antoninusa rozciga si midzy Zatok Forth a ujciem Clyde. Wa Hadriana przecina niziny midzy Zatok Soloway i Tynemouth. W 559 r. Anglowie okupowali Deir (Yorkshire) i zepchnli lud Miathi na pónoc. Do 574 r. wypchnli równie nortumbriaskich Bernici. Niektórzy z Miathi zdecydowali si pozosta przy niszym Wale godzc si z losem, podczas gdy inni wyruszyli dalej na pónoc, osiedlajc si przy górnym.
Gównym punktem oparcia pónocnych Miathi byo Dunmyat, przy granicy wspóczesnego Clackmannanshire, w dystrykcie Manau przy Forth. Tu spletli swój los z irlandzkimi osadnikami, co nie przydao im popularnoci wród Szkotów i Walijczyków. Mimo klski króla Cairillii w roku 516 pod Antrim Irlandczycy nadal wywoywali konflikty w Manau. Siy guletyka dokonay nastpnie wyprawy do Ulsteru w 575 r. Ten drugi atak w Dun Baedan jest wanie wspomniany przez Neniusza, który susznie opisuje obecno Artura, podczas gdy relacja Gildasa odnosi si do wczeniejszej batalii z 516 r. i poprawnie wskazuje Ambrozjusza Aureliusza jako dowódc. Neniusz przypisuje Arturowi wicej chway ni ten na to zasuy, gdy tym razem Szkoci zostali pobici i ojciec Artura, król Aedan, by zmuszony podda si ksiciu Baedanowi mac Cairill przy Rosna-Rig na Belfast Lough22.
Mapa 9 Szlak handlarzy metali w I w.
Po mierci króla Baedana w 581 r. Aedanowi, królowi Szkocji wreszcie udao si wygna Irlandczyków z Manau i Forth. Póniej, w 596 r. konnica Artura wypara Irlandczyków ze szkockiego Brecknock. Król Aedan przey bitw, ale modsi bracia Artura, Bran i Domingrat polegli na równinie Circinn.
Stajc do walki z Irlandczykami w Manau, oddziay guletyka miay przeciwko sobie równie Brytów Miathi. Udao im si przepdzi wielu z powrotem na poudniowe tereny, ale ci, którzy pozostali - po odejciu wojsk guletyka - musieli walczy z Piktami, którzy wkrótce potem wtargnli na ich ziemie. Pod koniec wieku Piktowie i Miathi tworzyli wspólny front przeciwko Szkotom, z którymi starli si podczas bitwy pod Camelon, na poudnie od Wau Antoninusa. Kolejny raz Szkoci byli gór i Piktowie zostali zepchnici na pónoc. Pobliskie kunie nazwano „Furnus Arthuri" (kunie Artura) na pamitk tego wydarzenia. Zabytek ten uleg zniszczeniu dopiero podczas rewolucji przemysowej w XVIII w.
Trzy lata po Camelon Szkoci starli si z poudniowymi Miathi i nortumbryjskimi Anglami. By to wyczerpujcy bój odbywajcy si na dwóch polach - do drugiego starcia doszo po szybkim wycofaniu si Szkotów z pierwszego. Oddziay najpierw stary si pod Camlanna, starym rzymskim fortem na wzgórzu przy Wale Hadriana. W przeciwiestwie do poprzednich walk ta okazaa si niefortunna dla Szkotów. Pokonani zwodniczym manewrem Miathi Szkoci pozwolili Anglom okry si i zepchn poczonym siom wroga na pónocny zachód w kierunku Galloway i Strathclyde. Na pamitk tego nieszczsnego wydarzenia Cath Camlanna („manewr camlaski") sta si odtd symbolicznym okreleniem wielu przegranych bitew.
Zaledwie kilka miesicy póniej król Anglów, Aethelfrith (Ethel-frith) z Bernicji, pokona króla Rhyddercha pod Carlisle zdobywajc nowe terytoria wzdu Solway, std oddziay dalriadyjskie dowodzone przez Aedana i Artura byy zmuszone zwiza i odeprze siy Anglów napierajce na pónoc. Podobno zebray si potne wojska wezwane na pomoc z hrabstw walijskich i nawet pozyskano wsparcie Maeluma mac Baedana z Antrim, syna dotychczasowego nieprzyjaciela. Tymczasem sami Irlandczycy stanli wobec inwazji anglosaskiej.
MORDRET I KOCIÓ CELTYCKI
Król Aedan nalea do chrzecijaskiego Kocioa celtyckiego Uwiconej Rodziny w. Kolumby. Dalriadczycy przewanie byli zwizani z Uwicon Rodzin, wyranie zakorzenion w tradycji nazarejskiej, ale czcej pewne elementy zwyczajowego rytuau druidyjskiego.
Jednake obsesja rzymskiego chrzecijastwa do tego stopnia opanowaa Artura, e zacz uwaa swoj konnic guletyka za wit armi. Dziwne to przekonanie stao si przyczyn powanych zaburze w onie Kocioa celtyckiego. Naley w tym miejscu przypomnie, e Artur mia przeznaczony tron króla Szkotów. Szczególnie starszyzn zaniepokoia wizja wprowadzenia przez niego rzymskiego katolicyzmu do Dalriadii. Artur popad wic w konflikt i sta si wrogiem wasnego syna Mordreta, arcykapana Uwiconej Rodziny23. Mordret by towarzyszem saskiego króla Ceredika z Elmet (Zachodniego Pobrzea Yorkshire), a Ceredik z kolei zawiza sojusze z Aethelfrithem z Bernicji. Nie byo wic trudno przekona Mordreta, by stawi czoo ojcu na polu bitwy i zwiza si z Anglami ratujc szkockie królestwo przed utrat staroytnego dziedzictwa druidyjskiego.
Dlatego te, gdy w 603 r. pod Camlanna Szkoci stanli do walki z Anglami i Miathi, Aedan i Artur mieli przeciwko sobie nie tylko króla Aethelfritha, lecz i swojego przyszego wadc, Mordreta. Pierwsza potyczka pod Camlanna trwaa krótko; celtyckie oddziay musiay ciga Anglów, którzy rozpierzchli si przed nimi. Starli si znów pod Dawston nad Solway (nazywanym wtedy w Liddesdale Degsastan - Kroniki Holyrood i Kroniki Melrose pisz o miejscu bitwy „Dexa Stone"). Pojawienie si ksicia Mordreta wród najedców powanie osabio ducha Celtów i wanie tam Artur (majc 44 lata) poleg obok Maeluma mac Baedana.
Ta bitwa, która zacza si w Camlanna i skoczya w Dawston, bya jedn z najbardziej krwawych w historii Celtów. Tigernach Annals nazywaj j „dniem, w którym polega poowa mów Szkocji". Chocia Aethelfrith odniós zwycistwo, wszyscy ponieli cikie straty. Jego braci Theobalda i Eanfritha usieczono wraz ze wszystkimi wojami, a król Aedan uciek z pola straciwszy dwóch synów, Artura i Eochaida Finda, a take wnuka, arcykapana Mordreta.
Aethelfrith nigdy nie osign Strathclyde, ale sukces pod Dawston sprawi, e terytoria nortumbriaskie rozcigny si na pónoc do Zatoki Firth, obejmujc ludno zamieszkujc Lothian. Dziesi lat póniej Aethelfrith oblega Chester i w peni podporzdkowa terytorium Cumbrii Anglom. To na zawsze wbio geograficzny klin midzy Wali i Brytów w Strathclyde. Od tej pory Anglowie z Mercji parli na zachód spychajc Walijczyków za lini Wau Offy, jak go z czasem nazwano. Sasowie z Wessexu podporzdkowali sobie nowe ziemie, a w kocu opanowali poudniowo-zachodni pówysep.
Z czasem zczone niegdy celtyckie ziemie Walijczyków, Strathclyde i Dumnonii (Devonu i Kornwalii) zupenie oddzieliy si od siebie - Rodzina w. Kolumby odpowiedzialnoci za to obciya Artura. Nie sprosta wszak obowizkom guletyka i najwyszego króla. Jego ojciec, król Aedan z Dalriadii, zmar pi lat po klsce pod Camlanna, która, jak si twierdzi, umoliwia ostateczny podbój Brytanii przez Anglosasów. Po z gór szeciu wiekach tradycji skoczyy si dni celtyckiego wadztwa. Cadwaladr z Walii (26. w linii od Józefa z Arymatei) by ostatnim pendragonem.
W przededniu poraek Artura pod Camlanna i Dawston (nazywanych cznie di Bellum Miathorum - Bitwy Miathi) stare królestwa pónocne przestay istnie. Szkoci, fizycznie oddzieleni od dawnych sojuszników w Walii, widzieli jedyn drog ratunku ziem Alba (Szkocji) w aliansie z Piktami Kaledonii. Osignli to w 844 r., gdy sawny potomek Aedana, król Kenneth MacAlpin, poczy Szkotów i Piktów w jeden naród24. Zapis koronacji Kennetha utwierdza jego icie znakomit pozycj w rodzinnej linii, nazywajc go potomkiem królowych Awalonu.
Gdyby Mordret przey, niewtpliwie zostaby pendragonem, gdy by popierany przez druidów i Koció celtycki. Matka Artura, Ygerna, bya starsz siostr Morgausy, która wysza za Lota z Lothien, wadcy Orkadów. Lot i Morgausa byli rodzicami orkadzkich braci, Gawaina, Gaheriesa i Garetha. Morgausa bya te, podobnie jak Ygerna, modsz siostr Viviany II, konkubiny króla Bana le Benoic25 (Bana Bogosawionego Ciaa - jednego z desposynes, potomka Faramunda i Królów Rybaków). Viviana i Ba byli rodzicami Lancelota del Acqs. Po mierci pierwszego ma, duxa Carlisle, Ygerna wysza za Aedana z Dalriadii, przez co doprowadzia do legitymizacji tytuów Artura, zanim mu je przyznano. Dziki temu zwizkowi linie Jezusa i Jakuba (Arymatejczyka) po raz pierwszy od 350 lat poczyy si - w osobie Artura.
Prababka ze strony matki Artura, Viviany l, bya dynastyczn królow Awalonu, krewn Merowingów. Jego ciotka, Viviana II, to oficjalna Straniczka Celtyckiego Mistycyzmu. Ten spadek w stosownym czasie przypad córce Ygerny, Morganie26. Artur oeni si z Gwenhwyfar z Bretanii, która nie urodzia mu dzieci. Ale spodzi Mordreta z Morgan. Takie rejestry jak Promptuary of Cromarty sugeruj, e Artur mia równie córk imieniem Tortolina, ale faktycznie bya jego wnuczk (córk Mordreta). Morgan (zwana te Morgann lub Morgan le Faye) wysza za m za Uriena, króla Rhegedu i Gowrie (Goure)27, który w romansach arturiaskich bywa nazywany Urien z Gore. Ich synem by Ywain, zaoyciel bretoskiego domu de Leon d'Acqs (mia tytu hrabiego lub earla). Morganie przysugiwa tytu witej Siostry Awalonu i najwyszej kapanki Celtów.
Pisarze czasem kwestionuj seksualne zwizki Artura z jego przyrodni siostr, Morgan, nazywajc je kazirodczymi - ale stosunek brytyjskich Celtów do takich relacji by odmienny. W owym czasie przewaa staroytny pogld na natur Boga28, jak równie prawieczna zasada witej „siostry narzeczonej" - czczonej w witym rytuale staroytnej Mezopotamii. Modlitwa Celtów zaczynaa si: „Ojcze nasz i Matko, którzy jestecie w niebie". Majc to na wzgldzie wykonywano niezwyke rytuay na cze miertelnego wcielenia „podwójnej msko-eskiej istoty". Morgan - jak i ziemskie wcielenie bogini Cerridwiny (Ceridweny) - przedstawiaa kobiecy aspekt tej dwójni. Artur by na mocy praw jej partnerem wedle królewskiej tradycji faraonów29. Podczas wita Bekane (wiosennego zrównania dnia z noc) Artur by uznawany za boga w ludzkiej postaci i zobowizany do uczestniczenia w rytuale witego obcowania z bliniaczym aspektem wcielenia Ojca-Matki. Ze wzgldu na bosko Artura i Morgany kadego mskiego potomka, spodzonego podczas tego rytuau, z góry uznawano za „Celtyckiego Chrystusa" i niezwocznie namaszczano. W taki oto sposób nie Artur, który sta si wan postaci romantycznej historii, ale jego syn, Mordret mia najwysz pozycj pod wzgldem duchowym jako tzw. Chrystus Brytanii, arcykapan Uwiconej Rodziny i namaszczony Król Rybak.
W latach dojrzaoci Artur, jak ju wspomnielimy, wspiera aktywnie rzymski katolicyzm, natomiast arcykapan Mordret dy do poczenia starej celtyckiej nauki i nauki Kocioa chrzecijaskiego, traktujc druidyjskich i chrzecijaskich kapanów na równi. Sprzecznoci te doprowadziy ojca i syna do ostrego konfliktu. Artur opowiedzia si jednoznacznie po stronie Kocioa rzymskiego, podczas gdy Mordret uznawa tolerancj religijn w duchu prawdziwego króla Graala. W pocztkowych latach sprawowania rzdów Artur odniós sukces jako wadca, potem jednak jego katolicki fanatyzm doprowadzi go do sprzeniewierzenia si Celtyckiej Przysidze Posuszestwa. Jako wszechmocny król Brytów powinien by Obroc Wiary, zamiast tego narzuci rzymskie rytuay swojemu ludowi. Gdy wraz z Mordretem zginli w 603 r., Koció celtycki nie opakiwa mierci ojca. Królestwo Artura upado, poniewa zdradzi on regu lojalnoci i suby. Jego wiaroomne postpowanie umoliwio Sasom dokonanie podboju. Rycerze Artura za zostali skazani na wieczn wdrówk po pustkowiach a do powrotu Graala. Wbrew temu, co twierdz wszelkie mity i legendy, to wanie umierajcy arcykapan Mordret (nie Artur) zosta uniesiony z pola przez wite Siostry jego matki, Morgany.
WYSPA AWALON
Jak wskazuje romans pióra Geoffreya z Monmouth, Awalon tradycyjnie wizano z magicznym Tamtym wiatem. To wanie tam, w wiecznym miejscu pobytu legendarnego Artura, opiekoway si nim panny. Morgan le Frey obiecaa uleczy rany Artura, jeli pozostanie na wyspie, i nie syszano o jego mierci. Dlatego wierzono, e Artur pewnego dnia moe powróci.
Gdy Geoffrey spisywa swoje dzieo, by wiadomy wrzawy, jak spowoduje. Pozwoli sobie bowiem pod wieloma wzgldami na odstpstwa od prawdy, ponadto zasugerowa, e nastpi „drugie przyjcie króla". To, wraz ze witymi mocami przypisywanymi kobietom, byo nie do przyjcia dla Kocioa rzymskiego. Póniej Thomas Malory poszed na pewien kompromis: kaza Bedeverowi umieci rannego króla na nawie penej niewiast, która zawioza go do Awalonu. Nastpnie Bedever idzie przez las i napotyka kaplic, w której zoono ciao króla.
Avalon Geoffreya z Monmouth bya oparta na celtyckiej tradycji Tamtego wiata (A-val lub Avilion), miaa te wiele wspólnego z tradycj klasycznych przekazów o Wyspach Szczliwych, na których wszystko owocowao samo, a ludzie byli niemiertelni. Wedle mitologicznych okrele takie miejsca pooone byy „za zachodnimi morzami". aden z dawnych pisarzy nie wskazywa lokalizacji mitycznej wyspy, gdy nie musiaa by w adnym szczególnym miejscu - zwaszcza nie spodziewano si jej odnale na ziemiach ludzi miertelnych. Jej czar polega na tym, e bya wiecznym rajem.
Wszystko to ulego zmianie w 1191 r., gdy wysp Awalon zaczto identyfikowa z Glastonbury w Somerset. T now lokalizacj na ldzie staym tumaczono tym, e Glastonbury stao poród bagien, a pobliskie wioski na jeziorach - Godney i Meare - datuje si na okoo 200 r. p.n.e. Jednake z powodu tej geograficznej anomalii bardziej popularn alternatyw staa si „Dolina Awalonu". Poprzednio nie wskazywano na zwizek Artura z Glastonbury, poza przelotn wzmiank u Cardoca z Llancarfan30, który w 1140 r. pisa, e opat z Glastonbury zasuy si podczas uwolnienia króla Melwasa z Somerset. Ale nie sugerowa, e Glastonbury to Awalon.
Faktycznie w 1191 r. mnisi z Glastonbury wykorzystali arturiask tradycj stosujc manewr, który wzbudziby uznanie wspóczesnych specjalistów od marketingu. Niektórzy badacze nazwali ówczesne dziaania zwykym oszustwem, podczas gdy inni usiowali dowie, e samych mnichów wprowadzono przypadkowo w bd. Bez wzgldu na to, jak wygldaa prawda, mnisi nie tylko uratowali opactwo od ruiny, ale dali pocztek nowej tradycji glastonburiaskiej. Poar 1181 r. w znacznym stopniu zniszczy zabudowania. Król Henryk II wspomaga wówczas prace renowacyjne. Ale gdy zmar w 1189 r., jego syn, Ryszard I, zoto ze skarbca przeznaczy na wypraw krzyow do Ziemi witej i fundusze na Glastonbury ulegy wyczerpaniu. Opat i mnisi zostali pozbawieni rodków do ycia, nie pozostao im wic nic innego jak tylko wykopa wielk jam midzy ruinami kilku saskich budowli na poudnie od kaplicy Matki Boskiej i (ku zdumieniu wszystkich) znale szcztki króla Artura i królowej Ginewry!
Jakie 5 metrów pod ziemi w wypalanym dbowym czónie znaleziono koci wysokiego mczyzny oraz drobniejsze koci i warkocz zotych wosów. Takie znalezisko samo w sobie byo pozbawione znaczenia, ale mnisi tu nad trumn odkryli oowiany krzy osadzony w kamieniu. Na krzyu by wyryty napis Hic lacet Sepultus Inclytus Rex Arthuris In Insula Avallonia Cum Vxore Sua Secunda Wenneveria (Tu spoczywa sawny król Artur na wyspie Awalon i jego druga ona Gin wr). Nie tylko odnaleziono grób Artura, ale pisany dowód, e Glastonbury byo wysp Awalon!
Dostojnicy kocielni byli niezadowoleni z tego, e Ginewr nazwano drug on króla, i stwierdzili, e napis jest z pewnoci bdny31. Niebawem legenda ulega cudownej przemianie. Zmienia si wymowa i dugo inskrypcji, znikna cakowicie wzmianka o Ginewrze. Tym razem napis brzmia tak, jak powinien: Hic lacet Sepultus Inclytus Rex Arthurius In Insula Avallonia (Tu spoczywa sawny król Artur na wyspie Awalon).
Nie jest jasne, czemu mnisi zaczli kopa w tym wanie miejscu. I jeli nawet zgodnie z tym, co twierdzili, znaleli koci, nic nie wskazywao na to, e s to szcztki króla Artura. Identyfikacj umoliwi dopiero napis na oowianym krzyu, acina bya natomiast wyranie redniowieczna, rónica si tak od aciny arturiaskiej jak wspóczesna angielszczyna od angielszczyzny Tudorów.
Nikt wówczas nie analizowa tych folderów i mnisi osignli swój cel: pielgrzymi zaczli masowo napywa do Glastonbury. Opactwo znacznie wzbogacio si dziki datkom, co umoliwio odbudowanie caego obiektu zgodnie z planem. Co do domniemanych koci Artura i Ginewry, to zoono je w malowanych skrzyniach i umieszczono w czarnych marmurowych grobowcach przed gównym otarzem.
Szcztki okazay si tak wielk atrakcj, e mnisi postanowili jeszcze bardziej wykorzysta nowo odkryt „puapk na turystów". Ich rozumowanie wygldao zapewne tak: skoro koci Artura wywoay takie poruszenie, to relikwie kilku witych mogyby spowodowa prawdziwy wstrzs. Chwycono wic znowu za opaty i niebawem ogoszono o dokonaniu nowych odkry: koci w. Patryka i w. Gildasa, wraz ze szcztkami arcybiskupa Dunstana, który, co byo powszechnie wiadome, spocz w katedrze Canterbury 200 lat wczeniej!
Do czasów Henryka VIII, kiedy rozwizano klasztory, opactwo Glastonbury szczycio si posiadaniem kilkunastu relikwii, w tym nici z szaty Maryi, drzazg z laski Aarona, kamieniem, którego Jezus nie chcia zamieni w chleb. Jednake po rozwizaniu ttnice yciem opactwo opustoszao, wszystkie relikwie za przepady bez ladu. Od tamtej pory nikt nie widzia domniemanych szcztków Artura i Ginewry; wszystko, co pozostao, to opis lokalizacji grobowca. Niemniej wielu ludziom Glastonbury zawsze bdzie kojarzy si z Awalon. Niektórzy akceptuj koncepcj Geoffreya z Tintagel, podczas gdy inni stawiaj na Berdsey lub wit Wysp. Jednake jest jasne, e celtycki Tamten wiat by mitycznym królestwem z tradycj starsz ni lady pisane.
Jeli mistyczna wyspa istniaa w planie miertelnym, byaby pokrewna wiecznemu rajowi, który przedgoidelickie plemi Fir-Bolg zwao Arunmore. W staroytnoci Fir-Bolg przenioso swojego króla, Oengusa mac Umóira, z Connacht w Irlandii do bezczasowego wyspiarskiego raju. To tam wojownicy zbiegli po klsce z rk Tyatha De Dananna podczas legendarnej bitwy pod Magh Tuireadh32. Zaczarowana Wyspa podobno leaa na morzu midzy Antrim i Lethet (pas ldu midzy Clyde i Form). Arunmore bya wysp Arran, tradycyjnym domem Manannana, boga mórz. Arran zwano te Emain Ablach (miejsce jabek)33 i ten wtek pojawia si w ywocie Merlina pod postaci Insula Pomorum (wyspa jabek).
MORGANA I KOCIÓ
W Historii Geoffreya z Monmouth Morgana le Faye jest przywódczyni witych Sióstr, straniczek wyspy Awalon. Ju w I wieku geograf Pomponiusz Mela wspomina o dziewiciu tajemniczych kapankach yjcych w czystoci na wyspie Sein, przy bretoskim wybrzeu Carnac. Mela opowiada o ich mocy leczenia i przepowiadania przyszoci, opis ten pasuje do Morgany del Acqs, najwyszej kapanki Kocioa celtyckiego, obdarzonej proroczymi i uzdrowiciel-skimi siami. Jednake Koció rzymski nie zamierza tolerowa takich umiejtnoci u kobiety i z tego powodu cystersi byli zobligowani zmieni w arturiaskiej Wulgacie wizerunek Morgany le Faye.
Cystersi byli blisko zwizani z rycerskim zakonem templariuszy z Jerozolimy, a mdro Graala zrodzia si wprost w rodowisku templariuszy. Hrabiowie Alzacji, Szampanii i Leon (z którymi byli zwizani tacy pisarze, jak Chretien de Troyes) mieli powizania z tym przymierzem, ale Koció katolicki nadal rzdzi yciem publicznym.
By móc opublikowa ksik w Europie, naleao speni pewne wymagania. Prophecies of Merlin figuroway na czarnej licie i sobór trydencki z 1545 r. zakaza ich. Kobiety nie miay adnych praw do penienia funkcji kapaskich ani nie mogy zajmowa urzdów. Od XII wieku Morgana (dynastyczna dziedziczka i celtycka wita Siostra z Awalonu) bya przedstawiona jako za czarownica. W angielskim poemacie Gawain and the Green Knight (napisanym okoo 1380 r.) to wanie zazdrosna Morgana zamienia sir Bercilaka w Zielonego Giganta, aby przerazi Gin wr.
Na wzór matriarchalnej praktyki Piktów honorowa awaloska linia Morgany jest prowadzona w linii eskiej. Rónica polegaa na tym, e to córki królowej miay najwysz pozycj, a nie synowie - std honor by w zamyle spraw kobiet. Matk Morgany bya Ygerna, córka królowej Viviany I del Acqs. Pochodzce z linii Jezusa celtyckie królowe Awalonu wyoniy si obok Merowingów. Inne wane genealogiczne odgazienia to linia królów Septymanii i Burgundii. Syn Morgany, Ywain (Eógain), zaoy w Bretanii szlachetny dom Leon D'Acqs, a póniejsze herby Leonu miay dawidowego czarnego lwa na zotym polu (w terminologii heraldycznej „lwa stojcego") - Nazw prowincji wywodzi si od Leon w jzyku septymasko-hiszpaskim, co oznacza „lew". Angielskie lion (lew) pojawia si w XII wieku jako anglo-francuskie liun. A do XIV wieku szkocki lord Lyonu, wysoki dygnitarz w kolegium heraldycznym, by te nazywany „Leon Heraud".
Niektóre ksiki sugeruj, e syn Ywaina, hrabia Withur de Leon d'Acqs (czsto znieksztacone na d'Ak) by identyczny z Uterem Pendragonem. Wynika to z podobiestwa imion. Ale faktycznie „Withur" to imi baskijskie zaczerpnite z irlandzkiego „Witur", a jego kornwalijskim ekwiwalentem byo „Gwythyr". Comite (hrabstwo) Leon utworzono okoo 530 r., w czasach bretoskiego króla Hoela I. Pochodzi on z walijskiej linii arymatejskiej, a jego siostra Alienor bya on Ywaina.
W owym czasie byy dwa poziomy wadzy w Bretanii. Podczas przeduajcej si imigracji z Brytanii w 520 r. zaoono bretosk Dumnoni, ale nie byo to królestwo w penym sowa znaczeniu. Pojawiaa si linia królów takich jak Hoel - ale nie byli to faktyczni królowie Bretanii, ale gubernatorzy. Podczas tego okresu region pozosta prowincj merowisk, a lokalni wadcy byli podporzdkowani wadzy Franków za porednictwem nominowanych hrabiów - Comites non regis. Najwyszym frankijskim panem Bretanii w latach 540-544 by Chonomore, urodzony w obrbie pastwa frankijskiego z mandatem merowiskim do dogldania rozwoju Bretanii przez osadników. Przodkowie Chonomore'a byli majordomami Neustrii, a on sam dziedzicznym hrabi Pohor. Z czasem potomkowie ciotki Ywaina, Viviany II, stali si hrabiami caej Bretanii. .
Bretania pojawia si gównie na kartach arturiaskich romansów. W Pampont, okoo 50 km od Rennes jest zaczarowany Las Broceliandy. Od tego miejsca cignie si Dolina Bez Powrotu, na któr Morgana skazywaa swoich kochanków. Znajduje si tu równie magiczne ródo Barentona i Ogród Rozkoszy Merlina. Jednak faktycznie wikszo opowieci o Broceliandzie przeniesiono z duo wczeniejszych historycznych relacji o Merlinie Emrysie w Kaledoskim Lesie Szkocji.
13
INTRYGI PRZECIW RODOWODOWI
WIEK WITYCH
Po schizmie wschodniej, zerwaniu z Kocioem bizantyjskim, Koció rzymski okoo 600 r. rozwin Skad Apostolski. Wczono fragmenty nadal dzisiaj znane: Bóg sta si „stworzycielem nieba i ziemi" i wedle starannego niebiblijnego ujcia Jezus („umczon pod Ponckim Piatem") „zstpi do piekie", zanim zmartwychwsta dnia trzeciego. Równie w tym czasie Skad rozwin pojcie „witego Kocioa powszechnego i witych obcowania".
W VI i VII wieku rozszerzya si heretycka, jak twierdzono w Rzymie, wiara nestoriaska1. Obja Persj, Irak i poudniowe Indie - nawet Chiny, gdzie w 635 r. misjonarze pojawili si na dworze cesarza T'ai-tsunga z dynastii Tang. Nowa doktryna zrobia na nim takie wraenie, e kaza przetumaczy nestoriaskie wyznanie wiary na chiski i zezwoli na wzniesienie kocioa i klasztoru upamitniajcego t ide. Prawie pótora wieku póniej, w 781 r., wzniesiono w Sian-fu pomnik w wyrazie hodu dla Nestoriusza.
Tymczasem arianie - zaprzeczajcy boskoci Jezusa - uzyskali bardzo silne oparcie wród spoecznoci europejskich. Historia zakorzeniona w tradycji katolickiej uywa sowa „barbarzycy" na okrelenie takich arian jak Goci, Wizygoci (Goci Zachodni), Ostrogoci (Goci Wschodni), Wandalowie (Wenedowie), Lombardowie i Burgundowie. Nie oznacza ono jednak, e ci ludzie byli pogaskimi barbarzycami. Otwarta wrogo tzw. barbarzyców wzgldem Rzymu i Bizancjum bya nie bardziej barbarzyska ni rzymskie rozpasanie w budowaniu imperium. Chocia niegdy w peni pogaskie (to okrelenie mona by zastosowa i wobec samych Rzymian) te plemiona w duej mierze stay si w IV wieku zwolennikami Ariusza. Od Hiszpanii i poudniowej Francji po ziemie Europy rodkowej wikszo obszarów germaskich bya w VII wieku ariaska.
Inna doktryna, któr do pewnego stopnia czono z nestorianizmem i arianizmem, to pozostaoci IV-wiecznego kultu Pryscyliana. Jego alternatywny ruch chrzecijaski rozwin si w pónocno--zachodniej Hiszpanii i zyska powane wpywy w Akwitanii. Fundamentalnym przekonaniem pryscylianizmu - zrodzonego w Egipcie, Syrii i Mezopotamii - bya wiara w zwyczajn miertelno Maryi w przeciwiestwie do jej na poy boskiego wizerunku w Kociele rzymskim. Pryscyliana stracono w 386 r. w Trewirze, na pónoc od Metzu; jego ciao po pewnym czasie przewieziono, by je pochowa w Hiszpanii2.
Z tego pobienego wyliczenia wynika, e wówczas istniao kilka alternatyw kocielnej ortodoksji; jest oczywiste, e Kocioowi katolickiemu daleko byo do panowania nad chrzecijaskim Zachodem. Katolicyzm uleg wpywom rónych postaci chrzecijastwa, z których wiele nioso sekciarskie sztandary. Odamy te najczciej opieray si raczej na judaistycznych ni Pawiowych pogldach, przyjtych i zrewidowanych przez Rzym. Z wyjtkiem pewnych frakcji ruchu gnos-tycznego czerpicych z tradycji spirytualnej, ich wiara bya pokrewna tradycji desposynes, goszcej nazyrejsk doktryn autentycznego, swoicie pojmowanego humanizmu Jezusa i jego przesania, nie oddajc mu jednak czci boskiej.
Równolegle z ceremonialn struktur Kocioa rzymskiego na obrzeach chrzecijastwa rozwina si pewna uczona sekta - ruch monastyczny, yjcy poza obrbem wadzy biskupiej i oparty na staroytnych egipskich i innych wschodnich ideach. Esseska wspólnota kumraska prowadzia powan, usystematyzowan egzystencj podporzdkowan religijnej dyscyplinie utrwalonej w pustynnych regionach. Surowe ustronne ycie, bdce podstaw monastycyzmu i obejmujce czy to mae spoecznoci, czy samotnych eremitów miao na celu gównie studia i kontemplacj.
Pionier monastycymu, w. Marcin (ok. 316-397) w powszechnej opinii znany jest jako ten, który podzieli si paszczem z nagim ebrakiem. Urodzony w Panonii Marcin by przykadnym onierzem w cesarskiej armii, zanim osiedli si w Poitiers i zbudowa w Galii pierwszy wielki klasztor w Marmoutier. Okoo 371 r. mianowano go biskupem Tours, ale nadal prowadzi klasztorny ywot. Sdzone mu byo zosta patronem Francji.
Jednym z pierwszych misjonarzy europejskich przybyych na Wyspy Brytyjskie by w. Germanus z Auxerre, który odwiedzi Brytani w V wieku i by nauczycielem w. Patryka, misjonarza Irlandii. Syn diakona Kocioa celtyckiego, Patryk, jako chopiec zosta porwany przez piratów. Po okresie niewoli uciek do Galii, gdzie by szkolony na misjonarza w klasztorach Lerins i Auxerre. W 431 r. powróci do Brytanii i zacz misj w Nortumbrii.
Nauki Patryka w wielu aspektach róniy si od przykaza Rzymu, a jego pisma cechuje wyrana skonno do tradycji ariaskich i nestoriaskich. Patryk nie cieszy si popularnoci w Kociele katolickim; jego wychowawcy w pewnym okresie stwierdzili stanowczo, e nie nadaje si on do stanu kapaskiego. Patryk w naukach opiera si wycznie na Biblii. Odrzuca pokrtne wskazówki rzymskich biskupów, o wiele wicej uwagi powica zakonom Kocioa celtyckiego.
Jedn z gównych postaci monastycyzmu w Europie by w. Benedykt (ok. 480-544). Urodzony we woskim Spoleto Benedykt zamieszka w odlegej grocie lenej w pobliu Rzymu. Póniej znalaz o wiele bardziej odpowiednie schronienie na piknym wyniosym wzgórzu midzy Rzymem i Neapolem - Monte Cassino, które w istocie byo miejscem starej wityni Apolla. Wybór pogaskiego miejsca kultu nie spodoba si katolickim biskupom, ale do Benedykta niebawem doczya spora grupa uczniów, z której wywodzi si Grzegorz Wielki, biskup Rzymu (590-604)3. Grupa Benedykta zyskaa znaczcy wpyw na polityk - zwaszcza jeli chodzi o próby pogodzenia Gotów z wojowniczymi Lombardami woskimi.
Zakon w. Benedykta gosi gbok nabono, cise trzymanie si wyznaczonych pór modlitwy i wspóln wasno owoców pracy i nauki. Klasztorna regua przyznawaa nadrzdn wadz przebywajcemu z mnichami opatowi. Benedykt wzniós dwanacie klasztorów, z których kady mieci dwunastu mnichów, i jest powszechnie uwaany za ojca monastycznych zakonów zachodniego chrzecijastwa. Benedyktyni od najwczeniejszych czasów dbali o wysoki poziom edukacji, sakralnej sztuki - i muzyki w Europie.
Czas tworzenia zrbów zakonu benedyktyskiego wyznacza pocztek okresu nazywanego „wiekiem witych", okresu, który w oczach rzymskiego katolicyzmu nadal jest w fazie rozwojowej.
Podczas gdy Koció rzymski pracowicie zajmowa si dogmatami i biskupi struktur wadzy, Koció celtycki okazywa zainteresowanie sercami i umysami zwykych ludzi. Do 597 r. chrzecijastwo celtyckie byo tak popularne, e biskup Rzymu, Grzegorz, posa benedyktyskiego mnicha, Augustyna, do Anglii, aby ten wzmocni tam Koció rzymski. Jego przybycie celowo nastpio w rok po mierci wybitnego ojca Uwiconej Rodziny, agodnego witego Celtów, Kolumby. Augustyn rozpocz prac w poudniowo-wschod-niej Anglii, dokadnie w Ken, gdzie ona miejscowego króla Aethel-berta (Ethleberta) bya ju katoliczk. W 601 r. Augustyna ogoszono pierwszym arcybiskupem Canterbury, a dwa lata póniej usiowa on take zosta zwierzchnikiem Kocioa celtyckiego. Jednake takie starania z góry byy skazane na niepowodzenie, hierarchia celtycka bowiem bardziej bya przywizana do idei nazarejskich ni rzymskich. W rzeczywistoci Augustynowi nie chodzio o zjednoczenie Kocioów, ale o podporzdkowanie Rzymowi tradycyjnego Kocioa celtyckiego, uwaanego za heretycki w mniejszym czy wikszym stopniu.
Dopiero w 664 r. podczas synodu w Whitby w pónocnym Yorkshire Rzym odniós pierwsze doktrynalne zwycistwo nad Kocioem celtyckiem. Gówna debata dotyczya daty Wielkanocy. Ówczesny biskup Rzymu zdecydowa, i nie powinna ona by duej czona z ydowsk Pasch. Wbrew zwyczajom i celtyckiej tradycji katoliccy biskupi postawili na swoim - rozrywajc historyczne zwizki ydów i Celtów. Jednake tradycyjne angielskie wito Wielkiej Nocy nie bjo obchodami Paschy w stylu ydowskim - nie miao te adnego odniesienia do Jezusa. Wielkanoc faktycznie dotyczya celtyckiej bogini wiosny, Eostre, której dzie obchodzono na dugo przed jakimikolwiek witami majcymi zwizek z chrzecijastwem.
Po synodzie w Whitby Koció katolicki umocni si w Brytanii - ale Kocioa celtyckiego nie dao si zniszczy bez wydania otwartej wojny Irlandii. Po upadku imperium rzymskiego Koció nie dysponowa jednak odpowiednimi rodkami do prowadzenia takiej wojny, siy, które móg wezwa Koció rzymski, nigdy nie pobiyby walecznych oddziaów irlandzkich królów. W nastpstwie tego Koció celtycki pozosta bardzo czynny w Brytanii, a Uwicona Rodzina w. Kolumby staa si „biskupi (duchow) siedzib" królów Szkocji.
Podporzdkowanie królewskich domów celtyckiej Brytanii nadal byo wic najwikszym problemem biskupa Rzymu. Rzym odniós na krótko pewien sukces dziki „cudownemu nawróceniu" króla Artura, lecz Artur zosta zabity i druidyjsko-nazaretaskie dziedzictwo utrzymao si pewnie dziki potomkom jego przyrodniego brata, Eochaida Buide'a. Niebawem po wstpieniu na tron Eochaida biskup Bonifacy IV w 610 r. przyj nowy rzymski tytu „papiea" (ojca), stosowany wymiennie z tytuem „budowniczego mostu" (angielskie pontiff, „papie", pochodzi z aciskiego pons facere - „budowniczy mostu"). Bya to wyrana i wyzywajca próba wspózawodnictwa z dugotrwa celtyck godnoci Ojca odziedziczon z esseskich i nazyrejskich tradycji. Gdy Dianothus, opat Bangor, zosta powiadomiony o nowym papieskim zakresie wadzy, odpar, e ani on, ani jego towarzysze jej nie uznaj. S gotowi, rzek, uzna Koció Boga, „ale jeli chodzi o posuszestwo, nie znamy nikogo, którego ty kaesz nazywa papieem (lub biskupem biskupów)". Celtycki list napisany do opata lony w 634 r. wyranie nazywa w. Patryka (ówczesnego Ojca) „naszym papieem".
Przez wieki usiowano na róne sposoby zaprzeczy kapaskiemu i patriarchalnemu dziedzictwu Kocioa celtyckiego (który cieszy si na tyle wielkim szacunkiem, by wzbudzi trosk Watykanu4). wite nakazy Kocioa rzymskiego byy jakoby oparte na zasadzie dziedzictwa apostolskiego. Faktycznie jednak trudno byoby to dowie, gdy aposto Piotr (od którego caa ta sukcesja zaleaa) nigdy nie by biskupem. Pierwszym biskupem Rzymu by brytyjski ksi Linus (syn Caractacusa pendragona) i, jak zapisano w Apostolic Constitutions, Linus rozpocz prawdziw sukcesj biskupów Rzymu, mianowany przez Pawa za ycia Piotra w 58 r. W 180 r. Ireneusz, biskup Lyonu, pisa: „Apostoowie zaoywszy i zbudowawszy koció w Rzymie powierzyli jego kapastwo i nadzór Linusowi". Usiujc zatrze prawdziwe królewskie dziedzictwo Linusa czsto przedstawia si go jako niewolnika. W istocie, aby wzmocni autorytet nowej formuy papieskiej, konieczne byo uznanie nieomylnoci papiey. Bez tego caa idea strukturalnej cigoci najwyszych biskupów od Piotra nie wytrzymuje krytyki, jako e Piotr nigdy nie by biskupem Rzymu ani adnego innego miasta.
Biskup Teodozjusz usiowa stworzy apostolsk cigo w 820 r., gdy ogosi, e szcztki w. Jakuba Boanergesa (w. Jakuba Wielkiego) odnaleziono w Compostela w Hiszpanii. Zwizana z tym witynia (pod wezwaniem Sant lago, w. Jakuba) staa si wielk katedr, zniszczon przez Maurów w 997 r. i odbudowan w 1078. Ale z Nowego Testamentu powszechnie wiadomo, ze Jakub Boanerges (brat Jana) zosta stracony w Jerozolimie przez Heroda z Chalkis w 44 r. (Dz 12,2). Tak wic jeli koci, które odkryto, rzeczywicie naleay do „Jakuba", to bardziej prawdopodobne wydaje si, e byy szcztkami Jakuba Kleofasa, przybyego z Zachodu z on, Mari Jakubow, towarzyszc Marii Magdalenie. Jednake nawet i taka identyfikacja jest wysoce wtpliwa, z du doz prawdopodobiestwa stwierdzono bowiem, e relikwie i póniejsze dziedzictwo Santiago raczej nale do Pryscyliana ni któregokolwiek z wymienionych Jakubów.
SCHIZMA W CHRZECIJASTWIE
Ostateczne zerwanie Rzymu z wschodnim Kocioem ortodoksyjnym nastpio w 867 r., gdy ten drugi ogosi, e trzyma si autentycznej apostolskiej cigoci papiey. Pierwszy synod watykaski nie zgodzi si z tym i Focjusz, patriarcha Konstantynopola ekskomunikowa papiea Mikoaja I.
Doprowadzio to do nowego sporu o definicj Trójcy witej. Katolicy z Zachodu zdecydowali si ratyfikowa tzw. artyku o filioque, wprowadzony na synodzie w Toledo w 598 r. Ogoszono tam, e Duch wity pochodzi „od Ojca i Syna" (ac. filioque). Wschodni Koció ortodoksyjny twierdzi przeciwnie, e Duch pochodzi „od Ojca przez Syna" (gr. diua, tou huiou). By to raczej nierozwizywalny i kontrowersyjny punkt sporny teologicznej dysputy. Jak wida, okaza si wystarczajcym powodem rozamu w onie formalnie uznawanego chrzecijastwa. W rzeczywistoci bya to trywialna wymówka do przecigania sporu, czy Koció powinien by rzdzony z Rzymu, czy z Konstantynopola.
W kocu powstay dwa Kocioy rónice si od swojego róda5.
Koció ortodoksyjny przechodzc kolejne etapy rozwoju historycznego zmienia si stosunkowo niewiele. Zarzdzany z Konstantynopola nadal cile trzyma si nauk wyraonych w Pimie witym, a najwaniejszym obiektem kultu bya Eucharystyczna (dzikczynna) Komunia udzielana pod postaci chleba i wina.
Katolicyzm natomiast przeszed liczne przemiany: dodawano nowe doktryny, a stare idee zamieniano lub wzbogacano. Wprowadzono na przykad dyscyplinujce pojcie czyca, majcego obrazowo posta miejsca lub (stanu), w którym dusze byy trzymane po mierci, zanim oczyciy si przed wstpieniem do nieba. Czas, który dusze spdzay w czycu, by bezporednio zaleny od posuszestwa wobec Kocioa za ycia danej osoby - nieposuszni byli bezwarunkowo skazani na pieko! W XII wieku wprowadzono siedem sakramentów majcych wyrazi oddziaywanie aski Boga na fizyczny ywot danej osoby (chocia nie wszystkie byy konieczne do zbawienia). Oto one: chrzest, komunia wita, bierzmowanie, spowied i pokuta, wicenia kapaskie, sakrament lubu i namaszczenie ciko chorych i umierajcych (ostatnie namaszczenie). Nastpnie ogoszono, e po konsekracji nastpowao przemienienie chleba i wina w ciao i krew Chrystusa (doktryna transsubstancjacji).
Koció rzymski Konstantyna by struktur hybrydaln, tak te pozosta w wiekach póniejszych. Wprowadzano nowe metody i ideologie, by utrzyma rzd dusz w rozwijajcym si katolickim spoeczestwie. Tak oto Koció rzymski ewoluowa bdc cay czas pod starann kontrol. Doktryny, które dzisiaj wydaj si odwieczne, zostay wprowadzone cakiem niedawno. Niektóre aspekty wiary katolickiej uznano dopiero w czasach wiktoriaskich, a nawet znacznie póniej. Np. dogmat niepokalanego poczcia zosta sformuowany w 1854 r. - papie Pius IX stwierdzi, e Maryja, matka Jezusa, urodzia si „wolna od grzechu pierworodnego". Za dogmat o wniebowstpieniu Maryi ogosi dopiero w latach pidziesitych XX w. papie Pius XII, natomiast papie Pawe VI uzna j „Matk Kocioa" w 1964 r.
Niektóre dekrety stay si moliwe dziki najwyszej wadzy papiea, wyraonej doktryn papieskiej nieomylnoci. Ten dogmat zosta ogoszony na soborze watykaskim I w 1870 r.: „papie jest niezdolny do bdu, gdy ze swojego tronu okrela sprawy nauki Kocioa i dotyczce rzeczy miertelnych"!
KONTROLA NAD SZTUK RELIGIJNA
Koció rzymskokatolicki nie tylko zajmowa si kontrolowaniem historycznych zapisków6 i literatury romantycznej7. Biskupi wzili pod lup wszystko, co wydawao si sprzeczne z ich doktrynalnymi pogldami. W tym celu wprowadzono ortodoksyjn poprawno, regulowan w caej sferze twórczoci. Wspominalimy ju o tym, e Madonna powinna by pokazywana jedynie w bkicie i bieli8, ale byy jeszcze inne zasady generalnie rzdzce sztuk. Niektórzy artyci, tacy jak Botticelli i Poussin, z powodzeniem wprowadzali do swoich prac elementy symboliczne - takie, których niewtajemniczeni nie byli w stanie poj, ale ogólnie biorc sztuk przewaajcej czci Europy trzymano w elaznych watykaskich karbach.
Od pierwszych dni Kocioa rzymskokatolickiego mscy krewni i potomkowie Jezusa stanowili zagroenie dla struktur kocielnych. Dlatego musieli by zepchnici na drugi plan kocielnej tradycji. Na pierwszy plan hierarchowie kocielni wprowadzili Maryj, matk Jezusa. Nieszczsny Józef, ojciec Jezusa i Jakuba - faktycznie prawdziwe ogniwo w królewskiej cigoci rodu - zosta celowo pominity, podczas gdy kult Matki Dziewicy rozwin si do wprost kuriozalnych rozmiarów. Ta przemylna strategia pozwolia ukry wiedz o rodowodzie Judy.
Koció ustala zasady, kto ma by portretowany w sztuce i jak9. Anna, matka Marii, bya rzadko przedstawiana na obrazach wraz z córk, gdy jej obecno staa w sprzecznoci z boskim statusem Marii. Jeli ta obecno bya konieczna, Anna przyjmowaa pozycj osoby podporzdkowanej. wita Anna i Madonna Franceski de San Galio jest tego dobrym przykadem ukazujcym owo podporzdkowanie - matka siedzi za córk. Widzenie witej Anny Cesiego pokazuje Ann klczc przed wizerunkiem Marii. Dziewica i Dzieci ze wit Ann Leonarda da Vinci to dzieo sprytnie pomylane; oto dorosa Maria siedzi na kolanach matki, przez co Madonna jest na pierwszym planie. Anna posusznie stoi za córk na obrazie Rodzina Dziewicy Pietra Peruginiego.
Z obrazu Taddea Gaddiego „Joachim wyrzucony ze wityni"
M Marii, Józef, i jej ojciec, Joachim, byli generalnie pokazywani w sztukach piknych jako postaci drugorzdne lub cz ta. Obaj stwarzali problem, gdy ich ojcowskie funkcje stay w sprzecznoci z domniemanym niepokalanym poczciem i dziewiczym poczciem. Ju na XIV-wiecznym fresku Taddea Gaddiego (zm. 1366 r.) status Joachima obniono, ukazujc go w upokarzajcej sytuacji; odtd czsto przedstawiano w malarstwie scen wyrzucania Joachima ze wityni przez najwyszego kapana Izzachara, po tym jak usiowa zoy w ofierze jagni, chocia nie by jeszcze ojcem. W witej rodzinie Michaa Anioa Maryja zajmuje miejsce na tronie, podczas gdy jej maonek, Józef, wspiera si na balustradzie z tyu, jak gdyby rozwaa jaki nieistotny problem.
Z obrazu Lorenza di Crediego „Narodzenie Jezusa"
Koció chtnie stwierdziby, e Maryja nigdy nie bya zamna, ale artyci nie mogli uciec od wyranych sformuowa Ewangelii. Niemniej jednak nie byo miejsca na jakiekolwiek sugestie fizycznych kontaktów Józefa i Maryi. Z tego powodu Józef by przewanie przedstawiany jako osoba znacznie starsza ni ona, ysiejcy i niezbyt zainteresowany reszt rodziny jak na Pokonie pasterzy Ghirlandaia (ok. 1485 r.). Na sawnym Doni Tondo Michaa Anioa (1504 r.) widzimy biaobrodego Józefa, podobnie na obrazie Caravaggia Odpoczynek podczas ucieczki do Egiptu. Józef czsto jest ukazywany wrcz jako kaleka, umczony i wspierajcy si na lasce, podczas gdy Maryja zawsze jest pikna i promieniejca radoci, jak na obrazie wita Rodzina Paolo Veronese.
Gdy w XVI-wiecznej Hiszpanii Józefa uznano za witego, zaczto ukazywa go w lepszym wietle. Nadal posugiwano si jednak odpowiednim „zestawem symbolu" - Józef by portretowany jedynie jako wychowawca Jezusa, co wicej - dziery bia lili, by wyrazi czysto zwizków z Maryj. Sawne Lo Sposalizio Rafaela mieci si w tej kategorii - chocia umieszcza lili na zakoczeniu laski Józefa, przedstawiajc go jako mczyzn modszego ni zwykle.
Tak jak lilia bya uznanym symbolem dziewictwa Maryi, tak róa symbolizowaa jej urod. Czsto malowano jaz ró lub w róanym ogrodzie, jak w obrazie Madonna Cesarego de Seso i Madonna wród krzewów ró Martina Schoena. Te dwa pomysy wziy si z Pieni nad pieniami (2, 1): „Jam jest róa Saronu i lilia dolin" [tum. za Bibli króla Jakuba]. Od bardzo dawna lili nazywano „kwiatem Maryi" i z tego powodu lilia gladiolus (w judaistycznej formie fleur de lys) zostaa przyjta przez Merowingów jako symbol ich mesjanistycznego pochodzenia we Francji.
Obecno Józefa przy narodzeniu Jezusa sprawiaa artystom wiele trudnoci. Ale problem ten mona byo obej: Józefa przedstawiano jak starego czowieka wspartego na lasce, tak jak na obrazie Narodziny Jezusa Alessandro Moretto z XVI w. Inni malarze posuwali si jeszcze dalej: ukazywali go jako zdziecinniaego lub picego staruszka, jak na obrazie Lorenzo di Crediego. Na wielu wizerunkach Józef, potomek królewskiego domu Dawida, by przedstawiany jako dodatkowy widz, a nie jako penoprawny uczestnik wydarze (jak na obrazie Pokon magów Hansa Memlinga). Co wicej, na takich obrazach jak Odpoczynek w Egipcie Van Dycka Józef zdaje si ledwo zdolny do jakiegokolwiek czynu - bardziej gotowy upa Maryi do stóp i przyczy do jej ojca Joachima, by w ten sposób znale si na waciwej drodze ku zbawieniu.
OD MEROWINGÓW DO KAROLINGÓW
W 655 roku Rzym rozpocz kampani majc na celu demonta merowiskiej cigoci wadzy w Galii. W owym czasie majordom Austrazji znajdowa si pod kontrol papiea. Kiedy zmar król Sigebert II, jego syn, Dagobert, mia zaledwie pi lat. Majordom Grimoald najpierw porwa Dagoberta i wysa go na wygnanie do Irlandii, gdzie mia y midzy szkockimi Gaelitami. Nastpnie nie spodziewajc si, e kiedykolwiek ujrzy modego nastpc tronu, oznajmi jego matce, królowej Immachildzie, e jej syn nie yje.
Ksi Dagobert otrzyma edukacj w klasztorze Siane, w pobliu Dublina i w wieku 15 lat oeni si z celtyck ksiniczk Matyld. Nastpnie uda si do Yorku pod opiek w. Wilfreda. Po mierci Matyldy Dagobert zdecydowa si powróci do Francji. Zjawi si tam ku wielkiemu zdumieniu swej matki. Tymczasem Grimoald umieci na tronie Austrazji swojego syna. Wilfred z Yorku i inni rozgosili jednak wie o knowaniach majordoma i dom Grimoalda zosta niezwocznie zdyskredytowany. Oeniwszy si z Gizelle de Razes, kuzynk wizygoc-kiego króla, Dagobert wstpi na tron w 674 r., po niemal 20 latach nieobecnoci w ojczynie. Tym razem intryga si nie powioda. Nastpna okazja miaa si jednak nadarzy ju wkrótce10.
Rzdy Dagoberta II byy krótkie, ale owocne; jego gówny sukces to scentralizowanie wadzy Merowingów. Ruch katolicki w tym czasie wyjtkowo stanowczo dy do zanegowania dziedzictwa Mesjasza, jako e przymiewao ono wadz papiea. Wród zazdrosnych nieprzyjació Dagoberta by jego potny majordom, Pepin redni z Heris-tal (Herstal). Dwa dni przed Boym Narodzeniem Dagobert polowa w pobliu Stenay w Ardenach, gdy drog zastpi mu jeden z ludzi Pepina i przygwodzi kopi do drzewa (wedug innych róde król zosta przebity kopi podczas snu). Koció rzymski szybko usankcjonowa skrytobójstwo i natychmiast przekaza wadztwo Merowingów w Austrazji ambitnemu majordomowi.
Nastpc Pepina redniego by jego syn z nieprawego oa, znany jako Karol Mot, który wsawi si odpierajc najazd Maurów w pobliu Poitiers w 732 r. Nastpnie wspiera usiowanie Rzymu podporzdkowujc sobie inne terytoria merowiskie. Gdy Karol umar w 741 r., jedynym Merowingiem cieszcym si jakimkolwiek uznaniem by kuzyn Dagoberta II, Childeryk III. Syn Mota, Pepin Krótki, by majordomem Neustrii. Do tego momentu (wyjwszy incydent z Gri-moaldem) monarchia merowiska bya cile dynastyczna - dziedziczna sukcesja bya witym niepodwaalnym prawem, spraw, w której Koció formalnie nie mia nic do powiedzenia. Tradycja ta jednak zostaa przerwana, Rzym za wykorzysta moliwo tworzenia królów moc wadzy papieskiej. W 751 r. Pepin Krótki, w przymierzu z papieem Zachariaszem zapewni poparcie Kocioa dla swojej koronacji na króla Franków w miejsce Childeryka. Dugo oczekiwany idea Kocioa zici si - i od tego czasu królowie byli uznawani i koronowani tylko za porednictwem samozwaczej wadzy Rzymu. I tak Pepin zosta królem z penym bogosawiestwem papiea, a Childeryka odsunito. Przysiga wiernoci zoona przez Koció rzymski w 496 r. królowi Chlodwigowi i jego nastpcom zostaa zamana. Dwa i pó wieku póniej Koció by ju odpowiednio przygotowany do uzurpacji staroytnego dziedzictwa merowiskiego rodu i kontrolowania królestwa frankijskiego wyznaczajc wasnych królów. Biskupi publicznie upokorzyli Childeryka. Obcito mu dugie wosy, utrzymywane wedle tradycji nazirejskiej i osadzono go w klasztorze, gdzie zmar cztery lata póniej.
I tak zacza si nowa dynastia frankijskich królów, Karolingów, nazwana tak od imienia ojca Pepina, Karola Mota11.
Nic zaskakujcego w tym, e „oficjalne" relacje z owych czasów byy kompilowane przez watykaskich skrybów lub innych kronikarzy dziaajcych pod okiem Watykanu. Co nieuniknione, opowieci o yciu Dagoberta wyrugowano z kronik. Dopiero tysic lat póniej wyszy na jaw autentyczne fakty dotyczce jego ywota. Wtedy dopiero stao si wiadome, e Dagobert mia syna imieniem Sigebert, który zosta uratowany z rk majordoma w 679 r. Po morderstwie ojca zosta umieszczony w domu matki w Rennes-le-Chateau w Langwedocji. Gdy zmar Childeryk Sigebert (faktycznie Sigebert III), zosta hrabi Razes, po babce ze strony matki, Wizygotce, Berze II. Wród nastpców zoonych z tronu Merowingów by te sawny krzyowiec, Gotfryd z Bouillon, obroca Grobu witego.
KRÓL YDÓW
Po klsce zgotowanej przez Karola Mota w latach trzydziestych VIII wieku Maurowie wycofali si do miasta Narbonne w poudniowej Francji, które stao si ich twierdz, gdzie stawiali dalej opór militarny. Byo to trudne, acz wielce pocigajce wyzwanie dla Pepina Krótkiego, który stara si uzyska pomoc u zamieszkujcych Narbonne ydów. Wreszcie otrzyma j - ale za son cen. ydzi zgodzili si udzieli t wsparcia, jeli Pepin zagwarantuje ustanowienie ydowskiego królestwa w obrbie terytorium Burgundii; królestwa, którego gow bdzie uznany nastpca królewskiego domu Dawida12.
Pepin zgodzi si na ten warunek, a ydzi pokonali Maurów i wygnali ich z miasta.
ydowskie królestwo Septymanii stworzono w 786 r. Rozcigao si od Nimes do granicy hiszpaskiej, z Narbonne jako stolic. Poprzednim zarzdc regionu by Merowing, Teuderyk IV (Thier-ry), pozbawiony wadzy w Neustrii i Burgundii przez Karola Mota w 737 r. Teuderyk (znany Maurom pod imieniem Makira Teodory-ka) oeni si z siostr Pepina Krótkiego, Ald. To wanie ich syn, hrabia Tuluzy, Wilhelm, w 786 r. wstpi na nowy tron Septymanii. Nie tylko pochodzi z Merowingów, ale by Uznanym Potentatem Judy, noszcym w patriarchalnym ukadzie wadzy tytu „Izaaka".
Syn Pepina, Karol, to wadca, który zasyn pod imieniem Karola Wielkiego. Król Franków od 771 r. i cesarz Zachodu od 800 r. z penym przekonaniem potwierdzi prawo Wilhelma do dynastycznego panowania w Septymanii. To nadanie uzna równie kalifat w Bagdadzie i, acz niechtnie, take papie Stefan w Rzymie. Wszyscy potwierdzili, e król Wilhelm z domu Judy jest prawdziwym nastpc króla Dawida. Wilhelm cieszy si szczególnie dobr opini na dworze Karolingów; zrobi te byskawiczn karier wojskow. By zwolennikiem monastycznego ascetyzmu w. Bernarda, ufundowa klasztor w Gellone. W 791 r. zaoy sawn Judaistyczn Akademi w Gellone pod wezwaniem w. Wilhelma, co odkry kronikarz witego Graala, Wolfram von Eschenbach.
Najstarszy syn i nastpca Wilhelma z ony Guibourgii to Bernard, ksi Septymanii; pozostali potomkowie to Herybert, Bera i Teodoryk. Bernard zosta cesarskim szambelanem i pozycj ustpowa tylko cesarzowi z linii Karolingów. Od 829 r. by najwaniejszym mem stanu Franków, oeni si z córk Karola Wielkiego, Dhuad, w cesarskim paacu w Aix-la-Chapelle w czerwcu 824 r. Mieli dwóch synów: Williama (ur. w grudniu 826 r.) i Bernarda (ur. w marcu 841 r.). William zosta wybitnym dowódc wojskowym, a Bernard II kontrolowa Akwitani, rywalizujc z królem Ludwikiem II o wadz i wpywy w regionie.
Ponad 300 lat póniej linia dawidyjska nadal istniaa na hiszpaskim poudniu, chocia królestwo stracio status niezalenego pastwa w pastwie. W 1144 r. mnich z Cambridge, Teobald, zezna (wnoszc oskarenie o rytualne morderstwo przeciwko ydom z Norwich):
Najznakomitsi mowie i rabini ydowscy, którzy zamieszkuj w Hiszpanii, zbieraj si w Narbonne mieszczcym rezydencje króla i gdzie s w wielkiej estymie.
W 1166 r. kronikarz Beniamin z Tudela przekaza, e gówni potomkowie Dawida nadal wadaj znacznymi dobrami:
Narbonne jest staroytnym miastem Tory13... S tam mdrcy, magnaci i ksita, a gow ich jest Kalonymos, syn wielkiego ksicia Todrosa, bogosawionej pamici, potomka domu Dawida, co potwierdza drzewo genealogiczne. Ma on spucizny i inne dobra ziemskie od wadców kraju i nikt nie moe go ich pozbawi.
WITE CESARSTWO RZYMSKIE
Król Karol Wielki znacznie poszerzy terytoria Franków i pokonawszy Sasów sta si równie królem Lombardów. W 800 r. papie Leon III koronowa go na cesarza Zachodu. Dziki temu manewrowi Koció Rzymu zainaugurowa nowe imperialne wadztwo - kontrol nad terytoriami obejmujcymi wiksz cz zachodniej i rodkowej Europy. Nastpc Karola Wielkiego by Ludwik I (Pobony), po mierci którego w 840 r. jedno Europy zostaa zagroona przez jego buntowniczych synów. Po trzech latach niepokojów królestwo rozbio si na trzy czci, co potwierdzi traktat z Verdun (843). rodkowe królestwo obejmowao Itali, Lotaryngi i Prowansj, na zachodzie bya Francja, na wschodzie - Niemcy.
Poza Karolem Wielkim - który uczyni z Francji agresywny pod wzgldem politycznym i kulturalnym obszar - Karolingowie byli przewanie wadcami niekompetentnymi. Ich moni zyskali znaczn niezaleno. Pozwolono Normanom najecha pónocn Francj i stworzy Normandi. Ostatnim królem z dynastii Karolingów by Ludwik V (Piegowaty). Po nim nastpi Hugo Kapet, diuk Francji w 987 r., i da pocztek nowej dynastii - dynastii Kapetyngów - która miaa rzdzi a do 1328 r.
Gdy Kapetyngowie objli tron Francji, obieralny tytu cesarza przeszed na niemieckich królów z linii saskiej; od XI wieku cesarzami byli gównie czonkowie linii Hohenstaufenów. W swoim czasie osignli oni tak potg, e wspózawodniczyli z papieem o supremacj w Europie. Gówna dysputa wybucha w 1075 r. przyjmujc posta sporu o inwestytur. Spór toczy si o to, kto ma prawo do mianowania biskupów w zamian za przysig lojalnoci.
Podczas dugotrwaej walki przeciwko watykaskiej dominacji stronnicy antyrzymskich Hohenstaufenów stali si znani jako Gibelini (od zamku w Waiblingen). Ich prorzymscy rywale to Gwelfowie (po Welfie, diuku Bawarii). Gibelinowie utrzymywali przewag, a Hohenstaufenów pobia w polu w 1268 r. papieska koalicja. Od tego czasu cesarstwo zyskao miano witego Cesarstwa Rzymskiego, a kolejnymi cesarzami byli niezmiennie Habsburgowie - rodzina pochodzca z X-wiecznej Szwajcarii. Od 1278 r. Habsburgowie stali si wadcami Austrii, a w 1516 r. odziedziczyli równie tron hiszpaski. Przez pi wieków byli najwybitniejszym domem Europy i rzdzili witym Cesarstwem Rzymskim niemal nieprzerwanie a do jego obalenia w 1806 r.
14
WITYNIA GRAALA
SPADEK WITEJ RELIKWII
Wtek witego Graala jest najbardziej romantyczny w caej literaturze arturiaskiej. Tradycja Graala jest wiekowa, dlatego trudno umiejscowi j w czasie. Zwolennicy Graala byli opisani w I w., w okresie arturiaskim i w redniowieczu. Sam Graal w swej istocie jest bezczasowy.
Symbolizowao go wiele rzeczy: talerz, misa, kielich, kamie, hem, aura, klejnot i winorol. Jest poszukiwany przez jednych, widziany przez innych. Czasami jest konkretnym przedmiotem, ma przydzielonych straników i opiekujce si nim panny, ale czsto bywa eteryczny, pojawia si pod wieloma postaciami, w tym samego Chrystusa. Ma autentyczny cel i dziedzictwo, które przetrwao w Rodzinie Graala. Rzadko bywa samotny, towarzyszy mu przewanie skrwawiona lanca. Dziaa midzy innymi leczniczo, edukacyjnie, opiekuczo; tak jak Jezus by uzdrowicielem, nauczycielem i opiekunem. Jego imi byo „Graal", „Saint Graal", „Seynt Grayle", „Sangral", „Sankgreal", „Sangrail", „Sank Ryal" i „wity Graal" - ale bez wzgldu na nazw jego duch wyraa si poprzez istot bohaterskiego czynu.
Spadek po Graalu to relikwia wczesnego judeochrzecijastwa, ale Koció chrzecijaski nigdy go nie uzna. Mimo przeszoci jednoczenie romantycznej i witej, mdro Graala jest uznawana za herezj. czyo si j z tradycj pogask, blunierstwem i bezbonymi misteriami. Co wicej, Koció rzymski otwarcie potpi Graala, poniewa by zwizany z pierwiastkiem kobiecym - szczególnie wyraonym w redniowieczu przez dworn mio (Amour Courtois). Romantyczne pojcie rycerskoci i pieni trubadurów byy znienawidzone przez Rzym, poniewa wynosiy kobieco na piedesta uwielbienia, przeciwnie ni w doktrynie katolickiej. Lecz najwikszy opór Kocioa budzia tradycja Graala oparta na mesjaskim pochodzeniu Rodziny Graala.
wity Graal w najbardziej popularnej roli to kielich uywany przez Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy. Po Ukrzyowaniu Józef z Arymatei mia napeni go krwi Jezusa. Ta idea narodzia si w XII wieku. Duo póniej zostaa uwieczniona przez Alfreda Tennysona w Holy Grail (1859) i w operze Ryszarda Wagnera Parsifal (1882).
To sir Thomas Malory pierwszy uy sformuowania Holy Grayle w XV-wiecznej adaptacji francuskiego le Saint Graal. Mia na myli „wite naczynie", ale pisa te o Sankgrealu jako o „bogosawionej krwi Chrystusa" i obie definicje pojawiaj si w tej samej opowieci. Poza tymi wzmiankami Malory nie opisuje Graala - tyle e pojawi si w Kamaalocie „okryty biaym brokatem" (doskonaym jedwabiem). Lancelot mia wizj Graala, a dotar do niego wreszcie Galaad. W relacji Malory'ego ordownikami Graala s Bors, Percewal, Lancelot i jego syn Galaad. Ten ostatni jest okrelony jako „mody rycerz z królewskiego rodu i potomek Józefa z Arymatei, wnuk króla Pellesa".
Mapa 10 redniowieczna Francja
redniowieczna tradycja mówi, e Józef z Arymatei przywióz witego Graala do Brytanii. Wedug wczeniejszych europejskich wiadectw, to Maria Magdalena pierwsza przywioza Sangrala do Prowansji. Zwrómy uwag na to, e przed XV wiekiem wikszo romansów o Graalu pochodzi z kontynentalnej Europy. Nawet takie opowieci jak walijski Peredur wywodz si z tekstów europejskich. Celtyckie legendy o Irlandii i Walii wspominaj o magicznych kotach i czciowo dlatego przyjo si uwaa, e Graal to misa albo kielich. Interpretacj t mona uzna za w peni poprawn, gdy chodzio jedynie o to, e królewska krew musiaa by przeniesiona w jakim naczyniu.
Najwczeniejsze zapiski o Le Seynt Graal pochodz z 717 r., gdy brytyjski pustelnik imieniem Waleran mia wizj Jezusa i Graala. O manuskrypcie Walerana wspomina okoo 1200 r. Heliand, francuski mnich z opactwa Fromunda i Jan z Glastonbury w Cronica sive Antiquitates Glastoniensis Ecclesie, a póniej Wincenty z Beuvais w Speculum Historiale z 1604 r. Kady z tych tekstów opowiada, jak Jezus zoy ksig w donie Walerana. Oto pierwsze wersy:
Oto Ksiga twego Rodu;
Oto zaczyna si Ksiga Sangrala.
Najwczeniejsze wzmianki o Graalu pojawiaj si w pismach dopiero w latach osiemdziesitych XII wieku. Wtedy pisze si o nim po prostu graal; nie jest wit relikwi, nie kojarzy si z krwi Jezusa. W Le Conte del Graal - Roman de Perceval Chretien de Troyes stwierdza:
Z giermkami wesza panna trzymajca w doniach graala [...] a gdy wesza [...] rozbyso tak jasne wiato, e wiece straciy blask [...J Za ni wesza panna trzymajca w doniach pómisek ze srebra. Graal by z czystego zota, wysadzany wieloma drogimi kamieniami [...] Modzieniec [Percewal] widzia je, lecz nie mia zapyta o graala ani o to, komu w nim podawano1.
Przy tej pierwszej okazji, na dworze rannego Króla Rybaka, graal nie ma postaci kielicha i nie wie si go z krwi. Ale póniej Chretien wyjania:
Wierz mi, i bogaty Rybak jest synem króla, który kale sobie podawa w graalu. Nie sd wszake, e bierze z niego szczupaka, minoga czy ososia. wity m poywia si i orzewia jednym opatkiem. Graal jest tak wity, on sam za tak uduchowiony, i nie potrzebuje innego poywienia jak tylko opatek podawany w graalu2.
Jeli graal Chretiena by na tyle duy, e mieciby spor ryb, wyranie nie by to kubek, ale spory pómisek. Jego tajemnica ley w fakcie, e podawano na nim „jeden opatek". W innym miejscu u Chretiena jest wzmianka o „stu niedwiedzich bach podawanych na graalach" i opat Freidmont (okoo 1215 r.) opisuje graala jako gboki pómisek uywany przez monych.
A do tej chwili nie pisano o zwizku midzy graalem Króla Rybaka i znanym z tradycji Sangralem. Jednake w latach dziewidziesitych XII wieku burgundzki pisarz, sir Robert z Boron, zmieni ten stan, tworzc poemat Joseph d'Arimathie - Roman de l'Histoire du Saint Graal. Przemieni Chretienowego Króla Rybaka (poprzednio wspóczesnego królowi Arturowi) w Brona, skoligaconego poprzez maestwo z Józefem z Arymatei i zamieni graalowy talerz/pómisek na Saint Graala - „kielich ze wit krwi".
Wedug Borona Józef otrzyma paschalny kielich od Piata i zebra do niego krew Jezusa podczas zdjcia z krzya. Uwiziony przez ydów jednak zdoa przekaza kielich szwagrowi, Hebronowi, który uda si w podró do „dolin Avaronu". Tu sta si Bronem, Bogatym Rybakiem. Bron i jego ona, Enygeus (siostra Józefa) mieli dwunastu synów. Jedenastu oenio si, podczas gdy dwunasty, Alain, pozosta bezenny. Tymczasem Józef poczy si za granic z rodzin i zrobi honorowy stó na cze Graala. Przy tym stole byo szczególne miejsce, nazywane „stolcem niebezpieczny m". Symbolizowao siedzisko Judasza Iskarioty (Sikarioty) i byo zarezerwowane dla Alaina.
W póniejszych opowieciach „stolec niebezpieczny" przy Okrgym Stole w Kamaalocie zarezerwowany by dla dziewiczego rycerza Galaada. Mniej wicej w tym samym czasie pojawio si dzieo podobne do Josepha d'Arimathie. Jego autorem by pisarz Wauchier. Kontynuowao ono opowieci Chretiena, a Graal przyj tam odmienn posta.
Wtenczas Gawain ujrza, i przez drzwi wszed wspaniay graal, który zacz usugiwa rycerzom i chyo pooy chleb przed kadym. Peni równie obowizki podczaszego, nalewa wino do duych pucharów z czystego zota i ustawia na stoach. Gdy tylko si z tym upora, postawi natychmiast na kadym stole jado na duych srebrnych pómiskach. Sir Gawain patrzy na to wszystko i dziwi si, jak wiele jada graal podawa. Zdumiewa si bardzo, nie spostrzeg bowiem adnego innego sucego, niemal nie tkn jada3.
Pod pewnymi wzgldami wersja Wauchiera zblia ku sobie opowieci Chretiena i Borona. Obecni s rycerze króla Artura, ale autor wspomina równie o tradycji Józefa z Arymatei. Wyjania, e potomkiem Józefa by Guellans Guenelaus, nieyjcy ojciec Percewala i e - w zgodzie z poprzednimi tekstami - matka rycerza bya wdow.
Opowie, znana równie jako Perlesvaus czy te High History of the Holy Grail, jest franko-belgijskim dzieem datowanym na okoo 1200 r. Bardzo konkretnie mówi o znaczeniu rodowodu Graaa, potwierdzajc, e Sangral jest skarbcem królewskiego dziedzictwa - przez co powtarza wag dynastycznej zasady VIlI-wiecznego manuskryptu Walerana. W Perlesvausie Graal nie jest obiektem materialnym, ale mistyczn aur lc rozliczne obrazy o chrzecijaskim znaczeniu. W tym dziele Corpus Christi Chretienowego opatka nabiera znaczenia staej obecnoci Chrystusa.
Jeli chodzi o symbolizm pucharu, Perlesvaus stwierdza:
Sir Gawain spoglda na Graaa i wydaje mu si, e widzi w rodku kielich, chocia jednoczenie nie ma go tam.
Gawain, Lancelot i Percewal, wszyscy wystpuj w Perlesvausie i gówne pytanie brzmi: „Komu suy Graal?" Tylko stawiajc je moe uleczy ranne ldwie Króla Rybaka i przywróci podno nagim Pustkowiom. W Perlesvausie Król Rybak (kapan-król) jest nazywany „Messios", co wskazuje na status mesjanistyczny. Inne relacje wspominaj o Królu Rybaku Anfortasie („Anfortas" znaczy to samo co „Boaz", „potny" - przez co identyfikuj dawidyjskie pochodzenie). Dla odmiany Król Rybak jest czasem nazywany Pelles (od Pallasa, staroytnej Bistea Neptunis z pocztków linii Merowingów)4.
Swoj wag maj ewidentne odwoania do rycerzy templariuszy. Na „Wyspie Wyzbytych Wieku" Percewal wchodzi do Szklanego Holu, gdzie spotykaj si z nim dwaj Mistrzowie. Jeden z nich potwierdza królewskie pochodzenie Percewala. Obaj klaszcz w donie i pojawia si trzydziestu trzech mów „odzianych w biae szaty", kady z „czerwonym krzyem na piersiach". Percewal równie ma czerwony krzy templariuszy na tarczy. Opowie jest z gruntu arturiaska, ale osadzona w póniejszych realiach, kiedy Ziemia wita bya w rkach Saracenów.
Równie z pocztku XIII wieku pochodzi najwaniejszy romans o Graalu, Parzival, dzieo bawarskiego rycerza Wolframa von Eschenbach. Kolejny raz znajdujemy w tym dziele wyrane nawizania do templariuszy, gdy rycerzy z Templeise ukazano jako straników wityni (ang. Temple, ac. templum) Graala - znajdujcej si na Górze Zbawienia (Munsalvaesche). Tu Król Rybak odprawia Msz Graaa i jest opisany jako kapan-król w stylu Jezusa, Merowingów i królów Szkotów. Munsalvaesche od dawna czono z górsk fortec Montsgur w Langwedocji (poudniowa Francja).
Wolfram stwierdza, e opowie Chretiena o Graalu jest bdna. Jako swoje ródo podaje Kyota Prowansalczyka: templariusza, który natrafi na dawny manuskrypt z Arabii traktujcy o Graalu. Jego autorem by wiaty Flegatanis
uczony z ducha, potomek Salomona i urodzony w rodzinie z dawna izraelickiej, a chrzest sta si nasz tarcz przeciwko ogniu pieka.
Podobnie jak Perlesvaus, równie Parzival Wolframa kadzie wielki nacisk na znaczenie rodowodu Graaa. Wolfram wprowadza take syna Percewala, Lohengrina, Rycerza abdzia. Zgodnie z tradycj lotarysk Lohengrin by maonkiem ksinej Brabancji (Dolnej Lotaryngii). Parzival wyjania, e ojcem Percewala by Gahmuret (Guellens w opowieci Wauchiera) i e Królem Rybakiem z czasów Percewala by Anfortas, syn Frimutela, syna Titurela. Siostra Króla Rybaka, Herzeydla, bya matk Percewala - wedle tradycji pani-wdowa. Tekst opisuje wyczerpujco róne mistyczne atrybuty Graala i jako straniczk wymienia królow z Rodziny Graala, Repanse de Schoye:
[...] odziana bya w jedwabie i niosa na zielonej jedwabnej tkaninie najwysz doskonao ziemskiego raju w caej okazaoci. Ludzie zw j Graalem, który przewysza wszystkie ziemskie piknoci5.
Graal ma by „kamieniem modoci i zastrzykiem si". Jest nazywany lapsit exiliisi (czasem lapis elixis lub lapis elixir), to alchemiczny kamie filozoficzny. Wolfram tumaczy:
Dziki mocy tego kamienia feniks spala si na popió, wszelako one popió przywraca mu ycie. Feniks zrzuca tak pióra i wskutek tego wydziela jasne wiato, stajc si tak pikny, jak przedtem6.
Podczas sakramentu Eucharystii sprawowanego przez Króla Rybaka Kamie Graala uwiecznia imiona tych, którzy dostpili tej aski. Ale nie wszystkim dane jest odczyta te imiona:
Wokó brzegu kamienia napis z liter podaje imiona i rodowód tych, dziewczt czy chopców, których wezwano, by wyruszyli do Graala. Nie trzeba wymazywa napisu, bowiem skoro tylko go przeczytaj, on znika7.
W bardzo podobnym duchu stwierdza Nowy Testament (Ap 2, 17):
Zwycizcy dam nieco z manny ukrytej [boskiego pokarmu, jak w Eucharystii] i kamyk dam mu biay, a na kamyku tym wypisane nowe imi, którego nikt nie zna, jak tylko ten, który je otrzymuje.
Wolfram (który pisa take o Wilhelmie z Gellone, królu Septymanii) powiada, e oryginalny manuskrypt Flegatanisa chowano w domu Andegawenii, szlachetnym rodzie, cile zwizanym z templariuszami. Twierdzi te, e sam Percewal by z krwi Angevina. W Parzivalu dwór króla Artura jest osadzony w Bretanii, w innym dziele Wolfram umieszcza Zamek Graala w Pirenejach. Wspomina równie z nazwy o hrabinie Edynburga (Tenabroku), królowej - opiekunce Graala.
Cysteriaska Wulgata z okoo 1220 r. zawiera Estoire del Graal, Queste del Saint Graal i Liveres des Lancelot jak równie inne opowieci o Arturze i Merlinie. Opisy Graala s tam pod silnym wpywem Chretiena i Borona. W Estoire opowie o Józefie z Arymatei rozciga si na czas jego pobytu w Brytanii,,; podczas gdy jego nastpca, Jozefat, biskup Saraz, jest uznany za gow bractwa Graala. Bron („Bogaty Rybak" Borona) pojawia si jako „Król Rybak". Tymczasem Graal staje si cudownym escuele (pómiskiem) paschalnego jagnicia. Zarówno w Estoire, jak i Queste Zamek Graala zwie si symbolicznie „le Corbenic" (Bogosawionego Ciaa)8. W Queste Galaad jest „potomkiem czcigodnego rodu króla Dawida", co waniejsze, Queste podkrela jego pochodzenie od króla Salomona.
Ksiga Lancelota (która pocztkowo opisuje Gawaina) opowiada obszernie o Galaadzie, nazywajc go synem Lancelota z córki Pellesa. Ona jest ksiniczk Graala, Elaine le Corbenic. Równie tu Pee jest synem rannego Króla Rybaka (podczas gdy w póniejszej opowieci Malory'ego Pee sam jest Królem Rybakiem).
Oczywicie król Artur jest wspominany we wczesnej literaturze o Graalu, ale zadomawia si na dobre dopiero w XIII-wiecznej Wulgacie. Jednake po tym jak w 1291 r. Ziemia wita znów dostaa si w rce pogan, legendy o Graalu przestay przyciga uwag ogóu. Dopiero w XV wieku sir Thomas Malory ożywiů ten temat, pisząc The Sangreal - the blessed blood of Our Lord Jesus Christ.
RÓDKA ISAJEGO
Odwoania do witego Graala s cile symboliczne. Nawet pomysowi mnisi z Gastonbury nie stworzyli niczego majcego zwizek z Graalem. Warto przypomnie, e przed ich wykopaliskowymi rewelacjami Graala nie uznawano za relikwi chrzecijask.
Chocia Boron niebawem okrzykn witego Graala kielichem ostatniej Wieczerzy, mnisi nigdy nie syszeli o takiej interpretacji. Biblii ani w adnym innym ortodoksyjnym witym dokumencie nie wspomina si o Graalu. Co wicej, poniewa legendy o Graalu pochodziy gównie spoza Anglii, nie byo adnego konkretnego zwizku midzy nim a Glastonbury... poza osob Józefa z Arymatei. Ambitni mnisi ogosili znalezienie ampuek, podobno pogrzebanych wraz z Józefem. Poprzednio (ok. 540 r.) wspomina o nich król Maelgwyn z Gwyneddu, wuj w. Dawida, który pisa:
Józef mia w swoim sarkofagu dwie biao-srebrne ampuki z krwi i potem proroka, Jezusa.
Ampuki przedstawiano w witraowym oknie kocioa pod wezwaniem w. Jana, Glastonbury, w kociele Langport w Somerset i na krucyfiksie w Plymetree, Dewon. Natomiast nigdy nie wystawiono ich na widok publiczny. Kilka wieków póniej w Glastonbury podano do wiadomoci - bardziej strawn dla ogóu ni historia z cudownymi ampukami - tradycj zaczarowanych krzewów9. W 1520 r. w lokalnej literaturze opisano krzew na Wearyall Hill, który obsypuje si wieymi limi i kwitnie zarówno na Boe Narodzenie, jak i w maju. Krzew zniszczono podczas cromwellowskiej wojny domowej (1642-1651), ale pdy zasadzono powtórnie i rozkwitay jak dawniej. Botanicy stwierdzili, e krzew nie pochodzi z Anglii, ale raczej z Lewantu. I tak z Somerset rozprzestrzeni si nowy mit.
W 1716 r. miejscowy karczmarz stwierdzi, e niezwyky kolczasty krzew wyrós z pastorau Józefa z Arymatei, który ten zasadzi, aby zakwit podczas Boego Narodzenia (przy czym wito grudniowe nie byo obchodzone w czasach Józefa. Konstantyn dopiero 300 lat póniej zmieni dat urodzenia Jezusa). Pomys o tak nagym zakwitniciu „ródki" Józefa pochodzi z prorockich wersów Ksigi Izajasza (11, 1): „I wyronie ródka z pnia Isajego (ojca Dawida), a pd z jego korzeni wyda owoc". Na niektórych kocielnych malowidach i w apokryficznych pismach Józef, ojciec Jezusa, trzyma w doniach zakwitajcy pastora królewskiego rodowodu.
Dopiero w XIX-wiecznych Idylls of the King Alfreda Tennysona Glastonbury poczono ze witym Graalem. Niezwyka czerwonawa woda Kredowej Studni w Glastonbury (zabarwiona tak z powodu obecnoci tlenku elaza) atwo daa si skojarzy z krwi Jezusa. ródo niezwocznie przemianowano na Studni Kielicha i stwierdzono, e kolor wody jest spowodowany zawartoci kielicha Graala, który Józef zakopa nieopodal. Sawn elazn pokryw szybu studni w stylu celtyckiem zaprojektowa architekt Frederick Bligh Bond po I wojnie wiatowej. Niezalenie od rozlicznych witych i arturiaskich pamitek Glastonbury (niektórych prawdziwych, innych spreparowanych) osobiste zwizki Józefa z Arymatei z Brytani zostay o wiele lepiej potwierdzone. By to temat obrad wielu europejskich synodów, jako e Anglia potrafia potwierdz czno z chrzecijastwem na dugo przed Rzymem. Na synodzie w Pizie w 1409 r. by nawet spór, czy Józef lub Maria Magdalena w ogóle przybyli na Zachód. Byoby zdumiewajce, gdyby w tamtych czasach Koció przyzna racj zwolennikom tego pogldu.
TRADYCJA DRUIDYJSKA I KAMIE FILOZOFICZNY
Widzielimy ju, e modszy syn Jezusa i Marii Magdaleny, Józefat, ksztaci si w druidyjskim kolegium10. Instytucje edukacyjne tego rodzaju miay midzynarodow renom; w Europie byo zaledwie 60 takich kolegiów i uniwersytetów, mogcych si w sumie pochwali liczb 60 tysicy uczniów. Kapani druidyjscy nie naleeli do Kocioa celtyckiego, ale byli utrwalonym, zwartym elementem w strukturze celtyckiej spoecznoci w Galii, Brytanii i Irlandii. Opisa ich w I wieku p.n.e. niejaki Strabo mówic, e „ucz si natury i filozofii moralnej"11. Dalej stwierdzi:
S uwaani za najbardziej sprawiedliwych z ludzi i std te skada si w ich rce decyzje dotyczce zarówno jednostek, jak i caego ogóu. Dawniej byli arbitrami podczas wojen, zdolnymi do takiego uspokojenia przeciwników, e ci zatrzymywali si w bitewnym szyku; czsto powierzano im rozsdzenie spraw o zbrodnie.
Sycylijczyk Diodor, inny pisarz z tego okresu, opisywa druidów jako wielkich „filozofów i teologów, traktowanych z wyjtkowym szacunkiem".
Poza tym uwaano ich za znakomitych mów stanu i boskich przepowiadaczy przyszoci12. Pewien staroytny tekst stwierdza:
Druidowie s ludmi nauki, ale te ludmi Boga, rozkoszujcymi si bezporednimi kopulacjami z boginkami i zdolnymi przemawia w ich imieniu. Mog równie wpywa na los ludzi, kac konsultujcym postpowa wedle odpowiednich wskazówek czy rytualnych tabu lub wskazujc dni stosowne bd nie na dane dziaanie.
W póniejszych czasach Koció rzymski szuka najmniejszej sposobnoci, by potpi kapanów druidyjskich i mnichów Kocioa celtyckiego, znajdujc lad grzechu nawet w ich fryzurach. Zarówno kapani, jak i mnisi nosili dugie wosy z tyu, za golili na przodzie - czasami zostawiajc wski pas nad czoem. Tworzcy si kler rzymskokatolicki mia inn tonsur: równ opask krótkich wosów na wygolonej gowie, co symbolizowao wit koron. Wedug Rzymu celtycka fryzura bya heretyckim symbolem magów, zostaa potpiona jako „tonsura Szymona Maga"13.
Gdy Diodor pisa w I wieku p.n.e. o Brytach, odwoywa si do pracy greckiego pisarza Hekatajosa yjcego trzy wieki wczeniej i w zwizku z ni nazywa ich „Hyperborejami" (ludmi mieszkajcymi dalej, ni siga Pónocny Wiatr [Boreasz]). Opowiada, jak bóg Apollo odwiedza wityni hyperborejsk „co 19 lat - czas potrzebny gwiazdom na powrót na to samo miejsce". Ten astronomiczny 19-letni okres suy druidom do oblicze kalendarzowych, co potwierdza kalendarz z Coligny, znaleziony we francuskim departamencie Ain, na pónoc od Lyonu, w 1897 r.
Kalendarz - pokawakowana tabliczka z brzu datowana na I wiek n.e. - jest najduszym dokumentem znalezionym w Galii. Na tabliczce s 62 kolejne miesice (ok. piciu lat wedug kalendarza sonecznego), z których kady ma 29 lub 30 dni. Jest tam te wpleciony kalendarz ksiycowy. Trzynacie miesicy ksiycowych przypada na rok soneczny. Dni kadego miesica rónych cykli wi si ze sob, s okresy jasnoci i mroku, korzystne i niekorzystne. Kalendarz z Coligny wskazuje na znaczn kompetencj w astronomii, pokrewnej wiedzy staroytnych Babiloczyków.
Astronomia miaa najistotniejsze znaczenie dla druidów, którzy podobno posiadali „wielk wiedz o gwiazdach i ich ruchach, rozmiarach wszechwiata i Ziemi, a take o filozofii natury". Wierzyli te w reinkarnacj (wdrówk dusz) - element staroytnego pitago-reizmu. Ju w VI wieku p.n.e. Pitagoras zaoy jedn z najwczeniejszych szkó mistycyzmu. Tam powsta model wszechwiata oparty na heliocentryzmie, susznym zaoeniu, e Ziemia obraca si wokó Soca. Ale jeszcze dugo potem, w XVI wieku, polski astronom Mikoaj Kopernik, by zagroony ekskomunik, a nawet powaniejszymi konsekwencjami za wiar w t ide. Prezentujc swoj teori sta si ofiar ataku Kocioa katolickiego, który gosi niepodwaalny pogld, e Ziemia jest centrum wszechwiata. Dla dawnych druidów dysponujcych zaawansowan wiedz o ciaach niebieskich sama idea wszechwiata skupionego wokó Ziemi bya nie do pomylenia.
Podobnie jak samarytascy magowie z epoki Kumran, druidowie praktykowali uzdrawianie i zaawansowan numerologi. W czasach Ewangelii esseczycy z Kumran interesowali si zwaszcza matematyk rzdzc prawami Kosmosu. Ich kultur zdominowaa myl pitagorejska, odziedziczona dziki magom, Zachodnim Manassytom - sekcie zaoonej przez Menahema w 44 roku p.n.e. Jak widzielimy, nastpc Menahema by bliski Marii Magdalenie Szymon (Mag) Zelota, majcy wedug gnostyków wyjtkow ezoteryczn wiedz (sapientia), wykraczajc poza chrzecijastwo.
Gnostyczny dokument znaleziony w Chenoboskion w Egipcie i znany jako Traktat Hermesa Trismegistusa (Trimegistosa) stwierdza:
I tak adepci stopniowo poznaj niemiertelno i wiedz o Ogdoadzie, który z kolei ukazuje si pod postaci Enneadu.
Ogdoad (omiokrocie) to niebo gwiadziste, poza poszczególnymi niebiosami planet, a Ennead (dziewiciokrocie) to jeszcze potniejsze niebo wszechwiata. Oddzielne niebiosa samej Ziemi nosz nazw „Hebdomad" (siedmiokrocie). Wedug gnostyków niebiosa to precyzyjnie podzielone sfery otaczajce Ziemi, planety i gwiazdy. Chocia niebo byo tematem osobnej mitologii, logiczne mylenie gnostyków miao niewielki zwizek z kosmologicznymi zasadami Kocioa rzymskiego, który przez stulecia gosi niezmiennie, e Ziemia jest paska, a Niebo po prostu „na górze"15. (Niektóre szkoy sugeroway nawet, e niebo - równie paskie - jest podtrzymywane z Ziemi niewidzialnymi kolumnami.)
Hermes Trismegistos to greckie neoplatoskie imi Tota, egipskiego boga, czczonego ojca-zaoyciela alchemii i geometrii. Idc za naukami Platona (429-347 p.n.e.) neoplatoczycy16 utrzymywali, e ludzka myl nie wie si ze wiatem materialnym i duchowo jednostki ronie wraz z pogard ziemskich wartoci. Znaczenie Hermesa polega na tym, e jego wyjtkowa wiedza reprezentowaaby „zagubion mdro Lameka" (Lamek by siódmym z kolei potomkiem Adamowego syna Kaina - Ksiga Rodzaju 4, 18-22). Tak jak Noe uratowa przeróne formy ycia z wielkiego potopu, tak trzej synowie Lameka, Jabal, Jubal i Tubal-Kain zachowali staroytn mdro twórczych rzemios, wyryt na dwóch kamiennych kolumnach - przedpotopowych filarach. Pierwszy syn by matematykiem, drugi murarzem, trzeci kowalem. Hermes odnalaz jeden z filarów i przepisa wit nauk na szmaragdow tabliczk, odziedziczon potem przez Pitagorasa, który odkry te drugi filar.
Zwizek witej wiedzy o Kosmosie ze szmaragdow tabliczk odnajdujemy u Wolframa w Parzivalu. Graal jest kamieniem porównywanym do „szlachetnego szmaragdu". Co wicej, napis ze szmaragdowej tabliczki Hermesa widnieje na niektórych kartach tarota:
Odwied wewntrzne strony ziemi; oczyciwszy si, znajdziesz ukryty kamie.
Poprzez wi z tajemniczym Kamieniem Graal sta si czci alchemii - nauki koncentrowania yciowych prdów i si. W czasach katolickiej inkwizycji alchemicy starannie ukrywali swoj sztuk - utrzymujc, e staraj si zamieni podstawowe metale w zoto. W pojciach filozoficznych i metafizycznych alchemicy usiowali raczej dokona transformacji osoby wiatowej (oowiu) w osob owiecon duchowo (zoto). Tak jak zoto próbuje si i sprawdza w ogniu, tak ludzki duch jest próbowany w tyglu ycia - a za rodek do tej iluminacji uwaano Ducha witego17 .
Nic dziwnego, e t doktryn uzyskiwania przez ludzi doskonaoci za pomoc „owiecenia" Koció uzna za heretyck, bowiem zastpowaa jego nauki. Tradycj Graala - wywodzc si z kultury judeochrzecijaskiej - porównywano z alchemi i traktowano jako herezj. „Ukryty kamie" opisano w alchemicznym Rosarium Philosophorum manier geometrii:
Uczy krg z ma i niewiasty, i wycignij z tego kwadrat, a z kwadratu trójkt. Uczy okrg i bdziesz mia kamie filozofów.
Graala podobnie jak kamie filozoficzny uznawano za klucz wiedzy i sum wszystkich rzeczy. W warstwie jzykowej „Graal" ma ródo w celtyckim sowie gar (kamie), tak e gar-al to „puchar z kamienia"18. Jak widzielimy, kapastwo Jezusa jest wzorowane na Melchizedeku (Hbr 6, 6 - 7)19, którego wizerunek znajduje si na pónocnych drzwiach katedry w Chartres. Tam, przy Drzwiach Nowicjuszy, Melchizedek jest gospodarzem Abrahama, w zgodzie z Ksig Rodzaju (14,28-20) i niesie kielich ze witego kamienia, który zawiera ukryt mann (duchowy pokarm/chleb powszedni).
Gildia murarzy, która zbudowaa Chartres i inne francuskie katedry, bya nazywana „Dziemi Salomona". Hiram Abiff, architekt wityni króla Salomona by hermetycznym alchemikiem, „sztukmistrzem metali". Jego staroytnym poprzednikiem by Tabul-Kain (Rdz 4, 22), syn Lameka i nauczyciel wszystkich nastpnych. W wolnomularstwie Hiram Abiff jest nazywany Synem Wdowy, a w mdroci Graala ten sam epitet stale nosi Percewal. Pierwsz Wdow z rodu Graala bya Moabitka Rut (bohaterka Ksigi Rut), która wysza za Boaza i zostaa prababk Dawida. Jej nastpcy zwali si „Synami Wdowy".
Podstawowa zasada Hermesa Trismegistosa brzmi „Jak na górze, tak i na dole", co wskazuje, e harmonia ziemskich proporcji reprezentuje element uniwersalny - innymi sowy, e ziemskie proporcje s miertelnym wizerunkiem struktury kosmologicznej20. Od najmniejszej komórki do najrozleglejszej przestrzeni galaktycznej rzdz te same powtarzajce si prawa geometrii i rozumiano to od najdawniejszych czasów.
NACZYNIE I WINOROL SANGRALA
Przedstawiony w kamieniu czy klejnocie wity Graal jest skarbnic duchowej mdroci i kosmologicznej wiedzy (oznaczajcej peni). Jako pómisek (escuele) czy drewniany talerz na chleb suy do przenoszenia eucharystycznego opatka lub Baranka Paschalnego i symbolizuje idea suby. Jako kielich zawierajcy krew Jezusa jest czysto eskim symbolem, zapisywanym pod postaci znaku naczynia, V. Chocia Graal wspiera ide chrzecijastwa, to wanie koncepcja witego naczynia sprawia, e Koció usun Graala z centralnego planu. W ujciu Kocioa wite naczynia budz pogaskie skojarzenia, hierarchowie Kocioa ku wasnej wygodzie woleli usun wszelkie wzmianki o Graalu z oficjalnych doktryn, Graal móg istnie wycznie w mitologii.
W pogaskiej tradycji Graal czy si z mistycznymi kotami celtyckiej wiedzy ludowej - Rogami Obfitoci, które wyraay tajemnic staej obfitoci pokarmów i powtórnych narodzin. Ojciec irlandzkich bogów, Dagda z Tuatha De Danaan, mia kocio, w którym gotowa tylko dla bohaterów. Podobnie róg Caradoka nie gotowa misa dla tchórzy. W kotle bogini Ceridweny warzono napar wielkiej wiedzy, a walijscy bogowie Matholwch i Bran mieli podobne naczynia21. Czsto zwraca si uwag na podobiestwo imienia „Bran" i „Bron" (Bogatego Rybaka) i sugeruje równoczenie, e by moe jeden pochodzi od drugiego.
„Naczyniem tajemnicy" staroytnych Greków by krater wulkanu (crater to take kamienna czara do mieszania wina z wod22). W terminologii filozoficznej krater zawiera ywioy ycia; wedug Platona - wiato soca. Podobnie alchemicy mieli wasne naczynie, z którego urodzi si Merkury, filius philosophorum (syn filozofów), boskie dziecko symbolizujce „mdro naczynia macicznego, gdy samo hermetyczne naczynie nazywano »onem wiedzy«". Wanie ten „maciczny" element tajemniczego naczynia jest tak wany w mdroci Graala. redniowieczna Litania z Loretto opisuje matk Jezusa, Mari, jako vas spirituale (naczynie duchowe). W wiedzy ezoterycznej ono jest identyfikowane z „naczyniem ycia" i reprezentowane przez symbol kobiecoci V - kielich. Prehistoryczne witynie z okoo 3500 roku p.n.e. cz znak V z onem Bogini Matki23. Odwrotny symbol, mskoci, Ë to klinga lub róg, zwykle ukazywany jako miecz, chocia jego najpotniejszym wyobraeniem bya bajeczna posta Jednoroca. W Psalmie 92 (10) czytamy: „Wywyszye mój róg jak u jednoroca" [tum. za Autorem]. Wraz z Lwem Judy legendarny Jednoroec pozostaje synonimiczny z namaszczon królewsk lini Judy - by pojawi si w heraldyce Szkocji.
wity Graal zostaje skojarzony z naczyniem, poniewa ma zawiera wit krew Jezusa. Tak jak kratery i koty miay swoje róne tajemnice, tak i krew Jezusa (Sangral) miaa by przetrzymywana w pucharze. Ale to wanie kielich (V) Marii Magdaleny przechowa Sangrala in utero. To wanie ona zainspirowaa powstanie Dompny (Wielkiej Pani) trubadurów, którzy nazywali j Graalem wiata.
W Parzivalu jest powiedziane o królowej Graala, e przechowaa „najwysz doskonao ziemskiego raju w caej okazaoci". W Ewangelii wedug w. Jana (15, 5) Jezus rzecze: „Ja jestem krzewem winnym, wy jestecie latorolami". Psalm 80 (9) stwierdza: „Winorol z Egiptu przeniose, wygnae narody, a zasadzie j"24.
Lini rodow Merowingów nazywano „winorol". Wedug Biblii potomkowie Izraela to winorol, linia Judy jest czsto opisywana jako ulubiony krzew Pana (Iz 5, 7). Pewne redniowieczne obrazy Jezusa pokazuj go w toczni, czemu towarzyszy napis „Ja jestem prawdziwym krzewem winnym" (J 15,1). Niektóre emblematy i znaki wodne Graala to kielich z kici winogron - owocami i limi winoroli25. Z winogron jest wino - a wino Eucharystii jest wiecznym symbolem krwi Jezusa. W oryginalnej legendzie o Graalu znajdziemy wiele odwoa do Rodziny Graala, dynastii Graala i opiekunów (lub straników) Graala. Rycerze templariusze z Jerozolimy byli Stranikami Sangrala. Zwizany z nim Klasztor Naszej Pani z Syjonu (patrz roz. XII) szczególnie popiera lini merowisk i to wanie potomek Merowingów, Gotfryd z Bouillon, diuk Dolnej Lotaryngii zosta mianowany w 1099 r. Obroc Grobu witego i królem Jerozolimy.
Prawdziwa waga i znaczenie Graala polegaj na tym, e uznano go za Sangrala. Z tego wynika cig San Gral = San Graal = Saint Grail = wity Graal. Sang Réal - Królewska Krew - zawarta w macicznym kielichu Marii Magdaleny. Zgodnie ze redniowieczn literatur, Graala identyfikowano z rodzin i dynasti. To wanie desposynowa „winna latorol Judy" pojawia si na Zachodzie za porednictwem krwi Mesjasza. W linii Jezusa s Królowie Rybacy i Lancelot del Acqs. Kontynuowali j Merowingowie, królowie Francji i Stuarci, królowie Szkocji, a byy w niej takie sawne postaci, jak Wilhelm z Gellone i Gotfryd z Bouillon.
Pochodzca od brata Jezusa, Jakuba (Józefa z Arymatei) Rodzina Graala zaoya dom Camulodu (Colchester) i ksicy dom Walii. Szczególnie w tych liniach odznaczyli si król Lucjusz, Coel Hen, cesarzowa Helena, Ceredik Gweldig i król Artur. Boska spucizna Sangrala przewijaa si w królewskich i najbardziej arystokratycznych domach Brytanii i Europy - i yje do dzi.
Z tego, e winna latorol reprezentuje mesjaski ród, wynika, i winnica to miejsce bujnego rozwoju latoroli. W dwa wieki po soborze w Konstancji w 1417 r. arcybiskup Ussher z Armagh (XVII-wieczny kompilator biblijnej chronologii) komentowa ustalenia soboru. Cytowa: „Natychmiast po mce Chrystusa Józef z Arymatei... zacz uprawia Winnic Pana, to jest Angli"26.
Z annaów witej genealogii i bardyjskich rodowodów wynika, e mesjaska linia Sangrala przysza do Brytanii z Galii w I wieku n.e. Rozkwita w „Winnicy Pana" zostajc ksicym domem Walii, a z tego pierwszego korzenia wyroli wodzowie Gwyr-y-Gogleddu, Pónocnych ziem.
Równolegle inna „Winna Latorol" poczya si z potnymi królami Camulodu i Silurii. Nieprzypadkowo Linus, syn Caractacusa, zosta pierwszym biskupem Rzymu. I nie jest te zbiegiem okolicznoci, e Helena (Elaine, ksiniczka Camulodu), córka brytyjskiego Coela II, wysza za m za cesarza Konstancjusza27. W ten sposób Rzym przyczy si do królewskiej linii Judy, któr tak bardzo chcia zdawi. Synem w. Heleny by Konstantyn Wielki. Majc w osobie matki28 celtyck chrzecijank z linii desposynes Konstantyn niebawem ogosi si prawdziwym mesjaszem, chocia przodkowie jego ojca okrutnie przeladowali ruch chrzecijaski.
WITOCI GRAALA I TAROT
Tajemnicza, pokryta krwi biaa wócznia, która zwykle towarzyszy Graalowi, ma by orem, które przeszyo uda Króla Rybaka. Jest identyfikowana z biblijn wóczni Longinusa, która przebia bok Jezusa i sprawia, e spyn krwi. Ta wócznia, wraz z kielichem, mieczem i pómiskiem to witoci Zamku Graala29. Stosujc si do pierwszej katolickiej inkwizycji papiea Grzegorza IX z 1231 r. Koció potpi mdro Graala. Nie od razu otwarcie uznano j za herezj, ale wszelkie dokumenty z ni zwizane utajniono. W wyniku tego, wiedza zwizana z Graalem musiaa by wyraana w sposób skryty, zaszyfrowany, symboliczny. Signijmy do kart tarota30. Pojawiy si w XIV wieku w pónocnej Italii, Marsylii i Lyonie. Najbardziej odkrywcze prace z ostatnich lat dotyczce tarota i jego symbolicznej grafiki s gównie dzieem amerykaskiej autorki, Margaret Starbird. Symbolika kart tarota bliska jest tradycji Graala.
Cztery gówne kolory Minor Arkanów tarota (56 kart, w tym cztery figuralne, czyli dworne: król, królowa, rycerz i giermek) to Miecze, Kielichy, Denary i Buawy. Odpowiadaj one mieczowi, kielichowi, pómiskowi i wóczni - witociom Graala. Po jakim czasie przybray posta pików, kierów, kar i trefli, czyli kolorów talii kart powszechnie uywanych dzisiaj do gry. Pik przedstawia Ostrze (mski symbol Ë), kiery to Kielich alternatywnego Kocioa (kobiecy symbol V), karo to znak suby (pómisek czy drewniany talerz na chleb), a trefl (symbol trwaoci rodu Dawida) uznawano za puszczajc pdy ródk Isajego. Od najdawniejszych czasów symbol Ë i V uywano do wskazania witej jednoci alkowy pastwa modych. Mskie Ostrze i Kobiecy Kielich (sprzeczno pci) przedstawiano razem (jedno nad drugim) za pomoc znanego znaku X. Taki by pierwotny wity Znak Krzya, symbol chrztu i inicjacji, uywany na dugo przed Jezusem. Jak potwierdzaj to rkopisy znad Morza Martwego, umieszczano go na czoach osób opakujcych Jerozolim (Ez 9, 4) i symbolizowa w sanktuarium najwyszy stopie wtajemniczenia czonka wspólnoty.
Pod póniejszym rzymskim wpywem wykoncypowano nowy krzy - wyprostowany krzy aciski Kocioa Piotrowego, z wysoko umieszczon poprzeczn belk. Jednak chrzecijanie uprawiajcy praktyki ezoteryczne zachowali swój dawny symbol, X, traktujc krzy aciski jako oznak rzymskich tortur. I tak pierwotne X stao si w oczach Rzymu znakiem herezji. Ten heretycki znak uywany jest i dzi, wyraajc zwizek z cielesnoci i diabem. W rzeczywistoci jego znaczenie skierowane przeciw wadzy wpojono ludziom ju w szkoach, „iksujc" bdy31.
Chocia krzy w. Piotra uleg latynizacji, tradycja brata Piotra, Andrzeja, zachowaa oryginalne X - tak wyglda krzy w. Andrzeja. Andrzeja ukrzyowano w Patras nad Morzem Czarnym, gdzie pracowa wród Scytów, zanim ruszyli na zachód ku Kaledonii. Zosta patronem Szkocji, a jego krzy to sawny narodowy Saltire. Rzym wcale nie by uradowany tym pojawieniem si staroytnego ezoterycznego znaku, dlatego wymylono i wpojono wiernym opowiastk, jak to Andrzej zgin na krzyu w ksztacie X.
Póniej stworzono kompromis - znany, nie majcy zwizku z Ukrzyowaniem, nieezoteryczny, przecinajcy si w rodku krzy. Nazwano go „krzyem w. Jerzego". Kult tego witego przynieli na Zachód krzyowcy. Po podpisaniu w 1846 r. konwencji genewskiej krzy w. Jerzego sta si symbolem organizacji Czerwonego Krzya - jego kolory to odwrócone barwy Szwajcarii.
Moc inkwizytorów papieskich wzrosa w 1252 r., gdy zezwolono na stosowanie tortur, tajne rozprawy i palenie ywcem. W Hiszpanii od 1478 r. przeladowania skierowano szczególnie przeciwko apostatom: ydom i muzumanom. Rzymska inkwizycja papiea Pawa II przeciwko protestantom zacza si z 1542 r. Chrzecijaski podziemny strumie zachowa tosamo stosujc tajne znaki wodne 1 symbole konturowe. Ze wzgldu na prostot znaku symbol X by szeroko uywany - czasem otwarcie, a czasem w sposób zawoalowany. Na obrazie Botticellego Madonna z owocem granatu anio nosi X wyszyte na piersi. Jego Madonna z ksig ma czerwone X na piersiach, podczas gdy Dziecitko Jezus trzyma trzy miniaturowe strzay. S to ezoteryczne symbole „Trzech Promieni Owiecenia" - motyw hermetycznych alchemików.
Karty tarota
Sekrety tarota tkwiy w 22 kartach Major Arkanów. Karty te zwano z francuska trumfami (atutami). Sowo trumf pochodzi ze starofrancuskiego trompe, czyli 'trba', która - obrazowo mówic - rozdzielia Koció Piotrowy. Trumfy nazywano „Ksig Tota", co symbolizowao sekretn wiedz. Koció rzymski potpi nisze kolory, ale wyranie zakaza trumfów, jako e uzna je za bluniercze. W kartach do gry trudno doszukiwa si aspektów antychrzecijaskich, chocia niewtpliwie byy one skierowane przeciwko krgom wadzy. Chrzecijaskie aspekty tarota wywodziy si z mdroci Graala, nie z katolicyzmu. To, e Cyganie nastpnie uywali kart tarota do wróenia, byo cakiem przypadkowe. Koció wykorzysta jednak ten drugorzdny fakt w swojej propagandzie, dziki czemu utrwalono grony image talii tarota.
Wspóczesne popularne karty do gry zachoway tylko jedn figur z talii tarota - Gupca, czyli dokera. Nie jest to figura powana, a jednak zawsze zwycia. Signijmy do treci Pierwszego Listu do Koryntian:
Pan zna myli mdrców, e s marne. A zatem niechaj nikt z ludzi si nie chlubi; [...] (3, 20-21)
Mymy gupi dla Chrystusa [...] (4, 10).
Literackim przedstawieniem Gupca jest Percewal, prosty czowiek, który dochodzi do celu, gdy nie udaje si to wyksztaconym.
Inn z waniejszych kart tarota jest Sprawiedliwo, ugwiedona Panna z dwusiecznym mieczem i szalkami wagi. To ujcie jest blisze idei dyskryminacji ni sprawiedliwoci - z jednej strony demonstruje równowag i harmoni natury, z drugiej - ostrze wadzy sdowniczej. Pierwotnie ta karta pokazywaa sabo Kocioa Graala w porównaniu z surowoci rzymskiej inkwizycji i bya znana jako Karta Magdaleny.
Inne karty zwizane z Mari Magdalen to Wiea, wiat i Moc. W tradycji Graala Wiea (lub Dom Boga) reprezentowaa Magdal-eder (Wie Trzody, jak w Ksidze Micheasza 4,8), przypominaa szachow wie. Uderzenie pioruna lub inny rodzaj niepojtego nieszczcia symbolizowao cikie pooenie ezoterycznego Kocioa wobec bezlitosnej rzymskiej hierarchii.
Duch Marii przejawia si te w wiecie. Stojca lub taczca w obrbie wieca, naga lub odziana kobieta trzyma bero lub inny symbol monarchy. Ten wizerunek przywodzi na myl unoszc si wysoko, okryt wosami Magdalen w Ksidze godzin Sforzy z 1490 r.
Sia to kobieta poskramiajc lwa lub podtrzymujca pknit kolumn. Niektóre karty maj dwa wizerunki. Pierwszy z nich to Lew Judy, drugi Kolumna Boaza (potnego) ze wityni Salomona. I tu, i tam kobieta bya zarzdc i gównym oparciem królewskiej sukcesji:
I trwa bdzie twój dom i twoje królestwo na wieki przede mn; tron twój te utwierdzony bdzie na wieki. (2 Sa 7, 16)
W niektórych taliach wizerunek Graala znajdowa si na licu karty, a kobiet identyfikowano z Mari Magdalen. To obrazowao kontynuacj linii Dawida w zgodzie z Psalmem 89 (5): „Na wieki utwierdz ród twój, zbudowaem na cae pokolenia tron twój"32.
15
STRANICY GRAALA
RYCERZE KRZYOWCY
Przez blisko 300 lat, do normandzkiego podboju Brytanii w 1066 r., francuscy Merowingowie byli formalnie spychani w niebyt. Ich linia jednak nie wymara. Natomiast o cisz wokó Merowingów postara si Koció i jego posuszni historycy. Dziaali oni na rzecz pozbycia si ich z gównej sceny. Podczas panowania Merowingowie ustalili wiele zwyczajów, które przetrway, mimo e zatracono gówny sens sprawowania wadzy. Jedn z merowiskich innowacji by system regionalnych wysokich urzdników zwanych comites (hrabiowie). Sprawowali oni wadz jako zastpcy króla. Byli kanclerzami, sdziami i dowódcami wojskowymi. Przypominali celtyckich earlów z Brytanii, chocia natura tych dwóch tytularnych grup podlegaa zmianie w czasach feudalnych i obja nadanie ziemi.
W XI wieku hrabiowie Flandrii i Boulogne wybili si na czoo spoecznoci flandryjskiej. Gotfryd z Bouillon (brat hrabiego Eusta-chiusza III z Boulogne) dziki powinowactwu z Merowingami (a wic z krwi Dawida1), po pierwszej krucjacie zosta tytularnym królem Jerozolimy. Po zajciu Jerozolimy przez muzumanów zawizaa si wyprawa zainspirowana przez Piotra Eremit, który poprowadzi krucjat chopsk. Uczestnikami wyprawy Piotra byy równie kobiety i dzieci. Wikszo nie dotara do Ziemi witej. Uczestnicy tej wyprawy padli ofiar bandytów i najemników cesarstwa bizantyjskiego. W ezoterycznych kartach tarota Eremita (aluzja do Piotra) jest przedstawiony z latarni wskazujc drog.
Po fiasku wyprawy Piotra papie Urban II zebra znakomit armi pod dowództwem najwybitniejszych rycerzy Europy. Czuwa nad caoci mia biskup Ademar Le Puy, a na czele armii stanli Robert, diuk Normandii wraz ze Stefanem, hrabi Blois i Hugonem, hrabi Yermandois. Flamandzki kontyngent poprowadzi Robert, hrabia Flandrii. Byli tam te Eustachy, hrabia Boulogne ze swoimi brami, Gotfrydem z Bouillon i Baldwinem. Poudnie Francji reprezentowa Rajmund z Saint-Gilles, hrabia Tuluzy.
W owym czasie Gotfryd z Bouillon by diukiem Dolnej Lotaryngii. Otrzyma ten tytu po sawnej matce, w. Idzie, która przebudowaa wielk katedr w Boulogne. Od Idy Gotfryd otrzyma zamki i ziemi Bouillon, ale zastawi cay spadek biskupowi Liege, aby mie fundusze na kampani w Ziemi witej. Zanim pierwsza wyprawa krzyowa wyruszya, Gotfryd zosta jej naczelnym wodzem i po sukcesie w 1099 r. ogoszono go królem Jerozolimy. Wtedy wola nie uywa tytuu króla wybierajc miano Stranika Grobu witego.
Z omiu krucjat, które cigny si a do 1291 r. i osigny Egipt, Syri i Palestyn, tylko wyprawa Gotfryda bya do pewnego stopnia skuteczna. Ale nawet i j zbrukaa krew muzumanów wyrnitych przez zwyrodniaych odaków na ulicach Jerozolimy. Jerozolima bya miastem wanym nie tylko dla ydów i chrzecijan, ale staa si trzecim witym miastem islamu (po Mekce i Medynie). Podzia i przynaleno Jerozolimy do dzisiaj jest powodem zaartych sporów. Druga wyprawa krzyowa do Edessy, prowadzona przez Ludwika VII, króla Francji i cesarza niemieckiego, Konrada III, zakoczya si fiaskiem. Sto lat po sukcesie Gotfryda Jerozolima staa si upem potnego Saladyna w 1187 r. To spowodowao trzeci wypraw prowadzon przez Filipa Augusta, króla Francji i Ryszarda Lwie Serce, króla Anglii, ale chrzecijaskim królom nie udao si odbi witego miasta. Krucjaty czwarta i pita skupiy si na Konstantynopolu i Damiecie. Po szóstej krucjacie cesarza Fryderyka II na krótko odzyskano Jerozolim, ale w 1244 r. ostatecznie utracono j na rzecz sutana Egiptu. Nastpnie Ludwik IX poprowadzi siódm 1 ósm krucjat. Niewiele brakowao, by odmieni sytuacj. W 1291 r. Palestyna i Syria znalazy si pod wadz muzumanów i krucjaty si skoczyy. Podczas wypraw krzyowych powstay róne zakony rycerskie, w tym Zakon z Syjonu2, zaoony przez Gotfryda z Bouillon w 1099 r. Inne to Zakon Obroców Grobu witego i templariusze.
Gotfryd zmar w 1100 r., wkrótce po swoim jerozolimskim triumfie, a po nim królem zosta modszy brat, Baldwin z Boulogne. Po osiemnastu latach Baldwina zastpi w 1118 r. kuzyn, Baldwin II (Baldwin z Le Bourg). Wedug ortodoksyjnych relacji, w tym roku powstali templariusze, jako Ubodzy Rycerze Chrystusa i wityni Salomona. Podobno zaoycielami byo dziewiciu francuskich rycerzy, którzy zoyli luby ubóstwa, czystoci i posuszestwa. Zaprzysigli strzec Ziemi witej.
Historyk Franków, Guillaume z Tyru napisa w szczytowym momencie krucjat (ok. 1180 r.), e zadaniem templariuszy byo strzec pielgrzymów na gocicach. Ale biorc pod uwag ogrom obowizków jest nie do pomylenia, by dziewiciu ubogich mów mogo tego dokona nie majc do dyspozycji nowych rekrutów przed powrotem do Europy w 1128 r. W rzeczywistoci zakon wyznaczy sobie znacznie szerszy zakres obowizków, ni przekaza Guillaume. Ci rycerze dziaali przez kilka lat, zanim, jak si uwaa, zostali zorganizowani przez Hugona z Payens i z pewnoci nie zajmowali si patrolowaniem dróg. Byli to czoowi dyplomaci królewscy w rodowisku muzumaskim i z tej racji zaprowadzali stosowne porzdki po dziaaniach niesfornych krzyowców przeciwko bezbronnym poddanym sutana. Ju w 1114 r. biskup Chartres piszc o templariuszach nazwa ich Milice du Christi (onierze Chrystusa). Wtedy rycerze mieszkali ju w paacu Baldwina, który znajdowa si w meczecie na miejscu wityni króla Salomona. Gdy Baldwin przeniós si do przykrytej kopu cytadeli wiey Dawida, templariusze przejli kwatery na wasno.
Hugon z Payens, pierwszy wielki mistrz templariuszy, by kuzynem i wasalem hrabiego Szampanii. Jego zastpc by flamandzki rycerz Gotfryd z Saint Omer, do templariuszy nalea równie inny sawny rycerzem Andre z Montbard, krewny hrabiego Burgundii. W 1120 r. hrabia Andegawenii (ojciec Geoffreya Plantageneta) równie przyczy si do zakonu, a po nim w 1124 r. Hugo, hrabia Szampanii. Rycerzom oczywicie daleko byo do ubóstwa i nie ma adnych zapisków wiadczcych o tym, e ci wietni panowie z korzyci dla pielgrzymów patrolowali gocice nawiedzane przez Beduinów. Królewski kronikarz, Fulko z Chartres, z pewnoci nie pokaza ich w tym wietle.
Zadanie opieki nad pielgrzymami w rzeczywistoci wzio na siebie bractwo szpitala od w. Jana z Jerozolimy, joannici, póniejsi kawalerowie maltascy. Dziaajcy osobno rycerze templariusze to starannie dobrana i wyjtkowa formacja. Zoyli szczególn przysig posuszestwa - nie królowi, nie swojemu przywódcy, ale opatowi cystersów, w. Bernardowi z Clairvaux (zm. 1153 r.)3. w. Bernard by spokrewniony z hrabi Szampanii i przez niego z Hugonem z Payens. To wanie na ziemi bdcej legatem hrabiego, w Clairvaux, Bernard w 1115 r. wzniós cysterski klasztor. Matk Bernarda bya Aleth, siostra wspominanego powyej Andre z Montbard, a inni rycerze zakonu, Flamandzi, zostali przez niego osobicie wybrani. Byli wród nich: Archambaude z Saint Armand, Geoffrey Bisol, Rosal, Gondemare, Gotfryd i Payen z Montdidier.
To wanie w. Bernard uratowa upadajcy szkocki Koció celtycki i odbudowa klasztor kolumbaski w Iona4. To wanie w. Bernard pierwszy tumaczy (1128 r.) „wit geometri" murarzy króla Salomona i wanie on wygosi w Yezelay kazanie przed drug wypraw krzyow dla króla Ludwika VII i stu tysicy wiernych. W Yezelay staa wielka bazylika w. Marii Magdaleny i przysiga w. Bernarda skadana przez templariuszy wymagaa „posuszestwa bretaskiego - z zamku Marii i Marty"5.
To nie przypadek, e dwunastowieczne dzieo Chretiena z Troyes, Le Conte del Graal, zadedykowano Filipowi z Alzacji, hrabiemu Flandrii. I to nie przypadek, e Chretien znalaz si pod opiek i by zachcany do swojego przedsiwzicia przez hrabin Mari i dwór Szampanii. Mdro Graala zrodzia si bezporednio w tym rodowisku pierwszych templariuszy i Parlesvaus ukazywa rycerzy jako wartowników wielkiego witego sekretu. Parzival Wolframa uznawa !ch za Straników Rodziny Graala.
TAJEMNICE ARKI
Gboko pod jerozolimsk wityni znajdoway si wielkie stajnie Salomona, zapiecztowane i nietknite od czasów biblijnych. Niezmierzone podziemne schronienie byo opisywane przez krzyowców jako „stajnia o tak cudownych moliwociach i rozmiarach, e pomieciaby z gór 2000 koni"6. Znale i otworzy te przestronne magazyny byo pierwotn misj templariuszy, gdy wedle tego, co wiedzia w. Bernard, zawieray Ark Przymierza, która z kolei chronia najwikszy skarbiec - Tablice wiadectwa7.
Mona zapyta, dlaczego relikwie z czasów Mojesza byy obiektem takiej pilnie ukrywanej misji cysterskiego opata i kwiatu flamandzkiej szlachty. Dzisiejsze, aprobowane przez Koció pisma stwierdzaj, e tablice Mojesza zawieray dziesicioro przykaza wyrytych w kamieniu przez samego Boga - jednake trudno powiedzie, by istota tych dobrze znanych zasad dyscypliny moralnej bya jak tajemnic. W rzeczywistoci tablice poszukiwane przez rycerzy zawieray duo wicej ni znane przykazania. Byy na nich Tablice wiadectwa - kosmiczne równanie: boskie prawo liczb, miar i wag. Do mistycznej umiejtnoci odczytu tych napisów suy szyfrowy system Kabay.
Dziesicioro przykaza byo czym cakiem innym. To boskie zasady dla Mojesza i caego ludu, dostarczone przez Niego samego na gór Synaj (Wj 20-30). Towarzyszya im seria ustnych zalece. Wtedy Bóg rzek Mojeszowi (Wj 24, 12):
Wstp do mnie na gór i zosta tam, a dam ci tablice kamienne, zakon i przykazania, które napisaem, aby ich pouczy.
S tu wyliczone trzy cakiem osobne pozycje: kamienne tablice, zakon, przykazania. Bóg mówi: „Do tej skrzyni woysz wiadectwa, które ci dam" (Wj 25, 16). Dalej z Ksigi Wyjcia dowiadujemy si, e gdy Mojesz zszed z góry Synaj do ludu, rozbi tablice, które otrzyma od Pana (Wj 32, 19). Nastpnie Bóg rzek Mojeszowi (Wj 34, 1):
Wyciosaj sobie dwie tablice kamienne takie jak poprzednie, a Ja wypisz na tych tablicach sowa, które byy na poprzednich tablicach, które potuke. (podkr. Autora)
Nastpnie Bóg ustnie poda przykazania i rzek Mojeszowi: „Spisz sobie te sowa", na co Mojesz „spisa... sowa przymierza - dziesicioro sów" (Wj 34, 27-28) (podkr. Autora).
Jest wyrana rónica midzy Tablicami wiadectwa, napisanymi przez Boga i dziesiciorgiem przykaza, spisanych przez Mojesza. Przez stulecia Koció twierdzi, e przymierze dziesiciorga przykaza byo wan czci caoci umowy, przez co prawdziwe istotne Tablice wiadectwa rozmylnie ignorowano.
Od rozdziau 25 Ksigi Wyjcia s podane dokadne polecenia szczegóowej budowy Arki (skrzyni). Podobnie wskazane s sposoby transportu wraz z zalecaniami co do ubioru i obuwia tragarzy i kapanów. Projekt i materiay Miejsca Najwitszego, w którym Arka miaa by trzymana, s dodatkowo starannie opisane, jak i budowa otarza wewntrz. Ksiga Wyjcia od rozdziau 37 do 40 podaje ponadto, jak wykonano te instrukcje, powtarzajc wszystko raz jeszcze. Nie byo miejsca na pomyk ani na odstpstwo od planu. Wszystkie roboty budowlane powierzono Besalelowi, synowi Uriego (Uriasza), synowi Chura z plemienia Judy.
Gdy zbudowano Ark dokadnie wedug starotestamentowego opisu, okazao si, e bya nie tylko wycyzelowan starannie skrzyni, ale elektrycznym kondensatorem - zbudowanym z drzewa akacji i wyoonym wewntrz i zewntrz zotem. Te fakty potwierdzili wielokrotnie zarówno naukowcy, jak i teologowie. Poszczególne pytki naadowano ujemnie i dodatnio, mogy wic emitowa prd o napiciu kilkuset woltów - wystarczajcym, by zabi czowieka. Uzza przekona si o tym, gdy dotkn Arki (2 Sm 6, 6-7 i i Kr 13, 9-10). Co wicej, Arka z dwoma magnetycznymi cherubami i przebagalni midzy nimi, gdzie Mojesz porozumiewa si z Bogiem (Wj 25, 22), okazuje si skutecznym urzdzeniem do transmisji dwiku.
Dziesicioro przykaza byo i jest zapisane, czytane, omawiane 1 wpajane. Nigdy nie byy dla nikogo tajemnic - w przeciwiestwie do Tablic wiadectwa. Te cenne tablice umieszczono w wietnie zabezpieczonej Arce, strzeonej przez Lewitów. Po obfitujcym w dramatyczne wydarzenia transporcie Arki przez Jordan i Palestyn zabra j do Syjonu (Jerozolimy) Dawid. Jego syn, król Salomon, kaza mistrzowi murarskiemu, Hiramowi Abiffowi zbudowa wityni. Ark umieszczono w Miejscu Najwitszym. Wstp tam by zabroniony, poza rytualnymi odwiedzinami najwyszego kapana raz w roku. Z wyjtkiem przelotnych wzmianek, Biblia po raz ostatni wspomina wtedy o Arce (Skrzyni) Przymierza. Wedug pogosek Ark przeniesiono do Etiopii (Abisynii). Apokalipsa (11, 19) jednak wskazuje, e pozostaa w wityni Boga. Arka i Tablice byy uwaane w Jerozolimie za cenny skarb - ale gdy Nabuchodonozor zniszczy wityni (ok. 586 r. p.n.e.), nie znalazy si na licie upów.
Przed 1127 r. templariusze zakoczyli poszukiwania. Odzyskali nie tylko Ark i jej zawarto, ale i bajeczne bogactwa (zoto w sztabkach i inne ukryte skarby). Dopiero niedawno, w 1956 r., wiadectwo o jerozolimskich skarbach ujawniono w uniwersytecie w Manchesterze. Wtedy wanie zakoczono odszyfrowanie Miedzianego zwoju z Kumran. Odczytano ze, i „nieprzeliczone skarby" wraz z wieloma sztabkami zota i precjozami zakopano pod wityni.
Po sukcesie templariuszy w. Bernard wezwa Hugona z Payens, by stawi si na soborze w Troyes. Przewodniczy mu wysannik papiea, kardyna legat Francji. Hugon w towarzystwie rycerzy niezwocznie opucili Ziemi wit wraz ze swym znakomitym znaleziskiem. w. Bernard ogosi, e misja templariuszy zostaa uwieczona powodzeniem. Napisa:
Dzieo dokonao si z nasz pomoc i rycerzy wysano w podró pod opiek hrabiego Szampanii, przez Francj i Burgundi, gdzie mona zapobiec wszelkim zaczepkom wadzy wieckiej i biskupiej8.
Dwór Szampanii w Troyes by dobrze przygotowany do przyszej pracy deszyfratorskiej. Dwór od dawna sprawowa piecz nad szko bada Kabay i wiedzy ezoterycznej. Synod w Troyes odby si - zgodnie z planem - w 1128 r., a w. Bernard zosta oficjalnym patronem i protektorem templariuszy. Jego osobistym emblematem by ul. W owym roku templariusze na mocy królewskiego rozkazu zyskali status zakonu midzynarodowego, a ich jerozolimska kwatera staa si urzdem stoecznego miasta. Koció uzna templariuszy za zakon religijny, a Hugon z Payens sta si pierwszym wielkim mistrzem.
Zakonny Krzy Krwi rycerzy templariuszy
Na znak szczególnego wyrónienia templariuszy uznano wojownikami mnichami. Przyznano im prawo noszenia biaych paszczy czystoci - przywilej, którego nie otrzymaa adna inna grupa zbrojna - i zobowizano do zapuszczenia bród, by odróni ich od mniejszych bractw, w których rycerze golili si gadko. W 1146 r. templariuszy nagrodzi sawnym zakonnym Krzyem Krwi papie Eugeniusz III, cysters.
Odmienny barw od krzya templariuszy (czerwonego na biaym) by krzy bractwa szpitala w. Jana, joannitów (srebrny na czarnym), ale tego samego ksztatu. Ich jerozolimski szpital dla pielgrzymów zosta zaoony w 1050 r., jeszcze przed krucjatami. Po upadku Akry w 1291 r., co pooyo kres wyprawom krzyowym, joannici byli zmuszeni opuci Palestyn. Udali si na Rodos i Cypr, wzbogaciwszy swe dziaania o przedsiwzicia wieckie, w tym wojskowe. Od 1530 r. stanowili zakon maltaski. Odam, ustanowiony w 1888 r., stworzy Brytyjskie Stowarzyszenie Ambulatoryjne pod wezwaniem w. Jana. Nadal uywa tej samej odznaki.
Po synodzie w Troyes templariusze szybko osignli midzynarodowe znaczenie. Zaangaowali si w polityk wysokiego szczebla 1 dyplomacj wiata Zachodu, doradzali zarówno monarchom, jak 1 zgromadzeniom. Zaledwie 11 lat po synodzie, w 1139 r., papie Innocenty (kolejny cysters) uwolni ich od wszelkich zobowiza wobec jakiejkolwiek wadzy, poza posuszestwem wobec niego samego. Niezalenie od królów, kardynaów i rzdów jedynym zwierzchnikiem zakonu by papie. Jednake jeszcze wczeniej przyznano im rozlege terytoria i znaczne tytuy wasnoci ziemi od Brytanii do Palestyny. Anglo-Saxon Chronicle stwierdza, e gdy Hugon z Payen odwiedzi angielskiego króla Henryka I, ten przywita go z wielkimi honorami i da bogate podarunki". Król Hiszpanii, Alfons Aragoski przekaza zakonowi jedn trzeci królestwa. Cae chrzecijastwo byo u ich stóp.
NOTRE DAME
Wkrótce rozeszy si wieci o niewiarygodnym znalezisku templariuszy. Rycerze-zakonnicy cieszyli si powszechnym szacunkiem. Mieli jerozolimskie bogactwa, a poza tym ze wszystkich stron sypay si na nich szczodre dary. Ci, którzy chcieli si blisko zwiza z templariuszami, gotowi byli za to zapaci kad cen; w dziesi lat po powrocie do Europy tworzyli oni by moe najpotniejsz organizacj, jak kiedykolwiek zna wiat. Zakon wada bajecznymi wprost posiadociami, ale poszczególni rycerze byli zobowizani do lubów ubóstwa. Bez wzgldu na zajmowan pozycj kady templariusz mia obowizek zrzec si pisemnie osobistego majtku. Uczyni to nawet wielki mistrz, Hugon z Payens. A jednak synowie szlachetnych rodzin cigali zewszd, by przyczy si do zakonu, czy to jako wojownicy podczas krucjat, czy jako podróujcy ambasadorowie i polityczni doradcy. Dziki rozlegym majtnociom i bogactwom templariusze stworzyli pierwsz midzynarodow sie bankow, stali si najwikszymi finansistami Lewantu i niemal wszystkich dworów europejskich.
Templariusze zapewniali sobie coraz wyszy status spoeczny, rosy równoczenie majtnoci i zasig dziaania cystersów. Sw. Bernard zbudowa klasztor w Clairvaux w 1115 r., a w nastpnej dekadzie powstay kolejne zaoenia cysterskie. W 25 lat po synodzie w Troyes cystersi mogli si poszczyci ponad 300 opactwami. Ale to nie koniec, bo oto lud Francji sta si wiadkiem najbardziej zdumiewajcego przejawu templariuszowskiej wiedzy o uniwersalnym równaniu. Horyzont miast zacz si zmienia, gdy pojawiy si wielkie katedry Notre Dame z ich majestatycznymi gotyckimi ukami. Architektura bya fenomenalna - nieprawdopodobna, mówiono. Spiczaste ostrouki, jakby unoszce si nad ziemi przypory i cienko ebrowane sklepienia wzbijay si na zawrotne wysokoci, obejmujc wielkie - wolne dotychczas - przestrzenie. Budowle byy wysokie, ogromne, kamienne, cao natomiast sprawiaa wraenie magicznej lekkoci.
Gwiazdozbiór Panny i katedry Notre Dame. Na podstawie diagramu Louisa Charpentiera
Wykorzystujc Tablice wiadectwa, Kosmiczne Prawo i wit geometri templariuszowscy budowniczowie wznieli najdoskonalsze wite pomniki, jakie kiedykolwiek ozdobiy chrzecijaski wiat. Przy pónocnych drzwiach Notre Dame w Chartres (Bramie Nowicjuszy) na drobnej kolumnie wyrzebiono obraz podróujcej Arki Przymierza. Napis gosi: Hic amititur Archa cedris: „Tu sprawy bior bieg - masz pracowa, jak stanowi Arka"9.
Idea „Notre Dame" bya wycznie domen templariuszy i cystersów. Sowo „gotycki" uywane w odniesieniu do stylu architektonicznego nie ma adnego zwizku z Gotami, ale pochodzi od greckiego goetik - magiczne [dziaanie] (co by moe jest pokrewne staroceltyckiemu goatic - wiedza botaniczna). Wszystkie katedry zbudowano mniej wicej w tym samym czasie, chocia ich wykoczenie trwao w pewnych wypadkach wiek10. Notre Dame w Paryu zaczto w 1163 r., w Chartres w 1194 r., Reims - w 1211 r. i Amiens w 1221 r. Inne katedry tej samej epoki powstay w Bayeux, Abbeville, Rouen, Laon, Evreux i Etampes. W zgodzie z hermetyczn zasad „jak na górze, tak i na dole"11 wszystkie plany fundamentów katedr Notre Dame powtarzaj ukad gwiazdozbioru Panny12.
Mówi si, e katedra Notre Dame w Chartres stoi na najwitszym gruncie. W badaniach historii katedry najwicej zasug ma Louis Charpentier, którego prace i pisma w wielkim stopniu przyczyniy si do zrozumienia gotyckiej architektury. W Chartres telluryczne ziemskie prdy s najsilniejsze i ju w czasach druidyjskich uznawano bosk atmosfer tego miejsca. Chartres jest otaczane tak czci e aden król, biskup, kardyna, kanonik, nikt nie zosta pochowany na wzgórzu katedralnym. Byo to miejsce pogaskiego kultu, prze znaczone odwiecznej Bogini Matce - miejsce, do którego przybywali pielgrzymi na dugo przed czasami Jezusa. Pierwszy otarz wzniesiono nad Grotte des Druides, kryjc witego dolmena13 i uznawan za ono Ziemi.
Jedn z najwikszych tajemnic cysterskiej architektury gotyckiej jest barwione szko okien katedr. Pojawio si na pocztku XII wieki i równie nagle znikno w poowie XIII. Nie widziano czego takiego nigdy przedtem i potem14. Gotyckie szko barwione nie tylko jest bardziej wietliste ni wszelkie inne, ale ma nieporównywaln zdolno wzmocnienia blasku. Bez wzgldu na to, czy wiato na dworze jest mocne czy przygaszone, efekt wewntrz jest ten sam; takich moliwoci nie daje barwione szko pochodzce z innych szkó architektonicznych. Nawet o zmierzchu gotyckie szko zachowuje swój blask.
Gotyckie szko barwione ma wyjtkow moc. Zmienia szkodliwe promienie ultrafioletowe na wiato dobroczynne. Nigdy nie odkryto tajemnic jego wyrobu. Wiadomo tylko, e jest produktem hermetycznej alchemii, i nie poddao si nowoczesnym badaniom naukowym ani analizie chemicznej. Idealne szko gotyckie wykorzystywali m.in. perscy filozofowie - matematycy, tacy jak Omar Khayyam. Utrzymywali, e ich metoda barwienia szka wykorzystuje Spiritus Mundi - kosmiczny oddech wszechwiata. W nowoczesnym jzyku odpowiada to promieniowaniu radioaktywnemu o wysokiej energii.
W gotyckich katedrach znajduje si wiele dzie sztuki opowiadajcych historie biblijne i opowieci ewangeliczne, w których wiele uwagi powicono yciu Jezusa. Niektóre z malowide, które dzi moemy oglda w katedrach, dodano po roku 1300, ale w okresie prawdziwego gotyku nie malowano Ukrzyowania. Na podstawie przedewangelicznych pism znalezionych w Jerozolimie templariusze odrzucali tak sekwencj Ukrzyowania, jak zapisano w Nowym Testamencie, i dlatego te nigdy nie przedstawiali tej sceny. W XII--wiecznym oknie z zachodniego frontonu Chartres umieszczono medalion przedstawiajcy Ukrzyowanie, ale przeniesiono go skdind i znacznie póniej - zapewne z St Denis, pónocnej czci okolic Parya. Inne katedry Notre Dame „odziedziczyy" okna w podobny sposób.
Oprócz sztabek zota templariusze znaleli te w Jerozolimie wiele staroytnych manuskryptów po hebrajsku i syryjsku. Jak wspomniano wyej, wiele z nich napisano przed Ewangeliami, dostarczyy one relacji z pierwszej rki nie ocenzurowanych przez adn biskupi wadz. Przyjmuje si powszechnie, e wiedza tych rycerzy wykraczaa poza ortodoksyjne chrzecijastwo. Dziki tej „niereglamentowanej" wiedzy mogli by pewni, e Koció bdnie interpretuje zarówno narodziny z dziewicy, jak i Zmartwychwstanie. Nie przeszkodzio to uznaniu ich za nabonych mów, cile zwizanych z cysterskimi papieami epoki.
Jednak w nastpnym okresie cieszca si dotd szacunkiem wiedza templariuszy sprowadzia na nich przeladowania XIV-wiecznej inkwizycji, której przewodzili wrogo wobec templariuszy nastawieni dominikanie. Wtedy to wanie chrzecijastwo rozstao si z ostatnimi pozostaociami wolnej myli. Ani wyjtkowa wiedza, ani dostp do prawdy w najmniejszym stopniu nie liczyy si dla nowych twardo-gowych „aparatczyków" Rzymu. Znikny te wszelkie lady kobiecego pierwiastka w Kociele; jedyn reprezentantk tego aspektu pozostaa Maryja, matka Jezusa. Jednak poprzez przyznanie jej na wpó boskiego statusu dziewicy - Madonny, który by tak daleki od rzeczywistoci, sprowadzono j do abstraktu, nie reprezentujcego nikogo. Kocioowi nie udao si jednak cakowicie unicestwi pierwiastka kobiecego, gdy inne kobiece wiato lnio z katedr Notre Dame. Wiekowy kult Marii Magdaleny, ucielenienie Pistis Sophia, pozostaje gównym elementem tej wiary. Pikne okno Magdaleny w Chartres ma napis goszcy: „Dar nosicieli wody" (Wodników). Maria bya opiekunk witego Graala i niewtpliwie tym bardziej staa si now Inspiratork Ery Wodnika - wieku odnowionego intelektu, mdroci i Powszechnego Prawa Arki.
BRATERSTWO TRZECIEGO STOPNIA
Katedry Notre Dame i gówne budowle gotyckie byy przede wszystkim dzieem Dzieci Salomona - gildii muratorów wiernej instrukcji cysterskiego zakonu w. Bernarda. wity Bernard przetumaczy tajn geometri murarzy króla Salomona, posusznych swojemu mistrzowi, Hiramowi Abiffowi i klasyfikowanych wedle wiedzy i biegoci. Salomon prosi osobicie króla Hirama z Tyru o Hirama Abiffa, architekta i kowala biegego w witej geometrii15. I chocia Tyr by sawnym centrum kultu Bogini, Hiram Abiff sta si gównym projektantem i mistrzem murarskim przy wityni Jehowy. Dziki temu byo mu przeznaczone zosta kluczow postaci w symbolice póniejszej masonerii.
Inne murarskie bractwa redniowiecznej Francji to Dzieci Ojca Soubise'a i Dzieci Mistrza Jakuba16. Gdy w XIV wieku inkwizycja pod przywództwem dominikanów przypucia atak na templariuszy, równie te gildie znalazy si w niepewnej sytuacji. Praktycy sztuki muratorskiej posiadali uprzywilejowane informacje o dziaaniu witej geometrii i Powszechnego Prawa, stosownie do osignitych stopni wtajemniczenia: Ucze Towarzysz, Wyzwolony Towarzysz i Mistrz Towarzysz, co odpowiadao trzem stopniom gównego nurtu nowoczesnego spekulatywnego wolnomularstwa. To dlatego od czasów inkwizycji i procesów templariuszy cikie przesuchania, suce wydobyciu najwaniejszych lub najtajniejszych informacji, nazywa si „przesuchaniami trzeciego stopnia".
Nowoczesne wolnomularstwo - jak si przypuszcza - ma pochodzi od redniowiecznych gildii Europy. Ma ono jednak znacznie dawniejsz proweniencj. Napisy na egipskim obelisku w Central Parku w Nowym Jorku uznano za murarskie symbole z czasów faraona Tutmozisa III (ok. 1468-1436 r. p.n.e.)17 - prapradziada Mojesza. Tutmozis (potomek Tota) zaoy wpywowe tajne stowarzyszenie naukowców i filozofów, których celem byo kontynuowanie tajnych misteriów. W póniejszych czasach czonkami zakonu, zwizanymi z egipskimi terapeutami, ascetyczn spoecznoci w Kumran, byli samarytascy magowie. To wanie z Egiptu Mojesz (Echnaton18) przyj ide kultu witynnego i wpoi j Izraelitom, budujc w Syjonie Ark Przymierza. Podobnie egipskie byo samo pojcie kapastwa - odziedziczone ze staroytnego Sumeru. Przed Ark Przymierza Mojesza ydowscy patriarchowie skadali hod i ofiary na prostych kamiennych otarzach na dworze - podobnych do tych, które wznieli Noe (Rdz 8, 20) i Abraham (Rdz 22, 9).
Drugi egipski obelisk ze wityni Soca (z niewiadomego powodu nazywany Ig Kleopatry - przywoujc pami Kleopatry VII - chocia poprzedza j o ponad tysic lat) stoi nad Tamiz w Londynie. Ma okoo 21 m wysokoci19 i way 186 ton. Oba granitowe obeliski pierwotnie byy kolumnami przy wejciu do wityni w Heliopolis, ale przeniesiono je do Aleksandrii w 12 roku p.n.e., potem do Londynu i Nowego Jorku; jeden w 1878 r., drugi w 1881 r.
W zgodzie z egipsk praktyk umieszczania wolno stojcych kolumn u wejcia do wityni, Hiram Abiff wprowadzi podobne rozwizanie przed wityni Salomona w Jerozolimie. Te kolumny o okrgych kapitelach byy pokrewne elementom architektonicznym wyraajcym kult bogini Tyru i przypominay symbole podnoci powicone Asztarte w Kanaan. Kolumny jerozolimskie nazwano Jakin i Boaz (l Krl 7, 21, 2 Krn 3, 17). Puste w rodku, suyy za miejsce przechowywania zwojów archiwalnych i statutowych murar-stwa. Co wicej, chocia wityni powicono Jehowie i przeznaczono gównie na Ark Przymierza, jej konstrukcja nie ograniczaa si do hebrajskiego pierwiastka mskiego Boga; w duej mierze wzniesiono J zgodnie z trdy ej i zawieraa jednoczenie energi mskiej i eskiej geometrii.
wityni stworzono w siedem lat. Pod koniec budowy zamordowano i pochowano Hirama w pytkim grobie. Podobno mistrza niuratorów zgadzono, gdy odmówi podzielenia si tajemnicami z nieowieconymi budowniczymi. Dzisiaj symboliczne zamordowanie Hirama ma znaczce miejsce w ceremonii Trzeciego Stopnia wolnomularstwa; kandydat jest powalany i wynoszony z ciemnoci grobu przez mistrza muratorów, który stosuje tajny chwyt.
Wspóczesne wolnomularstwo dziaa raczej w sferze spekulatywnej ni czynnej, ale nawet w czasach Hirama spoeczno rzemielników, do której nalea, miaa swoje loe, symbole i hasa. Jednym z takich symboli bya ascia, masoska kielnia, emblemat Pitagorejczyków i esseczyków. Bywa te znajdywana w rzymskich katakumbach, a wyobraenia masoskich inicjacji s uwiecznione na grobach przeladowanych Innocenti.
RZE W LANGWEDOCJI
Na pónocny zachód od Marsylii, nad Zatok Lwa, rozciga si stara cz Langwedocji, której lud zosta w 1208 r. upomniany przez papiea, Innocentego III, za niechrzecijaskie praktyki. Nastpnego roku papieska armia w sile 30 tysicy onierzy uderzya na region. Armi dowodzi Szymon z Montfort. Nosia ona dla niepoznaki czerwone krzye rycerzy odbywajcych krucjaty do Ziemi witej. Ale cel tej wyprawy by diametralnie róny od wypraw krzyowych. Szymon z Montfort otrzyma zadanie wytracenia ascetycznej sekty katarów, mieszkajcej w Langwedocji i bdcej - wedle papiea i Ludwika III, króla Francji - heretykami. Rze trwaa 35 lat i pochona dziesitki tysicy ofiar. Kulminacj wyprawy Szymona z Montfort staa si koszmarna masakra seminarium w Montsgur, gdzie ponad 200 zakadników wbito na pal i spalono ywcem w 1244 r.20
Wedle religijnej terminologii doktryna katarów to gnoza. Ci niezwykle uduchowieni ludzie wierzyli, e duch jest czysty, a materia zbrukana. Chocia ich przekonaniom daleko byo do ortodoksji skpego Rzymu, koszmarne obawy papiey dotyczyy czego o wiele groniejszego. Uwaano katarów za straników wielkiego witego skarbu, czcego si z fantastyczn, staroytn wiedz. Region langwedocki tworzy rdze ydowskiego królestwa Septymanii z VIII wieku, rzdzonego przez potomka Merowingów, Wilhelma z Gellone. Cay obszar Langwedocji i Prowansji by wtajemniczony w dawne podania o azarzu (Szymonie Zelocie) i Marii Magdalenie, a mieszkacy uwaali Mari za „Matk Graala" prawdziwego chrzecijastwa Zachodu21.
Katarzy, jak templariusze, dawali wyraz swojej tolerancji wobec ydowskiej i muzumaskiej kultury i uznawali równouprawnienie pci22. Dlatego byli potpieni i z pasj atakowani przez katolick inkwizycj (formalnie zaoon w 1233 r.) oraz oskareni o wszelkie odmiany blunierstwa.
Wbrew oskareniom osoby wezwane do zoenia zezna mówiy tylko o Kociele mioci katarów i o ich nieugitej wierze w Jezusa. Wierzyli w Boga i Ducha witego, odmawiali modlitw Pask i tworzyli wyjtkow spoeczno z wasnym systemem opieki spoecznej, szkoami dla ubogich i szpitalami. Przetumaczyli nawet Bibli na swój jzyk - lange d'oc (std nazwa regionu) - a niekatarska populacja równie korzystaa z ich altruistycznych stara.
Katarzy nie byli heretykami, byli po prostu nonkonformistami, goszcymi sowo Boe bez papieskiego certyfikatu i nie potrzebowali wywiconych ksiy ani bogato zdobionych kocioów katolickich ssiadów. w. Bernard orzek: „adne kazania nie s bardziej chrzecijaskie ni ich, a ich przekonania s czyste". A jednak papieska armia przybya, by pod paszczykiem witej misji zetrze t spoeczno z powierzchni ziemi.
Nakaz likwidacji odnosi si nie tylko do samych mistyków katarów, ale wszystkich, którzy ich wspierali - a bya to wikszo ludu Langwedocji. Dla wspomoenia witej inkwizycji dominikascy mnisi oskaryli obywateli regionu o sprzeczne z natur praktyki seksualne. Ten zarzut doprowadzi póniej do przerónych zgadywanek co do natury owych dewiacji. W istocie, owieceni mieszkacy Langwedocji praktykowali po prostu regulacj urodze. Wedle wikszoci standardów ludzi ogadzonych i owieconych katarzy byli prawdopodobnie najbardziej cywilizowanym spoeczestwem Europy, w którym chopcy i dziewczta mieli równy dostp do edukacji.
W owym czasie prowansalska Langwedocja nie bya czci Francji, ale niezalenym pastwem. Politycznie w najwikszym stopniu wizaa si z granic hiszpask, a wadca Tuluzy by jej zwierzchnikiem - tak wyraaa si pami królestwa Septymanii. Uczono si klasycznej literatury, filozofii i matematyki. Region by bogaty i stabilny pod wzgldem handlowym - ale wszystko to miao si zmieni w 1209 r., gdy onierze papiescy pojawili si u podnóa Pirenejów. W zwizku z nazw langwedockiego centrum, Albi, okrutna kampania zyskaa „krucjaty przeciwko albigensom".
Ze wszystkich kultów religijnych rozkwitych w redniowieczu kataryzm by najmniej grony. Fakt, e katarzy znali szczególn staroytn wiedz, sam w sobie nie by rewelacj; wadcy Septymanii23 zaoyli Akademi Judaistyczn ponad cztery wieki wczeniej. Lecz katarzy byli te znanymi adeptami okultystycznego symbolizmu Kabay, sztuki majcej znaczenie dla templariuszy, którzy wedle przekazów przetransportowali Ark i swoje jerozolimskie mienie do tego regionu. W Rzymie kwito przekonanie, e katarzy s w posiadaniu wielkiego skarbu znaczcego wicej pod wzgldem historycznym ni korzenie chrzecijastwa, std wyprowadzono wniosek, e Tablice wiadectwa i jerozolimskie manuskrypty z epoki Ewangelii musz by ukryte w Langwedocji.
Ponadto prowansalskie legendy z I wieku zawieraj mdro Graala. Koció w Rennes-le-Chateau powicono w 1059 r. Marii Magdalenie, a lud regionu uzna rzymsk interpretacj Ukrzyowania za oszustwo. Podobnie jak templariusze katarzy nie zamierzali uzna za prawdziwe twierdzenia, e Jezus umar na krzyu. Chocia rytua katarów sam w sobie nie stanowi adnego zagroenia, w Rzymie zakadano jednak, e sekta ma dostp do wanych wiadomoci, które mog rozbi w puch podstawowe zaoenia ortodoksyjnego Kocioa rzymskiego. Dla zdesperowanego, fanatycznego reimu istniao tylko jedno rozwizanie. Pado haso: „Zabijcie ich wszystkich!" [w penym brzmieniu: „Zabijcie ich wszystkich, a Bóg rozpozna swoich"].
Rennes-de-Chateau spyno krwi, zginy tysice mieszkaców, miasto zrównano z ziemi. Skarbu jednak nie odnaleziono. Koció zastanawia si, czy przeniesiono go w trakcie napaci, czy moe nadal spoczywa gdzie, nie odkryty. Tak czy inaczej jego kltwa zawisa nad papieem i niebezpieczestwa nie udao si zaegna. Rycerze templariusze znali odpowied i po rzezi w Langwedocji ich przeznaczeniem byo sta si ofiarami podobnego ataku.
PRZELADOWANIA TEMPLARIUSZY
Pseudokrucjata zakoczya si w 1244 r. Szedziesit dwa lata póniej papie Klemens V i król Filip IV mogli podj kampani przeciwko templariuszom, by dotrze do tajemniczego skarbu. Do 1306 r. Zakon Jerozolimski sta si niekwestionowan potg, tak e Filip IV, król Francji spoglda na z obaw. Obawy potgowa fakt, e król by zaduony u rycerzy zakonników, by bankrutem. Poza tym lka si ich ezoterycznej i politycznej potgi, zdajc sobie spraw, e jest znacznie wiksza ni jego wasna. Uzyskawszy poparcie papiea Filip rozpocz przeladowania rycerzy we Francji, udao mu si te wyeliminowa zakon w innych krajach. Rycerzy aresztowano we Francji, lecz przy pónocnej granicy ze Szkocj papieska bulla bya nieskuteczna, a to dlatego e król Robert Bruce I i cay szkocki naród oboono ekskomunik za wystpienie zbrojne przeciwko ziciowi Filipa, Edwardowi II, królowi Anglii24.
Do 1306 r. templariusze dziaali bez papieskich ingerencji w wewntrzne sprawy zakonu, ale Filipowi udao si to zmieni. Po watykaskim edykcie zabraniajcym opodatkowania kleru francuski król doprowadzi do porwania i morderstwa papiea Bonifacego VIII. Jego nastpca, Benedykt XI, zosta niebawem zgadzony w bardzo tajemniczych okolicznociach. W 1305 r. zastpi go kandydat Filipa, Bertrand z Goth, arcybiskup Bordeaux, jako papie przyj imi Klemensa V. Majc podporzdkowanego, zalenego finansowo papiea Filip IV przedstawi list oskare wobec templariuszy. Najatwiej byo zarzuci im herezj, gdy powszechnie wiedziano, i rycerze zakonni nie wyznaj ortodoksyjnego pogldu na Ukrzyowanie i nie nosz prostego aciskiego krzya. Poza tym wiedziano, e dyplomacja i interesy cz ich z ydami, gnostykami i muzumanami.
W pitek 13 padziernika 1307 r. oprawcy Filipa uderzyli. Templariuszy pojmano w caej Francji. Winiów przesuchiwano, torturowano i palono na stosie. Opaconych wiadków wzywano do zoenia zezna przeciwko zakonowi i pozyskano doprawdy niesychane wprost wiadectwa. Templariuszy oskarono o wiele praktyk, uznanych za ohydne, w tym nekromancj, homoseksualizm, aborcje, blunierstwa i czarn magi. Po zoeniu zezna, bez wzgldu na to, czy byy wynikiem przekupstwa czy wymuszenia, wiadkowie znikali bez ladu. Pomimo zastosowania takich rodków król nie osign gównego celu, gdy Arka i skarb pozostay poza jego zasigiem. ^ego sugusi przeczesywali Szampani i Langwedocj wzdu i wszerz ~~ tymczasem obiekt ich poszukiwa przez cay ten czas by ukryty w Podziemiach skarbca w Paryu.
W owym czasie wielkim mistrzem Zakonu by Jakub z Molay. Spodziewajc si zdrady papiea Klemensa V, który by pionkiem króla Filipa, Molay wysa skarb na osiemnastu galerach z La Rochelle. Wikszo popyna do Szkocji25, Filip nie wiedzia o tym, pochonity by bowiem negocjacjami z innymi monarchami w sprawie cigania templariuszy poza Francj. Król w 1312 r. zmusi papiea Klemensa V do wyjcia Zakonu spod prawa, w dwa lata póniej Jakub z Molay zosta spalony na stosie.
Edward II nie chcia przeladowa templariuszy poza Francj, ale jako zi Filipa by w trudnej sytuacji. Otrzymawszy jednoznaczne instrukcje od papiea postpi zgodnie z zasadami inkwizycji. Wielu templariuszy aresztowano we Francji, ich ziemi i wasno skonfiskowano i nastpnie przekazano joannitom.
Jednake w Szkocji sprawy przybray inny obrót. Tam cakowicie zignorowano papiesk bull. Na dugo wczeniej, w 1128 r., Hugon z Payens spotka si po raz pierwszy z królem Szkocji, Dawidem I, niebawem po synodzie w Troyes, a w. Bernard z Clairvaux poczy Koció celtycki ze swoim zamonym zakonem cystersów. Król Dawid nada Hugonowi i jego rycerzom ziemie Ballantradoch, przy Zatoce Forth (obecnie wie Tempie), a potem ustanowi ich siedzib przy South Esk. Zakon cieszy si opiek i wsparciem nastpnych królów, szczególnie Williama Lwa. Znaczne posiadoci przekazano rycerzom zakonu - zwaszcza wokó Lothians i Aberdeen - templariusze dostali te na wasno posiadoci w Ayr i zachodniej Szkocji. Liczna formacja rycerzy-zakonników walczya pod Black-burne w 1314 r., po czym zyskali na znaczeniu w Lorne i Argyll. Od czasów Roberta Bruce'a I kady Bruce i nastpca Stuartów by od urodzenia templariuszem, przez co szkocka linia królewska miaa nie tylko kapanów-królów, ale rycerzy-kapanów-królów.
Dzisiejsze podrczniki historii i encyklopedie prawie jednogonie stwierdzaj, e templariusze wyginli w pierwszej dekadzie XIV wieku. Myl si. Rycerski Bojowy Zakon wityni w Jerozolimie (w odrónieniu od zaoonych póniej masoskich templariuszy) nadal kwit zarówno w kontynentalnej Europie, jak i w Szkocji.
16
POWSTANIE DOMU STEWARTOW
PROTOPLASCI: BANKO I LADY MAKBET
Niebawem wkroczymy w wiat królewskiego domu Stewartów, od czasów Merowingów najbardziej znaczcej dynastii w linii desposynes. Wczeniej jednak naszkicujemy pokrótce to historyczne. Pochodzenie Stewartów byo czciowo szkockie, czciowo bretoskie. Jedn z najwaniejszych postaci w historii szkockiej linii by Bako, tan Lochebar z XI wieku.
Od czasów, w których Kenneth Mac Alpin zjednoczy Piktów i Szkotów w 844 r., królowie Szkotów hodowali piktyjskiej tradycji dziedzictwa tanów. Chocia Szkoci dziedziczyli tytuy królewskie w Unii mskiej, tradycja Piktów stanowia o przyznawaniu korony w linii eskiej: piktyjska ksiniczka wychodzia za m za szkockiego króla. W ten sposób utrzymywano status quo. Dziedziczenie nie ograniczao si do jednej linii. Królów wybierano z góry sporód synów, bratanków i kuzynów z równolegych linii wychodzcych ze Wspólnego róda. Owym ródem by król Kenneth. Tablica 15, "Pierwsi królowie Szkotów", wskazuje, jak dziaa system tanistyczny, i tytu króla zyskiway na przemian to jedna, to druga linia. Wielk korzyci tego wybiórczego ustalenia byo to, e nieletni nigdy nie zyskiwali korony, co miao miejsce póniej (ku uszczerbkowi Szkocji), s y zaniechano stosowania tego systemu.
Po prawie 200 latach naprzemiennego królowania potomków dwóch linii szkockich, zgodnie z zasadami tanistycznego dziedziczenia, wybuch zaarty spór, gdy tradycj zama Malcolm II. Zamiast przekaza koron modszemu kuzynowi, Boede'owi z Duff (Dubh), zdecydowa, e to jego potomek powinien odziedziczy tytu. Problem polega na tym, e Malcolm nie mia synów. Ale mia trzy córki. Bethoc, najstarsza, bya on Crinana, arcykapana Uwiconej Rodziny w. Kolumby1. Jak i sam w. Kolumba, Crinan pochodzi z królewskiej rodziny irlandzkiej, Tir Conaill. Druga córka Malcolma, Donada, bya on Findlecha MacRory'ego, mormaera z Moray; podczas gdy Olith, najmodsza, wysza za Sigurda II, ksicia nordyckiego i j aria (earla) Orkadów. Dodatkowa komplikacja polegaa na tym, e siostra króla Malcolma, Dunclina, bya on Kennetha z Lochaber, który dziki tanistycznej strukturze by drugim w szeregu do korony jako kuzyn Boedego z linii Kennetha MacAlpina.
Wszyscy synowie z wymienionych maestw ubiegali si o koron po mierci Malcolma w 1034 r. Najwicej praw do sukcesji mia syn Duncliny, Bako, tan Lochaber. Niemniej jednak - w zgodnie z yczeniem Malcolma - na tron jako król Duncan I wstpi syn jego najstarszej córki, Bethoki. Bdc równie synem i dziedzicznym nastpc arcykapana Crinana (zamordowanego przez wikingów w 1045 r.) Duncan sta si pierwszym kapanem królem Szkocji, w stylu wczeniejszych Merowingów galijskich. Ta idea monarchy, równoczenie suzerena i religijnego patriarchy, stanowia od tej pory rdze kultury Szkotów.
Przed mierci Malcolma wybucha rewolta przeciwko planowanej sukcesji, wzniecona przez Gruoch, córk tana Boedego z Duff. Król Malcolm zabi Boedego, za jego spadkobierczyni, lady Gruoch, miaa znaczce prawo do tronu, zgodnie z zasadami tanistycznymi. Utworzya zaciek opozycj przeciwko królowi, ten nakaza wic zgadzi J^j maonka, Gillacomgena z Moray. Gruoch (brzemienna w owym czasie) schronia si pod opiek swojego kuzyna, Makbeta, syna Gonady i Findlaecha. Wkrótce potem, w 1032 r., wysza za m za swojego opiekuna, stajc si w ten sposób lady Makbet.
Kiedy Malcolm II zmar w 1034 r., lady Gruoch przekonaa Makbeta, by zada sukcesji po kuzynie, Duncanie. Nie ona jedna Przeciwna bya Duncanowi. Ju wczeniej wybuchay zamieszki, na których czele stawali wodzowie klanów. Nawet Bako, kapitan w subie Duncana, nie potrafi zdusi wrzenia. Zwoano wic rad wojenn, na której Makbetowi przyznano wadz nad wojskami króla i tam gdzie inni zawiedli, on osign powodzenie zmusiwszy uczestników rebelii do posuchu. Dziki temu Makbet zyska wiksz popularno ni król. Podsycio to ambicje lady Makbet, która twierdzia, e korona jest w zasigu rki maonka. Ale co si stao z królem Duncanem? Brak jednoznacznych danych - ustpi w 1040 r., ale nie jest wci jasne, w jakich okolicznociach. Wedug niektórych róde historycznych zabito go w burdzie w Bothnagowan (Pitgaveny, ok. Elgin), podczas gdy w literaturze romantycznej znajdujemy opis jego morderstwa w zamku Makbeta. Tak czy inaczej, Makbet zosta królem ziem pooonych na poudnie i zachód od Tay, podczas gdy jego kuzyn, Thorfinn z Caithness (syn Olith i Sigurda), wada reszt Szkocji.
Przez 17 lat Makbet rzdzi sprawiedliwie królestwem, a jego ona bya pani tumnie odwiedzanego dworu. Jednake wczeniej tan Bako z Lochaber usiowa odzyska koron dla syna Duncana, Malcolma Canmore'a, ksicia Cumbrii. Podczas kótni Makbet ci dwóch synów Baka, potem urzdzi zasadzk na samego Baka i jego najstarszego syna, Fleance'a. Wybucha walka, w której zgin Bako, ale Fleance uciek do zamku ksicia Gruffyda ap Llewelyna z Gwyned-du (pónocno-zachodnia Walia). Tam zosta mem córki Gruffyda, Nesty, z któr przez jaki czas przebywa w Walii. Po jego mierci Nesta wysza za m za Osberna Fitza Richarda z Leon.
Podczas rzdów Makbeta Malcolm nie rezygnowa ze swoich roszcze. Zyska wsparcie Thorfinna i w 1057 r. ich poczone armie zmusiy do odwrotu Makbeta pod Lumphanan. W obliczu cakowitej klski lady Gruoch Makbet popenia samobójstwo. Wkrótce potem zosta zabity Makbet. Thorfinn równie zgin w bitwie i wdowa po nim, Ingibjorga, bya zmuszona wyj za Malcolma Canmore'a. Mimo zwycistwa Malcolm nie wstpi natychmiast na tron, gdy stronnictwo Makbeta utrzymao wadz i umiecio na tronie syna lady Gruoch, Lulacha (z jej pierwszego maestwa z Gillacomgenem). Jednake kilka miesicy póniej Lulach zosta zabity pod Strathbogie i w 1058 r. ogoszono królem Szkotów Malcolma II Canmore'a2.
Relacje o Makbecie, lady Makbet i Banku z rzadka budziy zainteresowanie historyków. Natomiast dziki znakomitej sztuce Williama Szekspira - opartej na Chronicles of Englande, Scotlande i Irleande pióra Rapheala Holinsheda (zm. 1580 r.). - bohaterowie tych wydarze znani s do dzi na caym wiecie. Makbet Szekspira zosta napisany sze wieków po historycznych wydarzeniach. W przepowiedni trzech wiedm, otwierajcej utwór, dramatopisarz zawar opis tego, co nastpio, a co on sam zna z przekazów historycznych. W sztuce wiedmy informuj Makbeta, e bdzie królem. Mówi te Bankowi, e chocia nigdy nie bdzie rzdzi, spodzi przyszych królów. Tak si te stao.
PIERWSI STEWARCI
Imi „Stewart" pochodzi od tytuu steward (marszaek dworu królewskiego) uywanego w XIII-wiecznej Szkocji. Dawni Stewar-towie zostali królami Szkocji w 1371 r. i królewska ga przyja francuskie znieksztacenie imienia „Stuart" (podobnie jak pozostae gazie rodu). Stewartowie wywodzili swe pochodzenie od Baka z Lochaber, a poprzez tego szlachetnego tana - od króla Alpina (ojca Kennetha I) i s wymieniani we wszelkich genealogiach (powrócimy do tej sprawy w póniejszym rozdziale). Wiadomo te, e Stuarci to potomkowie XI-wiecznych seneszeli Dol z Bretanii3. Szkocka linia szczyci si pochodzeniem od Arymatejczyka, a linia bretoska jest dziedzicem samego Chrystusa, przez Królów Rybaków.
Przedszkockim antenatem linii bretoskiej by Alan, seneszel Dol i Dinan, wspóczesny Bankowi i Makbetowi w pierwszej poowie XI wieku. Synami Alana byli Alan i Flaald (dziedziczni marszakowie - stewardowie - dworu Dol) i Rhiwallon (wadca Dol). Pierworodny syn, Alan (Alanus Siniscallus) by dowódc podczas pierwszej krucjaty i pojawia si w Cartulary of St Florent jako dobroczyca tego opactwa. Jego brat, Flaald (Fledaldus) by baronem St Florent i oeni si z Avelin, córk Arnulfa, pana Hesdin z Flandrii. Trzeci brat, Rhiwallon, sta si opatem St Florent de Saumur w 1082 r.
Niektóre rejestry herbowe uznaj Avelin za on syna Flaalda, Alana, ale jest to niezgodne z prawd4. Alanowi Fitz Flaaldowi z urodzenia nalea si tytu „z Hestin", odziedziczony po matce, Avelinie (Avie). W Cartulary of St George stwierdzono, e bya ju w wieku odpowiednim do zampójcia, gdy jej ojciec podarowa angielskie dobra temu klasztorowi w 1094 r. Gdy Arnulf (brat hrabiego Enguerranda z Hestin) przyczy si do wyprawy krzyowej w 1090 r., Aveline zostaa jego zastpczyni i spadkobierczyni w Anglii. Przybraa miano Domina de Norton, a jej syn to Alan Fitz Flaald z Hestin, baron Oswestry za rzdów króla Henryka I. Alan oeni si z Adeliz,córk szeryfa Warine'a z Shropshire5, przez co w stosownym czasie odziedziczy ten urzd. Zaoy te klasztor Sporle w Norfolk jako komórk St Saumur.
Mapa 11 - Szkocja
Synami seneszela byli William i Jordan Fitz Alan. William otrzyma tytuy Oswestry i Shropshire po mierci kuzyna, Alana; po nim nastpili Fitzalanowie, earlowie Arundel. Jordan przej dziedziczny tytu marszaka dworu Dol, a take ziemie Tuxford, Burton i Warsop w Anglii. Alan mia te córk, Emm, która wysza za m za Waltera, tana Lochaber - syna Fleance'a (syna Baka) i ksinej Nesty z Gwyneddu. Ich syn, Alan z Lochaber, oeni si z kuzynk, Adelin z Oswestry, córk Alana Fitza Flaalda. Oni z kolei byli rodzicami Waltera Fitza Alana (zm. 1177 r.), który sta si pierwszym najwyszym marszakiem dworu Szkocji.
Niektóre publikowane tablice genealogiczne Stewartów mylnie identyfikuj Waltera, najwyszego marszaka dworu, z jego dziadkiem, Walterem, tanem Lochaber. Bd powsta z powodu alternatywnej formy imienia Alana, „Flan", std skojarzenie z Fleance'em, synem Baka6.
W rzeczywistoci to Walter Fitz Alan zosta mianowany wielkim marszakiem dworu króla Szkotów, Dawida I (1124-1153). Walter pojawi si w Szkocji koo 1138 r. i król Dawid I nada mu ziemi w Renfrewshire i Wschodnim Lothian. Zostawszy wielkim marszakiem dworu Szkocji Walter uzyska najwysz z nadawanych godnoci i sta si równie kanclerzem podatków skarbowych. To std wanie w herbie Stuartów pojawi si Fess Chequey (szachownica w rodkowej partii herbu). Szachownica reprezentuje blat stou uywanego do obliczania pienidzy, z czego pochodzi termin Exchequer, jakim okrela si angielskie Ministerstwo Skarbu.
Podczas rzdów wnuka Dawida, Malcolma IV, Walter zaoy klunicki klasztor w Paisley i zosta mianowany dowódc królewskiej armii. W 1164 r. wybrzee Renfrew stao si miejscem inwazji 160 okrtów wojennych budowanych na wzór odzi wikingów, a nalecych do potnego Somerleda, tana Isles (wysp szkockich). Na pokadach byo ponad 6000 dnych podboju wojowników, lecz gdy tylko zeszli na brzeg, zostali pobici przez znacznie skromniejsze siy rycerzy domu Waltera. W bibliotece kolegium Corpus Christi, Cambridge, jest manuskrypt mnicha Williama z Glasgow, który by naocznym wiadkiem bitwy pod Renfrew w 1164 r. Stwierdza on, e Somerled pad w piewszej fazie walki, po czym najedcy zostali wytraceni w bez rzezi. Bitwa ta jest równie opisana w Chronicles of Man, Chronicles of Holyrood i Chronicles of Melrose.
Ze wszystkich szkockich królów mody Malcolm IV (znany jako Bezenny) by najsabszy, co udowodni wydajc z dawna cenione terytoria Cumbrii Henrykowi II, królowi Anglii. Nastpnie w wieku 14 lat uda si zagranic i spdzi tam wikszo pozostaych 10 at ycia. Z korzyci wic dla Szkocji marszaek Walter kierowa sprawami politycznymi, wojskowymi i finansowymi w zastpstwie króla. Malcolma IV zastpi w 1165 r. jego brat William (Wilhelm); mia znacznie silniejszy charakter i zyska przydomek Lew. Wkrótce po koronacji, w 1174 r., usiowa odzyska od Henryka II pod Alnwick Nortumberland i Cumberland. Tymczasem król Anglii zosta mem Eleonory Akwitaskiej (byej ony Ludwika VII, króla Francji). Ich synowie (z aprobat Eleonory) stanli w sporze po stronie Williama, króla Szkocji, a przeciwko ojcu. W bitwie William zosta pobity i wzity do niewoli, po czym by zmuszony podpisa traktat z Falaise, uznajcy króla Anglii za Lorda Paramounta (pierwszego lorda) Szkocji. Od tej pory William przebywa w areszcie. Ster rzdów po raz kolejny znalaz si w rkach marszaka Waltera.
Herb wielkiego marszaka Szkocji
Walter Fitz Alan zmar w 1177 r. Zastpi go syn, Alan, drugi wielki marszaek dworu. W 1189 r. Alan przyczy si do drugiej krucjaty z synem i nastpc Henryka II, Ryszardem Lwie Serce. Przed wypraw do Ziemi witej król Ryszard ogosi, e uwaa traktat z Falaise za niewany i przyzna Szkocji prawo do niepodlegoci. Marszaek Alan zmar w 1204 r., a jego syn, Walter, zosta trzecim wielkim marszakiem dworu u boku syna i nastpcy Williama, Aleksandra II. Ten Walter pierwszy uy miana „Stewart" i wyniós klasztor Paisley do godnoci opactwa w 1219 r. Do 1230 r. by kanclerzem i najwyszym sdzi na pónoc od Form.
W owym czasie nordyccy najedcy kolejny raz zagrozili Szkocji. W 1263 r. flota norweskiego króla Haakona pojawia si w Cludeside. Zostaa pobita podczas bitwy pod Larges przez szkockie wojska dowodzone przez Aleksandra Stewarta, któremu w nagrod nadano lordostwo Galloway.
Król Aleksander III oeni si z Magorzat, córk Henryka III Plantageneta i aby utrzyma pokój z królem Norwegii, ich córka, ksiniczka Magorzata Szkocka, wysza za przyszego króla Eryka II. Na nieszczcie umara niebawem w trakcie poogu - dwa lata przed mierci ojca, który nie pozostawi po sobie synów. Znaczyo to, e jedyn dziedziczk królestwa Szkocji bya wnuczka Aleksandra, Dziewica Norwegii - majca wtedy zaledwie 3 lata. I tak pity wielki marszaek dworu, sir James (syn Aleksandra Stewarta) zosta regentem Szkocji.
Szkoci obawiali si wtedy, e ich lud moe znale si pod panowaniem Norwegii. Biskup Glasgow uda si do wuja Dziewicy Norwegii, Edwarda I, króla Anglii, po rad w tej sprawie - ale biorc pod uwag zakusy Plantagenetów wobec Szkocji, odpowied mona byo atwo przewidzie. Edward zasugerowa, e Dziewica Norwegii powinna wyj za jego syna, Edwarda Caernavrona i nastpnie wychowywa si na dworze angielskim. Od tego momentu Edward I uwaa swoj sugesti za równoznaczn z zarczynami. Szkoci jednak nie uwaali tego rozstrzygnicia za ostateczne. Cztery lata póniej zdecydowano na Wszelki wypadek przywie z powrotem mod dziedziczk do Szkocji. We wrzeniu 1290 r. Magorzata, siedmioletnia królowa Szkocji wyruszya statkiem do swojej domeny - lecz zmara nagle, w tajem-Uczych okolicznociach, gdy tylko dotara do Orkadów. Pomimo stara sir Jamesa Stewarta na rzecz utrzymania pokoju po niespodziewanej mierci Magorzaty wybucha wojna o sukcesj i niepodlego, tora pustoszya Szkocj przez wiele lat.
ROBERT BRUCE I
Trzema gównymi konkurentami do schedy po Magorzacie byli John Comyn (potomek króla Donalda Bana), John Balliol (pochodzcy od ksicia Dawida, earla Huntingdonu) i Robert Bruce, pan Annendale (równie potomek ksicia Dawida). Bruce by pocztkowo faworytem, ale Edward II ogosi si Lordem Paramountem Szkocji ze wzgldu na planowany lub syna. Uzyska od kilku szkockich panów prawo rozstrzygania sporów i po politycznych manewrach przej kontrol nad kluczowymi fortecami kraju. Potem ze specjalnie wyznaczonym komitetem, który nazwa „najmdrszymi w Anglii", dokona wyboru. Rada Plantagenetów upieraa si, e nowy król Szkocji musi by posuszny wobec króla Anglii. Robert Bruce zosta wysunity przez samych Szkotów, ale odmówi podporzdkowania si Edwardowi, stwierdzajc:
Jeli potrafi posi to królestwo moc mego prawa i wiernej przysigi, to zacnie i sprawiedliwie. Ale jeli nie, to sigajc po ono królestwo dla siebie, nigdy nie zni si do niewolnictwa.
John Balliol natomiast przysta na proponowane warunki, uczyniono go wic królem. Zoy wymagan przysig:
Ja, John, król Szkocji, bd tobie wierny i posuszny, Edwardzie, z aski Boga królu Anglii, szlachetny i najwyszy panie królestwa Szkocji, które przyjmuj dziki twojej asce.
Balliol zyska tron w 1292 r. Wielkim marszakiem dworu by wówczas nadal sir James Stewart. Sir James by zwolennikiem Roberta Bruce'a i zagorzaym przeciwnikiem króla Edwarda i Johna Balliola. Edward nakaza Balliolowi dostarczy pienidzy i onierzy dla angielskiej armii. To posunicie popchno wielu do zbrojnego oporu. Na czele zbuntowanych stan urodzony w Paisley rycerz, sir William Wallace. Pocztkowo dziki poparciu Jamesa Stewarta Wal-lace osiga sukcesy. Edward zoy Balliola z tronu i sam zacz rzdzi krajem. Wallace zwyciy w 1297 r. pod Stirling. Po tym zwycistwie ogoszono go Stranikiem Szkocji. Rok póniej pod Falkirk ucznicy Edwarda pokonali Williama Wallace'a. W 1305 i zosta pojmany i stracony przez Anglików, którzy wbili jego gow na pal przy Mocie Londyskim, a pokawakowane ciao rozesali do szkockich miast i i ziem na pónocy.
Na czele niepokornych Szkotów stan nowy przywódca. By nim póniejszy Robert Bruce I, najstarszy syn Roberta Bruce'a. Wbrew Plantagenetom Szkoci w 1306 r. doprowadzili do koronacji Roberta Bruce'a syna. Gdy w 1314 r. Edward najecha Szkocj, Bruce pobi go pod Bannockburn i ogosi niepodlego kraju?
KRÓLEWSKI DOM STEWARTÓW
Sir James Stewart zmar w trzy lata po koronacji Bruce'a I. Na stanowisku zastpi go syn, Walter Stewart, szósty wielki marszaek dworu. Walter dowodzi lewym skrzydem szkockiej armii pod Bannockburn i zosta pasowany na rycerza na polu bitwy. W 1315 r. Walter Stewart oeni si z córk króla Bruce'a I, Marjorie. Kilka miesicy potem Robert uda si do Irlandii, zostawiajc Waltera jako regenta Szkocji. Marjorie zmara na skutek wypadku podczas jazdy konnej, zaledwie w rok po lubie. Bya brzemienna, jej syna, Roberta uratowano stosujc cesarskie cicie. Robert zosta siódmym wielkim marszakiem dworu. Do dziewitnastego roku ycia by regentem syna Bruce'a, króla Dawida II. Dawid osign odpowiedni wiek w 1341 r.
Niebawem Edward III Plantagenet rozpocz wojn stuletni z Francj. Dawid stan po stronie Francji, ale zosta pokonany i pojmany przez Anglików pod Nevill's Cross w 1346 r. By przetrzymywany w areszcie przez jedenacie lat. Przez ten czas wielki Marszaek Robert rzdzi Szkocj. Król Dawid zosta uwolniony w 1357 r., po tym jak zoy Edwardowi III pewne obietnice. Zwracajc si do szkockiego parlamentu Dawid owiadczy, e w razie gdyby zmar bezpotomnie, korona Szkocji przejdzie na królów Anglii. Odpowied czonków zgromadzenia bya jednoznaczna: „Tak dugo jak ktokolwiek z nas zdoa udwign bro, nigdy nie pozwolimy Anglikom rzdzi nami". Od tej pory Dawid by w pogardzie Szkotów i gdy zmar w 1371 r. nie zostawiajc dziedzica, lud zdecydowa si sam wybra jego nastpc.
Tylko jeden czowiek móg nim zosta - czowiek, który rzdzi Szkocj od lat, a którego antenaci byli zastpcami królów przez sze generacji. By to Robert Stewart, szósty wielki marszaek dworu.
26 marca 1371 r. król Robert II zaoy królewski dom Stewartów. Po raz pierwszy od szóstego wieku, od Artura mac Aedana z Dalriadii, kluczowe linie Brytanii i Europy sploty si w szkockim domu królewskim i staroytne dziedzictwo Stewartów spenio si.
17
WIEK RYCERSTWA
WOJNA I CZARNA MIER
Wiek czternasty to okres wielkich zaburze i ogólnego bezadu w Brytanii i kontynentalnej Europie. Bya to epoka nie tylko dugotrwaych i wyniszczajcych wojen, ale te epidemii, z których jedna zabraa ycie prawie trzydziestu procent populacji Anglii. W drugiej poowi XIII wieku Szkoci byli stale nkani przez dom Plantagenetów, ale w 1314 r. Robert Bruce I pokona angielskich najedców pod Bannockburn. W nastpstwie tego wydarzenia Edward II w 1328 r. uzna formalnie niepodlego Szkocji podpisujc traktat z Northampton.
Wkrótce potem Anglia znalaza si w stanie wojny z Francj. Iskr, która rozniecia poar, by spór midzy Edwardem II i francuskim królem, którego Edward (równie diuk Akwitanii) by wasalem. Edward odmówi uznania wadzy francuskiej korony nad swoimi dobrami we Francji, na co król, Karol IV, zaj mu w 1324 r. pewne ziemie w Gaskonii. W odwecie Edward zagrozi zerwaniem stosunków handlowych z Flandri i zawiza sojusz z diukiem Burgundii. Edward I by mem siostry francuskiego króla, Izabelli, która z powodu tego sporu staa si tak niepopularna w Anglii, e w 1325 r. bya zmuszona powróci do Francji. Tam wraz ze swoim angielskim Kochankiem, Rogerem Mortimerem, earlem March, spiskowali w celu falenia i zamordowania Edwarda II w 1327 r.
Rok póniej zmar ostatni z Kapetyngów Karol IV. Tron obj jego kuzyn, diuk Walezjusz, który jako Filip VI, zapocztkowa now dynasti. Ale do spadku Filipa roci sobie prawo nowy król Anglii, Edward III. Gdy jego ojciec zgin z rki skrytobójcy (kierowanego przez matk nastpcy tronu), Edward ogosi, e bdc wnukiem ojca Izabelli, Filipa V, sam jest prawowitym królem Francji. W 1330 r. Edward III rozkaza straci Mortimera, a Izabell odesa do klasztoru. W 1346 r. zabra swoich uczników do Crecy, gdzie zwarte szeregi francuskiego rycerstwa zginy pod gradem strza. Tak zacza si wojna stuletnia. Na domiar zego Angli w 1348 r. spustoszya czarna mier.
To wanie wówczas, w dobie chaosu wojny i zarazy zrodzi si „wiek rycerstwa". Wedle podania, pewnego razu w 1348 r. król Edward zauway, e dworzanie miej si z hrabiny Salisbury, która zgubia w ich obecnoci podwizk. Edward podniós zgub i zaoy sobie na nog mówic: Honi soit qui mai y pense („Haba temu, kto widzi w tym co zego"). Ten epizodzik przyczyni si do powstania Orderu Podwizki, a przypadkowy komentarz króla sta si jego dewiz (bywa te bdnie tumaczony: „Zo temu, kto le myli"). Edward, którego turniejowe eskapady zyskay szerok saw, wybra dwudziestu czterech rycerzy, stali si oni czonkami Kapituy Orderu. Romantyczne podania o Okrgym Stole króla Artura byy dla niego wzorem rycerskiej równoci. Ustalono kodeks, wedug którego rycerze byli zobowizani do suenia Bogu i królowi, do walki o swoje dobre imi i honor dam.
Najstarszym synem Edwarda III by ksi Walii, nazwany póniej przez historyków Czarnym Ksiciem z powodu koloru zbroi. Pod Crecy zdoby trzy pióra wraz z dewiz Ich dien (su), która od tej pory staa si zawoaniem ksit Walii. Przez osiem lat Czarny Ksi zarzdza Akwitani. Sprawowa rzdy silnej rki i wzbudza strach. Natomiast w Anglii cieszy si opini wzorowego rycerza, uwaano go za wzorzec do naladowania, jego postawa wniosa powiew czystego romantyzmu w ponury okres dugotrwaych wojen i chorób.
ROMANSE ARTURIASKIE
Legendy o królu Arturze, na których wzorowa si „wiek rycerskoci", maj niewiele wspólnego z historycznym Arturem - celtyckim rd Ri (najwyszym królem) i warlordem - którego wojownicy zdobyli gron reputacj w VI wieku. To mdro Graala wprowadzia Artura w „wiata rampy" redniowiecza, w legendach przypisano jego rycerzom prowadzenie poszukiwa witego naczynia. Wic gdy zaoono kapitu Orderu Podwizki, rycerzy Artura „uwspóczeniono" i stali si „opancerzonymi" galantami i bohaterami dnia. Wielki dbowy Okrgy Stó z ery Plantagenetów (5,5 metra rednicy i tona wagi) znajduje si obecnie w wielkim holu winchesterskiego zamku. Badania radiochronologiczne pozwoliy ustali, e pochodzi on z okresu panowania Henryka III (1216-1272), za jego symboliczne arturiaskie malunki s póniejsze, zapewne powstay z epoce Tudorów (Henryka VIII).
W poprzednim rozdziale1 przedstawilimy ju historycznego Artura. Obecnie zajmiemy si legend Artura. To wanie ów legendarny Artur tak zainspirowa „wiek rycerskoci"; znamy wic raczej tego Artura, który narodzi si okoo 1147 r. wraz z romansow Historia Regum Britanniae Geoffreya z Monmouth. Geoffrey przeniós Artura mac Aedana z Dalriadii w rodowisko West Country, zamieni Gwyr-Llewa, duxa Caruele w Gorloisa, diuka Kornwalii, wymyli Utera Pendragona i wprowadzi przeróne wtki, by odpowiaday wymogom epoki feudalnej. Jednym z najbardziej romansowych elementów by magiczny miecz Artura, Caliburn, wykuty na wyspie Awalon.
W 1155 r. poeta z Jersey, Robert Wace, stworzy Roman de Brut (romans o Brutusie). Bya to wierszowana wersja Historii Geoffreya, oparta na ludowym podaniu. Wedug niej cywilizacj w Brytanii zaoy w 1130 r. p.n.e. Brutus2 i garstka uchodców z Troi. Egzemplarz poematu Wace'a, w którym znalaza si pierwsza wzmianka o rycerzach Okrgego Stou, przedstawiono Eleonorze Akwitaskiej. W tym znaczcym dziele Geoffreyowa królowa Guanhumara3 przybiera bardziej odpowiednie imi Gwynefry (z celtyckiego Gwen-hwyfar, jasny duch), a or Artura, Caliburn, nazwany jest „Ekskalibor"4.
Okoo 1190 r. ksidz z Worcestershire, Layamon, skompilowa angielsk wersj poematu Wace'a, ale wczeniej Francja wydaa bardziej ekscytujcy romans. Jego autorem by Chretien z Troyes, którego protektork bya Maria, hrabina Szampanii. Chretien dokona transformacji barwnej legendy o Arturze w utwór pod wszelkimi Wzgldami romantyczny i da Gwynefrze bardziej poetyczne imi „Ginewra". Cykl piciu poczonych ze sob tematycznie opowieci pojawi si okoo 1175 r., a w opowieci o Lancelocie - le Chevalier de la Charrette - Kamaalot po raz pierwszy staje si królewskim dworem. Chretien obraca si w arystokratycznych krgach i taka opowie jak jego Yvain - le Chevalier au Lion byy oparte na wielu szlachetnych postaciach z Leon yjcych midzy VI a XI wiekiem. Herb hrabiów Leon d'Acqs (lub d'Ak) mia czarnego lwa na zotym polu, std ród ten zwano „Rycerzami Lwa".
W tym wanie stadium pisarze kontynentalnej Europy zaczli czy literatur arturiask z mdroci witego Graala. Na yczenie hrabiego Alzacji, Filipa, Chretien rozpocz synn opowie o Percewalu, le Conte del Graal (historia Graala). Chretien umar podczas pracy nad tym dzieem, dokoczyli je inni.
Nastpnym na arturiaskiej scenie by burgundzki poeta Robert z Boron. Do jego poematów z lat dziewidziesitych XII wieku zalicza si Joseph d'Arimathie - Roman l'Estoire dou Saint Graal. Jednake w przeciwiestwie do opowieci Chretiena o Sangralu akcja romansu autorstwa Roberta nie bya wspóczesna królowi Arturowi. Zasadniczo toczya si w okresie ycia Józefa z Arymatei.
Mniej wicej z tej samej epoki pochodzi anonimowy manuskrypt pod tytuem Perlesvaus. To dzieo ma ródo templariuszowskie i gosi, e Józef z Arymatei by stryjecznym dziadkiem Percewala. Wtedy okoo 1200 r. pojawia si opowie Parzival, szczegóowa i szeroka relacja o Rodzinie Graala, napisana przez bawarskiego rycerza, Wolframa von Eschenbach.
Król Artur zosta peniej sportretowany w serii piciu opowieci z okresu 1215-1235 znanej jako Wulgata. Napisane przez cysteria-skich mnichów dzieo powicone byo synowi Lancelota, Galaadowi, którego matk bya córka Króla Rybaka, Elaine le Corbenic. Postaci centraln tego utworu by take najwspanialszy rycerz Artura - Percewal. W Wulgacie Ekskalibor - tak jak u Wace'a - jest mieczem Artura, przetrwa te wtek otrzymania ora od Pani Jeziora. W tym stadium opowie o Arturze wycigajcym miecz z kamiennego kowada nie ma adnego zwizku z Ekskaliborem. To z kolei wtek zaczerpnity z cakiem innego wtku Merlina Roberta z Boron. Dopiero w XIX wieku Ekskalibor i kamie spotykaj si ze sob.
W tym okresie król Artur nie cieszy si wielkim rozgosem w Brytanii - Pojawia si na kartach takich dzie jak XIIl-wieczna Black Book of Carmarthen. Geoffrey z Monmouth utrzymywa, e walijskie miasto Carmarthen zostao nazwane po Merlinie (Caer Myrddin - siedziba Merlina). W rzeczywistoci nazwa nie ma adnego zwizku z Merlinem, ale pochodzi od rzymskiego miana osady, Castra Maridunum.
Angielski poemat Arthour and Merlin pojawi si pod koniec pierwszej dekady XIII wieku. Z Walii (ok. 1300 r.)v pochodzi Book of Taliesein, w której Artur przedstawiony jest w scenerii nadnaturalnego Tamtego wiata. Pojawia si on te w White Book of Rhydderch (ok. 1325 r.) i Red Book of Hergst (ok. 1400 r.). Walijskie Triads odwoyway si kilkakrotnie do Artura, jak i Four Branches of the Mabinogi, które w XIX wieku przetumaczya na angielski lady Charlotte Guest pod zmienionym tytuem The Mabinogion.
Dopiero w XV wieku - okoo 800 lat po czasach historycznego Artura - wszystkie legendy przyjy ogólnie znany dzisiaj ksztat. Nastpio to w zbiorze utworów sir Thomasa Malory'ego z Warwick-shire. Wydrukowano je w 1485 r. pod tytuem Le Morte d'Arthur. Jedna z pierwszych ksiek wydrukowanych przez Williama Caxtona to arturiaski cykl Malory'ego, standardowe dzieo - chocia naley stwierdzi, e w adnym wypadku nie bya to oryginalna opowie. Zamówia j Magorzata Beaufort z Somerset, matka króla Henryka VII. Równie w tym samym okresie Uter i Artur zaczli pojawia si w nowo sporzdzonych genealogiach - a by ku temu pewien wany powód. Gdy Henryk VII (syn Edmunda Tudora z Richmond) zagarn bezprawnie tron Plantagenetów Ryszarda III, jego jedynym tytuem do sukcesji byo pochodzenie matki, praprawnuczki Edwarda III. By ukaza swoje tudorowskie pochodzenie w korzystnym wietle, Henryk zamówi nowe genealogie demonstrujce imponujcy rodowód, sigajcy ksicego domu Walii. Jednake szykujc te tablice specjalici °d genealogii postarali si zamieci w nich co niezwykego, nadzwyczajnego, to dlatego nagle w przewietnej linii kornwalijskiej Pojawili si Uter Pendragon i Artur.
Sawne opowieci Malory'ego byy kompilacj najbardziej popular-nych poda z rónych róde. Wprowadzono na scen wszystkie znane Postaci i by zadowoli Henryka Tudora, Kamaalot zlokalizowano w Winchester, w Hampshire. Stare opowieci znacznie rozwinito 1 dodano wiele nowych wtków. Jednym z najistotniejszych by miosny zwizek Lancelota z Ginewr. Rycerskie zasady odgryway wiodc rol w utworze Malory'ego, chocia on sam by znanym przestpc, wizionym za kradzie, gwat, przywaszczenie byda, dugi, wymuszanie i usiowanie zabójstwa diuka Buckingham. W latach 1451-1470 kilkakrotnie przebywa w wizieniach - Coleshill, Colchester, Ludgate, Newgate i londyskiej Tower.
Malory umieci Artura w gbokim redniowieczu, a wszystkie postaci utraciy swoje celtyckie jestestwo na rzecz lnicych zbroi. Dzieo nosio tytu The Whole Book of King Arthur and his Noble Knights ofthe Round Table (tak zatytuowana bya ostatnia opowie cyklu). Na ca ksig skadao si osiem legend: Opowie o królu Arturze, Szlachetne opowieci o królu Arturze i cesarzu Lucjuszu, Szlachetna opowie o sir Lancelocie z Jeziora, Opowie o sir Garecie, Opowie o sir Tristramie z Lyonesse, Opowie o Sangralu, Opowie o sir Lancelocie i królowej Ginewrze, Najaoniejsza opowie o mierci Artura.
Od czasów Thomasa Malory'ego legendy arturiaskie stay si integraln czci brytyjskiego dziedzictwa. Przeyy wielki renesans w epoce z XIX-wiecznego romantyzmu, który by nurtem nacjonalistycznym, wynikajcym z wiktoriaskiej nostalgii za utraconym zotym wiekiem. Poeta lord Tennyson napisa sawne Idylls of the Kings, a tematy arturiaskie pojawiy si w znakomitych malowidach prerafaelitów.
WESOA ANGLIA
Niespokojne czasy czsto nazywano wiekiem, który widzia rozkwit, jak mówiono, „wesoej Anglii". To okrelenie przetrwao mimo surowych warunków ycia owej epoki. W rzeczywistoci trudno nazwa Angli tego okresu „weso". cilej biorc to okrelenie [ang. Merrie] wie si z Mari [ang. Mary] Jakubow (w. Mari Cygank), która przybya w 44 roku n.e. do zachodniej Europy wraz z Mari Magdalen. W Anglii w czasach redniowiecza obok uwielbienia Magdaleny rozwin si szeroko kult Marii Cyganki. Angielski wariant jej imienia - Mary (oparty na greckiej odmianie) - pochodzi od hebrajskiego Miriam, i, jak widzielimy, ma zwizek z morzem (ac. mare) i generalnie z wod. W rezultacie Mari Cygank identyfikowano z bogini Afrodyt, zrodzon „z piany morskiej".
w. Maria Jakubow (ona Kleofasa w Ewangelii wedug w. Jana _ 19, 25) bya kapank z I wieku i czasami okrelano j jako Mari Egipcjank. Jej przysiga lubna bya nazywana Merrie - co czciowo jest nawizaniem do egipskiego imienia Mery (ukochana). Std prawdopodobnie pochodzi angielski czasownik to marry = bra lub. Poza doktryn katolick uwaa si, e Duch wity jest rodzaju eskiego i zawsze kojarzono go z wod. Czsto symbolizowana znakiem rybiego ogona w. Maria bya pierwotnie merri-maid (syren) i przypisywano jej znaczce imi Marina (z morza, morska). Jest portretowana obok Marii Magdaleny (la Dopmna delAquae) w oknie kocioa w. Marii w Paryu. Jako Marianna (Maid Marian) jest wielbiona w legendach o Robin Hoodzie, podczas gdy wcielenie Marii Magdaleny pojawia si w celtyckiej tradycji jako Morrigana (Wielka Królowa), wadczyni Losu (ang. Fate) - Morgana le Faye. Czsto postacie Marii s mylone, jako e obie maj bliskie zwizki z Prowansj i morzem.
Na pocztku chrzecijastwa cesarz Konstantyn zabroni czczenia Marii Cyganki, ale jej kult przetrwa i przenikn do Anglii przez Hiszpani. Maria Jakubow (Kleofas) wyldowaa w Ratis (póniejsze Saint Maries de la Mer) - wraz z Mari Magdalen i Mari (Helen) Salome - co opisuj Dzieje Magdaleny i staroytna MS History of England w archiwach watykaskich. Jej najbardziej znaczcym elementem bya muszla, przedstawiona wyrazicie jako podkrelenie statusu Afrodyty w Narodzinach Wenus Botticellego. Nawet dzisiaj pielgrzymi udajcy si do Compostela, do domniemanego grobu w. Jakuba w Santiago, nios muszelki, które uwaane s za afrodyzjaki. Maria Cyganka - wita nierzdnica i obiekt kultu mioci - bya rytualnie portretowana przez Anglosasów jako „Majowa Królowa", a jej tancerze, Mary's Men (ludzie Marii) nadal wykonuj swoje rytuay podczas wiejskich wit angielskich (nosz znieksztacone miano Morris Men). Inn pozostaoci po Mary's Men to Merrie Men (weseli zbóje) z angielskich lasów.
SZKOCJA I GRAAL
Wiele szkockich rodzin, którym czsto przypisuje si pochodzenie norrnandzkie, faktycznie wywodzi si z Flandrii5. Ich przodków zachcano do emigracji do Szkocji w XII i XIII wieku za rzdów Dawida I, Malcolma IV i Williama (Wilhelma) Lwa. Prowadzono polityk celowego osadnictwa, poniewa Flamandowie mieli dowiadczenie w handlu, rolnictwie i budowie miast. Zupenie nie przypominao to wrogiej inwazji Normanów na Angli. Takie rodziny jak Balliol, Bruce, Comyn, Douglas, Fleming, Graham, Hay Lindsay i wiele innych maj swoje korzenie we Flandrii. W ostatnich latach znakomite dogbne badania na tym polu przeprowadzi historyk heraldyki, Beryl Platts.
W redniowiecznej Szkocji byo niewiele liczcych si Normanów, a rodzin, która dosza tam do wielkich zaszczytów od XI wieku, byli St Clairowie. Henri z St Claire bra udzia w wyprawie krzyowej z Gotfrydem z Bouillon (dlatego nazwany jest Henrykiem Krzyowcem). Ponad dwa wieki póniej jego potomek - równie Henri z St Claire - by dowódc rycerzy templariuszy podczas bitwy pod Ban-nockbum. St Clairowie (którzy z czasem przybrali miano Sinclairowie, earlowie Caithness) pochodzili z dwóch stron od wikingów - przez diuków Normandii i jarlów (earlów) Orkadów. Po zniszczeniu przez inkwizycj templariuszy i ich siedziby w Szkocji St Clairowie zostali ambasadorami Szkocji w Anglii i we Francji. Henri z St Claire (syn Henryka Krzyowca) by tajnym radc. Jego siostra Richilda wesza w rodzin Chaumontów, spokrewnion z Hugonem z Payens, pierwszym wielkim mistrzem templariuszy6.
Spucizna templariuszy wród St Clairów jest szczególnie widoczna w Rolin, poudniowych okolicach Edynburga, w pobliu dawnego templariuszowskiego centrum w Ballantradoch. Tu we wsi Rolin stoi XV-wieczna kaplica Rosslyn. Na pierwszy rzut oka przypomina miniaturow gotyck katedr, ze spiczasto zakoczonymi oknami i wspinajcymi si przyporami, zakoczonymi ozdobnymi sterczynami. Jednake po bliszej lustracji dostrzega si dziwne poczenie stylów normandzkiego, celtyckiego i gotyckiego.
St Clairowie otrzymali w 1057 r. baronostwo Rolin od Malcolma III Canmore'a, a w nastpnym wieku zbudowali w pobliu zamek. Powiada si, e w gbi zapiecztowanych komór nadal spoczywaj niektóre skarby templariuszy sprowadzone z Francji podczas katolickiej inkwizycji7. Gdy flota templariuszy w 1307 r. odbia od brzegów Bretanii, wikszo statków i ich cenne adunki popyny do Szkocji przez Irlandi i zachodnie wyspy8. Niektóre uday si do Portugalii, gdzie templariusze zostali Zakonem Chrystusowym. Sawny portugalski eglarz Vasco da Gama, który pierwszy opyn Przyldek Dobrej Nadziei w drodze do Indii w 1497 r., by rycerzem Chrystusowym. Wczeniej ksi Henryk eglarz. (1394-1460) by wielkim mistrzem zakonu.
Szkocja przyja te templariuszy uciekajcych z Anglii. Ich kwater gówn byo Tempie, na poudnie od Fleet Street, w Londynie. Od XIV wieku w tym miejscu mieciy si dwie izby sdu - Inner Tempie i Middle Tempie. W pobliu stoi XII-wieczny okrgy koció templariuszy. Tempie Bar, przejcie z Westminsteru do City, znajduje si midzy Fleet Street i Strandem.
Od kiedy Rolin stao si wasnoci St Clairów, chowano tam wybinych czonków tej rodziny - poza Rosabelle, on barona Henryka Krzyowca. Rosabelle utona w morzu, pozostawiwszy ponure wspomnienie. Utrwali je sir Walter Scott w XIX wieku. W Pieni ostatniego minstrela zapisa:
I kady Sinclair tu spoczywa,
Ze wiec, ksig, biciem w dzwon,
Lecz morskie tonie hucz wci
I dzikie wichry pie zawodz
O mierci piknej Rosabelle.
Za dawnych czasów baronowie St Clair z Rolin zaliczani byli do najznakomitszych rodów szlacheckich Szkocji, byli najbliszymi wspópracownikami króla. W XIII wieku sir William St Claire by szeryfem Edynburga, Lothian, Linlithgow i Dumfries, zosta ponadto mianowany najwyszym sdzi Galloway. Poza tym król Aleksander III wyznaczy go do roli opiekuna nastpcy tronu Szkocji.
Po mierci Roberta Bruce'a I w 1329 r. póniejszy sir William St Clair, biskup Dunkeld wyruszy z sercem Bruce'a w srebrnej szkatuce9. Wraz z sir Jakubem Douglasem i dwoma innym rycerzami mia pochowa szkatuk w Jerozolimie. Jednake gdy rycerze dotarli do Andaluzji w poudniowej Hiszpanii, drog zagrodzia im kawaleria Maurów. Dzielni rycerze niewiele mylc runli na przewaajce siy potnego wroga, walka nie trwaa dugo, rycerze polegli. Jednak Maurowie pozostali pod tak wielkim wraeniem rycerskiej odwagi, e odesali szkatuk do Szkocji. Serce Bruce'a pochowano w opactwie Melrose, które ma wielkie templariuszowskie i cysterskie tradycje.
Wanie potomek Williama Sinclaira, earl Caithness, wielki admira i kanclerz Szkocji, zbudowa kaplic Rosslyn w 1446 r. Rodzina St Clair (przyja nazwisko Sinclair pod koniec XIII wieku) zyskaa tymczasem godno straników królów - Sangrala (królewskiej krwi) - w Szkocji. Pi lat wczeniej król Jakub II Stewart wyznaczy te Williama na stanowisko dziedzicznego patrona i protektora szkockich muratorów. Nie byli to wolnomularze spekulatywni, ale dziaajcy, pracowali w kamieniu, korzystajc z matematyki i geometrii architektonicznej. Dziki temu William móg pozyska najlepszych rzemielników i budowniczych w kraju. Fundamenty pod Rosslyn pooono w 1450 r. Kaplic ukoczy w 1486 r. syn Williama, Olivier. Miaa ona by czci wielkiej kolegiaty, ale reszty budowli nigdy nie wzniesiono (zachoway si jedynie fundamenty).
Kaplica jest dzi w znakomitym stanie i nadal jest uywana zgodnie z przeznaczeniem. Budynek ma 10,7 na 21 m, a dach siga 13,4 m wysokoci. Kilkaset kamiennych rzeb zdobi ciany i sklepienie. Przedstawiaj biblijne opowieci, zawieraj wiele murarskich symboli i elementów ikonografii templariuszy. Jest tam do woli mieczy, kompasów, kielni, ktowników, motków, a take przeróne wizerunki wityni króla Salomona. Kaplica Rosslyn jest niezwykym wizualnym i duchowym doznaniem dla zwiedzajcych. Historyk i biograf, Andrew Sinclair, napisa wiele o historii Rosslyn i Sinclairów, w tym szczegóow relacj o transatlantyckiej podróy floty nalecej do tej rodziny w 1398 r. - na dugo przed tzw. odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.
Rzeby w kaplicy poza sfer odniesie ezoterycznych i judaistycznych maj te przesanie chrzecijaskie - odnajdujemy tu wiele chrzecijaskich znaków i symboli. Ale to jeszcze nie wszystko: stale trafiamy i na lady islamskie. Cao jest za zagadkowo ujta w pogaskie ramy wijcych si wy, smoków i gstych drzew. Wszdzie spoza kamiennego poszycia kolumn i uków wyglda dzikie oblicze Zielonego Czowieka - symbol wiecznych si ziemi i cyklu ycia. A wszystko to spowija niezliczona rozmaito owoców, zió, lici, przypraw, kwiatów, latoroli i herbowych rolin tego rajskiego ogrodu. Przebadawszy centymetr po centymetrze Rosslyn moemy stwierdzi, e kaplica jest prawdopodobnie najbardziej ekstrawagancko ozdobionym kocioem w kraju - przy czym aden z kamiennych wizerunków nie jest okazem sztuki dla sztuki. Kada rzeba ma swój cel. Wszystkie cz si ze sob w harmonijn cao, pomimo tylu tak rónych wtków i konotacji. Odnosimy wraenie, e kompozycj rzdzi magia.
Rosslyn jest idealn kaplic witego Graala, a idea mistycznych poszukiwa jest wszechobecna w jej wystroju. Rycerze templariusze byli Stranikami Rodziny Graala, a tarcza St Clair ma obkowany czarny krzy na srebrnym polu, co znaczy, e ten, kto j nosi, jest rycerzem Graala. Nazwa „SaintClair" pochodzi od aciskiego Sanctus Clarus (Ziemia wita). Jak widzielimy wczeniej, ezoteryczny kobiecy symbol V reprezentuje Kielich ycia, podczas gdy jego mski odpowiednik Ë symbolizuje Ostrze mskoci. Poczone jeden nad drugim (X) wskazuj Jedno, a ich karbowane lub obkowane linie oznaczaj Pokolenie. Std te obkowany (engrailed) krzy wskazuje wite Pokolenie.
obkowany krzy St Clair
W symbolice Graala dziedzictwo Mesjasza jest oznaczone eskim Kielichem, któremu towarzyszy mskie Ostrze. W Rosslyn i w innych miejscach w Szkocji rzebienia na murach i grobowce rycerzy Graala nosz podwójny emblemat. Ma on posta Kielicha na wysokiej nóce z czark skierowan ku górze. Znak róokrzyowców obecny w czarce (pod postaci fleur-de-lys) wskazuje, e vas-uterus zawiera krew Jezusa. Obok figuruje Ostrze w postaci miecza.
KAMIE PRZEZNACZENIA
Rycerze Graaa i templariusze nie tylko byli Stranikami Sangrala Stewartów w Szkocji, ale stali si te opiekunami Kamienia Przeznaczenia (Kamienia ze Scone). Ten najwitszy ze szkockich skarbów sprowadzi do Szkocji z Irlandii Fergus Mór mac Erk, pierwszy król Dariadii (V wiek), a do Irlandii dotar z Judei okoo 586 r. p.n.e. wita relikwia podobno jest Kamieniem Przymierza znanym jako „poduszka Jakuba" (Rdz 28, 18-20), na której w Betel Jakub zoy gow i ujrza drabin sigajc do nieba. We nie Bóg obieca Jakubowi, e jego nasienie wyda licznych królów - którzy z czasem utworz lini idc do Dawida.
Miecz i Kielich witego Graala
Gdy ydzi byli przeladowani przez Nabuchodonozora, wadc Babilonii, Mataniasz, syn króla Jozjasza (i nastpca Dawida w bezporedniej linii) zosta królem Judei. W 589 r. wstpi na tron pod imieniem Sedecjasza. Dwa lata póniej Jerozolima pada pod naporem wojsk Nabuchodonozora, a Sedecjasza zabrano do Babilonu i olepiono (Jr 39, 6-7; 52 10-11). Jego synów zamordowano, ale córka Tamar przedostaa si do Irlandii (przez Egipt i Hiszpani) przy pomocy proroka Jeremiasza. Sprowadzi on te namaszczony Kamie Przymierza, który sta si znany jako Lia Fail (Kamie Przeznaczenia)10. Po acinie nazwano go Saxum Fatale.
Ksiniczka Tamar (Teamhair) daa imi Tarze, siedzibie najwyszych królów Irlandii, i wysza za m za Ard Ri (najwyszego króla) Eochaida, przodka Ugaina Mar (Ugaina Wielkiego). W cigu tysica lat potomkowie Eochaida byli koronowani przed witym Kamieniem. Spucizna irlandzka nastpnie przeniosa si do Szkocji, gdzie relikwia Judei staa si znakiem królów Dariadii. Król Kenneth I MacAlpin (844-859) przeniós Kamie do opactwa Scone, gdy zczy Szkotów i Piktów. Od czasów króla Sedecjusza do czasów Williama Lwa (zm. 1214) przed Kamieniem Przeznaczenia odbyo si blisko sto koronacji.
Ogosiwszy si w 1296 roku najwyszym wadc Szkocji Edward I ukrad kamie bdcy w jego mniemaniu Kamieniem Przeznaczenia. Faktycznie zabra blok piaskowca z drzwi klasztoru, który od tamtej pory spoczywa pod tronem koronacyjnym w opactwie westminsterskim. Blok ma wymiary 66 x 28 cm i way okoo 152 kg. Królewska piecz dawnych Szkotów wiadczy o innych rozmiarach gazu koronacyjnego. Blok w Westminster nie moe wic by witym Kamieniem Przeznaczenia - to nic wicej jak tylko zabytek redniowiecznej murarki z czasów króla Edwarda I. Prawdziwy Kamie Przeznaczenia jest pono mniejszy, zaokrglony przez natur i ma to by czarny bazalt pokryty inskrypcjami, a nie rcznie ciosany piaskowiec. Zosta ukryty przez cysterskiego opata Scone w 1296 r. i od tamtej pory spoczywa w nieznanym miejscu. Kolumbaska tradycja powiada, e ukrywajc Kamie opat przepowiedzia, i pewnego dnia „Micha" otrzyma z powrotem swoje dziedzictwo. Naley z uwag odnotowa, i znak X, tak znienawidzony przez Koció rzymski11, by identyfikowany od czasów starotestamentowych z archanioem Michaem (Melchizedekiem)12. Spadek w. Michaa to kapaska dynastia sadokitów13 - majca znaczcy udzia w kontynuacji linii Mesjasza14. Zwizek w. Andrzeja z saltire jest spraw póniejsz.
Nic dziwnego, e szkockie wadze nigdy nie usioway odzyska faszywego kamienia z Anglii. Nawet Robert Bruce I odmówi przyjcia go w traktacie z Northampton w 1328 r. A gdy pewni modzi Szkoci na Boe Narodzenie 1950 r. wyjli kamie z Westminsteru i przewieli przez granic, niezwocznie zwrócono go do Londynu bez adnych sprzeciwów. W zwizku z prawdziwym Kamieniem wielebny J. MacKay Nimmo z kocioa Sw. Kolumby w Dundee stwierdzi: „Gdy Szkocja odzyska samorzdno, Kamie powróci... Do tej pory bdziemy strzegli tego staroytnego symbolu naszej narodowej tosamoci"15.
JOANNA D'ARC
Na pocztku XV w., gdy budowano kaplic Rosslyn, Wielkim Sternikiem Zakonu Syjonu by Rene z Andegawenii (Rene d'Anjou ur. 1408 r.). Rene by równie hrabi Bar, Prowansji, Piemontu i Guise, a take diukiem Kalabrii, Anjou i Lotaryngii. By tytularnym królem Jerozolimy jako potomek domu Lotaryngii Gotfryda z Bouillon. Jako Sternik zosta zastpiony przez córk, Jolant, która bya protektork Sandro Botticellego i Leonarda da Vinci. Inna córka Rene to Magorzata, ona króla Anglii, Henryka VI.
Wanie od Rene z Andegawenii pochodzi znany krzy lotaryski. Ten krzy - z dwiema poziomymi poprzeczkami - sta si trwaym symbolem wolnej Francji i emblematem francuskiego ruchu oporu podczas II wojny wiatowej. Wród najbardziej cennych przedmiotów nalecych do Rene by wspaniay egipski puchar z czerwonego krysztau, otrzymany z Marsylii. Podobno suy podczas zalubin Jezusa i Marii Magdaleny w Kanie i mia napis:
Ten, kto pocignie tgo, ujrzy Boga. Ten, kto wypije do dna jednym haustem, ujrzy Boga i Magdalen16.
Literackie dzieo Rene z Andegawenii, zatytuowane Battles and the Order of Knighthood, and the Government of Princes, istnieje dzisiaj w przekadzie z Manuskryptu Rosslyn-Hay w bibliotece lorda Williama Sinclaira. Jest to najwczeniejszy ocalay przykad szkockiej prozy. Oprawiona w skór i db okadka ma napis Jhesus - Maria - Johannes (Jezus - Maria - Jan). Podobny napis jest na opactwie Melrose: Jhesus - Mari - Sweet Sanct John17 (Jezus - Maria - sodki wity Jan).
witego Jana („ukochanego ucznia" Jezusa) czcili rycerze Graala i templariusze. By inspiracj dla joannitów i póniejszego Stowarzyszenia Ambulatoryjnego w. Jana. Jest znaczce, e Ewangelia wedug w. Jana (skompilowana ok. 37 r.) nie wspomina w ogóle o narodzeniu z dziewicy, a jedynie o pochodzeniu Jezusa z rodu Dawida. Co waniejsze, jako jedyna w Nowym Testamencie, opisuje znaczce pod wzgldem historycznym wesele w Kanie (J 2, 1-12). Manuskrypt z Rosslyn oznacza Jana symbolem gnostyckiego wa i emblematem Graala.
Wród poddanych Rene z Andegawenii bya sawna Dziewica z Orleanu, Joanna d'Arc. Urodzona w 1412 r. bya córk wieniaka z Domrmy w ksistwie Bar. Rok póniej Henryk V zosta królem Anglii. Zapewne najbardziej optany dz wadzy ze wszystkich angielskich monarchów Henryk by opisywany przez swoich dworzan jako zimny, pozbawiony serca podegacz wojenny - chocia historyczna propaganda od jego czasów upia na nim paszcz patriotycznego bohatera. W czasie jego wstpienia na tron wojna Plantagenetów przeciwko Francji osaba, ale Henryk zdecydowa si ponownie podnie pretensje Edwarda III do królestwa Francji (matka Edwarda bya córk Filipa IV).
Henryk V z dwoma tysicami zbrojnych i szecioma tysicami uczników przetoczy si przez Normandi i Rouen, pograjc w 1415 r. Francuzów pod Azincourt. Na podstawie traktatu z Troyes proklamowano go regentem Francji. Z poparciem zdradzieckiej francuskiej królowej Isabau Henryk oeni si z córk francuskiego króla, Katarzyn Valois, podj dziaania majce na celu usunicie z drogi jej brata, Delfina, onatego z siostr Rene Andegaweskiego, Mari. Henryk V zmar dwa lata póniej. Umar równie król Francji, Karol VI. W Anglii nastpc tronu by nieletni syn Henryka, którego wujowie - diukowie Bedford i Gloucester - stali si zarzdcami Francji. Lud francuski by przeciwny angielskim wadcom. W takich oto okolicznociach pojawia si natchniona Joanna d'Arc. W 1429 r. przybya do fortecy Vaucouleurs, w pobliu Domrmy, owiadczajc, e wici kazali jej oblega Anglików w Orleanie.
Siedemnastoletnia Joanna wyruszya z królewskiego dworu w Chi-non. Towarzyszy jej szwagier Delfina, Rene Andegaweski. W Chinon nad Loar ogosia, e jej bosk misj jest uratowa Francj od najedców. Pocztkowo dwór nie chcia wspiera wojskowych ambicji Joanny, ale zyskaa ona poparcie Jolanty Aragoskiej, teciowej Delfina i matki Rene. Joannie powierzono dowództwo nad siedmioma tysicami onierzy, w tym nad liczc si Szkock Gwardi Królewsk, Gendarmes Ecossais, najbitniejszymi wówczas rycerzami. Z Rene u boku Joanna oraz jej oddziay przeamay obron Orleanu i pokonay angielski garnizon. W cigu kilku tygodni dolina Loary powrócia we francuskie rce i 17 sierpnia 1429 roku Karol Delfin zosta koronowany w katedrze w Reims przez arcybiskupa Reagnaulta z Chartres.
Niecay rok po sukcesie Dziewica Orleaska zostaa pojmana podczas oblenia Parya. Diuk Bedford postara si, aby sdzi j Pierre Cauchon, biskup Beauvais. Ten skaza Joann na doywotnie wizienie o chlebie i wodzie. Gdy odmówia oddania si swoim oprawcom, biskup ogosi j czarownic i heretyczk i skaza na spalenie ywcem na stosie na targu w Rouen 30 maja 1431 roku.
Kiedy Delfin by koronowany w Reims, dzielna pasterka z Lotaryngii staa obok nowego króla ze sztandarem. Byy na nim imiona Jhesus - Maria, te same, co w kaplicy Glastonbury (Jezus - Maria)18, jak i powtarzajce si (wraz z imieniem w. Jana) w Manuskrypcie Rosslyn-Hay (Jhesus - Maria) i wyryte w opactwie Melrose (Jhesus - Mari) - imiona, które odnosz si do zalubin w Kanie i wiecznego rodowodu witego Graala.
18
HEREZJA I INKWIZYCJA
MOT NA CZAROWNICE
Po przeladowaniach templariuszy i ich sojuszników wite Oficjum, katolicka inkwizycja, kontynuowaa dziaalno gównie we Francji i Woszech. Nominowani przez papiea inkwizytorzy wywodzili si gównie z dwóch zakonów: franciszkanie - szare habity i dominikanie - czarne habity. Mieli znaczn wadz, a okruciestwo sprawio, e zyskali ponur saw. Na podstawie papieskiego rozkazu mogli od 1252 r. stosowa tortury. Wszystkie procesy toczyy si tajnie. Ofiary, które przyznay si do herezji, wiziono i palono; wobec tych, którzy nie przyznali si do winy, orzekano dokadnie tak sam kar za nieposuszestwo.
Na pocztku XV wieku inkwizycja zaniechaa stosowania przeladowa na wielk skal, ale nowego impetu nabraa w Hiszpanii po 1480 r., gdzie skierowaa swój gniew gównie przeciwko ydom i muzumanom. Wielkim inkwizytorem by brutalny Tomasz Torquemada, spowiednik Ferdynanda II i królowej Izabelli. Hiszpaska inkwizycja pilnie tropia równie innych apostatów. Podjte w Hiszpanii wysiki na rzecz ich wyeliminowania miay trwa ponad dwiecie lat - z czasem podobne dziaania prowadzono nie tylko w Hiszpanii, ale w caej chrzecijaskiej Europie. Niczego nie podejrzewajce ofiary zostay przez inkwizytorów opisane jako najbardziej diaboliczne heretyczki spiskujce przeciwko Kocioowi rzymskiemu.
W 1484 r. dwaj dominikanie, Heinrich Kramer i James Sprenger opublikowali ksig pt. Malleus Maleficarum (Mot na czarownice). W dziele tym - niewtpliwie pobudzajcym wyobrani - przedstawiono szczegóowo najohydniejsze zagroenie, jakie pojawio si ze strony tych, którzy oddawali si praktykom czarnej magii. Ksika bya tak sugestywna i przekonywajca, e dwa lata póniej papie Innocenty III wyda bull, nakazujc starcie z powierzchni ziemi tej blunierczej sekty1. A do tego momentu wiejski kult nazywany czarnoksistwem naprawd nie zagraa nikomu; opiera si gównie na pogaskim rytuale i rytach podnoci. Skaday si na pozostaoci prymitywnych wierze w bosk moc si natury, skupionych przede wszystkim w Panu - zoliwym arkadyjskim boku pasterzy. Pana tradycyjnie przedstawiano z kopytkami, uszami i rókami koza. Ale autorzy przeomowego dziea - czujni dominikanie - mieli inne wyobraenie grajcego na piszczace „Rogatego". Tak spotwornili jego wizerunek, e uznano go za odpowiednika samego diaba. Bracia zakonni przywoali nakazujcy ustp z Ksigi Wyjcia (22, 18-19):
Czarownicy nie zostawisz przy yciu. Kto spókuje ze zwierzciem, poniesie mier.
„Twórcza" interpretacja dominikanów doprowadzia do bdnego odczytania tekstu, wskutek czego potpili oni wyznawczynie Pana najpierw jako czarownice, a nastpnie te, które bior udzia w roz-pasanych hulankach z „wiadomym" zwierzciem. Wszyscy inkwizytorzy byli mczyznami, ustalono wic, e czaraoksistwo moe dotyczy tylko kobiet - istot nienasyconych i rozwizych!
Angielskie sowo witch (czarownica, wiedma) pochodzi od staroytnej formy willow (wierzba), z której zapewne bierze si withy, wicker (ozina, wiklina) i niewtpliwie wicked (grzeszny). Wierzba bya drzewem „potrójnej bogini ksiyca" (panny, kobiety i jdzy). Witchers (czciciele wierzby) mieli posiada nadnaturalne zdolnoci wróenia (co obrazowo opisa w Makbecie Szekspir). Koció móg zatem do grupy „czarownic" zaliczy wszelkiego rodzaju wróki i wróce Cyganki. Definicja czarownicy wedug inkwizji bya tak pojemna, e o uprawianie czarnej magii mona byo - zgodnie z jej liter - podejrzewa kadego, kto nie odpowiada dokadnie ortodoksyjnemu dogmatowi.
Walka z czarnoksistwem bya bardzo wygodn metod walki z przeciwnikami wadz i Kocioa. Zamiast trudnych i skomplikowanych procesów kryminalnych czy politycznych stosowano wobec niewygodnych ludzi or inkwizycji. Oskarenia o czarnoksistwo czsto uywano, aby omin rozpraw sdow. Poza tym polowania na czarownice stosowano take jako metod podporzdkowania bezbronnych wieniaków. Nieszczsne ofiary wieszano, topiono lub palono ywcem po oskareniu o skadanie hodu diabu podczas nocnych orgii i oddawanie si zym duchom. Osoby z klas uprzywilejowanych, które miay prawdziwe umiejtnoci ezoteryczne i wiedz hermetyczn, byy zmuszone do prowadzenia dziaalnoci w ukryciu - w loach lub tajnych sprzysieniach.
BUNT PROTESTANTÓW
W czasie, gdy inkwizycja kada podwaliny swej dziaalnoci, pewien dominikaski mnich, Johann Tetzel, stworzy instytucjonalne ramy lukratywnego projektu majcego napeni watykaski skarbiec. Chodzio o odpuszczenie grzechów. Na ogó pokut za grzechy byy posty, modlitwy róacowe czy inne szczere akty skruchy. Fortel Tetzela polega na zastpieniu tych tradycyjnych kar odpustami - formalnymi deklaracjami gwarantowanego odpuszczenia grzechów, dostpnego za pienidze (o czym wspomnia Geoffrey Chaucer w Opowieciach kanterberyjskich napisanych pod koniec ósmej dekady XIV wieku). Za aprobat papiea sprzeda odpustów staa si wkrótce ródem znacznych dochodów Kocioa.
Przez wieki ortodoksyjny kler i klasztorne zakony cierpiay wskutek posuni chciwej, coraz bardziej skorumpowanej hierarchii. Niemniej jednak przez cay ten czas znosili kolejne watykaskie nakazy i lojalnie je wykonywali - ale handlowanie zbawieniem chrzecijaskim za pienidze okazao si ponad siy czci z nich. Otwarcie sprzeciwiono si tej praktyce. W padzierniku 1517 r. augustiaski mnich i wykadowca teologii na uniwersytecie wirtemberskim, w Niemczech, przybi swój protest do drzwi lokalnego kocioa. By to formalny wyraz sprzeciwu; zapocztkowa on podzia Kocioa Zachodu. Gdy augustianin otrzyma papiesk reprymend, spali j publicznie - i zosta ekskomunikowany. Nazywa si Marcin Luter, a jego protestujcych braci nazwano „protestantami".
Wysiki Lutra naTzecz zreformowania jednej z kocielnych praktyk stay si w efekcie bodcem o wiele szerszego ruchu reformatorskiego. W wyniku podziaów powstaa alternatywna spoeczno chrzecijaska poza kontrol Watykanu. W Anglii najbardziej znaczc konsekwencj reformy byo formalne odrzucenie wadzy papiea i wyniesienie na urzd zarzdcy Kocioa angielskiego Tudora, króla Henryka VIII. W nastpstwie tego kroku powsta niezaleny Koció anglikaski pod zwierzchnictwem królowej Elbiety I, ekskomunikowany przez Rzym w 1560 r. Wyamanie si Szkocji spod wadzy papiea nastpio w 1560 r., pod wpywem protestanckiego reformatora, Johna Knoxa. Protest Marcina Lutra zyska poparcie w pewnych bardzo wpywowych krgach, gdy Rzym mia wrogów zajmujcych wysokie stanowiska. Do najznaczniejszych poród nich zaliczali si rycerze templariusze i podziemne hermetyczne spoecznoci, których ezoteryczne umiejtnoci potpia katolicka inkwizycja. Wystpienie Marcina Lutra byo jakby sygnaem dla ju istniejcego ruchu, zamierzajcego zrzuci sztywn midzynarodow dominacj papiea.
Protestancki rozam z Rzymem poparo rodowisko demokratycznych wolnomylicieli, którego najdoskonalszym ucielenieniem byo brytyjskie Towarzystwo Królewskie. Dziki jego wysikom nastpio prawdziwe kulturalne i intelektualne odrodzenie. W istocie przesanie schykowego renesansu w latach 1500-1520 stworzyo idealne warunki Lutrowi, który móg stawi czoo uprawiajcym polityk biskupom. By to wiek indywidualnoci i ludzkiej godnoci; wiek, w którym Leonardo da Vinci, Rafael i Micha Anio rozwinli sztuk klasyczn do najdoskonalszej postaci; wiek, w którym ywotna, wywodzca si jeszcze z pogaskich róde nauka zyskaa nowy wymiar, nowe prdy pojawiy si w architekturze i sztukach piknych. Reformacja przede wszystkim zadaa cios aspiracjom tych, którzy zamierzali odtworzy najwysz wadz imperialnego Rzymu.
Od kiedy Koció katolicki odsun w VIII wieku Merowingów, dy z wyrachowaniem do wskrzeszenia dawnej chway, wykorzystujc w swych hegemonistycznych celach pomysowy wynalazek, jakim byo wite Cesarstwo Rzymskie. Ale protestantyzm przekreli te rachuby. Narody Europy spolaryzoway si i podzieliy. Na przykad Niemcy rozpady si na protestanck pónoc i rzymskokatolickie poudnie. W rezultacie hiszpaska inkwizycja cigajca ydów i muzumanów otrzymaa nowe zadanie przeladowania protestantów. Pocztkowo byli tropieni gównie w Niderlandach, ale w 1542 r. papie Pawe II stworzy oficjaln rzymsk inkwizycj, która miaa za cel zwalczanie wszystkich protestantów. Nic dziwnego, e ci signli po bro.
Potni katoliccy Habsburgowie, rzdzcy Hiszpani i Cesarstwem, przyjli gówny impet protestanckiego odwetu. Dowiadczyli skutków niszczcego uderzenia, gdy w 1588 r. wiatry zatopiy hiszpask armad Filipa II. Dodatkowo nkaa ich od 1568 r. dugotrwaa rebelia protestancka w Niderlandach i wojna trzydziestoletnia w Niemczech od 1618 r. - konflikt rozpoczty buntem czeskich protestantów przeciwko Habsburgom rzdzcych z Austrii. Czesi zaproponowali koron Fryderykowi V, elektorowi Palatynatu Reskiego, bratankowi przywódcy francuskich hugenotów, Henrykowi de la Tour z Owernii, diukowi Bouillon. Gdy Fryderyk przyj zaszczyt oferowany przez Czechów, papie i wite Cesarstwo Rzymskie zawrzeli gniewem - rozpocza si dugotrwaa wojna. Po czeskiej stronie stana Szwecja wraz z protestantami francuskimi i niemieckimi. Z czasem terytoria cesarskie powanie si uszczupliy - do tego stopnia, e cesarz jedynie nominalnie sprawowa wadz nad niemieckimi pastewkami.
W 1562 r., niedugo po wojnie z Niemcami, francuscy protestanci (hugenoci) powstali przeciwko wasnej katolickiej monarchii. W zasadzie zwolennicy reformatora Jana Kalwina, hugenoci, zyskali swoje miano w wyniku francuskiego znieksztacenia sowa eidgenosse, znaczcego konfederacja w szwajcarskiej niemczynie. Francuska wojna domowa (trwajca do 1598 r.) zyskaa miano „wojen religijnych". Rzdzi wtedy dom Walezjuszów, ale regentk Francji bya Florentyna Katarzyna Medycejska, bratanica papiea Klemensa VII, gównie odpowiedzialna za haniebn masakr w dniu w. Bartomieja, 24 sierpnia 1572 r. Owego fatalnego dnia zamordowano w Paryu ponad trzy tysice hugenotów, a dwanacie tysicy innych zabito w caej Francji. Wyranie uradowao to papiea Grzegorza XIII, który przesa osobiste gratulacje na francuski dwór!
W czasie wojen religijnych znaczc rol odgrywaa francuska arystokratyczna rodzina Gwizjuszów (de Guise). Gwizjusze byli przywódcami katolickiej witej ligi, jednak nie uwaali si za przyjació Walezjuszy, a nawet podawali w wtpliwo ich prawo do sukcesji, sami do niej pretendujc, jako e za porednictwem domu Lotaryngii2 pochodzili od cesarza Karola Wielkiego. Stawiao to w niezrcznej sytuacji szkockie oddziay we Francji, które po zwycistwie Joanny d'Arc pod Orleanem przez jaki czas tworzyy elitarn ochron domu Walezjuszy. Gwardia Szkocka, Compagnie Gendarmes Ecossais, nie miaa religijnych obowizków wobec katolików ani protestantów, ale czua si zobowizana do suby Walezjuszom z powodu formalnego wcielenia w szeregi francuskie3. Trudna sytuacja Szkotów wynikaa z faktu, e król Jakub V Stewart by onaty z Mari de Guise i ówczesna królowa Szkocji, Maria, by owocem tego zwizku. Ale Maria w 1558 r. wysza za m za najstarszego syna Katarzyny Medycejskiej, Delfina Francji. I tak nieszczni szkoccy onierze znaleli si w rodku konfliktu - honor zobowizywa ich do wspierania domu Walezjuszy przeciwko Gwizjuszom, chocia poprzednio prowadzili armi brata Marii de Guise, Franciszka, zamierzajcego odzyska Calais z rk angielskich w 1558 r. Jako stra przyboczna Walezjuszy byli równie tradycyjnymi poplecznikami senioralnego domu Lotaryngii, nalecego do Gwizjuszy.
Problem ten rozwiza si sam, gdy dynastia Walezjuszy przestaa sprawowa wadz. Z rokiem 1589 Francj zacz rzdzi dom Burbonów, od którego gwardia szkocka nie bya formalnie uzaleniona.
Od czasów królów Franków administratorzy papiescy potrafili usun kad potn instytucj, która zagraaa rozwijajcemu si witemu Cesarstwu Rzymskiemu. Tymczasem zupenie nieoczekiwanie Watykan musia stawi czoo zreformowanemu i ogólnie bardziej akceptowanemu wizerunkowi samego Kocioa, a wic niezalenemu Kocioowi chrzecijaskiemu. Co wicej, ten opozycyjny ruch zyska poparcie tych ofiar przeladowa i gosicieli domniemanych herezji, których Watykan uwaa za ostatecznie pokonanych. W nowym owieconym wieku rozumu protestanci wyonili si zjednoczeni pod sztandarem Czerwonego (Róanego) Krzya - emblematu obecnego nawet na osobistej pieczci Marcina Lutra.
Róokrzyowcy (jak ich nazywano) gosili wolno, braterstwo i równo, byli przeciwni tyraskiemu uciskowi. Z czasem mieli si sta pomocni zarówno amerykaskiej, jak i francuskiej rewolucji. Po reformacji Zakon Róokrzyowców doprowadzi do powstania nowego, wiadomego duchowo rodowiska. Ludzie odkryli, e apostolska historia rzymskich biskupów jest zwykym faszerstwem i Koció celowo znieksztaci fakty z ycia Jezusa. Róokrzyowcy (jak przed nimi katarzy i templariusze) mieli dostp do staroytnej wiedzy, bliszej prawdy ni wszelkie teorie goszone przez Rzym.
Rzym wysun przeciw ich wakim zarzutom sprawdzone ju oskarenia o herezj. Kademu, kto sprzeciwia si katolickiej doktrynie, groono uyciem siy. Musiano wymyli nowe pomówienia, a ich kaliber musia by znacznie powaniejszy ni zwyke oskarenie o herezj, które wystarczao w przeszoci. Std te przeciwników katolicyzmu, kimkolwiek byli, nazywano „czcicielami diaba". Inkwizycja, wykorzystujc zasuony Mot na czarownice, uderzya w wyimaginowany spisek kierowany przez czarowników i wiedmy. Poniewa nikt tak naprawd nie wiedzia, kim byy te „czarownice", wymylono szereg niedorzecznych i tragicznych prób i sdów, które miay uatwi pozbycie si ich z ziemskiego padou. Tymczasem sekta purytanów zwizaa si politycznie z rzymsk strategi, przeprowadzajc wasne polowania na czarownice w Anglii i Ameryce. Przez blisko 250 lat wadni przedstawiciele poszukiwaczy czarownic zamordowali okoo miliona niewinnych mczyzn, kobiet i dzieci.
ZAKON RÓOKRZYOWCÓW
W latach 1624 i 1625 w Niemczech ukazay si dwa traktaty znane jako Manifesty róokrzyowców. Byy to Fama Fraternitatis (Sawa bractwa) i Confessio Fraternitatis (Spowied bractwa). Po nich w 1616 r. pojawi si zwizany z nimi romans, zatytuowany The Chemical Wedding (Chemiczne wesele), pióra luteraskiego pastora, Jana Walentyna Andrei, wysokiego urzdnika Zakonu Naszej Pani z Syjonu. Te publikacje wyznaczaj nowy wiek owiecenia i hermetycznego wyzwolenia, podczas którego pewne tajemnice, majce uniwersalne znaczenie, wydobyto z ukrycia i ujawniono. W chwili pojawienia si te przepowiednie miay posta alegorii, ale kilka dekad póniej stuartowskie Towarzystwo Królewskie potwierdzio ich suszno. Pisma skupiay si na podróach i naukach tajemniczej postaci imieniem Krystian Rosenkreutz - czonku Bractwa Róanego Krzya. Jego miano wyranie wskazywao na róokrzyowców, a strój by identyczny z odzieniem templariuszy.
Akcja The Chemical Wedding ma miejsce w magicznym Zamku Panny Modej i Pana Modego - paacu penego wizerunków lwa i dworzan bdcych uczniami Platona. W otoczeniu godnym romansu o Graalu Dziewica Latarnik doglda, by wszyscy zostali zwaeni na szalach wagi, podczas gdy zegar mówi o ruchach niebios, a Zote Runo syci oczy goci. Wszdzie rozlegaj si dwiki skrzypiec i trbek i wszystko spowija atmosfera rycerskoci, podczas gdy czonkowie witych Zakonów siedz u szczytu stou. Poniej zamku stoi tajemniczy grobowiec pokryty dziwnymi napisami, a w porcie czeka dwanacie okrtów Zotego Kamienia, z których kady ma bander z innym znakiem zodiaku. Podczas tego przyjcia odbywa si niesychane przedstawienie - odgrywana jest porywajca opowie o bezimiennej ksiniczce, która zostaa wyrzucona na brzeg w drewnianej skrzyni, ksiniczka wychodzi za m za ksicia o równie niejasnym pochodzeniu, dziki czemu odradza si królewskie dziedzictwo zagarnite przez uzurpatorów.
Kiedy porówna si The Chemical Wedding z dwiema wczeniejszymi publikacjami, wszystko jednoznacznie nabiera sensu w wietle historii Graala. Dlatego te Koció niezwocznie potpi z ca moc Manifesty. Akcj opisywanych zdarze umieszczono w miejscu mitycznym, ale dla zilustrowania sceny z udziaem róokrzyowców wykorzystano realny zamek, Heidelberg, miejsce zamieszkania Lwa Palatynatu - to dom rodzinny ksicia Fryderyka Reskiego i jego ony, ksiniczki Elbiety Stuart, córki króla Szkotów Jakuba VI (angielskiego Jakuba I).
Bractwo Zakonu Róanego Krzya miao staroytn histori, sigajc egipskiej szkoy misteriów faraona Tutmozisa III (ok. 1468-1436 p.n.e.)4. Staroytne nauki (przedstawione w Mdroci Lameka i na Tabliczce Hermesa) rozwinli Pitagoras i Platon. Póniej dotary one do Judei przez egipski zakon ascetycznych terapeutów, który przebywa w Kumran przed Chrystusem. Z terapeutami zwizani byli magowie z Zachodniego Menasseh, których gow by gnostyczny przywódca Szymon (Mag) Zelota, wieczny sprzymierzeniec Marii Magdaleny, majcej godno jego Siostry. Samartyscy magowie, których przedstawiciele stawili si podczas narodzin Chrystusa, to stowarzyszenie zaoone w 44 roku p.n.e. przez Menachema, esse-czyka z diaspory i dziadka Marii Magdaleny. Menachem pochodzi z kapaskiego rodu Hasmoneuszy - rodziny Judy Machabeusza, który jest wielce czczony w legendzie arturiaskiej i mdroci Graala, jak widzielimy w opowieci o Gawainie.
„Ukochany ucze" Jan Marek (patron Ewangelii wedug w. Jana, znany równie jako Bartomiej) by uzdrowicielem, zwizanym z egipskimi terapeutami. To dlatego Jan sta si uwielbianym witym rycerzy joannitów z Jerozolimy. Janowi Markowi Jezus na krzyu powierzy opiek nad swoj matk; „I od owej godziny wzi j ów ucze do siebie" (J, 19, 27). Tumaczenie „wzi j do siebie" czy spotykane w innych wersjach „wzi j do swojego domu", naley uzna za bdne. Zwrómy uwag na to, e sowo dom (zwykle zapisywane kursyw) nie jest uyte w oryginalnej wersji Ewangelii. Jan zosta wyznaczony na paranymphosa (osobistego sucego) Marii. Zabra j do siebie to znaczy do sióstr terapeutek.
Symbolem terapeutycznych uzdrowicieli by w - taki sam, jaki jest pokazany (wraz z emblematem Graala, Róanym Krzyem) w manuskrypcie z Rosslyn-Hay Rene z Andegawenii i oznaczajcy w. Jana. Gnostyczny w mdroci jest czci kaduceusza5, insygnium Brytyjskiego Towarzystwa Medycznego. Jan z racji wyjtkowej bliskoci z rodzin Jezusa by w stanie poj prawdziwe znaczenie witego wesela w Kanie. Królewska dynastia, z której pochodzi Jezus, miaa wielkie znaczenie, ale nie mniejsz wag miao i hasmoneaskie królewskie pochodzenie Marii Magdaleny. Ona bya prawdziw Notre Dame des Croix (Nasz Pani Krzya), nosicielk mesjaskiego naczynia, Pani wiata i to w jej Kielichu zawsze znajdywany jest Róany Krzy Sangrala.
Wród znaczcych wielkich mistrzów róokrzyowców by woski poeta i filozof, Dante Alighieri, autor Boskiej komedii, napisanej ok. 1307 r.6 Jednym z najpilniejszych uczniów Dantego by Krzysztof Kolumb, który, korzystajc z ask dworu hiszpaskiego, znajdowa si te pod patronatem Leonarda da Vinci, czonka Zakonu Póksiyca Rene z Andegawenii (kontynuacji wczeniejszego zakonu, zaoonego przez Ludwika IX). Innym liczcym si wielkiem mistrzem by Johne Dee, astrolog, matematyk, szpieg i osobisty doradca królowej Elbiety I. Równie prawnik, filozof i pisarz, sir Franciszek Bacon, wicehrabia St Albans, by na pocztku XVII wieku wielkim mistrzem. Za panowania Jakuba VI (I) Stuarta Bacon zosta prokuratorem generalnym i lordem kanclerzem. Z powodu dziaajcej wci katolickiej inkwizycji by wielce zaniepokojony perspektyw masowego hiszpaskiego osadnictwa w Ameryce - dlatego zaangaowa si szczególnie w brytyjsk transatlantyck kolonizacj, w tym sawn podró Mayflower w 1620 r. Wród towarzyszy róokrzyowców Bacona bya sawny oksfordzki fizyk i filozof teolog Robert Fludd, który wspomaga prace nad angielskim tumaczeniem Biblii (autoryzowanej wersji króla Jakuba).
Za Stuartów róokrzyowcy byli nierozcznie zwizani z pierwszymi wolnomularzami i Towarzystwem Królewskim. Std te tacy akademicy jak Robert Boyle i Christopher Wren zajmowali najwaniejsze pozycje w Zakonie Róanego Krzya. Cele i ambicje zakonu byy jasne i oczywiste - zastosowanie bada i staroytnej nauki, numerologii i kosmicznego prawa. Róokrzyowcy równie gosili ideay egipskich terapeutów, popierajc midzynarodow pomoc lekarsk wród biedoty. Nie jest bynajmniej przypadkiem, e wspóczesna najbardziej wpywowa agencja na polu niesienia nagej pomocy na arenie midzynarodowej (utworzona na mocy konwencji genewskiej z 1864 r.) jest rozpoznawana dziki znakowi czerwonego krzya.
Do czasów króla Karola I zakon róokrzyowców zakorzeni si w wielu krajach - Brytanii, Francji, Niemczech i Holandii. Przez jaki czas zakon prowadzi dziaalno przynoszc znakomite rezultaty, nie dosigay go potpiajce dekrety papieskie sane z Watykanu. Jednake przeciwko postpowi, przeciwko braterstwu uczonych powsta nowy nieprzyjaciel, którego niszczycielskie przedsiwzicia miay powstrzyma rozwój duchowy i techniczny na przestrzeni wielu, wielu lat. Na scen wkroczyli purytanie.
Jest smutn prawidowoci, e gdy zdawi si dziaania jednego jadowitego reimu, natychmiast w lad za nim rodzi si inny o równie szkodliwym charakterze. Tak byo, gdy Koció angielski Henryka VIII oddzieli si od Rzymu. Henrykowi niewiele czasu zabrao zamknicie klasztorów i sprzedanie ich ziem warstwie kupieckiej - ale o wyksztaconych angielskich mnichach nie da si powiedzie, by wizao ich jakie autentyczne pokrewiestwo z biskupami Kocioa katolickiego. Tymczasem Elbieta I tworzc protestancki Koció anglikaski niezwocznie narzucia swoj absolutn wadz katolikom irlandzkim. Sprzedaa Ulster londyskim gildiom i kupcy postawili Irlandczyków przed wyborem - suba Anglikom albo opuszczenie rodzinnego kraju.
Wbrew temu, co si czsto sugeruje, sam Henryk VIII nie zosta protestantem; prawd powiedziawszy, wyranie potpia w swoich pismach Marcina Lutra. Natomiast pozbawi papiea wadzy nad angielsk gazi Kocioa. Umoliwio to królowi rozwód z Katarzyn Aragosk (córk Ferdynanda i Izabelli, królów Hiszpanii). Uatwio mu to te dostp do bogactw i ziem Kocioa w Anglii. Gdy po jego mierci wadz przeja Rada Protestanckich Reformistów, lud nie by wcale tym uradowany - ale okaza jeszcze mniejszy zapa, gdy Maria Tudor wysza za Filipa Hiszpaskiego i przystpia do palenia na stosie angielskich protestantów. Krwawa Maria zmara, zanim doszo do wielkiej rewolty, a jej przyrodnia siostra, Elbieta, uspokoia wrzenie tworzc protestancki Koció anglikaski. Lkajc si, e Irlandia moe by hiszpask odskoczni dla inwazji na Angli, przypieszya swoje dziaania w tym kraju. Osigna dorane korzyci, za to smutne reperkusje agresji Elbiety odczuwane s do dzisiaj. Bez wzgldu na motywacje Henryka i Elbiety ich wysiki znacznie zwikszyy potg klasy kupieckiej, która zczya siy z holenderskimi protestantami, aby zniszczy midzynarodowe zakusy handlarzy hiszpaskich. Odpowiedzi króla Filipa II bya Wielka Armada, ale z tym argumentem skutecznie rozprawia si fatalna pogoda. Anglia wyonia si jako religijnie niepodlegy kraj, w którym Koció anglikaski pewnie dziery ster - ale wiele si zmienio, od czasu kiedy Marcin Luter przybi do drzwi kocioa swoje synne tezy. Mino sto lat, sytuacja bya zupenie inna.
Koció anglikaski ze swoj hierarchi okaza si tak samo nietolerancyjny wobec innych wyzna, jak i Koció rzymski. Do czasów Karola I (rzdzi w latach 1625-1649) sta si otwarcie wrogi wobec kadego, kto omieli si zakwestionowa jego dogmaty. Katolicy darzyli czci przynajmniej jaki ostatni lad kobiecoci w postaci uwielbienia dla matki Jezusa, Maryi. Protestanci natomiast odegnali si nawet od tej resztki pierwiastka kobiecego w religii. Jak na ironi powtórzya si historia templariuszy, gdy róokrzyowcy - naukowcy, astronomowie, matematycy, nawigatorzy i architekci - stali si ofiarami niechtnej im hierarchii protestanckiej. Anglikaski kler - podobnie jak wczeniej Koció rzymski - obwoa ich poganami, okultystami i heretykami. Dlatego upadek króla Karola I mia o wiele cilejszy zwizek z jego tolerancj religijn i zwizkami z tymi wielkimi mami zaawansowanej wiedzy ni Potrafi to przyzna ortodoksyjne podrczniki historii.
Jeli okultystyczni naukowcy z wyszych klas spoecznych byli Przeladowani przez wasny Koció narodowy, zostao mao nadziei dla praktyków starej wiedzy z niszych warstw - tych, których inkwizycja nazywaa czarnoksinikami i czarownicami. Czarownice yy w lku przed protestanckimi ekstremistami, tak jak yy w lku przed katolikami. A sekta protestancka, która najbardziej zbliya si do fanatyzmu inkwizycji, to wanie purytanie - odam wiernych, którzy sprzeciwili si anglikaskiej hierarchii, by osign wiksz religijn czysto (ang. purity). Purytanie byli skrajnie nietolerancyjnymi bigotami, pozbawionymi jakichkolwiek duchowych horyzontów. Byli zalepieni. Ich przywódca okaza si brutalnym despot, który swym fanatyzmem i okruciestwem przymi nawet Tomasza Tor-quemad. To wanie za protektoratu szalejcego Oliviera Cromwella, od 1649 r., Towarzystwo Królewskie byo zmuszone zej do podziemi jako Niewidzialne Kolegium. Dopiero po restauracji Stewartów w 1660 r. znów mogli zacz dziaa genialni róokrzyowcy, a król Karol II zosta patronem Towarzystwa:
19
DOM JEDNOROCÓW
UNIA DYNASTYCZNA
Szkocki królewski dom Stewartów powsta z maeskiej unii dziedzicznych nastpców Jezusa i jego brata Jakuba - Merowingów i celtyckich królów Brytanii. Stewartowie byli jedyn dynasti wywodzc si spod znaku Graala. Ich dom z dawien dawna zwano „domem jednoroców". Widzielimy ju, e w mdroci Graala Róg by ekwiwalentem Ostrza i oba symbole oznaczano mskim znakiem.
Wraz z dawidyjskim lwem Judy i franko-judaistycznym fleur-de-lys jednoroec desposynes wczono do królewskiego herbu Szkocji. Jednoroec mia odpowiada mskiemu Jezusowi i wiza si z przedstawieniem namaszczonego (mesjasza) w Psalmie 92 (10). Mistyczne zwierz zajmowao poczesne miejsce u albigensów (katarów), którzy zostali unicestwieni przez inkwizycj. W redniowiecznej legendzie jednoroec zawsze czy si z podnoci i uzdrawianiem, a renesansowe arrasy portretuj go, jak skada eb na onie Panny Modej. Jest w tym aluzja do staroytnego rytualnego tekstu o witym maestwie (Hieros Gamos): „Król z uniesion gow biey ku witemu onu"1, Jak pierwotnie napisano w poetyckim rycie starosumeryjskiej Mezopotamii - ziemi Noego i Abrahama.
Katarzy wierzyli, e tylko chrzecijaski róg jednoroca moe oczyci faszywe doktryny, pynce z rzymskiego Kocioa i z tego Powodu czsto pokazywano czczone stworzenie z rogiem zanurzonym ruczaju lub zdroju. Jednoroca nierzadko ukazywano w zamknitym 'grodzie - by uwiziony, ale bardzo ywotny. Siedem dywanów ciennych nazywanych Dama z jednorocem w Museum Cluny w Paryu pochodzi ze redniowiecznego Lyonu. Siedem flamandzkich paneli Polowanie na jednoroca w Metropolitan Museum w Nowym Jorku pochodzi z XVI-wiecznej Langwedocji i ukazuje jednoroca ciganego i przeladowanego. Pochwycony jest zoony na ofiar, ale potem oywa i pojawia si w ogrodzie Panny Modej. Jest to niewtpliwie replika opowieci o Jezusie.
Mitologiczna symbolika jednoroca zajmowaa centralne miejsce w tzw. herezjach prowansalskich, kategorycznie potpionych przez Koció. Nie przypadkiem owo bajkowe fantastyczne stworzenie, zwizane z rodowodem Graala, znalazo swoje miejsce jako stranik lwa w herbie Szkocji, wraz z dawnym chrzecijaskim znakiem jednoci pierwiastka mskiego i eskiego (Ë+V = X) - dobrze znanym Saltire'em, powszechnie identyfikowanym z krzyem w. Andrzeja.
Kiedy Robert II Stewart (wnuk Roberta Bruce'a I) zaoy szkocki dom królewski w 1371 r., o sukcesji jego potomków zdecydowa szkocki parlament. Domy Plantagenetów, Yorków i Lancasterów walczyy dugo o wadz w Anglii, ale przegray na rzecz Tudorów. We Francji dynastia Walezjuszy toczya stae batalie o tron z rywalami, po upadku tej dynastii tron przypad Burbonom. Stewartowie natomiast przez cay ten czas utrzymywali królewsk pozycj.
Zanim wielcy marszakowie dworu zostali królami Szkocji, ich krewni posiadali ju wysokie tytuy szlacheckie i z czasem pozyskali nowe w Lorne, Innermeath, Atholl, Lennox, Doune, Moray i inne. Do koca XVI wieku imi „Stewart" przeszo w linii królewskiej w „Stuart", pod wpywem jzyka francuskiego i zwizków stewartowskich panów z Aubignie i pierwszego maestwa Marii, królowej Szkocji, z Delfinem.
Po tym jak angielska królowa Elbieta Tudor zmara bezpotomnie, korony Szkocji i Anglii zjednoczyy si. Jakub VI Szkocki by prawnukiem Jakuba IV i siostry Henryka VIII, Magorzaty. By wic najbliszym yjcym krewnym Elbiety i poproszono go o przyjcie bera. Prawd powiedziawszy, Anglia miaa odpowiedniego nastpc tronu w osobie Edwarda Seymour, lorda Beauchampa, po córce Henryka VII, Marii. Wielu z radoci uznao prawn sukcesj po Henryku VII, inni jednak nie byli zadowoleni z tego, e król Szkotów zosta królem Anglii. Nie sprzeciwiali si zjednoczeniu koron, lecz woleliby sytuacj odwrotn, tzn. angielskiego monarch rzdzcego Szkocj. Niezadowoleni zawizali jeden z najwikszych spisków w historii, skierowany przeciwko Jakubowi i dynastii Stuartów.
Kiedy szkocki Jakub VI przyby do Londynu, aby jako Jakub I, woy koron króla Anglii, stan twarz w twarz z dwoma zasadniczymi problemami. Zarówno Szkocja, jak i Anglia byy ju krajami protestanckimi, ale Jakuba wychowano w prezbiterianizmie, podczas gdy Anglia bya anglikaska. Problem drugi by natury administracyjnej: administracja Westminsteru bya w caoci angielska, a Szkoci przed wstpieniem Jakuba na tron w 1603 r. mieli wzbroniony dostp do urzdów.
Po wielu daremnych wysikach zawadnicia Szkocj angielski parlament zastosowa strategiczny manewr w celu zdobycia szkockich ziem - manewr, który zosta zapewne przygotowany, zanim Jakuba poproszono o objcie tronu. Dziki koronacji Jakuba na monarch zjednoczonych pastw mogy si zici dawne denia Anglii. Po pierwsze, przyszli królowie Brytanii mieli osi na stae w Londynie, przez co ograniczyby si wpyw Szkotów nawet na sprawy Szkocji; po drugie, Westminster mógby wreszcie rozwiza tradycyjny szkocki parlament trzeciego stanu; po trzecie - w odpowiednim czasie mona by zdyskredytowa i zdj z tronu Stuartów; po czwarte - marionetkowy król wybrany przez Westminster zastpiby szkock lini. W wyniku tych dziaa Szkocj poddano by rzdom Anglii - co byo nieustannym celem od czasów Edwarda I Plantageneta. I to wanie nastpio, gdy w 1688 r. usunito z tronu i wygnano z kraju króla Jakuba VII (II), pod presj Kocioa i spiskowców z parlamentu.
Wczeniej, w 1560 r., surowy Kirk (Koció prezbiteriaski), administrowany raczej przez starszyzn (prezbiterów) ni biskupów, sta si narodowym Kocioem Szkocji. Na poudnie od granicy Koció anglikaski istnia od czasów, gdy w 1563 r. Elbieta I podpisaa Trzydzieci Dziewi Artykuów doktryny angielskiej. I tak gdy Stuarci objli tron jako powszechni wadcy Brytanii, mieli Popiera dwa wielkie Kocioy, nie obraajc uczu adnego. Byo to nie do zrealizowania - szczególnie e król mia by gow Kocioa Anglii. Dc do kompromisu Stuarci stworzyli szkocki Koció episkopalny, który zakada podobn hierarchi protestanckich biskupów, jak anglikanizm. Ale wtedy król mia trzeci Koció do Wspierania, co jeszcze bardziej utrudnio sprawy. Ponadto bya jeszcze jedna komplikacja. Stuartowie byli królami Brytanii, a ponadto zasiadali na tronie Irlandii (wolne pastwo irlandzkie powstao dopiero w 1921 r.), przez co mieli obowizki wobec ludu Irlandii, tradycyjnie katolickiego.
Elbieta I rzdzia bez specjalnych konsultacji z parlamentem i znacznie zaduya koron. Król Jakub musia naoy wysokie podatki, aby dugi spaci. Jednake wyraajc zgod na ten krok parlament domaga si usilnie od króla rezygnacji z autokratyzmu cechujcego rzdy Elbiety. Posowie przyjli postanowienia, które w znaczny sposób ograniczay wadz króla. Jakub odpar, i zgodnie ze szkock tradycj nie odpowiada przed parlamentem, ale przed Bogiem i narodem. Utrzymywa, e jego obowizkiem jest trzymanie si pisanej konstytucji Szkocji z korzyci dla ludu, a przeciwko parlamentowi i Kocioowi, jeliby powstaa taka potrzeba. Lecz w przeciwiestwie do Szkocji Anglia nie miaa pisanej konstytucji (i nadal nie ma), tak e lud nie posiada niczego, co byoby mu tarcz praw i wolnoci. ya jedynie feudalna tradycja, która oddawaa wadz nad krajem w rce bogatych klas wyszych.
Za Stuartów religijne rónice midzy rywalizujcymi frakcjami Kocioa chrzecijaskiego day o sobie zna z ca moc. Narzucajc Acts of Uniformity (Ustawy o jednolitoci obrzdków religijnych) w zgodzie z Book of Common Prayer Jakub VI narazi si katolikom i sprowokowa spisek prochowy. A z kolei wprowadzajc swoj Autoryzowan Bibli wszed w konflikt z protestantami, oskarajcymi go o sprzyjanie Rzymowi. Król Stuart nie by w stanie jednakowo usatysfakcjonowa anglikanów, prezbiterianów, zwolenników episkopalizmu i katolików. Móg tylko propagowa ogóln tolerancj. Rzecz w tym, e anglikaski parlament nie aprobowa tolerancyjnej postawy króla, zwaszcza e tolerancja dotyczya równie ydów.
Gdy syn Jakuba, Karol I, wstpi na tron, jego najwiksz trosk sta si parlament, dziaajcy tylko wedle stanowionych przez siebie praw i regu. Ministrowie do tego stopnia byli pochonici sporami religijnymi i terytorialnymi, e zapomnieli o kierowaniu krajem. Karol rozwiza w 1629 r. nieznony parlament i wprowadzi wasn administracj. Czynic to zdoby znaczn popularno; poza tym po raz pierwszy od wieków udao mu zrównoway budet kraju. W cigu szeciu lat rzdów by bardziej lubiany ni jakikolwiek inny monarcha od czasów Henryka VII (1485-1509). Tymczasem w si uroli dogmatyczni purytanie, tak e rzdy Karola zaamay si.
Doktryny wyniosych anglikaskich biskupów wzbudziy gbok niech wielu grup spoecznych. Ludzie chtnie dali posuch lokalnym purytaskim kaznodziejom potpiajcym w czambu ide Kocioa episkopalnego, opartego na wadzy hierarchii. Król Karol robi wszystko, co móg, aby uratowa reputacj anglikanów, ale udao mu si tylko zrazi do siebie wielu ewentualnych popleczników. W trakcie dugotrwaej wojny w Hiszpani Karol sprzymierzy si z Francj. Oeni si z córk Henryka IV, Henryk Mari. Stao si to przyczyn ostrego protestu zarówno Kocioa anglikaskiego jak i purytanów, jako e Henryka Maria bya katoliczk.
WOJNA DOMOWA
Po jedenastu latach sprawowania samodzielnych rzdów Karol by zmuszony zwoa parlament w 1640 r. Zapocztkowao to powane kopoty ze szkockim Kirkiem. Nie uznajcy wadzy biskupiej prez-biterianie byli powanie uraeni wysikami arcybiskupa Canterbury, Lauda, który stara si narzuci anglikaski Modlitewnik prezbiteria-skiej Szkocji. W Westminsterze purytascy ministrowie oskaryli Lauda o zdrad, zosta city wraz z najbliszym wspópracownikiem króla Karola, wicehrabi Strafford. Nastpnie purytanie postawili sobie za cel obalenie rady królewskiej, Star Chamber (Izby Gwiadzistej) i sporzdzili Grand Remonstrance (Wielkie Upomnienie) - list zarzutów przeciwko samemu królowi.
Zaagodziwszy nieporozumienia ze Szkocj Karol w nastpnym roku stan przed jeszcze powaniejszymi problemami w Irlandii. Katolicy gwatownie wystpowali przeciwko obecnoci brytyjskich protestantów, którzy zachcani do emigracji przybywali do Ulsteru tysicami. Król Karol chcia wyprawi do Irlandii armi majc zdawi powstanie, ale parlament odmówi finansowania przedsiwzicia, mylc, e Karol skieruje wojsko przeciwko samemu zgromadzeniu. Gdy w 1642 r. Karol usiowa aresztowa piciu posów za opór wobec królewskich postanowie, zamknito przed nim bramy Londynu. Wybucha wojna domowa.
W Nottingham Karol zebra oddzia rojalistycznych Kawalerów, Podczas gdy Oliver Cromwell - ambitny pose - przej komend nad oddziaami parlamentu. Jego kawaleria stara si z rojalistami pod Edgehill, ale bitwa nie przyniosa rozstrzygnicia. W przeciwiestwie do barwnych Kawalerów, stronnictwo Westminsteru wygldao rzeczywicie purytasko, swoim krótko obcitym wosom zawdziczali purytanie ironiczne okrelenie, jakie do nich przylgno - „Okrge gowy". Ponadto odziane w pópancerze wojska Cromwella dorobiy si przezwiska „elazne ebra".
Po Edgehill „Okrge gowy" zawizay Uroczysty zwizek i pakt (Kowenant) ze szkockim Kirkiem, obiecali wprowadzi prezbiterianizm do Anglii, jeli Kirk dostarczy dodatkowych onierzy. Ta obietnica, a take opata 30 tysicy funtów miesicznie (odpowiednik dzisiejszych 2 min) wystarczyy do uzyskania wsparcia. Posunicia te zapewniy Cromwellowi zwycistwo nad rojalistami pod Marston Moor w 1644 r.
Nastpnego roku siy parlamentu, Armia Nowego Wzoru, znowu pobia Karola pod Naseby. Jednake w tej fazie onierze szkockiego Kirku rozpoznali ju prawdziw natur swoich purytaskich sprzymierzeców. Poprzednio uwaali ich za nieepiskopalnych protestantów, pokrewnych ich wasnej prezbiteriaskiej spoecznoci; poniewczasie spostrzegli swój bd. Doniesiono, e purytanie zamordowali wszystkie Irlandki znalezione w obozie rojalistycznym po bitwie pod Naseby i okaleczyli noami wszystkie Angielki. Szkockim winiom wyupili oczy, odcili uszy i przebili gwodziami jzyki. Na poudniu ludzie gromadnie przystali do purytanów, ale po ujawnieniu tych faktów sekt uwaan dotychczas za agodn zaczto postrzega jako armi fanatycznych przeladowców, dorównujc szalejcej katolickiej inkwizycji witego Oficjum. Wkrótce potem ci sami purytascy fanatycy mieli rzuci si ze zdwojon zaciekoci na swoich dotychczasowych zwolenników, aby rozprawi si ostatecznie z wiedmami i czarownicami!
Poddanie si króla Karola byo tylko kwesti czasu, w 1646 r. zosta on oddany pod areszt parlamentu w Newark. W tym samym roku rozpocz negocjacje z gorzko rozczarowanym szkockim Kirkiem. Prezbiterianie przyznali, e stajc po stronie purytanów doprowadzili do upadku ich rodzimej dynastii (w przeciwiestwie do szkockich zwolenników Kocioa episkopalnego, którzy pozostali wierni koronie). Ale byo za póno, eby zmieni bieg wydarze i chocia szkocka armia uderzya na Cromwella, pobi j pod Preston w sierpniu 1648 r. Wczeniej w tym samym roku król Karol I by sdzony w Westminster Hali i city w Whitehall 30 stycznia 1649 r. Nastpnie purytaska armia przetoczya si przez Irlandi, zabijajc tysice niewinnych ludzi. Irlandczycy win za te okruciestwa obciyli wszystkich Anglików.
Parlament, nie majc adnego kandydata na króla, wprowadzi rzdy Commonwealthu. W 1650 r. Cromwell pobi pod Dunbar syna króla Karola, ksicia Walii. Nie baczc na niekorzystny wynik tego starcia, Szkoci koronowali Karola II w Scone l stycznia 1654 r. Ponownie doszo do bitwy z oddziaami Cromwella pod Worcester. Kolejny raz zosta pokonany, ale udao mu si zbiec do Francji.
Po dwóch latach, w 1653 r., Oliver Cromwell pozby si zarówno parlamentu, jak i Commonwealthu. Mianowa siebie lordem protektorem i rzdzi sam si armii. Jego protektorat by o wiele bardziej surowy ni jakikolwiek poprzedni reim. Na jego rozkaz zakazano anglikaskiego Modlitewnika, jak równie obchodów Boego Narodzenia i Wielkanocy. Dokonywano konfiskat wasnoci, ograniczano edukacj, skoczya si wolno sowa. Cudzoóstwo karano mierci, a panny z dzieckiem osadzano w wizieniach. Sporty i rozrywki uznano za blunierstwa, zamknito gospody, zabroniono zebra publicznych, a czonkowie armii nakadali grzywny wedle swojego widzimisi. Ludzie, którzy w ogóle omielali si modli, prosili o „szybki powrót pod ochron powszechnego prawa".
Gdy Oliver Cromwell zmar w 1658 r., sukcesja despoty przesza na syna, Ryszarda. Na szczcie nie mia on ambicji ojca, tak e niedugo potem Karol II zosta poproszony o powrót do swojego królestwa. I tak restauracja Karola Stuarta na tron nastpia w 1660 r., 11 lat po egzekucji jego ojca.
Karol okaza si zrcznym i popularnym królem. Zreformowa Koció anglikaski i postara si, aby w spoeczestwe wszystkie odmiany religii byy jednakowo tolerowane. Jednake pomimo tych osigni anglikascy politykierzy i kler zachowali imperialne przekonania. Bez wzgldu na to, pzego pragn król, oni nie mieli zamiaru wykazywa adnej wyrozumiaoci w stosunku do innych wyzna, szczególnie ydowskiego i katolickiego. Co wicej, poniewa Karol oeni si z portugalsk ksiniczk Katarzyn Braganza, oskaryli go o to, e sprzyja zanadto Kocioowi rzymskiemu. Dlatego te parlament uchwali w 1657 r. restrykcyjne „Ustawy o przysidze", zakazujce jakiemukolwiek nieanglikaninowi piastowania pastwowego lub publicznego urzdu.
NIEWIDZIALNE KOLEGIUM
Nie jest tajemnic - chocia moe umyka to wiedzy powszechnej - e rozwój ló masoskich w Brytanii bezporednio wiza si z domem Stuartów. Powstay w rodowisku redniowiecznych muratorów, zalenie od skali umiejtnoci, a symboliczne, zrytualizowane „murarstwo" rozwino si za rzdów Karola II. Pocztki wolnych (lub spekulatywnych) ló masoskich, datuj si na okoo 1640 r. Ruch rozwija si dziki studiom nad wiedz tajemn, chronion w Szkocji od czasów pierwszych templariuszy i cystersów.
W Anglii Stuartów pierwsi wolnomularze z czasów Karola I i Karola II to filozofowie, astronomowie, fizycy, architekci i chemicy, ogólnie ludzie uprawiajcy nauk. Wielu byo czonkami najwaniejszej naukowej akademii, Towarzystwa Królewskiego, które przybrao nazw Niewidzialnego Kolegium, po tym jak zmuszone byo zej do podziemia za czasów protektoratu Cromwella3. Towarzystwo powstao za Karola I, w 1645 r., a zalegalizowa je Karol II edyktem królewskim w 1662 r., po restauracji. Pierwsi członkowie to Robert Boyle, Izaak Newton, Robert Hooke, Christopher Wren i Samuel Pepys.
Wystarczy tylko spojrze na osignicia Towarzystwa Królewskiego, by zda sobie spraw, e dawni templariusze, jego czonkowie byli obdarzeni wyjtkow wiedz. Filozof natury Robert Boyle (1627-1692) by uznanym alchemikiem, uczniem Nostradamusa i wiodcym autorytetem mdroci Graala. Boyle popiera matematyka i astronoma Galileusza, który opowiada si za kopernikask zasad systemu heliocentrycznego. Dokona wielu odkry wasnoci powietrza i sformuowa sawne prawo Boyle'a4. Fizyk Robert Hooke (1635-1703) wymyli zegarowy wychwyt hakowy, podwójn pomp próniow, poziomnic alkoholow i barometr morski. Wród bractwa by te astronom i matematyk Edmund Halley, który oblicza ruchy cia niebieskich i dokadnie przewidzia przysze regularne pojawianie si komety, któr nazwano jego imieniem.
Izaak Newton (1642-1727) by jednym z najwikszych naukowców wszech czasów, sawnym zwaszcza dziki sformuowanemu przeze prawu cienia i definicji siy odrodkowej. Uznany alchemik, rozwin rachunek róniczkowy i cakowy, okreli zasady dynamiki i wymyli teleskop zwierciadlany. Jedno z najbardziej dogbnych studiów Newtona dotyczyo struktury staroytnych królestw, w którym podkrela wag judaistycznego dziedzictwa, skarbnicy boskiej wiedzy i numerologii. Newton w peni zapozna si w prawem uniwersalnym, wit geometri i gotyck architektur. Chocia by czowiekiem gboko duchowym i autorytetem dawnej religii, otwarcie odrzuca dogmat o Trójcy witej i boskoci Jezusa, utrzymujc, e Koció wypaczy Nowy Testament przed opublikowaniem. By nie tylko prezesem Towarzystwa Królewskiego, ale i Wielkim Sternikiem Zakonu Naszej Pani z Syjonu.
Pierwotny Zakon z Syjonu stworzyli templariusze, by przyj do swojej chrzecijaskiej organizacji ydów i muzumanów i a do 1188 r. mieli wspólnego wielkiego mistrza. Mimo chrzecijaskich korzeni templariusze gosili tolerancj religijn, dziki czemu mogli by wpywowymi dyplomatami zarówno w rodowisku ydowskim, jak i islamskim. Jednake swobodne zwizki z przedstawicielami tych religii zostay uznane przez chrzecijaskich biskupów za „herezj" i doprowadziy do ekskomuniki w 1306 r.5
Po 1188 r. Zakon z Syjonu zosta zreformowany, odtd mia suy bardziej konkretnemu celowi - by lojalny wobec francuskich Merowingów. Z drugiej strony templariusze interesowali si podtrzymywaniem linii Stewartów. Jedna i druga strona cile ze sob wspópracoway. Zarówno Zakon z Syjonu w subie merowiskiej, jak templariusze wspierajcy Stewartów sprawowali piecz nad tym samym rodem.
Innym liczcym si czonkiem Towarzystwa Królewskiego by sir Christopher Wren (1632-1723) - architekt katedry w. Pawa w Londynie, giedy królewskiej, szpitala Greenwich (Kolegium Królewskiej Marynarki Wojennej), królewskiego obserwatorium Greenwich i licznych kocioów, budowli i pomników. By równie uznanym matematykiem i nauczycielem astronomii. Wren to wielki mistrz ezoterycznego Zakonu Róokrzyowców, podobnie jak Robert Boyle i lord kancjerz, sir Franciszek Bacon. Inni wielcy mistrzowie róokrzyowców to Benjamin Franklin (1706-1790), któremu udao si rozróni adunki dodatnie i ujemne, i Tomasz Jefferson, trzeci prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki (okres urzdowania: 1801-1809).
Wspóczeni historycy maj niefortunny zwyczaj uwypuklania pewnych cnót tych uczonych mów nie zwracajc uwagi na ródo ich mdroci. Nazywa si ich artystami, naukowcami, politykami i tak dalej, ale nikt nie podkrela, e od Leonarda do Newtona i od Newtona do Franklina dzielili oni zainteresowanie hermetyczn alchemi i witym Rzemiosem. Ich wynalazki nie zawsze byy pionierskimi odkryciami; na ogó wykorzystywali oni w swych badaniach kosmiczne prawa i równania o bardzo staroytnym pochodzeniu. Jako zorganizowana grupa mogli dopomaga sobie tumaczeniami, eksperymentami i badaniami. Opowie o Newtonie i spadajcym jabku na pewno jest doskona anegdot o tym, jak sformuowa on prawo cienia, ale Newton przyznawa, e prawdziwym ródem jego inspiracji bya „muzyka sfer" Pitagorasa, idea pochodzca z VI wieku p.n.e.
W Brytanii i w trakcie póniejszego wygnania Stuarci stali na czele Szkockiego Rytu wolnomularstwa, który wyrós ze staroytnych korzeni tajemnej wiedzy i uniwersalnego prawa. Bretoskie pochodzenie dynastii cile wizao j z arystokratycznymi rodzinami Boulogne i Jerozolimy, a jeli chodzi o czasy jeszcze dawniejsze, byli spokrewnieni z templariuszami. Nie ma wic nic zadziwiajcego w tym, e to wanie za czasów Karola I i Karola II (wadców kopotliwych dla ciasno mylcych purytanów i anglikanów) wyonio si Niewidzialne Kolegium Towarzystwa Królewskiego - kolegium, które w krótkim okresie patronatu Stuartów doprowadzio do najwikszych odkry naukowych wszech czasów.
JAKOBICI
W terminologii religijnej nie da si zaliczy pierwszych Stuartów do konkretnego odamu wiary; byli po prostu chrzecijanami. Jednake jeden po drugim stawali si ofiarami zazdroci Kocioów, których kada frakcja staraa si wywyszy nad drug. Do chwili, w której brat i nastpca Karola II, Jakub VII (II), ogosi si katolikiem, aden król z linii Stuartów nie okrela si w ten sposób. Pomimo tak kategorycznie i jednoznacznie sformuowanej deklaracji przynalenoci do Kocioa katolickiego król Jakub by najbardziej tolerancyjnym wadc w historii Brytanii. Nie tylko nie narzuca swoich pogldów innym, ale wyda nawet pisemn „Deklaracj swobody sumienia", proponujc idea wolnoci religijnej dla wszystkich:
Jest naszym staym przekonaniem, e sumienia nie powinno si krpowa ani lud nie powinien by przymuszany w sprawach wycznie religijnych. Zawsze byo to przeciwne naszemu nastawieniu - i mylimy, e nadal jest przeciwne interesom rzdu, którego niszczy takie postpowanie hamujc handel, wyludniajc kraj i zniechcajc obcokrajowców. I wreszcie, nigdy nie doprowadzio to do celu, w którym byo stosowane [...]
Podobnie ogaszamy, e jest nasz królewsk wol i przyjemnoci, by od tej pory egzekucj wszelkich karnych praw we wszelkich odmianach (w sprawach kocielnych), za nieuczszczanie do kocioa i nieprzyjmowanie sakramentu lub za jakkolwiek niezgodno ze sprawami uznanych religii, lub te z powodu wyraania uczu religijnych w jakikolwiek sposób - natychmiast zawiesi i dalsz egzekucj rzeczonego prawa karnego od tej pory wstrzyma [...] I w tym celu, by od tej pory pokój i bezpieczestwo naszego rzdu nie byy zagroone, uznalimy za stosowne cile wymaga i nakaza wszystkim naszym kochajcym poddanym, niech dziki wolnoci niniejszym gwarantowanej swobodnie spotykaj Boga i su Mu we wasny sposób i wedle wasnego mniemania.
Wydajc Deklaracj 4 kwietnia 1687 r. Jakub zamierza - poprzez wspieranie tolerancji - pozby si wszelkiej bigoterii. Jednake nie wzi pod uwag, e ani on, ani lud nie mieli w tym wzgldzie swobody. W Westminsterze powstay dwie zwalczajce si grupy (partie). Jedn nazwano wigami (koniokradami), drug torysami (zodziejami). Torysi byli naturalnymi spadkobiercami rojalistów. Wigowie reprezentowali bogate ziemiastwo. Gdy Jakub wyda swoj Deklaracj, wigowie stanowili wikszo w parlamencie. Nie tylko potpili króla, ale formalnie zoyli go z tronu za to, e omieli si uzna religie katolików, prezbiterianów, ydów, kwakrów i innych i pozwoli im swobodnie praktykowa. Gównie atakowano tolerancj wobec katolików (chocia logicznie rzecz biorc jego wyrozumiao w stosunku do wiary ydowskiej powinna bardziej rozjuszy zawzity Koció anglikaski). Konflikt parlamentu z królem nie polega wycznie na sporach religijnych - chodzio raczej o to, e Jakub sprzeciwi si narzucaniu ludowi praw ustanowionych przez parlament.
Wracamy wic do kwestii, któr poruszylimy na pocztku niniejszej ksiki - do pojcia suby. W istocie król Jakub dziaa cakowicie w zgodzie z Regu Graala, która zobowizuje wadz - czy to obieraln, czy dziedziczn - do zajmowania si obowizkami, a nie swoimi przywilejami.
Usiujc wprowadzi równo religijn król Jakub stara si usun restrykcyjne „Ustawy o przysidze" z 1673 i 1678 r., zobowizujce osoby zajmujce urzdy do przynalenoci do Kocioa anglikaskiego. „Ustawy o przysidze" zniesiono wobec katolików dopiero w latach 1828-1829. Póniej, w 1858 r., przestay one równie obowizywa ydów. W dzisiejszej Brytanii wszystkie wyznania (chrzecijaskie lub inne) maj prawo swobodnego uprawiania kultu - spenio si wic nareszcie yczenie króla Jakuba VII (II) ogoszone ponad 300 lat temu. Jakub si nie myli w swoich tolerancyjnych pogldach; po prostu wyprzedza swój czas.
Jednake nie caa anglikaska hierarchia bya w opozycji do króla Jakuba. Wród jego zwolenników byli arcybiskup Canterbury, Sancroft, biskupi Bath, Wells, Gloucester, Norwich, Peterborough, Worcester, Chichester i Chester. Gdy Jakuba zoono z tronu, wszystkich wymienionych pozbawiono biskupstw i beneficjów. Od tej pory manipulowano wiedz historyczn, sugerujc, e Jakuba usunito, bowiem by katolikiem. Naprawd pozbawiono go tronu, by zagwarantowa wadz parlamentowi, który nie by wybrany demokratycznie.
Po wyjedzie Jakuba z kraju tron ofiarowano cznie holenderskiemu stadholderowi (gównemu sdziemu), Wilhelmowi Oraskiemu i jego onie (córce Jakuba), Marii. Ale na tym etapie wprowadzono nowe, cise zasady. Bili of Rights (Deklaracja praw) z 1689 r. stwierdzaa, e przyszli monarchowie mog rzdzi tylko „za zgod parlamentu" i e posowie powinni by wybierani swobodnie. Trudno powiedzie, e parlamentarzyci z tej epoki byli wybierani w wolnych wyborach - tylko bardzo ograniczona ilo mczyzn, dysponujca odpowiednim cenzusem majtkowym, miaa prawo gosu, a Izba Gmin nie reprezentowaa interesów tych, dla których zostaa ustanowiona.
Królowa Maria bya protestantk, Wilhelm jednak zachowywa cise osobiste zwizki z Rzymem, co byo powodem niepokoju angielskich ministrów. Holandia bya gówn pónocn prowincj ówczesnych niezalenych Niderlandów, ale poprzednio naleaa do witego Cesarstwa Rzymskiego. Ponadto armia Wilhelma skadaa si gównie z katolickich najemników. Z tego wanie powodu w 1701 r. uchwalono Act of Settlement (Ustaw porzdkujc), która stanowia, e na tronie Brytanii maj zasiada tylko protestanci - i ta ustawa pozostaje wica do dzisiaj, mimo e przesza w Izbie Gmin zaledwie jednym gosem!
Po zoeniu z tronu króla Jakuba Izba Lordów uznaa, e z racji prawnego porozumienia midzy królem i narodem, tron „nie jest pusty" (chocia nie by te zajty). Uznano, e regencja to najlepszy sposób utrzymania królestwa do mierci Jakuba Stuarta.
Wilhelm Oraski zwoa jednak na dzie 26 grudnia 1688 r. zgromadzenie narodowe. W obecnoci swoich uzbrojonych oddziaów owiadczy czonkom parlamentu, e ani nie zamierza zosta regentem, ani nie ma zamiaru dzieli si wadz. Jego deklaracja bya kategoryczna i butna. Wywoaa ona popoch, wielu lkao si wybuchu wojny. Parlamentarzyci byli przekonani, e Wilhelm - nie przebierajc w rodkach - signie po koron. W trakcie popiesznie zwoanej narady obu Izb parlament zmieni swoj poprzedni decyzj i ogosi, e tron jest pusty6!
W czasie pisania tej ksiki obecny ksi Walii stoi przed osobistym dylematem w sprawach religii i Kocioa. Od czasów Tudorów angielscy monarchowie byli nazywani „Obrocami wiadomej wiary" - tj. anglikanizmu. Ksi Karol wyzna jednak, i jako przyszy król w tych kosmopolitycznych czasach wolaby by nazywany po prostu „Obroc wiary" - kadej wiary, bez wzgldu na wyznanie. Odnajdujemy w tej wypowiedzi pewne echa „Deklaracji swobody sumienia" nieszczsnego Jakuba VII (II). A przy okazji trudno nie stwierdzi z ubolewaniem, e bardzo niewiele zmienio si pod tym wzgldem w cigu ostatnich 300 lat. Brytyjscy monarchowie nadal s koronowani jako gowy Kocioa Anglii, a obecna hierarchia anglikaska jest równie zaborcza i ksenofobiczna, jak jej poprzednicy z XVII wieku. Mimo e Stany Zjednoczone Ameryki i inne zachodnie pastwa maj pisane konstytucje, gwarantujce osobiste prawa i wolnoci, Brytyjczycy nie dysponuj tak ochron. Dziki temu parlament i Koció zachowuj cakowit wadz nad monarchi (a przez to nad narodem) tak dugo, jak liczy si bdzie Deklaracja praw i Ustawa porzdkujca. Kiedy Wilhelm III i Maria II wspólnie wstpili na tron Brytanii, krew Stuartów podwójnie dosza do gosu. Maria bya córk króla Jakuba VII (II) z pierwszej ony, Anny Hyde z Clarendon. Wilhelm (którego ojcem by Wilhelm z Nassau) by synem córki Karola I, Marii. Jednake mimo tych bliskich zwizków nowej pary królewskiej z domem Stuartów Szkoci nie byli zadowoleni z takiego obrotu spraw.
Utracili bowiem prawowitego dynastycznego wadc. W 1689 r. (rok po detronizacji Jakuba) wybucho pierwsze powstanie jakobitów. Wicehrabia Graham z Claverhouse, wielki opat rycerzy templariuszy w Szkocji (znany jako Pikny Dundee) poprowadzi 27 lipca w Killiecrankie oddzia highlanderów (górali) przeciwko wojskom rzdowym. Szkoci odnieli zwycistwo, lecz wicehrabia Dundee zosta miertelnie ranny w bitwie pod Dunkeld. 18 sierpnia 1689 roku górale nie mieli ju tyle szczcia. Nastpnie l czerwca 1690 r. oranyci króla Wilhelma pobili oddziay wierne Jakubowi VII w bitwie pod Boyne w Irlandii.
Podczas konfliktu j akobitów i oranystów Campbellowie i inne szkockie klany opowiedziay si po stronie nowych monarchów, a nawet zaczy przeladowa jakobitów. Król Wilhelm nakaza wszystkim wodzom górali zoy przysig wiernoci, ale wikszo zwlekaa. Ich królowie zawsze przysigali „na wierno narodowi", nie odwrotnie. Aby wymusi na opornych zoenie przysigi, sir Johna Dalrymple'a, ministra ds. Szkocji upowaniono do ukarania jednego opornego klanu, by da nauczk innym i w ten sposób zama opór. Sir John Dalrymple wybra MacDonaldów z Glencoe. MacDonaldowie nie dotrzymali ostatecznego terminu skadania przysigi, który upyn l stycznia 1692 r. Stary wódz MacDonaldów, Maclain, próbowa wprawdzie zoy przysig w Fort William 30 grudnia 1691 r., ale nie byo tam adnego urzdnika korony, który mógby j potwierdzi. Maclainowi udao si speni nakaz dopiero 6 stycznia - z prawie tygodniowym opónieniem.
W przeciwiestwie do innych klanów MacDonaldowie nie dysponowali si militarn i stanowili atwy obiekt ataku. Ich siedziba znajdowaa si midzy wyniosymi górami Glencoe, tworzcymi raczej puapk ni naturaln fortec, l lutego Dalrymple posa dwie kompanie puku Argyll, pod wodz Roberta Campbella z Glenlynon z rozkazem wycicia w pie niczego nie podejrzewajcego klanu MacDonaldów. Przybywszy pod pozorem pokojowej misji onierze stanli na kwaterach u gocinnych rodzin na wiele dni. Zaatakowali znienacka w mrony poranek 13 lutego, wyrnli wszystkich MacDonaldów, których udao im si dopa, nie oszczdzono kobiet, starców ani dzieci. Straszliwa masakra w Glencoe miaa skutek przeciwny do zamierzonego. Zamiast podporzdkowa klany nowemu reimowi, pchna je do silnej jakobickiej konfederacji przeciwko bezwzgldnemu Holendrowi i jego rzdom.
UKAD UNIJNY
W 1702 r. po Wilhelmie III na tron wstpia królowa Anna. Wikszo Szkotów nie okazaa entuzjazmu, mimo e Anna - siostra nieyjcej królowej Marii - naleaa do Stuartów. Anna sprzeniewierzya si swojemu ojcu, królowi Jakubowi, stajc po strome szwagra, Wilhelma Oraskiego. Bya kamieniem obrazy dla Stuartów; nigdy nie odwiedzia Szkocji. W 1706 r. ogosia zamiar rozwizania szkockiego parlamentu. Jednake szkoccy ministrowie odpowiedzieli, e takie dziaanie byoby wbrew szkockiemu prawu. Zacytowali pisan konstytucj, „Deklaracj z Arbroath" z 1320 r. stwierdzajc, e gdyby monarcha
uczyni nas lub nasze królestwo poddanymi króla Anglii lub Anglików, winnimy natychmiast wypdzi go, uznawszy za naszego wroga i gwaciciela praw jego wasnych oraz naszych, i uczyni jakiego innego ma, który by potrafi nas broni, naszym królem.
Byo jasne, e plan Anny doprowadzi do penego podporzdkowania królestwa angielskiej dominacji z Westminsteru. Ale chocia Szkoci nie mogli „wypdzi" angielskiej królowej, mieli prawo wprowadzi Bill of Security (Akt Gwarancyjny) (1706 r.). Na mocy tego aktu - zgodnie z konstytucj - nie byli zobowizani zaakceptowa nastpcy tronu wskazanego przez Ann. Dziki temu zachowali swobod wyboru szkockiego monarchy z linii królewskiej (niekoniecznie wybranego przez Angli). To, e Anna nie wyda na wiat potomka, a bdzie raczej zmuszona wskaza nastpc, stawao si coraz bardziej oczywiste. Królowa pocza a osiemnacie razy, ale urodzia jedynie picioro ywych dzieci, z nich tylko jedno przeyo okres dziecistwa, lecz nawet i ten chopczyk zmar majc 11 lat. Wybranym sukcesorem okazaa si niemiecka elektorka, Zofia.
Anna nie ogldajc si na Akt Gwarancyjny wprowadzia ograniczenia handlowe wobec Szkocji i zagrozia wojn. W marcu 1705 r. parlament uchwali Alien Act (Ustaw rozporzdzajc) stwierdzajc, e Szkoci musz zgodzi si na nastpczyni Anny, Zofi Hanowersk lub ustanie cay handel midzy pónoc i poudniem; niedozwolony bdzie import szkockiego wgla, pótna i byda do Anglii i zostanie wstrzymany eksport angielskich towarów do Szkocji.
Od 1 maja 1707 r. zawieszono w prawach szkocki parlament, a korony Szkocji oraz Anglii stay si jednym, gdy Westminster przej wadz nad wieo poczonym królestwem Wielkiej Brytanii wedle postanowie Ukadu zjednoczeniowego. Szkoccy prezbiterianie zignorowali narzucony reim; formalnie zdetronizowali królow Ann i ogosili jej przyrodniego brata, Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta, prawdziwym królem Szkocji. By synem i nastpc Jakuba VII (II) z jego drugiej ony, Marii d'Este z Modeny. Jakub VIII (jak i jego ojciec) by katolikiem, ale prezbiterianie nie zwaali na wyznanie króla. Odmiennie ni w systemie angielskim szkoccy monarchowie nie byli gowami narodowego Kocioa. Zarówno prezbiterianie, jak i czonkowie Kocioa episkopalnego uwaali za duo waniejsze utrzymanie swojego domu królewskiego z dala od angielskiej supremacji.
Po Ukadzie unijnym Szkotom pozwolono zachowa wasny Kirk, jak i te osobny system prawny. Jednake wprowadzono róne rodki parlamentarne majce utrzyma dominacj Anglików nad Szkotami7. Nie tylko Szkoci byli zdani na ask rzdzcych. Lud angielski sta si ofiar upieczych podatków od wiata i powietrza wprowadzonych przez Wilhelma i Mari w 1695 r. Ten podatek wynoszcy ponad pi funtów rocznie od kadego siódmego i nastpnego okna w domu utrzyma si przez 156 lat. Nawet dzisiaj widuje si stare domy z wieloma oknami zabudowanymi cegami, szczególnie na wsi.
Tymczasem jeszcze za ycia królowej Anny w 1714 r. zmara jej kandydatka, Zofia Hanowerska. Wtedy ministrowie wigowie, mimo gonych protestów torysów, osadzili na tronie Brytanii syna Zofii, Jerzego, elektora hanowerskiego. Ku wielkiej wygodzie oligarchii wigów król Jerzy I mówi tylko po niemiecku i wikszo czasu spdza poza granicami kraju. Cugle administracji rzdowej dziery gównie lord skarbu, Robert Walpole. Sta si pierwszym skutecznym premierem i rozwin niedemokratyczn ide gabinetu (wewntrznego krgu ministrów, którzy spotykali si poza parlamentem sterujc polityk rzdu). Od tej pory lud nie tylko nie mia nic do powiedzenia w sprawach wasnego rzdu, ale tego samego prawa pozbawiono wikszo posów, którymi kierowali whipowie (naganiacze, nazywani tak jak pomocnicy owczych) w zgodzie z wymogami gabinetu (lub gabinetu cieni).
Poza Szkocj niektórzy posowie z partii torysów i ich zwolennicy chcieli widzie na tronie nie Ann, a Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta. By on legalnym nastpc tronu Szkocji i tytularnym królem, Jakubem VIII, od 1707 r. Wigowie jednak ignorowali Jakuba, gdy odmawia zwizania si z Kocioem anglikaskim. Szkoccy i angielscy rojalici podjli w 1715 r. prób odzyskania korony dla Jakuba Stuarta, ale ich ograniczona rewolta upada. Jakub powróci na wygnanie do Francji, do St Germain-en-Laye, w pobliu Parya.
KAROL EDWARD
W 1727 r. Jerzy II Hanowerski obj tron po ojcu. Nastpne znaczce powstanie jakobitów miao miejsce osiemnacie lat póniej, w 1745 r., kiedy Urodziwy Ksi, Karol Edward Stuart zgosi prawo do sukcesji angielskiej odmawiajc go Niemcom. Szkocki kler popar go cakowicie. W niedziel, 24 wrzenia 1745 r., Koció episkopalny symbolicznie koronowa króla Karola III w opactwie Holyrood House. Na uroczystoci obecni byli te przedstawiciele Kocioów katolickiego i prezbiteriaskiego, co byo wiadectwem aprobaty.
Jakub VIII formalnie przekaza swoje prawa synowi na mocy Deklaracji z 23 grudnia 1743 r.:
Uznajemy, e przysuy to nam i bdzie z korzyci dla naszego królestwa i dominium, by nominowa i mianowa, jak tu oto nominujemy, uposaamy i mianujemy naszego najdroszego syna, Karola, ksicia Walii, na jedynego regenta naszych królestw Anglii, Szkocji i Irlandii, oraz wszystkich naszych domów podczas naszej nieobecnoci.
Ksi Karol pragn przywróci parlament i konstytucj, podobnie jak by zdecydowany zapewni Anglikom identyczne prawa polityczne i wolno religijn. W swojej pierwszej proklamacji, wydanej w Edynburgu 9 padziernika 1745 r. Karol Edward stwierdzi:
Co do zamierzonej unii dwóch narodów, król nie moe jej ratyfikowa, jako e z kadego królestwa mno si znaki sprzeciwu.
Wkrótce po symbolicznej koronacji Karol otrzyma tytu wielkiego mistrza Zakonu wityni Jerozolimskiej. Skadajc przysig zadeklarowa:
Moecie by pewni, e gdy prawdziwie wejd w posiadanie mojej domeny, podnios zakon do tej pozycji, jak cieszy si w czasach Wilhelma Lwa.
Tymczasem oddziay szkockie po zwyciskiej bitwie pod Prestonpans, maszeroway na poudnie. Szkoci zbliali si w byskawicznym tempie do Londynu, w którym wybucha panika. Ogarna ona take dom hanowerski. Jerzy III zaadowa nawet klejnoty koronne na bark na Tamizie, gotów by czmychn do Niemiec. Puszczono w ruch machin propagandow; wadze staray si przekona angielskich i walijskich jakobitów, e Karol nigdy nie dotrze do stolicy - i udao im si. Spodziewane posiki nigdy nie nadeszy.
Poniewa Szkoci nie starli si jeszcze z gównymi siami króla Jerzego pod dowództwem diuka Cumberlandu, lord George Murray przekona wodzów klanów o koniecznoci strategicznego odwrotu. Murray twierdzi, e po powrocie do Szkocji bd mogli si przegrupowa i zetrze z Cumberlandem na wasnym terytorium. Po kilku potyczkach w drodze i sukcesie jakobitów pod Falkirk Szkoci wreszcie napotkali potn armi Cumberlanda pod Cullen Moor, w pobliu Inverness, 16 kwietnia 1746 r. Ale mimo wszystkich poprzednich sukcesów byli zbyt zmczeni i godni, eby walczy. Szkoci ponieli sromotn klsk, drogo zapacili za popenione bdy.
Gdyby nie rzdowa propaganda, na poudniu górale dotarliby do Derby i atwo opanowali stolic. „Twój przodek myli si - rzek póniejszy król Jerzy V do Murraya, diuka Atholl. - Jakobicka armia winna prze prosto na Londyn i Stewart byby dzisiaj królem Szkocji i Anglii, a kady kraj miaby wasny parlament".
ZABÓJSTWO OSOBOWOCI
Dla wikszoci Brytyjczyków cel Jakuba VII, religijna wolno dla wszystkich, by bardzo podan innowacj, niezwykle przemawiajc do poczucia indywidualnej wolnoci. Std te rzecz pierwszej wagi dla wigów byo ponienie pamici króla Jakuba i Stewartów. Zaatakowali najpierw on Jakuba, królow Mari d'Este. Maria bya córk Alfonsa IV, diuka Modeny. Hanowerczycy rozgosili jednak wszem wobec, e jest ona nieprawym dzieckiem papiea!
Ludzie zbyt dobrze pamitali brata Jakuba, Karola II, dlatego wigowie nie z niego, a z Jakuba VI (I) i Karola I uczynili obiekt swej niecnej propagandy. Jakub by znany wszystkim jako „brytyjski Salomon", ale wigowie ironicznie nazywali go „najmdrzejszym gupcem chrzecijastwa". Jego nieszczsne przypadoci odkowe przedstawiano jako przejaw potwornego obarstwa; ponadto postawiono mu najczstsze ze wszystkich purytaskich oskare wysuwanych podczas polowa na czarownice: zboczenie seksualne.
Popularno ksicia Karola Edwarda stanowia niesychane zagroenie dla Jerzego II. Ksi sta si wic gównym celem hanowerskich ataków. Podczas gdy po Culloden diuk Cumberlandu nadal tward rk podporzdkowywa sobie górali, Urodziwego Ksicia portretowano w Anglii jako zdradzieckiego podegacza wojennego i niebezpiecznego uzurpatora - chocia przecie to jego rodzina staa si ofiar uzurpacji. Machina propagandowa pracowaa bezbdnie - wród rozstawionych sprytnie dekoracji skrztnie ukryto tytu króla Szkotów do nalenego mu tronu. Opisywano go jako pijaka i zaprzysigego wroga kobiet; jego mnogie potomstwo wykrelono z angielskich podrczników historii (poza Karolin z Albany), jak i liczne towarzyszki ycia poza bezdzietn maonk, ksin Luiz de Stoltenberg i matk Karoliny, Klementyn Walkinshaw. Przeladujce go póniej ataki astmy i epilepsji pozwoliy tylko utrwali jego wizerunek pijaka.
Ustalona przez krgi wadzy historia Anglii nadal ukazuje ksicia jako uciliwego pionka Rzymu, ale z pewnoci nie odpowiada to prawdzie. Jego stosunkom z papieem daleko byo do przyjaznych. Karol Edward formalnie nawróci si na anglikanizm w wieku 29 lat. Napisa wtedy:
Aby przyda mojemu rozstaniu z Kocioem rzymskim najwyszej autentycznoci [...], udaem si do Londynu w roku 1750 i w teje stolicy z ca powag wyrzekem si rzymskiej religii, i przystpiem do s Kocioa Anglii.
Po mierci Karola Edwarda w 1788 r. dokonano kompilacji jego biografii z przerónych hanowerskich róde. Obecnie publikuje si ich bez liku, przekadajc cae garcie „faktów" z jednej do drugiej. Celowo bd nie, s przewanie oparte na wymysach propagandowej machiny hanowerczyków. Jednake Szkocja w dalszym cigu jest dumna ze swojego Urodziwego Ksicia. Europejskie rejestry te przekazuj odmienny wizerunek Karola Edwarda i jego prawnych nastpców; opisuj mny królewski rodowód, a do niedawna celowo ukrywany przez rzd brytyjski.
Anglia oczekuje teraz koronacji JKM Karola, ksicia Walii, który ma zosta królem Karolem III. Wielu Szkotów natomiast z uporem dy ku powtórnej niepodlegoci. Pierwszym krokiem na drodze ku suwerennoci niewtpliwie powinno by przywrócenie szkockiego parlamentu. W szkockiej tradycji yje ju pisana konstytucja, która moe znów by wprowadzona w ycie. Daje ona narodowi prawo wyboru wasnego monarchy, jak i odrzucenia wadztwa Anglii.
Jeli Karol, ksi Walii, zostanie królem, nacjonalistycznie nastawieni Szkoci nie zechc zaakceptowa drugiego Karola III. Po koronacji królowej Elbiety II Szkoci susznie protestowali, e nigdy nie mieli Elbiety I - Elbieta Tudor rzdzia w Anglii, nie w Szkocji.
Panujcy dom królewski stoi wic w obliczu powanego dylematu. Tak jak ju zmieni swoje niemieckie nazwisko rodowe z Saxe-Coburg-Gotha na Windsor, aby ugaska brytyjskich poddanych podczas I wojny wiatowej, by moe bdzie zobowizany uczyni dalszy dyplomatyczny krok. Tak jak Albert, diuk Yorku sta si królem Jerzym VI, moe nastpny król Brytanii powinien zosta koronowany jako Jerzy VII, a nie Karol III. Co wicej, biorc pod uwag, e parlament i Koció trzymaj atutowe karty, ksi Karol moe zosta cakowicie pominity - szczególnie jeli nie odpowiada anglikaskim wymogom co do stanu maeskiego i statusu „Obrocy wiadomej wiary"? S to oczywicie spekulacje, ale...
20
SANGRAL DZISIAJ
SPISEK PRZECIWKO RODOWODOWI
Obecnie przyjmuje si, e historia wadców jest przewanie oparta na - jak powiedzielibymy dzisiaj - materiaach propagandowych. Skompilowano j pierwotnie, aby suya politycznym potrzebom w epoce, w której sowo pisane raczej niedokadnie przechowywao pami przeszoci. Krótko mówic, jest to wypaczony obraz prawdy. Np. historyczna angielska wersja bitwy pod Azincourt z 1415 r. w sposób zrozumiay róni si od przekazów Francuzów. Podobnie chrzecijaski punkt widzenia na kwesti krucjat nie pokrywa si z tym, co uwaaj muzumanie. Wikszo relacji ma co najmniej dwie wersje.
W 1763 r. dziennikarz John Wilkes oskary rzd Jerzego III o przekamania w mowie króla. Dzisiaj oskarenia takie nie s odosobnione, ale wówczas Wilkesa pojmano i wtrcono do londyskiej Tower. W tamtych czasach nie byo wolnoci sowa, nie mona byo swobodnie wypowiada opinii, tymczasem to wanie wtedy „wyprodukowano" spor cz „historii" aprobowanej przez rzd.
W wieku XX stopniowo zrewidowano oficjalne rejestry szlachty, korygujc bdy ze starych edycji. Ale wiele z tych bdów to nie pomyki, a celowe przeinaczenia1. Np. bezporednim wynikiem hanowerskiej (georgiaskiej i wiktoriaskiej) polityki by dugotrway pogld, e linia Stuartów wymara na wygnaniu. Angielskie podrczniki historii niemal jednym gosem stwierdzaj, e Karol Edward Stuart umierajc nie mia ony i prawowitego potomka pci mskiej. Ale myl si cakowicie, a kontynentalne archiwa wiadcz o czym przeciwnym.
Wedug doktrynalnej angielskiej opinii obecnym nastpc królewskiego domu Stuartów jest ksi Franciszek Bawarski, który miaby odziedziczy prawa do Szkocji na mocy testamentu modszego brata Karola Edwarda, kardynaa Henryka, de iure diuka Yorku. Ten testament nominowa na nastpc Stuartów Karola Emanuela IV Sardyskiego. Za porednictwem maestw w linii eskiej ze strony brata Karola Emanuela, Wiktora Emanuela I, obecny Franciszek Bawarski jest nastpc swojego ojca, ksicia Albrechta, polegajc na do dalekim i dawnym pokrewiestwie z Henryk, córk Karola I. Jednake jest faktem, e testament kardynaa Henryka Stuarta nie wskazuje Karola Emanuela na nastpc. Jest to cakowita fantazja, która przedostaa si do podrczników historii, wymylona przez georgiaskich polityków, bya powtarzana przez póniejszych wiktoriaskich ministrów.
Od kiedy elektor hanowerski rozpocz w 1714 r. rzdy w Brytanii jako król Jerzy I, przystpiono do zamazywania i ukrywania pewnych informacji o niektórych rodzinach. Równoczenie podkrelano genealogi innych. Dom Stuartów by ofiar wyjtkowego ataku, majcego potwierdzi prawa nowej niemieckiej linii do brytyjskiego tronu. Nawet dzisiaj ksiki do historii powtarzaj wymylony wówczas nonsens, majcy zdyskredytowa szkock dynasti i zwizane z ni rodziny. Te fasze s gboko zakorzenione, a przetrwaj dopóty, dopóki jedni historycy bd przepisywa od innych.
Karol Edward Stuart oeni si w 1772 r. z ksiniczk Luiz Maksymiliana, córk Gustawa, ksicia Stolber-Guerdern. Jednake w 1784 r., po romansie Luizy z woskim poet Wiktorem, hrabi Alfieri, papie udzieli pozwolenia na rozwód. Lekarze uznali Luiz za bezpodn, po kilku latach maestwa opucia ona Karola i na stae zamieszkaa z kochankiem. Ten rozwód bywa czsto opisywany jako koniec maeskiego ycia Karola - ale nie jest to prawda.
Archiwa Stuartów w Rzymie i Brukseli ujawniaj, e w listopadzie 1785 r. Karol oeni si ponownie - z hrabin Massillan u witych Apostoów w Rzymie. Hrabina to Magorzata Maria Teresa O'Dea d'Audibert z Lussan - kuzynka ze strony brata dziadka Karola, króla Karola II. Do 1769 r. bya pod opiek brata swojego dziadka, Ludwika Jakuba d'Auddiberta, arcybiskupa Bordeaux. Babka Magorzaty ze strony matki, markiza d'Aubignie, bya córk Jakuba de Rohan Stuardo, ksicia Boverii, markiza d'Aubignie. By on naturalnym (uznanym prawnie od 1667 r.) synem króla Karola II i Magorzaty, ksinej de Rohan. Ze strony matki Magorzata de Massillan pochodzia od hrabiów de Lussan.
W listopadzie 1786 r. trzydziestosiedmioletni hrabina urodzia syna, Edwarda Jakuba Stuarta, który jest znany jako „hrabia Stuarton". Chocia nie bya to tajemnica w Europie, wiadomo o prawym synu Karola Edwarda zostaa natychmiast wyciszona przez Westminster. Od tej pory bya cakowicie pomijana przez akademickich historyków w Brytanii. Równie w listopadzie tego roku córka Karola Edwarda, Karolina z Albany (ur. 1753 r. z Klementyny Walkinshaw z Borrowfield) spotkaa si z bratem Jerzego III, diukiem Gloucesteru w domu ksicia Santa Croce w Rzymie. Niespokojna o swoj pozycj „prawego" potomka Karola Edwarda poinformowaa Gloucestera o swoim królewskim pochodzeniu i poprosia o rad. Diuk zapewni Karolin, e jej pozycja jest niezagroona. Jednake gównym tematem rozmowy z jego strony by list, wysany w 1784 r. do jej ojca przez króla Jerzego III. Zasugerowano w nim, e Karol Edward mógby wróci z wygnania jako hrabia Albany (Szkocji). Karol odrzuci zaproszenie, ale sprawa si teraz skomplikowaa z racji nowo narodzonego syna, który w swoim czasie mógby zadecydowa inaczej, stajc si drugim z rzdu hrabi. Kiedy Karol Edward zmar, przemylna zamiana testamentów pozwolia na zatajenie przed ogóem Brytyjczyków zarówno drugiego maestwa, jak i urodzenia potomka z tego zwizku. Spraw t trzymano w tajemnicy przez cay okres panowania dynastii hanowerskiej, zostaa ujawniona dopiero w latach siedemdziesitych naszego stulecia.
W 1784 r. Karol w testamencie uczyni królewskim nastpc brata, kardynaa Henryka, de iure diuka Yorku. Karolina z Albany miaa pozosta jedyn spadkobierczyni woci. Jest to dobrze udokumentowane w historycznych biografiach - lecz w tych zapiskach nie wspomina si o tym, e nie by to ostatni testament Karola. Przed mierci Stuarta zastpiono go innym dokumentem. Przed georgiaskim parlamentem ukryto nie tylko fakt istnienia póniejszego testamentu, ale równie powód jego sporzdzenia. Aby wzmocni pozycj króla Jerzego III, jego doradcy, chcc pooy kres popularnoci Stuartów z Brytanii, ogosili, e szkocka linia rodu wygasa. Jakobici natomiast okazali si nader uytecznym narzdziem w czasie amerykaskiej wojny o niepodlego (1775-1783). Bardzo wielu wygnanych Szkotów wyemigrowao do Ameryki, gdy po Culloden ich kraj utraci niezaleno. Walk o niepodlego ojczyzny kontynuowali po drugiej stronie Atlantyku, pomagajc wspóbraciom Amerykanom w ich deniu do wyrwania si spod wadzy hanowerczyków.
Dnia 30 stycznia 1788 r. de iure król Karol III (znany jako „Urodziwy Ksi") zmar w wieku 67 lat w Palazzo Mutti w Rzymie. Krótko przed mierci spisa ostatni wol. Testament zosta powiadczony 13 stycznia 1788 r. przez dominikanina ojca O'Kelly'ego i ojca ConsaMego, wyznaczonych na wykonawców testamentu. Stwierdzono w nim, e potomek Karola, Edward Jakub i Karolina maj pozosta wspóspadkobiercami woci; Edward ma przej tytuy królewskie, gdy ukoczy szesnacie lat, kardyna Henryk tymczasowo zostaje regentem.
Po odejciu Karola Edwarda jego ambitny brat Henryk ogosi si de iure Henrykiem I (IX Angielskim), królem Szkotów. Dla poparcia swoich roszcze nie przedoy ostatniej woli Karola z 1788 r., ale wczeniejsz z 1784 r. - która odpowiadaa brytyjskiemi rzdowi. Byo bowiem mao prawdopodobne, aby kardyna mia dzieci, w zwizku z tym dynastia miaa szybko wygasn. Zarówno O'Kelly, jak i ConsaM uczestniczyli w intrydze w zamian za szybki awans w hierarchii kocielnej. Wkrótce potem pierwszy z nich zosta penomocnikiem dominikanów, podczas gdy Consalvi otrzyma kapelusz kardynalski. Karolin z Albany zaopatrzono w dom we Frascati, a Palazzo Mutti zatrzymano dla Magorzaty de Massillan i ksicia Edwarda. Zamieszany w spisek by te ojciec James Placid Waters, penomocnik benedyktynów w Rzymie.
Ogaszajc si de iure królem Henryk dy do zlikwidowania bezporedniej klauzuli o regencji. Tymczasem w styczniu 1789 r. Henryk spisa wasny testament, w którym wszystkie swoje posiadoci i dziedziczny status zapisa ksiciu Edwardowi Jakubowi, „mojemu kuzynowi, hrabiemu Stuartonowi". Zarówno kardyna Ercole Consalvi, jak i kardyna Angelo Cesarini znali tre testamentu i byli jego wykonawcami, co potwierdzaj w pamitnikach.
Historia potoczya si tak, e Henryk straci wiele ze swoich bogactw w trakcie rewolucji francuskiej i napoleoskiego podboju pastwa papieskiego. W 1799 r. przeszed na utrzymanie korony brytyjskiej z roczn pensj 5 tysicy funtów (okoo 250 tysicy dzisiejszych) - ale w zamian zadano od niego zmiany zapisów testamentu. Podczas spotkania ksicia Edwarda, hrabiny Magorzaty i papiea ustalono odpowiednie sformuowania. Nowy testament spisano w 1802 r., ale dziedzictwo zostao przy ksiciu Edwardzie. W nowej wersji dokumentu sowa „mojemu kuzynowi, hrabiemu Stuartonowi" zastpiono sformuowaniem „na rzecz tego ksicia, któremu nale si z racji de iure zwizku krwi".
Gdy Henryk Stuart zmar w lipcu 1807 r., król Jerzy i brytyjski parlament zignorowali dokument z 1802 r. i przywrócili oryginaln ostatni wol Henryka z 1789 r. Prasa napisaa, e Henryk zapisa spadek swojemu „kuzynowi hrabiemu Stuartonowi" (majc oczywicie na myli Edwarda Jakuba). Jednake w Anglii nikt nie zada sobie trudu, by sprawdzi, kim moe by ów kuzyn, hrabia Stuarton.
Nastpnie ministrowie hanowerczyków ujawnili zmieniony testament Henryka z roku 1802. Pojemn formu „na rzecz tego ksicia, któremu nale si z racji de iure zwizku krwi" zinterpretowano na korzy Karola Emanuela IV, ekskróla Sardynii. Karol Emanuel na krótko przedtem abdykowa i wstpi do zakonu jezuitów, tak e dziedzictwo Stuartów przeszo na bezdzietnego mnicha. Karol Emanuel niezwocznie napisa do parlamentu króla Jerzego, zrzekajc si nominacji, wiedzia bowiem, e ród Stuartów nie wygas. Karol Emanuel zna zarówno Magorzat, jak i jej syna, Edwarda, którzy mieszkali na Sardynii od 1797 r., byli równie domownikami w jego rezydencji przy Corso w Rzymie. Westminster zignorowa korespondencj i ca spraw ukryto przed opini publiczn. Wedle historycznych zapisków „dziedzictwo przeszo" na Sardyni, potem Moden i Bawari. Prawda wyglda tak, e prawowity królewski dom Stuartów (Stewartów) yje dzisiaj i od dawna by czynnie zainteresowany "\zgodnym z konstytucj zarzdzaniem Europ.
W 1809 r. midzy dwoma synami Jerzego III wybuch spór o lojalno wzgldem króla. Znany jest jako „wojna dwóch braci". Ksi Edward, diuk Kentu (ojciec królowej Wiktorii), by wolnomularzem, podczas gdy jego brat, ksi August Fryderyk, diuk Sussexu - templariuszem. Problem Edwarda polega na tym, e koledzy templariusze jego brata byli poplecznikami Stuartów. Dlatego usiowa przecign ich na stron rzdzcego domu hanowerskiego. Wtedy mu si to nie udao, ale osign kompromis tworzc wzorowan na templariuszach ga w obrbie istniejcej struktury masoskiej. Przyja ona protektorat Kentu i stosowaa si do angielskiego Rytu Yorku. Rycerscy templariusze stosowali si do Rytu Szkockiego pod protektoratem ksicia Edwarda Jakuba Stuarta, drugiego ksicia Albany.
Stuartowie przebywajc na wygnaniu we Francji i Woszech gboko zaangaowali si w ogólny rozwój i szerzenie idei masoskich, promujc poza granicami kraju Ryt Szkocki, który mia wysze stopnie i gbsze misteria ni jakakolwiek inna hierarchia masoska. Najbardziej liczc si osob w tym ruchu by kuzyn i mentor Karola Edwarda, hrabia St Germain. Zaangaowanie Stuartów byo oparte na ustalonych prawach i przywilejach, poczonych z pragnieniem wprowadzenia braci w prawdziwie staroytn Umiejtno. W Anglii konieczno zachowania tajnoci klubowych ló staa si idealnym udogodnieniem dla zamaskowanej intrygi przeciwko wigom i linii niemieckiej. W caym kraju jakobickie towarzystwa i torysowskie loe bardzo si do siebie zbliay - w wyniku czego stay si podstawowym celem wywiadu wigów, którego wysocy rang funkcjonariusze tajnej suby niebawem przeniknli do bractwa. W póniejszych latach angielska masoneria zaprzestaa politycznych intryg, zajmujc si sprawami alegorycznego przedstawienia wiata, kodeksem braterstwa, wiary i mioci. Jednake w Europie nadal istnieje wiele ló w tradycyjnym stylu, opartych na rodowiskach naukowców-intelektualistów.
W 1817 r. dr Robert Watson naby w Rzymie pewne dokumenty kardynaa Henryka, dotyczce dynastii Stuartów. Zapaci 32 funty szterlingi (odpowiednik okoo 610 dzisiejszych) i przygotowa je do publikacji. Ale zanim mia szans dokoczy dziea, akta zagarnli funkcjonariusze papieskiej administracji. Papiery zostay przekazane do Londynu. Ich tre do dzi pozostaje nieznana. W jaki czas po tych wydarzeniach doktor otrzyma z Westminsteru zapat za odebrane mu akta. Nieusatysfakcjonowany tym dochodzi praw do swoich dokumentów. Jedynym skutkiem tych zabiegów i apelacji byo to, e w 1839 r. znaleziono go martwego po domniemanym samobójstwie. Do tej pory dokumentów nie przedstawiono ogóowi spoeczestwa.
Razem z kardynaem Henrykiem równie ojciec Waters straci swój majtek i przeszed na utrzymanie króla Jerzego. Waters, wykonawca testamentu Karoliny z Albany, by archiwist rónych innych dokumentów Stuartów - a ta opieka staa si ródem jego przyszego dochodu czerpanego z kas hanowerczyków. W 1805 r. ojca zobowizano do przekazania ich brytyjskiemu rzdowi. Niektóre z nich wreszcie zoono w zamku w Windsorze, gdzie pozostaj do dzi. Los reszty dokumentacji jest nieznany ku wygodzie pewnych krgów.
Po skrztnej konfiskacie tych wanych dokumentów ksi Edward wydawa si by pozbawiony wszelkich szans na najskromniejsze choby miejsce w historycznych zapiskach brytyjskich. Na szczcie w krajach kontynentalnej Europy byo inaczej, gdy nad wszystkimi dobrze udokumentowanymi wiadectwami piecz sprawowali mowie zaufania Stuartów. Byy tam pisma wicehrabiego Chateaubrianda, Rene, ojca Jamesa Watersa, Karoliny Murat i innych. Chocia Stuartowie byli ignorowani przez wadze brytyjskie od czasów mierci kardynaa Henryka, spadkobiercy ksicia Edwarda Jakuba, hrabiego Stuartona, drugiego hrabiego Albany, uczestniczyli aktywnie w spoecznych, politycznych, wojskowych i królewskich wydarzeniach przez minione dwa wieki. Doradzali rzdom w sprawach konstytucyjnych i dyplomatycznych, promujc idea suby publicznej i tolerancji religijnej tak, jak dba o nie ich dom panujcy. Szczególnie angaowali si w problemy handlu, opieki spoecznej i edukacji.
W 1888 r. wnuk ksicia Edwarda, Karol Benedykt Jakub Stuart, czwarty hrabia Albany, mia w planie odwiedziny Brytanii. Zamierza pojawi si na wielkiej Wystawie Stuartów w londyskiej New Gallery. Bya wspierana przez zakon Biaej Róy, a do gównych organizatorów zaliczali si Bertram, earl Ashburnhamu i Melville Massue, markiz Ruvigny. Ale Wystawa zostaa cakowicie zdyskredytowana przez agentów hanowerczyków, ksicia Karola Benedykta znaleziono martwego (prawdopodobnie zamordowanego) we Woszech. Pokazu 1888 r. cakowicie poniechano. Rok póniej natomiast - ^odbya si z gruntu odmienna wystawa. Zamiast jak planowano, uczci Stuartów, zorganizowano obchody dwóchsetlecia rewolucji wigów, która w 1688 r. usuna Jakuba VII (II) i Stuartów! Now patronk wystawy bya sama królowa Wiktoria. Cae wydarzenie wykorzystano ponadto jako przykrywk, dziki której pozyskano jeszcze bardziej wartociow dokumentacj dziedzictwa Stuartów. Pozbawieni patronackich funkcji lord Ashburnhamu i markiz Ruvigny skierowali zainteresowanie ku rycerskim stowarzyszeniom w Europie - zakonowi Królestwa Syjonu i Rycerzom Opiekunom Grobu witego, a take Zakonowi Sangrala.
Mimo stara królowej Wiktorii o pomniejszenie popularnoci Stuartów, pod koniec XIX wieku nastpio znaczce odrodzenie jakobickie. Doradcy królowej tym bardziej starali si wic zanegowa szkockie dziedzictwo domu wielkich marszaków dworu. W wyniku tych zabiegów tan Bako i szkocka linia wywodzca si od króla Alpina znikna z poprawionych rejestrów Stuartów. Lord Lyon, wysoki dygnitarz w kolegium heraldycznym, napisa: „Obecnie generalnie zaprzecza si pochodzeniu tej rodziny od Barika, tana Lochaber, a przez niego od dawnych królów Szkocji". Uwag powica si natomiast bretoskiej linii Stuartów. Dalibóg, trudno dociec, czemu ktokolwiek dyskredytuje jedn lini, aby wynosi drug. Kady ma przynajmniej dwie linie przodków i Stuartowie nie byli wyjtkiem od tej reguy.
Póniejsi czonkowie szkockiej rodziny królewskiej odznaczyli si w belgijskim ruchu oporu podczas II wojny wiatowej. Hubert Pierlot, premier Belgii, by bliskim przyjacielem Stewartów, którzy powrócili do oryginalnej pisowni nazwiska w 1892 r. W tym samym roku przenieli si do Chateau du Mulin w belgijskich Ardenach, gdzie mieszkali a do 1968 r. Ten zamek podarowa rodzinie w 1692 r. Ludwik XIV. Cakiem niedawno, w 1982 r. miasto Bruksela uhonorowao Stewartów wielkim przyjciem. Nastpnie w grudniu 1990 r. rejestry brukselskie podpisami i pieczciami uznay autentyczno odnowionej karty królewskiego domu Stewartów, szczegóowo opisujc pochodzenie rodziny od Roberta Bruce'a I do dnia dzisiejszego.
Dzisiaj istnieje kilka linii pochodzcych od ksicia Edwarda Jakuba, drugiego hrabiego Albany. Nale do niej diukowie Dernely i diukowie Coldinghamu. Jednake przede wszystkim jest gówna linia prawowitego pochodzenia od Karola Edwarda Stewarta i jego syna, Edwarda Jakuba, obecnie siódmym hrabi Albany jest ksi Micha Jakub Aleksander Stewart, diuk Akwitanii, hrabia Blois, gowa Uwiconej Rodziny w. Kolumby, rycerz, wielki komandor Zakonu wityni Jerozolimskiej, Zwierzchnik Wielki Funkcjonariusz Midzynarodowego Stowarzyszenia Funkcjonariuszy Komisji Wspólnoty Narodów i prezes Europejskiej Rady Ksit. Ksi Micha pracuje obecnie nad ksik Zapomniana monarchia, szczegóow, poprawion histori szkockiej linii królewskiej.
Ta gówna linia szkocka siga wstecz z jednej strony a do ojca króla Artura, króla Szkotów, Aedana, a z drugiej do ksicia Septymanii, Nascjona. Szkocka linia siga jeszcze gbiej przez króla Silurii, Lucjusza, do Brana Bogosawionego i Józefa z Arymatei (w. Jakuba Sprawiedliwego), podczas gdy linia z Septymanii prowadzi przez msk lini Merowingów do Królów Rybaków, Jezusa i Marii Magdaleny. Rodowód tych linii siga królewskiego domu Judy. Jest to prawdziwie wyjtkowa linia monarsza króla Dawida, jeden z kluczowych elementów rodowodu witego Graala.
KORONA AMERYKI
Pod ulicami Rzymu katakumby z epoki pogastwa kryj szcztki ponad szeciu milionów chrzecijan. Gdyby poczy te korytarze w jedn lini, cignyby si 880 km. Jak na ironi, Rzymianie nie byli jedynymi przeladowcami chrzecijan - póniejszy fanatyzm inkwizycji sprowadzi mier na setki tysicy ludzi, co wicej - inkwizytorzy twierdzili, ze ich ofiary nie s chrzecijanami! Przez wieki miliony ydów przeladowano i zabijano w myl antysemickiej ideologii wczesnego Kocioa chrzecijaskiego. ydów oskarano o bogobójstwo. Antysemityzm przyczyni si niewtpliwie do powstania zbrodniczego reimu faszystowskiego na pocztku czwartej dekady XX wieku. Antysemityzm jednak nadal trwa. Dziesitki milionów Rosjan stracio ycie w czasach brutalnej dyktatury Stalina, autokratycznego totalitaryzmu, niszczcego wszelkie przejawy religii. Te hekatomby ofiar s wprost nie do ogarnicia wyobrani. Nie moemy dzi jednake ze spokojem stwierdzi, e zdziczae reimy to tylko pie przeszoci. wiatowe podziay religijne trwaj nadal, a „etniczne czystki" inkwizycji maj miejsce i dzisiaj.
Teoretycznie komunizm wprowadzono, aby speni socjalistyczn utopi, ale to wielkie marzenie niebawem umaro, gdy wojskowe bagnety wyniosy do wadzy gigantyczn machin ucisku. Z drugiej strony kapitalizm jest równie bezwzgldny, gdy wielbi ksigi rachunkowe bardziej ni dobro ludu; w rezultacie miliony s skazane na godow mier w biedniejszych regionach, podczas gdy podniebne góry jedzenia skaduje si gdzie indziej. Nawet w Stanach Zjednoczonych, gdzie konstytucja gosi idea wolnoci i równoci, widzimy rosnc przepa miedzy grupami uprzywilejowanych i podporzdkowanych. Obecnie bogate spoecznoci barykaduj si w obmurowanych enklawach, podczas gdy systemy opieki spoecznej Zachodu bankrutuj.
Historia wiele razy udowodnia, e absolutne rzdy monarchów lub dyktatorów prowadz do spoecznej nierównoci. Niemniej jednak demokratyczna alternatywa wybieralnego rzdu równie czsto okazuje si niesprawiedliwa. Nawet wybieralne parlamenty mog sta si egoistyczne i dyktatorskie w wiecie, w którym obdarzeni mandatem suby zaczynaj uwaa siebie za panów. Dodatkowo w krajach o strukturze wielopartyjnej, takich jak Wielka Brytania, ludzie regularnie maj do czynienia z wadz ministrów popieranych przez gos mniejszoci. Kto w takich okolicznociach ma by ordownikiem praw jednostki? Zwizki zawodowe, mona by powiedzie. S to organizacje realizujce wasne cele polityczne, pozostaj one jednak pod kontrol rzdu. Cho rzdy musz si z nimi liczy z uwagi na wielk ilo czonków, zwizki zawodowe nie maj ostatecznej wadzy dorównujcej parlamentowi. Jeli za chodzi o system wadzy sdowniczej, to jej celem jest podtrzymywanie sprawiedliwoci prawnej, nie moralnej.
Niektórzy twierdz, e w Wielkiej Brytanii królowa jest straniczk ludu - ale Wielka Brytania jest monarchi parlamentarn, w której wadca panuje jedynie za zgod rzdu. A nie majc konstytucji, brytyjscy monarchowie s zupenie bezsilni - nie mog efektywnie ordowa za prawami i wolnociami jednostki. Obecny nastpca tronu usiowa omin restrykcje, zabierajc od czasu do czasu gos, ale spotka si tylko z zemst establishmentu. Jak od dziecka w epoce wiktoriaskiej oczekuje si do niego, aby by „widziany i nie syszany", podczas gdy bankierzy i przemysowcy kontroluj ycie narodu.
Tak czsto syszy si zawodowych polityków twierdzcych, e brytyjska konstytucja faktycznie istniaa w postaci instytucji precedensu - ale to nieprawda. Instytucja precedensu to po prostu zbiór starych zwyczajów dotyczcych sankcji parlamentarnych, cznie z drobiazgowymi prawami definiujcymi pewne aspekty. Jako e szkocka Deklaracja z Arbroath zostaa zlikwidowana angielskim Ukadem Unijnym z 1707 r., obecnie najstarsz wan konstytucj jest konstytucja Stanów Zjednoczonych. Przyjto j w 1787 r., ratyfikowano w 1788 r. i wprowadzono w ycie 1789 r. W tym samym roku rozpocza si rewolucja francuska, która obalia feudalizm i absolutn monarchi we Francji, przez co wpyna na polityk w wikszoci pastw Europy. Po rewolucji Francja i inne europejskie pastwa (z wyjtkiem Wielkiej Brytanii) przyjy pisan konstytucj, aby chroni prawa i wolnoci jednostki. Nie wida jednak jak dotd ordowników sprawy ludu.
Popularn alternatyw wobec absolutnej monarchii lub dyktatury stanowi republikanizm. Republik Stanów Zjednoczonych stworzono gównie po to, aby uwolni rodzcy si naród spod despotyzmu domu hanowerskiego. Niemniej jej obywateli nadal fascynuje idea monarchii. Bez wzgldu na ducha republikaskiego pozostaje potrzeba centralnego symbolu. Ani flaga, ani prezydent nie s zdolni do spenienia tej jednoczcej roli, gdy z racji systemu partyjnego prezydenci s zawsze motywowani politycznie. Republikanizm oparto na zasadzie braterstwa, ale idealne bezklasowe spoeczestwo nie moe y w rodowisku promujcym szacunek i hierarchi zalenie od stopnia posiadania.
Osobami, które przyczyniy si do inspiracji moralnej konstytucji Stanów Zjednoczonych byli róokrzyowcy i wolnomularze, wybitne postaci takie jak Jerzy Waszyngton, Benjamin Franklin, Thomas Jeffer-son, John Adams i Charles Thompson. Ten ostatni, projektant Wielkiej Pieczci Stanów Zjednoczonych Ameryki by czonkiem Franklinowskiego Amerykaskiego Towarzystwa Filozoficznego - odpowiednika brytyjskiego Niewidzialnego Kolegium. Symbolika Pieczci wprost odwouje si do tradycji alchemików odziedziczonej w formie alegorycznej od egipskich terapeutów. Orze, gazka oliwna, strzay i pentagram - to okultystyczne symbole przeciwiestw: dobra i za, mskoci i kobiecoci, wojny i pokoju, mroku i wiatoci. Na rewersie (jak i na jednodolarówce) znajduje si ucita piramida, oznaczajca utrat Starej Wiedzy, zmiadonej i zepchnitej w podziemie przez kocielne krgi wadzy. Ale nad tym s promienie wiata wiecznie nioscego nadziej „wszystkowidzcego oka", symbolu z czasów rewolucji francuskiej. Tworzc republik Amerykanie nie mogli uwolni si od ideau równolegej monarchii - centralnego punktu skupiajcego niepolityczne przywizanie. Jerzemu Waszyngtonowi oferowano koron, ale odmówi, gdy nie mia odpowiedniego pochodzenia. Natomiast zwróci si do królewskiego domu Stuartów. W grudniu 1782 r. czterech Amerykanów przybyo do Palazzo San Clemente we Florencji, miejsca zamieszkania Karola III Stuarta na wygnaniu. By to Galloway z Marylandu, dwaj bracia Sylvester z Pensylwanii i Fish, prawnik z Nowego Jorku. Sekretarz, John Edward, zaprowadzi ich do Karola Edwarda. Równie obecny by pose Charles Hervey-Townshedd (póniejszy ambasador Wielkiej Brytanii w Hadze) i przysza ona ksicia, Magorzata, hrabina Massillan. Rozmowa - która dotyczya wspóczesnego transatlantyckiego dylematu - zostaa udokumentowana w archiwach Senatu USA i w Manorwater Papers. Tacy ludzie jak sir Compton Mackenzie i sir Charles Petrie równie opisali to wydarzenie: podczas tego spotkania Karola Edwarda Stuarta poproszono o przyjcie korony „króla Amerykanów".
Kilka lat wczeniej Karol otrzyma ju podobn propozycj od mieszkaców Bostonu. Jerzy Waszyngton wysa swoich przedstawicieli, gdy tylko zakoczya si wojna o niepodlego. Byaby to wielka ironia losu, gdyby dom hanowerski utraci kolonie pónocnoamerykaskie na rzecz Stuartów. Ale Karol odrzuci t ofert z wielu powodów, z których brak prawowitego mskiego potomka nie by ostatnim. Wiedzia, e bez odpowiedniego nastpcy Stany Zjednoczone atwo mog znowu przypa hanowerczykom po jego mierci, pograjc cay wysiek niepodlegociowy.
PONADCZASOWA REGUA GRAALA
Od tamtych czasów miao miejsce wiele radykalnych zdarze: rewolucja francuska, rewolucja bolszewicka, dwie wojny wiatowe i bezlik zmian w poszczególnych krajach i stylach rzdzenia. A obywatelskie i midzynarodowe spory tocz si, jak toczyy si w redniowieczu. Przykrywkami s handel, polityka, religia i wszelkie inne szyldy, majce usprawiedliwi sta walk o wadz terytorialn i gospodarcz. Zniko wite Cesarstwo Rzymskie, nie powiodo si Rzeszom Niemieckim i upado imperium brytyjskie.
Carska Rosja wpada w sida komunizmu, który sam si zhabi, i stoczy w ruin, podczas gdy kapitalizm jest ledwie akceptowany spoecznie. Z kocem zimnej wojny status supermocarstwa Ameryki stoi w obliczu nowego zagroenia ze strony pastw Pacyfiku. Tymczasem narody Europy zwary si w dobrze pomylan wspólnot gospodarcz, która ju jednak cierpi z powodu nacisków poszczególnych czonków, którym zaley na zachowaniu odrbnoci narodowej i zwyczajów. Podobne problemy trapiy wite Cesarstwo Rzymskie.
Bez wzgldu na to, czy narody s rzdzone przez militarne reimy, czy wybrane parlamenty, przez autokratów czy demokratów, i bez wzgldu na to, czy s uznawane za monarchistyczne, socjalistyczne, czy republikaskie, wynik jest zawsze taki sam: garstka kontroluje ycie rzesz. To rzecz normalna w przypadku dyktatury, ale nie powinno tak by w przypadku demokratycznej instytucji przyjmujcej uchway wikszoci gosów. W prawdziwej demokracji wadza sprawowana jest przez lud i dla ludu, bezporednio lub poprzez przedstawicieli, nie maj w niej znaczenia rónice klasowe, tolerowane s pogldy mniejszoci. Amerykaska konstytucja wyznacza idea, ale tak jak i w innych spoecznociach, tak i w amerykaskiej istnieje dua grupa ludzi, którzy nie maj reprezentacji politycznej we wadzach.
Poniewa prezydenci i premierzy s politycznie uzalenieni, i poniewa partie zmieniaj si u steru rzdów, brak jest cigoci dziaa. Niekoniecznie musi oznacza to co zego, ale nie ma takiej godnej zaufania instytucji, która by bya ordownikiem praw obywatelskich i wolnoci ludu w warunkach cigle zmieniajcego si przywództwa. Wielka Brytania przynajmniej zachowaa monarchi, ale jest to monarchia politycznie ograniczona i jako taka nieefektywnie wypenia rol stranika narodu. Stany Zjednoczone w przeciwiestwie do Wielkiej Brytanii maj pisan konstytucj - ale brak im kogo, kto by strzeg jej zasad w obliczu kolejnych rzdów, zajadle dcych do speniania wasnych ukrytych politycznych celów.
Czy jest jaka nadzieja na to, e stan ten si zmieni, e w przyszoci dojdzie do naprawy porzdku wiata? Z pewnoci tak, ale to nie zaley od rzdów uznajcych si raczej za „reprezentantów" spoeczestwa ni tych, którzy gotowi s stan na jego czele. We wadz naleaoby wyposay ordownika konstytucji, który kontrolowaby naruszenia ustawy zasadniczej. Mona to osign na sposób zaprojektowany przez Jerzego Waszyngtona i ojców zaoycieli Ameryki. Ich oryginalny plan przewidywa demokratyczny parlament poczony ze sprawn monarchi konstytucyjn, podlegajc nie parlamentowi lub Kocioowi, ale narodowi i pisanej konstytucji. W takim rodowisku lud byby suwerenem, podczas gdy monarcha (Stranik Królestwa) przysigaby na „wierno narodowi" - nie odwrotnie, jak jest w Wielkiej Brytanii, gdzie naród skada hod zwierzchnoci parlamentu i monarchii.
Niespenion ambicj ojców zaoycieli Ameryki bya obieralno ministrów przy jednoczesnym ujciu ich dziaa w granice konstytucyjne. Poniewa konstytucja naley do narodu, jej ordownikiem - jak widzia to Jerzy Waszyngton - powinien by monarcha, podlegy nie polityce czy religii, ale suwerennemu narodowi. Poprzez naturalny system dziedziczenia (urodzonych i wychowanych do tego zadania) tacy konstytucyjni Stranicy zapewnialiby trwa cigo reprezentacji ogóu w czasie kolejnych rzdów. Pod tym wzgldem monarchowie i ministrowie byliby sucymi konstytucji na rzecz Wspólnoty Królestwa. Takie pojcie moralnego rzdzenia spoczywa w samym sercu Reguy Graala i pozostaje w granicach moliwoci kadego cywilizowanego pastwa narodowego.
Pewien wiodcy brytyjski polityk stwierdzi niedawno, e nie jest jego zadaniem by popularnym! Nieprawda - popularny minister to minister darzony zaufaniem, a zasuone zaufanie elektoratu uatwia demokratyczne rzdzenie. aden minister nie moe szczerze realizowa ideau równoci w spoeczestwie, kiedy z góry posiada nad nim jaki rodzaj wadztwa. Struktura klasowa jest zawsze narzucana z góry, nie z dou. Std te od tych, którzy zajmuj miejsce na wzniesionych samoistnie cokoach, oczekuje si, e zburz je w interesie harmonii i jednoci. Jezus nie by poniony, kiedy my nogi apostoom, wzniós si do królestwa prawdziwego monarchy Graala - królestwa równoci i ksicej suby. Jest to wieczna recepta Sangrala wyraona w mdroci Graala: tylko pytajc „Komu suy Graal?" mona uleczy rannego Króla Rybaka i przywróci yzno ugorom.
PRZYPISY I RÓDA
Rozdzia 1. ródła rodowodu
1 Wzmiankowane ponadto w: Hugh Schonfield, The Passover Plot, Element Books, Shaftesbury, 1985, s. 245.
2 Euzebiusz z Cezarei, Historia kocielna, r. III. [tum. polskie A. Lisiecki, Pozna, 1924].
3 Martin Malachi, The Decline and Fali of Roman Church, Secker and Warburg, Londyn, 1982, s. 43.
4 Mehdlle Henry Massue, IX markiz Ruvigny i Raineval, The Jacobite Peerage, Baronetage, Knightage and Grant of Honour, 1904, wstęp.
5 Rok 4004 wyliczy arcybiskup Armagh, James Ussher, w Annales Veteris Testamenti z 1650 r. Stworzenie Adama ustalono niezalenie za pomoc tekstów aleksandyjskich na rok 5503 p.n.e. i na 5411 p.n.e. na podstawie greckiej wersji siedmioksigu. ydzi za dat Stworzenia uznaj rok 3760 p.n.e. (na tym wyliczeniu opiera si ydowski kalendarz uznanych dat).
Obliczenie Usshera jest satysfakcjonujce i czsto stosowane w dzisiejszych chronologiach. Bd Historii powszechnej wynika z pomieszania daty narodzin Adama (por. przyp. 7) z dat stworzenia wiata.
Siedmioksig jest efektem pracy siedemdziesiciu dwóch tumaczy Starego Testamentu z mniej wicej 270 r. p.n.e.
6 Darwin nie pierwszy zasuy si na polu nada ewolucji. Francuski naturalista hrabia Georges de Buffon, stranik ogrodów królewskich, opublikowa Epochs of Natur (Epoki natury) w 1778 r., szkocki fizyk, James Hutton, (czasem nazywany „ojcem geologii") wyda Theory of the Earth w 1785 r., francuski anatom, baron Georges Cuvier („ojciec paleontologii") wyda Tableau elementaire de 1'histoire naturelle des animaux w 1798 r., po czym wiato dzienne ujrzao jego wielkie dzieo Królest\vo zwierzt, francuski naturalista, kawaler Jean Baptiste de Monet Lamarck, profesor zoologii Uniwersytetu Paryskiego opublikowa Philosophie zoo-logique w 1809 r., a po niej Histoire naturelle des animaux; Szkot, sir Charles Lyell, opublikowa Principles of Geology na pocztku lat trzydziestych XIX wieku.
7 Gdyby Adam pojawi si w okolicach daty wyznaczonej przez Usshera (zob. przyp. 5) - 4004 r. p.n.e. - naleaby teoretycznie do którego z plemion epoki brzu swojego regionu. W tym czasie cywilizacja sumeryjska miaa ju co najmniej 2000 lat. Od okoo 6000 r. p.n.e. istniay tam osiedla ludzkie i zorganizowane spoecznoci rolnicze. Do 5000 r. p.n.e. pojawiy si autentyczne miasta, z radami miejskimi rzdzonymi przez Halafanów z Tel Halaf. W Jordanii Jerycho byo uznanym orodkiem miejskim od okoo 6000 r. p.n.e., a w Chinach istniay zbiorowoci ludzkie nad rzek Jangcy.
Wiadomo wic, e od dnia domniemanego pojawienia si Adama, ludzie powszechnie uywali ju sochy, koa i aglowców.
8 Przed O pochodzeniu czowieka opublikowano w 1859 r. O powstawaniu gatunków drog naturalnego doboru [przekad polski S. Dickstein i J. Nusbaum, Warszawa 1959, Dziel wybrane, Pastwowe Wyd. Rolnicze i Lene].
9 Jzyk hebrajski czasów Picioksigu (pierwszej czci Starego Testamentu) mia tylko jeden czas przeszy, który opisywa czynnoci, jakie „wydarzyy si" i „wydarzyy niedawno" i „wydarzyy jaki czas temu" - nie rozróniano tego, co nastpio tysic lat temu i wczoraj. Co wicej, hebrajskie sowa okrelajce „dzie" i „rok" byy stosowane z pen swobod, co bardzo utrudniao przekady na jzyki operujce cilejszymi pojciami czasu. Zob.: Mary Ellen Chase, Life and Language in Old Testament, Collins, Londyn, 1956, s. 32-39.
10 Jednym z bardzo moliwych róde imienia „Israel" jest ysra: „wadca", „pan", plus element el „Bóg" (obecny jako przyrostek wielu imion np. Michael, Elizabeth); std „Bóg (Jest) wadc" - zob. Ahmed Osman, The Uouse of Messiah, Harper Collins, Londyn, 1922, s. 96. Patrz: przyp. 12.
11 Cytaty z Biblii za: Pismo wite. Nowy przekad. Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa 1982.
12 Jakub zosta „Izraelem" (Rdz 32, 28; 35,10) w nastpstwie jego „zapasów" z Bogiem. Nowe imi moe, ale nie musi, uwica to wydarzenie, gdy alternatywnym tumaczeniem Izraela jest „boy zapanik". Nastpców Jakuba okrelano: Izraelici.
13 Oxford Concordance to the Bibie, [OCB], Ramzes (2).
14 Ahmed Osman, dz. cyt., s. 11.
15 Tame, s. 67.
16 Arka Przymierza (równie tumaczona jako Namiot Zgromadze lub Skrzynia Przymierza) by to prostoktny namiot z drewnianym rusztowaniem lub skrzynia pokryta materiaem i skórami. Przenone miejsce kultu podczas wdrówki przez pustyni (zob. OCB).
Rozdzia 2. Na pocztku
1 Temat w peni opracowa dr Raphael Patai, uznany autorytet w dziedzinie kultury judaistycznej. Hebrew Goddess, Wayne State University Press, Detroit, 1967.
2 Cz Starego Testamentu pochodzi bezporednio z Ksigi Prawa odkrytej w wityni w Jerozolimie (2Krl 22, 8-13) blisko 35 lat przed wygnaniem babiloskim podczas panowania króla Judy Jozjasza (640-609 p.n.e.). Tekst hebrajski Starego Testamentu odpowiada wynikom prac uczonych massoretyckich z mniej wicej roku 900 (chocia jest oparty na duo wczeniejszych manuskryptach, niektórych z I wieku p.n.e.).
3 Eridu (wspóczenie Abu Shahrein) byo najwitszym miastem staroytnej Mezopotamii, klejnotem wród zielonych i yznych terenów, który mieszkacom Kanaanu wydawa si istnym rajem. Miasto powicono wodnemu bóstwu Enki (Enkidu, Ea) i czsto identyfikowano z ogrodem Edenu.
4 Sir Charles Leonard Woolley (byy dyrektor British Museum i kierownik archeologicznej ekspedycji zorganizowanej przez Uniwersytet Pensylwania do Mezopotamii) w Ur ofthe Chaldess (s. 23-32), pisze, e powód taka, jak opisano w Ksidze Rodzaju, miaa miejsce za czasów Sargona Wielkiego, wadcy Mezopotamii (ok. 2372-2326 r. p.n.e.). Tabliczki klinowe opowiadajce histori Sumeru od ok. 3000 r. p.n.e. i przechowywane w Nippur (dzisiejszy Nuffar) potwierdzaj to.
5 Wie Babel, wielki ziggurat, zbudowano na babiloskiej równinie Shinar. Takie bogato zdobione, wielopoziome zigguraty (sowo oznacza w babiloskim „wzniesienie" lub „wiea") byy charakterystyczn cech miast sumeryjskich. Kady z nich wieczya maa witynia ku czci najwikszego bóstwa regionu. Wielki ziggurat by umiejscowiony w miecie Uruk (od którego nazw wzi wspóczesny Irak). wityni powicono bogini Isztar.
6 ydzi wiat podziemia nazywali „Szeol". By to odpowiednik grecko--rzymskiego królestwa Hadesu, infernalnego regionu, w którym dusze zamieszkiway w aobnej ciemnoci, oddzielone od ziemskich cia.
7 Pierwsze pi ksig mojeszowych odpowiada pierwszym piciu ksigom Starego Testamentu (zwanych te Picioksigiem): Rodzaju, Wyjcia, Kapaskiej, Liczb i Powtórzonego Prawa.
8 Ksigi proroków to formalnie biorc pisma autorstwa (lub opisujce) ydowskich proroków i nazywane ich imionami, w przeciwiestwie do ksig bdcych opowieciami o dziejach, chocia ogólna definicja wcza tu niektóre ksigi historyczne takie, jak Sdziów, Samuela i obie Królewskie.
Dopenienie Starego Testamentu nosi nazw hagiografia („wite pismo").
9 Inne wite pisma ydowskie to Miszna i Talmud.
Miszna („Powtórzenie") to wczesna kodyfikacja prawa ydowskiego, oparta na staroytnych kompilacjach i opracowana w Palestynie przez etnarch (gubernatora) Jud I na pocztku III wieku n.e. Skada si z tradycyjnego prawa (halaka) obejmujcego szeroki zakres tematów, zaczerpnitego czciowo ze starych zwyczajów, a czciowo z prawa biblijnego (tannaim) wedug interpretacji rabinów (nauczycieli).
Talmud jest komentarzem Miszny, skompilowanym oryginalnie w hebrajskim i aramejskim. Pochodzi z dwóch niezalenych istotnych nurtów ydowskiej tradycji - babiloskiej i palestyskiej.
10 Zob.: wielebny John Fleetwood, The Life of Our Lord and Saviour Jesus Christ, William MacKenzie, Glasgow, ok. 1900, vx. l, s. 3, wstęp dr G. Redford.
11 Hasmoneusze lub Asmoneusze to wybitna rodzina kapaska w Jerozolimie z II wieku p.n.e. Za czasów Antiocha IV gow rodziny by najwyszy kapan Matatiasz, inicjator powstania ydowskiego. Tu przed mierci nominowa swojego trzeciego syna Jud, przezwanego Machabeusz lub Makabi („namaszczony"), na przywódc wojskowego. Jud z kolei zastpili Jonatan i Szymon. Wszystkich ich zwolenników od tej pory nazywano Machebeuszami.
12 Zob.: Baigent, Leigh, Lincoln, wity Graal, wita krew, KiW, Warszawa, 1994, s. 290.
13 Zob.: Baigent, Leigh, Lincoln Zwoje znad Morza Martwego, Wydawnictwo Da Capo, Warszawa 1994, s. 220.
14 Dwanacie ostatnich czci z okresu Starego Testamentu i z nim zwizane to tzw. apokryfy („ukryte sprawy"). S w Septuagincie, niemniej jednak nie wystpuj w kanonie ydowskim. Pochodz z krgów hellenistycznych ydów aleksandyjskich, ale nie s akceptowane przez ortodoksów. Jednake wystpuj w Wulgacie w. Hieronima (ok. 385 r. n.e.) jako przeduenie Starego Testamentu i s uznawane przez Koció rzymskokatolicki, chocia omijane prawie we wszystkich Bibliach protestanckich, za przykadem pierwszego reformatora, Marcina Lutra (1483-1546) i nagminnie ignorowane przez tumaczy. Te dwanacie ksig to: Ezdrasza, Tobity, Judyty, wyjtki z Estery, Mdro Salomona, Ecclestasticus (Jeremiasza), Barucha z Episto Jeremiasza, Pie Trojga witych Dzieci, Historie Zuzanny, Bela i Skoma, Modlitwa Manassesa i Machabeuszy.
15 J. T. Milik, Ten Years of Discovery in the Wilderness of Judea, SCM Press, Londyn, 1959, s. 11-19.
16 W Nowym Testamencie w Drugim Licie w. Pawa do Koryntian 4, 3 i 7 jest podobnie: „A jeli nawet ewangelia jest zasonita, zasonita jest dla tych, którzy gin [...] Mamy za ten skarb w naczyniach glinianych".
17 Zob.: James Robinson i Coptic Gnostic Project, The Nag Hammadi Library, E. J. Brill. Lejda, Holandia, 1977.
18 Beduin jest form rzeczownika w liczbie pojedynczej, podczas gdy oryginalnie w arabskim jest to liczba mnoga; bedu - pustynia, bedu 'een - ludzie z pustyni.
19 Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, rozdzia 5 [tum. polskie Z. Kubiak i J. Radoycki, Pozna, 1962].
20 J. T. Milik, dz. cyt., s. 51-53.
21 John Allegro, The Dead Sea Scrolls, Penguin, Harmondsworth, 1964, s. 94.
22 Tame, s. 93.
23 Zob.: Barbara Thiering, Jezus mczyzn, Wydawnictwo Al Fine, Warszawa, 1996, s. 36.
24 Eschatologia - ga teologii zajmujca si kocem wiata, mierci, sdem ostatecznym.
25 John Allegro, dz. cyt., s. 104.
26 Zwój zwany Pesharim - interpretacje.
27 Zob.: Barbara Thering, dz. cyt.
28 Tame, zacznik III.
29 Józef Flawiusz, dz. cyt., rozdzia 6.
30 Zob.: Barbara Thiering. dz. cyt., s. 79, zacznik III, s. 403.
31 We wczesnej erze religii politeistycznych, Zoroaster (lub Zaratustra) zmodyfikowa wiar, w której wyrós, i stworzy pierwsze na wiecie autentyczne wyznanie wiary. Sta si arcykapanem i prorokiem Ahura Mazdy (Ormuzda), boga ycia i wiata, któremu sprzeciwia si Aryman (Angra Mainja), zy pan mierci i ciemnoci. Przeznaczeniem tych staroytnych bóstw bya nie koczca si walka wiata przeciwko Ciemnoci, a nastpi Sd Ostateczny. Wtedy Ahura Mazda oywi martwych i stworzy raj na ziemi.
W cigu nastpnych stuleci, mimo e tradycje zmieniay si pod wpywem rónych kultur, wiele z tej legendy utrwalio si. Za czasów esseczyków z Kumran (gdy zblia si rok 0) opowie o wojnie dwóch sprzecznych pierwiastków bya bardzo popularna, chocia raczej jako alegoria odnoszona do upragnionego obalenia rzymskiego imperium. Jeszcze póniej chrzecijastwo podtrzymao zasadnicz ide (zaadoptowan przez Rzymian). Chrzecijanie wierzyli, e Sd Ostateczny jeszcze nadejdzie.
Rozdzia 3. Jezus, Syn Czowieczy
1 Zob.: John Fleetwood, dz. cyt., s. 21 nast. Co do rónych interpretacji proroctwa zob.: Dr Smiths' Bibie Dictionary.
2 Sugerowano, e pierwszy element imienia „Emmanuel" jest w istocie egipski, odpowiadajcy imieniu boga Amuna, Amona („Ukrytego") i e to imi czy elementy hebrajskie i egipskie Amun-u-El, co znaczy „Amun jest Bogiem" (lub „Ukryty jest Bogiem"). Zob.: Ahmed Osman, dz. cyt., roz. 31, s. 166 i nast.
3 Zob.: A. N. Wilson, Jesus, Sinclair Stevenson, Londyn, 1992, s. 79.
4 Zob.: Nancy Qualls-Corbett, The Sacred Prostitute, Inner City Books, Toronto, 1988, s. 58.
5 Dogmat, e Maria bya „wieczn dziewic", ustalono na soborze w Trullo w 692 r.
6 A. N. Wilson, dz. cyt., s. 83.
7 Stary kompleks klasztorny sta na kracach gminy Kumran. Wród budynków by dom, w którym rodziy si esseskie nielubne dzieci. Gmina nazywaa ten dom „Betlejem judzkie" (w przeciwiestwie do miasteczka Betlejem ma poudnie od Jerozolimy). Mateusz (2, 5) stwierdza, e Jezus urodzi si w „Betlejem judzkim". Zob.: Barbara Thiering, dz. cyt., s. 65 i nast.
Opowieci w Ewangelii znieksztacono, by zgadzay si z proroctwem Micheasza (5, 1), które datuje si na ok. 710 r. p.n.e.: „Ale ty, Betlejemie Efrata, najmniejszy jeste z okrgów judzkich, z ciebie mi wyjdzie ten, który bdzie wadc Izraela".
8 W Dr Smith 's... jest powiedziane, e hebrajskie sowo przetumaczone jako „gospoda" dosownie oznacza miejsce „spoczynku"; gospody w naszym rozumieniu byy nieznane na Bliskim Wschodzie, gdzie czciej goszczono wdrowców w domu, uwaajc to za nabony obowizek.
9 A. N. Wilson, dz. cyt., s. 80.
10 Zob.: Ahmed Osman, dz. cyt., s. 31, z drugiej strony Robinson's Bibie Researches podaj, e arabskie imi brzmiao en-Nusara (zob.: John Fleetwood, dz. cyt., s. 10).
11 W Starym Testamencie te nie ma wzmianki o Nazarecie. Nie odnotowano tego miejsca ani w Talmudzie, ani w Dawnych dziejach Izraela z I wieku, ani w Wojnie ydowskiej (wedug Robinson's Bibie Researches). Nazaret sta si obiektem pielgrzymek dopiero od VI wieku (Ahmed Osman, dz. cyt., s. 30 nast.).
12 John Fleetwood dz. cyt., l, 4, potwierdza informacj z Dr Smith's..., e imi Gabriel w tym kontekcie jest tytuem odpowiadajcym „urzdowi" anielskiemu.
13 Józef Flawiusz, dz. cyt., II, rozdzia 8.
14 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 393 i nast. Imi Gabriel znaczy „Czowiek Boga".
15 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 398. Imi Michal znaczy „Kto [jest] jak Bóg".
16 k l, 5 - Elbieta bya córk z kapaskiego domu Aarona.
17 k 2, 25.
18 John Fleetwood, dz. cyt., s. 10 i nast., wyjtek z dr Paxtona opisuje zwyczajowe zasady ydowskiego dziedziczenia w linii eskiej, w odrónieniu od bardziej restrykcyjnych zasad dynastycznych.
19 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 26, 193.
20 Józef Flawiusz, dz. cyt., II, rozdzia 8.
21 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 61, 230.
Dopiero w 314 r. cesarz Konstantyn Wielki arbitralnie zmieni dat urodzenia Jezusa na 25 grudnia, aby zgadzaa si z pogaskim witem soca (por. rozdzia VII i XI).
Tymczasem mona zauway, e daty niektórych wydarze z Nowego Testamentu podane w tej ksice nie odpowiadaj tradycyjnym. Np. czsto uwaa si, e rok urodzenia Jezusa to 5 rok p.n.e., gdy tu jest podany 7 rok p.n.e. Podobnie czsto wskazuje si na rok 30 jako dat Ukrzyowania, podczas gdy tu jest rok 33. Pierwsza publikacja dat biblijnych nastpia w 526 r. i byy to wyliczenia mnicha Dionizego Mniejszego. Zgodnie z jego ocenami Jezus urodzi si wedle chronologii rzymskiej w 754 AUC (ab urbe condita - od zaoenia Miasta [Rzymu] - odpowiednik roku 1). Ale Herod Wielki zmar cztery lata wczeniej - w 750 r. AUC (4 r. p.n.e.) Poniewa jednak byo wiadome, e Herod y w czasie urodzenia Jezusa, mnich arbitralnie ustali narodzenie Jezusa na rok przed mierci Heroda - czyli rok 749 AUC (5 r. p.n.e.). Ta data x zostaa przyjta i zgodnie z ni zmieniono reszt ustale chronologicznych w Ewangeliach.
W wietle obecnie dostpnych informacji staa si moliwa dokadniejsza chronologia. Przy wczesnych ustaleniach nie brano pod uwag rónic kalendarzowych w ówczesnych latach (kalendarz soneczny, ksiycowy i juliaski), ale tumacze rkopisów znad Morza Martwego dokonali stosownych zmian. W ostatnich latach najdokadniej chronologi Nowego
Testamentu ustalia dr Barbara Thiering (zob. Jezus mczyzn). Interesujcego odkrycia na tym polu dokona David Rohl (zob. A Test of Time).
22 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 62 i zacznik I.
23 W 1380 r. reformator z hrabstwa York, John Wiklef (proboszcz Lutterworth i wykadowca Balliol College, Oksford) doglda pierwszego tumaczenia Biblii na jzyk angielski. Ale synod w Blackfriars zakaza wydawania ksiki i w 1382 r. Wiklefa uznano za heretyka. Pierwsze wydanie Nowego Testamentu po angielsku (1525 r.) byo przekadem Willama Tyndale'a, który za t prac zosta ujty w Antwerpii i skazany na mier w 1535 r. Miles Coverdale, mnich z Cambridge, opublikowa akceptowan przez Koció Bibli, dziki poparciu Tomasza Cromwella, który doglda oddzielenia Kocioa anglikaskiego od rzymskiego na polecenie króla Henryka VIII. To doprowadzio do stworzenia w 1539 r. Wielkiej Biblii, obowizkowej we wszystkich kocioach. Coverdale zosta biskupem Exeteru.
Dalszych przekadów na angielski dokonali purytascy wygnacy w Genewie w 1560 r., wprowadzajc ukad wersowy. Po tym byo nastpne wydanie znane jako Biblia Douai (1582-1609) dokonane przez uczonych katolickich zbiegych z Oksfordu do Europy kontynentalnej za rzdów Elbiety I. W 1611 r. pojawio si poczone dzieo, na którym opiera si wiele dzisiejszych Biblii - autoryzowana wersja króla Jakuba (Jakuba VI, króla Szkocji, Jakuba I, króla Anglii). To pisane podniosym stylem dzieo nie jest bezporednim przekadem, ale uczciwym i dobrze pomylanym kompromisem dotychczasowych translacji.
24 Co do rodowodu Jezusa Mateusz i ukasz nie przytaczaj dokadnie tych samych tablic genealogicznych, które wskazywayby na bezporednie pochodzenie od króla Dawida. Mateusz wyprowadza królewsk lini od Salomona, podczas gdy ukasz podaje szczegóy pochodzenia od innego syna Dawida, Atana. Ten fragment genealogiczny u Mateusza zawiera dwadziecia dwa imiona, u ukasza - dwadziecia. Jednake obie genealogie wymieniaj Zorobabela, bezporedniego nastpc Salatiela. Nawet to jest jednak tematem dalszych sporów, bowiem gdy starotestamentowe Ksigi Ezdrasza (3, 2) i Ageusza (l, 1) potwierdzaj, e Zorobabel urodzi si w rodzinie Salatiela, moe ich dzieli pokolenie - syn Salatiela, Pedajasz, który wówczas byby ojcem Zorobabela. Fragment z Pierwszej Ksigi Kronik (3, 19) jest pod tym wzgldem mylcy.
Gówna rónica midzy Mateuszem i ukaszem to lista przodków, generacje od czasów synów Dawida do mniej wicej okresu powrotu z niewoli babiloskiej. Stosowna lista w Pierwszej Ksidze Kronik zgadza si z genealogi Mateusza. Przy Zorobabelu obie genealogie znów si dziel, Mateusz prowadzi rodowód Jezusa przez syna imieniem Abiud, a ukasz „kieruje si" przez syna imieniem Reza (co moe by raczej tytuem, poniewa znaczy „Wódz").
Dziad Jezusa ze strony ojca nosi imi Jakub (Mt l, 16), ale u ukasza (3, 23) - Heli. Jednake obie wersje s prawdziwe, gdy ojciec Józefa mia tytu „Jakuba" w ukadzie patriarchalnym (zob.: Barbara Thiering, dz. cyt., s. 45).
Lista genealogiczna u Mateusza, od Dawida do Jakuba-Helego (obejmujca 1000 lat) zawiera wic 25 pokole, po 40 lat kade. Odwracajc liczby ukasz podaje 40 pokole po 25 lat kade. W ten sposób ukasz umieszcza Jezusa w dwudziestym pokoleniu od Zorobabela, podczas gdy Mateusz plasuje go w jedenastym. W trakcie tego ostatniego okresu liczcego okoo 530 lat lista Mateusza zawiera standardowo 53 lata na pokolenie, ukasz jest bardziej szczegóowy, podajc standard dwudziestoomioletni. Zob. zacznik I.
25 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 393.
26 Tame, rozdzia 12, s. 79, zacznik I, s. 239.
27 Pierwszy Sadok by najwyszym kapanem, który namaci króla Salomona, syna Dawida okoo 1015 r. p.n.e. (l Kr l, 38-40), jak uwietni to Jerzy Fryderyk Haendel w hymnie piewanym podczas koronacji królów Anglii ^ od XVIII wieku (Hymny koronacyjne).
Rozdzia 4. Misja. Etap pierwszy
1 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik II, s. 353.
2 Tame, zacznik I.
3 John Fleetwood, dz. cyt., s. 11 i nast., wyjtek z Dr Smith's...
4 Zob.: Rozdzia II.
5 Samarytanie wierzyli, e Szymon (Zelota) Mag reprezentowa „moc Boga" (Dz 8, 9-10).
6 Steve Richards, Levitation, Thorsons, Wellingborough, 1980, s. 66 i nast.
7 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 94.
8 Judasz Galilejczyk zmar w 6 r.
9 Syryjskie semickie skariot jest odpowiednikiem wspóczesnego hebrajskiego sikkarti (dostarcza). Judasz Iskariota by wic „Judaszem Dostawc", zdrajc Jezusa (zob. Ahmed Osman, The House of the Messiah, rozdział 15, s. 81).
10 Jacob jest synonimiczne z Jacobus, z którego powsta aciski wariant Jacomus, z którego z kolei (przez normandzk francuszczyzn) utworzono form James (ang. Jakub).
11 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 44.
12 Faryzeusze le traktowali Mateusza. cile ortodoksyjne (ydowskie) podejcie sprawiao, e z maostkow przesad oceniali stosowanie si do Ksig Mojeszowych (Picioksig, zasadnicza cz Tory). Doszo to tego, i za warunek zbawienia Izraela uznawali „oczyszczenie ydów". Wedug nich takie dogbnie oczyszczenie byo nie do pogodzenia z prowadzeniem spraw finansowych, takich jak pobieranie podatków. Osoba uprawiajca polityk bd zajmujca si pienidzmi bya uwaana za grzesznika.
13 Prozelici to poganie nawróceni na wiar ydowsk.
14 Szem by synem Noego i przodkiem Abrahama, reprezentuje staroytn lini ludów semickich.
15 Imi Bartomiej pochodzi od Bar-Ptolemeusz (aramejskie „suga Ptolemeusza") i std egipskie konotacje. Por. Barbara Thiering, di. cyt., III zacznik.
16 Tomasz urodzi si jako Filip, syn Heroda Wielkiego i Mariamne II. W swoim czasie zosta pierwszym mem wnuczki Heroda, Herodiady (zob. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 95), z któr mia córk, Salome - t sam Salonie, która zadaa gowy Jana Chrzciciela od Heroda Antypasa, wadcy Galilei. Dobrze znana z „taca z siedmioma zasonami" Salome nie jest wymieniana w Nowym Testamencie, ale wystpuje w Dawnych dziejach Izraela Józefa Flawiusza, XXIII roz. 5, cz. 5.
17 Rdz 16, 7-12.
18 Lb 22, 21-35.
19 Sdz 13, 3-19.
20 Sdz 6, 11-22.
21 Dwanacie tabliczek glinianych z Eposem o Gilgameszu, wadcy Uruk, pochodz z VII wieku p.n.e. Odkryto je wród resztek po Asurbanipalu z Asyrii (rzdzi w latach 669-629 p.n.e.) w Niniwie. Wród mnóstwa innych wydarze opisanych w eposie jest historia Enkidu, który równie, jak i prorok Eliasz usysza huk z niebios. Orze o szponach z brzu porwa go i uniós, a byskawiczny pionowy wzlot sprawi, e Enkidu poczu si ciki jak gaz.
Tego rodzaju wzmianki spotykamy w Apokalipsie Mojesza, w której Ewa widzi wietlisty rydwan cigniony przez lnice ory.
W staroytnych dokumentach równie regularnie pojawiaj si ponce serafiny. To, e pon, oddaje sowo seraph, które odnosi si do staroheb-rajskiego rdzenia znaczcego „pomie". Lecz czasem serafiny speniaj straszliwe niszczce zadania jak w Ksidze Liczb (21, 6) - dua cz ludu Izraela umara po tym, jak Pan posa midzy niego ponce we (seraphims). Podobne opowieci wystpuj w tradycji wielu plemion afrykaskich, a take na Bliskim Wschodzie. Z tego samego okresu pochodz te przekazy tybetaskie, indyjskie, a nawet skandynawskie i pónocnoamerykaskie. W podaniach tych obecne s rydwany ognia i wielkie ptaki o byszczcych skrzydach.
22 Ten temat jest dobrze zbadany przez Ericha von Danikena.
23 Pierwsza Ksiga Henocha 4,9; równie w kumraskim Zwoju wojennym 9, 15-17. Zob. też: A. Dupont-Sommer, The Essene Writings From Qumran, Nasil Blackwell, Oxford, 1961, s. 183 (anielskie tarcze).
24 Józef Flawiusz, dz. cyt., II, s. 7.
25 Oznaczenia hierarchii anioów i kapanów dokonaa Barbara Thiering w dz. cyt., zacznik III.
26 Duchowa energia róde i strumieni jest numerycznie okrelona „si soca" jako 1080, zob.: John Mitchell, Dimensions of Paradise, Thames and Hudson, Londyn, 1988, s. 18.
27 W rozdziale III.
28 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.
Rozdzia 5. Jezus Mesjasz
1 Kumraska Regula zrzeszenia (The Scroll ofthe Rule), s 4-5, aneks, 18-20.
2 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 105.
3 Tame, zacznik III. Faktycznie nie byo pi tysicy ludzi podczas tego symbolicznego nakarmienia; „pi tysicy" to nazwa pogan, tubylców palestyskich (a nie Greko-Rzymian), których mona by nazwa „synami Chama" (Cham, syn Noego, uwaany za zaoyciela plemion chamatyckich na tym obszarze). „cznikiem" wspólnoty z „picioma tysicami" by aposto Jezusa, Jan Boanerges.
4 Nie byo te czterech tysicy uczestników, te „cztery tysice" (lud Szem) to inna grupa pogan. Razem z prozelitami (nawróconymi na judaizm), nazywanymi „trzy tysice", „pi tysicy" i „cztery tysice", byli czci kosmopolitycznego plemienia Aszera.
5 Barbara Thiering, dz. cyt. s. 105, zacznik II.
6 To, czy Jan Chrzciciel, a potem Jezus by oczekiwanym mesjaszem, stao si powodem ogólnego zamieszania. Jan zosta namaszczony jako „Sadok", przez co posiada status mesjasza (mesjasz, to znaczy „namaszczony"). Ale zapytany wprost, czy jest zbawc mesjaszem, „wyzna, a nie zaprzeczy, i owiadczy: Ja nie jestem Chrystusem" (J l, 20). Rkopisy z Kumran wskazuj, e wspólnota ya oczekujc dwóch wanych mesjaszy. Jeden mia pochodzi z kasty ksicej, nazywano go „Nauczycielem Prawoci", drugim mia by ksi z linii Dawida - wojownik, majcy odbudowa królestwo swojego ludu.
Jan Chrzciciel da jasno do zrozumienia, e bez wzgldu na to, czy jest namaszczony, czy nie, nie jest królewskim mesjaszem (J 3, 28): „powiedziaem: Ja nie jestem Chrystusem, lecz zostaem posany przed nim".
Co do kumraskich pogldów na dwóch mesjaszy, zob. te: John Allegro, The Dead Sea Scrolls, s. 167-72.
7 Hebrajski kalendarz opiera si na cyklu ksiycowym. 12 miesicy w roku czyni w sumie 354 dni, wic by nadrobi brak 11 dni w stosunku do kalendarza sonecznego, dodaje si miesic kalendarzowy (II Adar) przez siedem lat w dziewitnastoletnim cyklu. Hellenici w Palestynie w 44 r. n.e. przyjli rzymski kalendarz juliaski (liczcy sobie 365 dni). System odpowiada samarytaskim magom, którzy dokonywali astronomicznych oblicze wedle kalendarza sonecznego, dodajcego 10 dni rocznie do kalendarza ksiycowego.
Sugeruje si, e rónice w kalendarzach w cigu wielu stuleci mogy mie zwizek z przesuniciem siedmiu lat w przepowiedniach wybiegajcych odpowiednio daleko w przyszo.
8 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.
9 Farbiarz zajmowa si take czyszczeniem ubra (uywajc pewnych zió i specjalnej glinki przyswajajcej tuszcz), tak e materia robi si gadki, co dzisiaj osiga si rodkami fabrycznymi. Na biaych ubiorach dawao to efekt piknego poysku.
10 Józef Flawiusz, Dawn. dz., XVIII, s. 2.
11 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 110-113.
12 Nard to nazwa niezwykle kosztownego, sodko pachncego olejku uzyskiwanego z rolin rosncych w tamtych czasach jedynie w Himalajach na wysokoci ok. 4500 m.
13 W Ewangeliach wedug w. Mateusza i Marka wjazd Jezusa do Jerozolimy nastpuje przed namaszczeniem w Betanii. Za t tekstow zmian kryj si motywacje polityczne. U Jana namaszczenie jest zrelacjonowane poprawnie w zwizku ze „wskrzeszeniem azarza". Dla Jezusa spraw najwyszej wagi dla zyskania tytuu mesjasza byo wczeniejsze namaszczenie.
14 Zob. rozdzia III.
15 Nard by równie uywany jako ma podczas rytuaów pogrzebowych; wdowa wkadaa zwyczajowo maonkowi do grobu strzaskan fiolk (zob.: Margaret Starbird, The Woman with Alabaster Jar, Bear, Santa Fe, Nowy Meksyk, 1993, s. 40-1).
16 Zob. poprzedni podrozdzia.
17 Zob. rozdzia II.
18 Margaret Starbird, dz. cyt., s. 35-36.
19 Z prac naukowych dotyczcych witego maestwa szczególnie warto poleci Samuela Kramera The Sacred Marriage Rite (zwaszcza s. 63). Jednake z kobiecego punktu widzenia nigdzie opowie o „utraconej pannie modej" nie jest opowiedziana z wikszym wspóczuciem ni w pismach Margaret Starbird.
20 Zob. rozdzia II.
21 Ahmed Osman, dz. cyt., s. 152.
22 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.
23 Sanhedryn to ydowska rada starszych penica najwysze funkcje religijne i sdowniczo-administracyjne; skadaa si z kapanów i uczonych w Pimie.
24 Salome na chrzcie otrzymaa imi „Helena". Jako duchowa doradczyni Salome, córki Herodiady, równie bya nazywana „Salonie", w zgodzie ze zwyczajem. Helena-Salome bya duchow protektork apostoów Jakuba i Jana Boanergesa (zob. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III).
25 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.
26 Morton Smith, The Secret Gospel.
27 Tame, s. 51.
28 W IV wieku, gdy po raz pierwszy zebrano Nowy Testament, manuskrypt Marka koczy si na obecnym rozdziale XVI, wers 8, przed relacj o Zmartwychwstaniu. Te krótsze rkopisy s czci Codex Vaticanus i Codex Sinaiticus (zob.: Baigent i pozost., dz. cyt., s. 269-271, przypisy, s. 346).
29 Baigent i pozost., dz. cyt., s. 259.
Rozdzia 6. Zdrada i ukrzyowanie
1 Zob.: rozdzia II.
2 Jan Chrzciciel pocztkowo popiera przepowiedni znan jako Proroctwo Enocha, która wyznaczaa odnowienie zarówno linii Sadoka jak i Dawida pod „koniec ósmego tygodnia wiata", tj. 3920 lat po domniemanym stworzeniu wiata. Miao to nastpi w roku 21 p.n.e. Ale nie nastpio.
Zmiany kalendarzowe pozwalay na przesunicie daty na rok 29 n.e., a w drodze dalszych rekalkulacji doszo do 31 r. n.e. (zob. Barbara Thiering, di. cyt., s. 82). Caa reputacja Jana i wiarygodno jego mistycznego przesania zaleay od tej przepowiedni. Po egzekucji Jana doszo do kolejnej zmiany oblicze i wyznaczenia daty na 33 r. n.e., na czas przesilenia wiosennego. >
3 Barbara Thiering, di. cyt., s. 118.
4 Józef Flawiusz, Dawn. dz., XVIII, roz. 1.
5 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I.
6 Zob. rozdzia II.
7 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 118.
8 John Allegro, dz. cyt., s. 131, 164, 168.
9 Regua wspólnoty, aneks II, 17-20.
10 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 114.
11 Tame, s. 122.
12 Baigent i pozost. dz. cyt., s. 270.
13 Barbara Thiering, dz. cyt, s. 119.
14 Baigent i pozost., dz. cyt., s. 270, przypisy 21, s. 347.
15 Apostolic Constitutions, VI, 9.
16 Wedle gnostyczej tradycji Szymon Cyrenejczyk by ukrzyowany „w miejscu Jezusa". Nie znaczy to „zamiast Jezusa", ale „w miejscu, które powinien zaj Jezus" - gdy biorc pod uwag, e Jezus jest spadkobierc linii Dawida, a Szymon linii kapaskiej (Judasz z kolei - prorockiej), umiejscowienie trzech krzyy powinno odpowiada formalnym rangom hierarchii. Wedug tego schematu król winien znajdowa si na zachodzie (po lewej), kapan w rodku, a prorok na wschodzie (po prawej). Ale Ewangelie stwierdzaj, e krzy Jezusa by w rodku. Jednake gdyby zosta ukrzyowany w tym miejscu zamiast Szymona (kapana), Jezus (król) winien znale si po stronie zachodniej. Zob. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik II.
17 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 125-126.
18 Tame, zacznik II.
19 Tame, zacznik II.
20 Tame, zacznik III.
21 Tame, s. 134-135.
Rozdzia 7. Zmartwychwstanie
1 100 funtów w tym wypadku odpowiada okoo 37 kg - jest to znaczny ciar jak na jednego mczyzn.
2 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I.
3 Zob. rozdzia IV.
4 Zob. rozdzia IV.
5 Chrzecijastwo przetrwao, chocia - zdaniem wielu - Ukrzyowanie byo ciosem, który powinien powali je na dobre. Senator Korneliusz Tacyt (35 r. n.e.) pisze o Ukrzyowaniu: „mimo chwilowego pogrenia ten zabójczy przesd [chrzecijastwo] rozkwit na nowo, nie tylko w Judei, gdzie to cae ajdactwo si zaczo, ale nawet w Rzymie" (Tacyt, Roczniki, XIV).
6 Zob. rozdzia V.
7 Baigent i pozost., Testament Mesjasza, KiW, Warszawa, 1997, s. 74
8 Gladys Taylor, Our Neglected Heritage, Covenant Books, Londyn, 1974, t. l, s. 42.
9 Termin gnostycy ma swoje ródo w greckim gnosis („wiedza", zwaszcza ezoteryczna). Ruch gnostyków narodzi si w Samarii, gdzie Szymon Zelota - znany lepiej w tym kontekcie jako Szymon Mag - by gow Magów (mdrców) Zachodniego Manasseh. Póniej ruch rozkwit w Syrii, gdzie Szymon w dalszym cigu by jego gównym przedstawicielem. Kult mia szczególnie zwizek z duchowymi ideaami spoecznoci Samarytan.
Magowie wsawili si wiedz astronomiczn, co bezporednio wypywao z faktu, e pierwsi magowie byli kapanami Zaroastra (Zaratustry), zaoyciela zoroastryzmu, którego niektóre staroytne teksty uznaj za ucznia Abrahama w przedmiocie astrologii.
10 Nag Hammadi, Codex BG 8502, 1.
11 Zob. rozdzia IV.
12 Nag Hammadi, Codex VII, 3.
13 Nag Hammadi, Codex II, 2.
Rozdzia 8. Dalszy cig rodowodu
1 Barbara Thiering, di. cyt., zacznik I.
2 Tame, zacznik III.
3 Zob. rozdzia III.
4 Fakt, e Jezus jest wspomniany w zwizku z „czasami odnowienia" (Dz 3, 21), wskazuje, e sta si rodzicem i std te by zobligowany (na jaki czas) do wstrzemiliwoci. Nie ma wzmianki, e by to syn, co oznacza, e przysza na wiat dziewczynka. Zob. te: Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I i III.
„Damaris" jest wspomniana w Dziejach Apostolskich 17, 24.
5 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I i III.
6 Tame, s. 367.
7 Zob. rozdzia II.
8 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 145.
9 A.N. Wilson, dz. cyt., s. 26.
10 Baigent i pozost., Testament Mesjasza, s. 73.
11 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 151.
12 Jak widzielimy (zob. rozdzia II) doktrynalnym wtkiem wspólnoty w Kumran bya „Droga". Ci, którzy szli „Drog", byli „Dziemi wiatoci". Niechtni doktrynie wspólnoty byli „lepi na Drog", jak Szawe (Saul), któremu Jezus „ukaza si w drodze" (Dz, 9, 17). Symbolicznie jego instrukcje wedug hellenistycznych zasad umoliwiay mu „ujrze Drog" i „zobaczy wiato".
13 A.N. Wilson, dz. cyt., s. 18-19.
14 Tame, s. 22-23.
15 Szymon jest czczony na Cyprze jako pierwszy misjonarz - kapan. Powicono mu gówny koció w Larnace i jest lepiej znany pod nowotes-tamentowym imieniem w. azarza. Czasami twierdzi si, e by pierwszym biskupem Larnaki.
16 Zob. rozdzia IX.
17 Zob. rozdzia IX.
18 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 155.
19 Tame. s. 153.
20 Tame, zacznik I.
21 Tame, zacznik I.
22 Od dawna sprawa czarnych strojów osób duchownych bya przedmiotem kontrowersji. Z pewnoci na wybór tej barwy miay wpyw sfery niechrzecijaskie.
Wysoki czarny posg Izydy w kociele St Germain w Paryu by uznawany za „Dziewic Parysk" a do XVI wieku. Pierwsze opactwo w tym miejscu zbudowano dla Childeberta I na wityni Izydy. Trzymano w nim relikwie Childeberta ze skarbca Salomona i byo tam miejsce pochówku pierwszych królów z dynastii Merowingów (zob.: Ean C.M. Begg, The Cuh of the Black Yirgin, Arkana, Londyn, 1985, s. 66). Benedyktyni z St. Germain-des-Pres nosili czarne sutanny zgodnie z tradycj nazyrejsk.
Posg w. Genowefy wzniesiono w kaplicy benedyktyskiej. Na swój sposób bya we Francji nastpc Izydy i blisk przyjaciók króla Chlod-wiga.
23 Wanie w 62 r. Ananiusz Modszy, brat Jonatana Annasza i sam saduceusz zosta najwyszym kapanem. Z racji takiego pochodzenia mia wszelkie predyspozycje, aby doprowadzi w Sanhedrynie do tym silniejszej opozycji przeciwko Jakubowi i jego nazyrejskim ideaom.
24 Ukamienowanie miao miejsce w 62 r. wedle Dawn. dz. Józefa Flawiusza z I wieku, XX, roz. 9, s. 1.
25 Tacyt, Roczniki, XV.
26 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 171; w Drugim Licie w. Pawa do Tymoteusza czytamy (2, 9): „...ale Sowo Boe nie jest zwizane".
27 Andreas Faber-Kaiser, Jesus died in Kashmir, Abacus/Sphere, Londyn, 1978.
28 W roku 132 n.e. wojska ydowskie upokorzyy rzymsk dum militarn, gdy wybucho kolejne powstanie, pod wodz Szymona Ben Kochby, ksicia Izraela. Szymon zgromadzi znaczn armi skadajc si z rodzimych ochotników oraz zawodowych najemników z zagranicy. Plan bitwy zakada wiele przemylnych operacji, w tym uycie licznych tuneli i komór pod powierzchni Jerozolimy. W cigu roku odebrano miasto Rzymianom. Ustanowiono ydowsk administracj i utrzymano Jerozolim przez dwa lata. Ale poza murami trway walki i powodzenie zaleao od wojskowej pomocy z Persji. Lecz gdy oddziay perskie wyruszay na odsiecz, sama Persja staa si ofiar najazdu. onierze musieli pozosta i broni ojczyzny - co sprawio, e Szymon i jego dzielni wojownicy nie zdoali powstrzyma natarcia dwunastu rzymskich legionów, które przegrupoway si w Syrii pod dowództwem cesarza Hadriana. ydzi zostali wreszcie pokonani pod Battin, na zachód od Jerozolimy, w 135 r.
29 Juliusz Afrykaski zdoby saw tumaczc na acin seri dzie napisanych przez ucznia z I wieku Abdiasza, nazyrejskiego biskupa Babilonu. Ksigi
Abdiasza to dziesi tomów historii apostoów spisanych przez naocznego wiadka. Jednake jak wiele innych istotnych wiadectw z tej epoki zostay cakowicie wykluczone z przyszego Nowego Testamentu.
30 Zob. rozdzia I.
31 Martin Malachi, dz. cyt., s. 44. ,
Rozdzia 9. Maria Magdalena
1 John W. Taylor, The Corning of the Saints, Covenant Books, Londyn, 1969, s. 138.
2 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 103.
3 Tame, s. 102; równie s. 94-95.
Jako gówny uczony w Pimie, Judasz Sikariota mia stanowisko „kusiciela". To dlatego Jezus spiera si z Judaszem, kiedy „Duch zaprowadzi Jezusa na pustyni, aby go kusi diabe" (Mt 4, 1). W owym czasie Judasz próbowa obj urzd Ojca po Janie Chrzcicielu. Judasz obiecywa, e jeli Jezus pomoe mu uzyska godno kapask, to on wesprze jego starania o zostanie królem. „Dam ci t ca wadz i chwa ich, poniewa zostaa mi przekazana, i daj j, komu chc. Jeli wic Ty oddasz mi pokon, caa ona twoja bdzie" (k 4, 6-7).
Zob. te rozdzia II.
4 Tame, zacznik III.
5 Tame, zacznik I.
6 Tame, s. 103.
7 Gladys Taylor, dz. cyt., t. I, s. 17.
8 Ean Begg, dz. cyt., s. 98.
9 Margaret Starbird, dz. cyt., s. 50.
10 Henry Lincoln, The Holy Place, Jonathan Cape, Londyn, 1991, s. 70.
11 Ean Begg, dz. cyt., s. 234.
12 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.
13 Tamże.
14 Ean Begg, dz. cyt., s. 20.
15 Margaret Starbird, dz. cyt., s. 123.
16 Tamże, s. 123.
17 Ean Begg, dz. cyt., s. 3.
18 Nag Hammadi, Codex BG 8502-1.
19 Elaine Pagels, The Gnostic Gospels, Wedenfeld aad Nicolson, Londyn, 1980,s.65.
20 Nag Hammadi, Codex, II. 2.
21 Tamże, II, 3.
22 Zob. podrozdzia: Kobieta w szkaracie - Czarna Madonna.
23 Ean Begg, dz. cyt., s. 68.
24 Beryl Platts, Origins of Heraldry, Proctor Press, Londyn, 1980, s. 33.
25 Zob. rozdzia VIII.
26 Cay ten temat zosta na nowo dobrze opracowany w: Beryl Platts, Origins of Heraldry, gdzie rozprawiono si z 'wieloma heraldycznymi mitami.
27 Zob. podrozdzia: Maria Magdalena - królewska narzeczona i matka.
28 John W. Taylor, dz. cyt., s. 103.
29 Ojciec Lacordaire, 57. Mary Magdalenę, Thomas Richardson, Derby, 1880, rozdział 106-108.
30 Dictionnaire etymologiąue des noms de lieux en France.
31 Zob. rozdzia IV, podrozdzia Kim byli apostoowie - Piotr i Andrzej.
32 Zob. rozdzia VIII, podrozdzia Czas odnowienia.
33 Dictionnaire etymologique des noms de lieux en France.
34 Merowingowie to dynastia francuskich królów od V do VIII wieku, która stworzya i utrwalia monarchi we Francji. Zob. rozdzia XI, podrozdzia Merowingowie, królowie - czarownicy.
35 Zob. rozdzia XIII, podrozdzia Król ydów.
Rozdzia 10. Józef z Arymatei
1 Euzebiusz w De Demonstratione Evangelii pisze: „Apostoowie pokonali ocean i wyldowali na wyspach znanych jako Brytania". Zob. wielebny Lionel Smithett Lewis, Joseph ofArimathea at Glastonbury, A.R. Mobray, Londyn, 1927, s. 54.
2 Izydor, arcybiskup Sewilli (600-636) pisa: „Filip z miasta Betseda, kiedy sta si równie Piotrem, gosi Chrystusa Galom i wyprowadzi barbarzyskie narody i ich ssiadów [...] na wiato wiedzy [...], nastpnie zosta ukamienowany i ukrzyowany, i zmar w Hierapolis, w mie-
cie Frygia". T informacj potwierdza Frekalfus, biskup Lisieux w IX wieku.
3 Arka Przymierza ydów jest opisana w Ksidze Wyjcia (26 i 36).
4 Wielebny Lionel Smithett Lewis, dz. cyt., s. 15-16.
5 Piszc okoo 600 r. w. Augustyn stwierdza: „Na zachodnich kracach Brytanii jest pewna królewska wyspa zwana w staroytnym jzyku Glastonia [...] Na niej pierwsi angielscy neofici Kocioa katolickiego - Bóg ic! prowadzi - znaleli koció nie zbudowany ludzkimi domi, ale, twierdz, wzniesiony przez samego Boga dla uratowania rodzaju ludzkiego, który to przybytek sam Niebiaski Budowniczy ogosi (wieloma cudami i tajemnicami uzdrowienia) i powici samemu Sobie i witej Marii, Matce Boskiej". Zob.: William of Malmesbury, The Antiquites of Glastonbury, Talbot/JMF Books, Llanerch, 1980, s. 1.
6 Szlak ydowskich handlarzy cyn opisa Diodorus Siculus w czasach cesarza Augusta (63 p.n.e.-14 n.e.): „Cyna jest transportowana z Brytanii do Galii, handlarze nios j na koskich grzbietach z serca Celtycji do Marsylii i miasta zwanego Narbo(nne)". Nastpnie pyna statkiem przez Morze ródziemne do kilku miejsc przeznaczenia. Zob.: John Taylor, dz. cyt., s. 143.
7 Cyna jest zasadniczym materiaem do produkcji brzu i najwaniejsze kopalnie cyny znajduj si w poudniowo-zachodniej Anglii, okrgu bogatym w mied i oów, na które byo wielkie zapotrzebowanie w rozwijajcym si cesarstwie rzymskim. W British Museum s dwa wspaniae okazy oowiu z kopal Mendip w pobliu Glastonbury, datowane na 49 i 60 r. n.e. Jeden ma napis: „Brytanik, syn cesarza Klaudiusza", a na drugim jest inskrypcja (po acinie): „Brytyjski oów, wasno cesarza Nerona".
8 Naley tu zaznaczy, e kamienowanie nie byo koniecznie metod egzekucji. O wiele czciej suyo przepdzeniu ofiary z jakie dzielnicy lub z miasta.
9 Wielebny Lionel Smithett Lewis, dz. cyt., s. 15. Po unii Szkocji z Angli i Wali tytu królewski poczy si z nie tak pobonym sformuowaniem „jego brytyjska mo".
10 Jednake naley stwierdzi, e w sowie Glastonbury, wczeniej Glastonia moe jednak znale si wystarczajcy etymologiczny zwizek z niebieskim rolinnym barwnikiem. Starobrytyjska czstka glaist-znaczy „urzet bar-wierski" (a we wspóczesnym szkocko-irlandzko gaelickim glas znaczy „przezroczysty bkit, modro-zielony"). Wielu komentatorów przypuszczao, e „Isle of Glas" mogo z czasem przybra bdn posta „Isle of Glass" (Wyspa Szka) i z tego powodu zostao przetumaczone w starobrytyjskim (walijskim) jako Ynys Witrin (odnotowano w VII wieku). Jednake brytyj-sko-walijskie witrin (szko) jest ewidentnie pokrewne z aciskim vitrum (szko), ale równie „urzetem". A by moe wszystkie znaczenia s poczone - na tyle, e ludzie dawniej uwaali szko za przezroczyste bkitne, koloru urzetu.
11 Gaelicki termin Scotia (z którego pochodz w istocie Scots i Scotland, czyli Szkoci i Szkocja wywodzi si od imienia ksiniczki Scoty, córki faraona Nechonibusa (Nekaua I) (610-555 p.n.e.). Jako ona Galamha Scytyjskiego (znanego te jako Mildih) udaa si z synami do Irlandii, gdy Galamh zmar w Hiszpanii. To wanie Nial Noighiallach i Dal Riata nadali Albie nazw Scota w IV wieku n.e. Zob.: Geoffrey Keating, The History oflreland, Irish Texts Society, Londyn, 1902-1914,1, s. 102, II, s. 44, 46, 58, 78, 372, 374,
12 Zob. rozdzia VI.
13 Prof. Roger Sherman Loomis w The Grail: From Celtic Myths to Christian Symbolism, University of Wales Press, Cardiff, 1963, zauwaa, e imiona wasne w przekazie manuskrypcyjnym czasem trac pierwsz liter (chocia zmiana pierwszych liter imion jest cech jzyków celtyckich). Z powodu tego procesu Morgana jest czasem Orguein, za Galains (Galaain) staje si Alainem (Alaainem).
14 The Grand Saint Grail potwierdza, e po mierci Alaina seniorat Graala przeszed na Jozuego - chocia mówi si o nim raczej jako o bracie Alaina ni kuzynie.
15 Jest to te potwierdzone w Grand Saint Grail.
16 Zob. rozdzia VIII, podrozdzia Ukryte zapisy i desposynes.
17 Zawierając np. De Sancto Joseph ab Arimathea i Williama Malmesbury'ego De Antiquitate.
18 Prof. W.A.S. Hewins, dz. cyt., s. 18.
19 Sir Thomas Malory, Morte d'Arthur, Ksiga XIII, rozdzia X.
20 Zasona bya znana jako „chusta Weroniki". Podobno w. Weronika otara nim pot z twarzy Jezusa, kiedy szed na ukrzyowanie. Jego wizerunek odcisn si na pótnie. Przez wieki t histori czono z kawakiem pótna znanego jako Caun Turyski (cho caun ten zawiera odcisk caego ciaa). Samo „Weronika" wydaje si by znieksztaceniem aciskiego vera icona „prawdziwy obraz". Zob. Nancy Qualls-Corbett, dz. cyt., s. 151.
21 Herod Antypas, tetrarcha Galilei, zosta wygnany przez Rzymian do Lyonu w Galii, po tym jak kaza ci Jana Chrzciciela.
Równie w Lyonie, 28 czerwca 208 r., na osobisty rozkaz Septymiusza Sewera stracono 19 tysicy chrzecijan.
22 Verulam lub Verulamium nazwano St Albans po mczenniku z IV wieku. Rzymski onierz Alban zosta city na rozkaz swoich przeoonych w 330 r. (erze Dioklecjana) za ukrywanie ksidza. Czsto mówi si o nim „pierwszy chrzecijaski mczennik" - którym z ca pewnoci nie by.
Wspóczesne St Albans to zwarte, kipice yciem miasto targowe w hrabstwie Hertford, z godn obejrzenia katedr na terenie opactwa.
23 Genealogies of Welsh Princes, Harleian MS 3859 potwierdza, e Anna bya córk Józefa z Arymatei.
24 Zob. rozdzia XII, podrozdzia Kamaalot i pendragoni.
25 Gladys Taylor, Our Neglected Heritage, s. 33.
26 Zob. rozdzia II. Piotr nigdy nie by formalnie wyznaczony biskupem Rzymu. Linus zosta mianowany przez Pawa w 58 r. (za ycia Pawa; Apostolic Constitutions) i by pierwszym papieem. Zob. Gladys Taylor, dz. cyt., s. 40-45.
Rozdzia 11. Religia i rodowód
1 Odpowied Eletheriusza królowi Lucjuszowi w 177 r. n.e. jest podana w: John W. Taylor, The Corning of the Saints, zacznik K.
2 Lucjusz zmar 3 grudnia 201 r. i zosta pochowany u w. Marii le Lode w Gloucester. Jego szcztki przeniesiono do w. Piotra (St Peter) w Cornhill. Odwoania w rzymskim martyrologium o pochówku króla Lucjusza w szwajcarskim Chur mijaj si z prawd z dwóch powodów: faktycznie maj zwizek z królem Lucjuszem Bawarskim, nie Lucjuszem Luminarzem Brytyjskim; poza tym Lucjusz Bawarski zmar w Ciri w Niemczech, nie w szwajcarskim Chur.
3 Wzmianka o Jezusie w Dawn. dz. (XVIII, s. 3) jest uwaana przez niektórych komentatorów za póniejsz interpolacj. Zakada si tak w zwizku z faktem, e ten fragment wyraa raczej pogldy chrzecijaskie ni ydowskie. Orygenes, piszc przed 245 r., nie wspomina tego ustpu, przeciwnie ni Euzebiusz w Objanieniach Ewangelii, pisanych ok. 320 r. Std te mona twierdzi, e fragment wczono po Orygenesie, ale przed Euzebiuszem (patrz Ahmen Osman, The House ofMessiah, s. 19-20). Ale podstawa takiego twierdzenia jest co najmniej wtpliwa. Charakter ustpu nie jest bynajmniej chrzecijaski; nie uznaje si tam Jezusa za mesjasza, nie ma mowy o jego stosunku do Boga. Stwierdza si jedynie po prostu, e by „Chrystusem", „mdrcem", „cudotwórc" i „nauczycielem", a wic zgodnie z pogldami ówczesnych ydów (zob. A. N. Wilson, Jesus, s. 89).
4 George F. Jowett, The Drama of the Lost Disciples, Covenant Books, Londyn, 1961, s. 125-126.
5 Trzej brytyjscy biskupi uczestniczyli w synodzie w Arles w 314 r.: Londynu, Yorku i Lincoln.
6 Zob. rozdzia IV.
7 W 452 r. biskup Rzymu, Leon I i nieuzbrojony oddzia mnichów spotka si ze straszliwym Hunem Atyll i jego armi nad rzek w Pad w pónocnej Italii. W owym czasie barbarzyskie imperium Atylli rozcigao si od Renu do Azji rodkowej. Dobrze wyekwipowane hordy byy gotowe run na Rzym z rydwanami, drabinami, katapultami i wszelkim dostpnym podówczas sprztem wojskowym. Rozmowa trwaa nie duej ni kilka minut, ale w jej wyniku Atyll nakaza swoim ludziom zwin obóz i cofn si na pónoc. Nigdy si nie dowiedziano, co faktycznie zaszo midzy tymi dwoma ludmi, ale przeznaczeniem Leona Wielkiego bya najwysza wadza. W jaki czas potem wysannik bizantyjskiego cesarza, Teodozjusza II, spotka si w podobnych okolicznociach z budzcymi okropny lk Hunami nad Moraw. Wrczy Atylli odpowiednik dzisiejszego miliona dolarów, kupujc pokój. Ustalenia biskupa Leona byy zapewne bardzo zblione. Zob. Malachi Martin, dz. cyt.
8 Sowo okultyzm czsto kojarzy si dzi ze zowrog magi. Faktycznie znaczy nie wicej ni „ukryty, niejasny" (i std „ezoteryczny"). redniowieczni okultyci czcili planet Wenus reprezentujc Mari Magdalen, uwaan za medium przekazujce tajne objawienie. Podczas regularnego omiorocznego cyklu Wenus zakrela na nocnym niebie dokadn picioramienn gwiazd. T sam figur tworzy pi górskich wierzchoków centrum Magdaleny w Rennes-le-Chateau w Langwedocji. Zob. Henry Lincoln, The Holy Place, s. 65-70.
9 Ezoteryczna tradycja salomoska cignie si przez wieki do epoki chrzecijastwa gnostycznego poprzedzajcego er Merowingów. Gnostycy, których teksty odnosiy si do Ksigi Mdroci [nazywanej dawniej Mdrociami Salomona] byli spadkobiercami dawnych ydowskich sekt babiloskich; std te ich posta chrzecijastwa bya w znacznej mierze zwizana z metafizycznymi doktrynami Platona i Pitagorasa; wyznanie wiary byo oparte na astrologii i kosmogonii. Poza tym mieli pretensje do szczególnego wgldu (gnosis - „wiedza") w nauki Jezusa, nieznane Kocioowi rzymskiemu.
10 Zob. podrozdzia Dobry król Lucjusz.
11 Barbara Thiering, dz. cyt., s. 77.
12 Szeciokt jest utworzony przez podzia obwodu koa ciciwami równymi jego promieniowi, tak e tworzy si figura o szeciu równych bokach, jak spotyka si w pewnych organicznych postaciach ycia. Z tego powodu uwaano, e pszczoy maj wyjtkow wiedz geometryczn, kieruj si poczonymi zasadami siy i oszczdnego zagospodarowania przestrzeni.
Piecz króla Salomona (utworzona z przenikajcych si trójktów wpisanych w okrg) tworzy naturalny szeciokt. Symbolicznie oznacza jedno (jeli nie harmonie) przeciwiestw: mskoci i kobiecoci, ognia i wody, powietrza i wody, aru i chodu, itd. Uywany gównie w alchemii pod postaci gwiazdy Dawida symbol jest typowy dla ydów.
13 Zob. podrozdzia Deposynes i cesarz.
14 Miasto Ferriers zniszczy w 461 r. Hun Atylla, ale odbudowali je w znacznej mierze Merowingowie. Zob.: Ean Begg, dz. cyt., s. 21-21.
15 Tradycyjna historia uznaje, e ten chrzest sprawi, e poganin Chlodwig sta si chrzecijaninem; faktycznie chrzecijanin Chlodwig sta si dziki niemu katolikiem.
16 Temat stosunków midzy Chlodwigiem i Watykanem jest dobrze opisany u Baigenta i pozost. dz. cyt., s. 185 i in.
Rozdzia 12. Elementy wiedzy arturiaskiej
1 John Allegro, dz. cyt., s. 110.
2 Zob. rozdzia XI.
3 Niektórzy historycy sztuki utrzymuj, e owoce granatu na tych obrazach oznaczaj Zmartwychwstanie dziki klasycznej asocjacji z mitem Persefony. Bya to grecka bogini (córka Zeusa i Demeter), porwana do wiata podziemi przez Hadesa. Moga wraca na powierzchni, ale tylko przez cz roku. Jej coroczne pojawienie si jest zwizane z odrodzeniem si natury na wiosn. Opowie jest alegori cyklu narodzin i mierci rolinnoci i nie ma adnego zwizku z cielesnym zmartwychwstaniem. Tak konotacj narzucia obrazowi wystraszona hierarchia kocielna pragnc ukry fakty. Botticelli by uczniem mdroci Graala, wiodcym ezoteryst i projektantem kart tarota. Jego ziarna granatu reprezentuj podno, jak granat z Pieni nad Pieniami i zwieczenie kolumn wityni Salomona, wzniesionej okoo tysic lat przed ukrzyowaniem Jezusa.
4 Geoffrey Ashe, Avalonian Quest, Methuen, Londyn, 1987, s. 126.
5 Zob. rozdzia III, podrozdzia Dynastyczny lub.
6 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.
7 Zob. rozdzia V, podrozdzia Król i jego osio.
8 Z The High History of the Holy Gra/7, skompilowanej okoo 1220 r. z wczeniejszego manuskryptu przez mnicha Jozafata.
9 George F. Jowett, dz. cyt., s. 45-46.
10 XIII-wieczne francuskie dzieo, Sone de Nansai, podaje, e ona Józefa bya nordyck ksiniczk.
11 Zob. rozdzia X, podrozdzia: Tarcza najgodniejszego.
12 Historyk Henryka VIII, John Leland, w 1542 r. identyfikuje górski fort z epoki elaza w South Cadbury w Somerset z Kamaalotem (Camelot) gównie na tej podstawie, e kilka pobliskich wsi ma w nazwie imi rzeki Camel. Wykopaliska w Cadbury w latach szedziesitych XX wieku ujawniy resztki sali biesiadnej z epoki elaza, ale - co byo ciosem dla przemysu turystycznego - nie znaleziono niczego zwizanego z Arturem. W rzeczywistoci w samej poudniowo-zachodniej Anglii znaleziono ponad 40 konstrukcji zblionych wiekiem i charakterem, a w caym kraju jest ich o wiele wicej. Zob. Michael Wood, In Search of the Dark Ages, BBC Books, Londyn 1981, s. 50.
13 Zob.: rozdzia V, podrozdzia Oblubieniec i oblubienica.
14 Zob. podrozdzia Anfortas, w. Micha i Galaad.
15 Zob.: rozdzia XI, podrozdzia Dobry król Lucjusz. Lucjusz by wnukiem córki Brana, Penerdum z Sylurii. Czasami uwaano j za córk Beli Mawra lub jego siostr. Jednake bya siostr póniejszego Beliego, syna Brana. Penerdum bya protegowan królowej Boudikki.
16 Gabran by wnukiem Fergusa mac Erca, urodzonego w aelickiej szkockiej rodzinie królewskiej, pochodzcej od najwyszego króla Irlandii, Conaire'a Mora. Fergus opuci Irlandi pod koniec V wieku, by skolonizowa Zachodnie Wyyny zabierajc ze sob braci - Loarna i Angusa. Rodzina Loarna zajmowaa region pn. Argyllu, znanego od tej pory jako Loarna (czy Lorne), z centrum w Dunoline, Oban.
17 Annay cytuj róne nazwy tego konfliktu i/lub jego lokalizacj. Mowa jest o Mount Badon, Mons Badonicus, Dun Baedan i Cath Badwyn (mount, rnontio wzgórze, dun to wzgórze lub fort górski, cath - warownia), podczas gdy nazwy bitwy to Belum Badonis i Obessio Badonica (pierwsza sugeruje wojn, a druga oblenie).
18 O bitwie jest mowa w manuskrypcie Bodleiana, Book of Leinster, Book ofBallymote i Chronicles ofthe Scots; wszystkie podaj rok 516. Szkocki dowódca to zwykle Aedan mac Gabran z Dalriadii - lecz Aedana nie byo wtedy jeszcze na wiecie. Faktycznie przywódc by jego ojciec, Gabran, król Dalriadii od 537 r. Aedan i jego najstarszy syn, Artur, walczyli w drugiej bitwie pod Dun Baedan, która miaa miejsce w 575 r. Mimo zgodnej daty wymienianej w kronikach - 516 r. - byo wiele spekulacji co do tej (pierwszej) bitwy, powstaych std, e badacze mylnie odsyali do historyka Gildasa. Gildas II bardzo czsto jest bdnie identyfikowany jako autor De Excidio. Ale y w latach 425-512, zmar przed przyjciem na wiat Gildasa III, który urodzi si w 516 r. - roku bitwy, jak twierdzi ten ostatni.
Inne wybrane pisma na temat Brytanii w okresie wczesnego redniowiecza to: Mye Dillon i Nora K. Chadwick, The Celne Realms, Hector Munro Chadwick i wspópr., Studies in Early British History; Hector Munro Chadwick, Early Scotland; W. F. Skene, Celtic Scotland; R. Cunliffe Shaw, Post-Roman Carlisle and the Kingdoms of the Norht-West; Eoin Macneill Celtic Ireland; Peter Hunter Blair, The Origins of Northumbria.
19 Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby; szkocka królewska siedziba biskupia.
20 W czasach Artura poudniowo-zachodni pówysep kontynentu brytyjskiego zwano Dumnoni (od czego pochodzi nazwa Devon); nazwa Kornwalia pojawia si dopiero w IX wieku.
21 Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby.
22 Tract on the Tńbutes Paid to Baedan, King ofUlster w Chronicles of the Picts and Scots.
23 Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby.
24 Byo to w okresie przed zjednoczeniem narodu angielskiego. Dopiero w 927 r. wikszo ugrupowa Anglosasów uznaa za powszechnego króla Aethelstana, wnuka Alfreda Wielkiego.
25 „Le Benoic" pochodzi od aciskiego Ule benedictum, bogosawiony.
26 Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby.
27 Najsawniejszym osigniciem Uriena byo doprowadzenie do koalicji wadców Strathclyde'u przeciwko nortumbraskim Anglom Bernicji.
28 Zob. rozdzia II, podrozdzia Jehowa i bogini.
29 Zob. rozdzia I, podrozdzia Pocztek rodowodu.
30 Geoffrey Ashe, cfe. cyt., s. 48.
31 Podanie, e Artur mia dwie ony, jest kolejn pomyk, spowodowan naoeniem si w mitologii dwóch rónych Arturów, a opisanych jako jeden w Annales Cambridge. Artur z Dalriadii i Artur z Dyfedu obaj mieli ony.
32 Thomas F. O'Rahilly, Early Irish History and Mythology, Dublin Institute for Advanced Studies, 1946, s. 145.
33 William J, Watson, The History of the Celtic Place Names of Scotland, William Blackwood, Edynburg 1926, s. 97.
Rozdzia 13. Intryga przeciwko rodowodowi
1 Zob. rozdzia I, podrozdzia Zmierzch imperium.
2 Pewne uyteczne informacje o Pryscylianie mona znale u Baigneta i pozost., dz. cyt., s. 102-104.
3 To Grzegorz w 600 r. zdecydowa, e acina bya i pozostaa jedynym oficjalnym jzykiem Kocioa rzymskokatolickiego - co odwoano dopiero na pocztku lat szedziesitych XX wieku.
4 Co do dalszych informacji o Koœciele celtyckiem zob.: Nora K. Chadwick, The Agę of Saints in the Celtic Church, Oxford University Press, 1961; Dom Louis Gougand, Christianity in Celtic Lands', E. G. Bowen, The Settlements of the Celtic Saints in Wales, University of Wales Press, Cardiff, 1956.
5 Niezalenie od praktycznych skutków zerwania midzy Rzymem i Konstantynopolem fakt powstania dwóch oddzielnych i niezalenych Kocioów znalaz odbicie w rytuale do 1945 r.
6 Zob. rozdzia XII, podrozdzia Anfortas, w. Micha i Galaad.
7 Zob. rozdzia XII, podrozdzia Morgana i Koció.
8 Zob. rozdzia IX, podrozdzia Maria i Koció.
9 Anna Jameson, Legends of the Madonna, Houghton Mifflin, Boston. 1895.
10 Literatura anglojzyczna o tym ostatnim okresie Merowingów jest bardzo skpa. VI-wieczna Historia Franków Grzegorza z Tours nie siga tej epoki. Jest w peni opisana w The Long-Haired Kings J. M. Wallace'a Hadrilla. Ale najlepszy przegld historii Dagoberta II zapewniaj róne rozdziay witej krwi, witego Graala Baigenta i pozost. Równie w: A Medieval History of Europ 476 to 911, Margaret Deanesley, Methuen, Londyn, 1956, 15, dobrze opisano sytuacj ostatnich Merowingów.
11 Przekazanie wadzy Merowingów Karolingom jest dobrze zrelacjonowane u R. H. C. Davisa, A History of Medieval Europ, Longmans Green, Londyn, 1957, s. 123-150. W przeciwiestwie do intrygi Dagoberta, nie bdcej obiektem zainteresowania konwencjonalnych ksiek historycznych, powstanie Karolingów jest szeroko udokumentowane jako teatr historyczny sam w sobie.
12 Najbardziej treciw relacj o królestwie Septymanii znajdziemy u Arthura J. Zukermana, A Jewish Princedom in Feudal France, Columbia University Press, Nowy Jork, 1972.
13 ydowska wiara jest tu reprezentowana przez kolektywne pojcie (Tora), obejmujce pierwszych pi ksig ydowskiej Biblii.
Rozdzia 14. witynia Graala
1 Cyt. za: Roger Sbertnan Loomis, Graal. Od celtyckiego mitu do chrzecijaskiego symbolu, Znak, Kraków, 1998, s. 43.
2 Tame, s. 53.
3 Tame, s. 75.
4 Zob. rozdzia XII, jwdtozdzia Aofortas, w. Micha i Galaad.
5 Tame, s. 201.
6 Tame, s. 208.
7 Tame, s. 209.
8 Corbenic = Cors Beneicon = corpus benedictum „ciao bogosawione", std Bogosawione Ciao. Podobnie „Chateau du Corbenic" = zamek Powiconego Ciaa.
9 Geoffrey Ashe, dz. cyt., s. 93-97.
Ponadto: Sebastian Evans, In Quest of the Holy Grail; Roger Sherman Loomis, dz. cyt. John Matthews, The Grail: Quest for the Eternal; David Nutt, Studies on the Legend of the Holy Grail; D. D. R. Owen, The Evolution of the Grail Legend; Arthur E. Waite, The Hidden Church of the Holy Grail.
10 Zob. rozdzia VIII, podrozdzia Ukryte zapisy i desposynes.
11 Myłeœ Dillon i Nora K. Chadwick, The Celtic Realms, Weidenfeld and Nicolson, Londyn, 1967, s. 7.
12 Henri Hubert, The Greatness and Decline ofthe Celts, Kegan Paul, Londyn, 1934, III, s. 229.
13 Dom Louis Gougard, Chństianity in Celtic Lands (tłum. Maud Joynt), Four Courts Press, Dublin, 1932. 6, s. 204.
14 Mye Dillon i Nora K,. Chedwick, dz. cyt., s. 15.
15 Jeszcze w 1632 r. Galileusz by wezwany do Rzymu, aby wyrazi publiczne poparcie dla heliocentryzmu; jego tumacze nie przyjto i zosta potpiony przez inkwizycj.
16 Neoplatonizm pojawi si okoo 250 r.
17 Margaret Starbird, dz. cyt., s. 102.
18 Louis Charpentier, The Mysteries of Chartres Cathedral, Research into Lost Knowledge Organization/Thorson Wellingborough, 1992, s. 112.
19 Zob. rozdzia IX, podrozdzia Pani Jeziora.
20 Nigel Pennick, Sacred Geometry, Tursten, Wellingborough, 1980, s. 8.
Ponadto: John Michell, The Dimensions ofParadise i Ancient Metrology, Henry Lincoln, The Holy Place.
21 John Matthews, dz. cyt., s. 8.
22 Tame, s. 9.
23 Riane Eisler, The Chalice and the Blade, Harper nad Rowe, Nowy Jork, 1987, s. 72.
24 Tumaczenie Czesawa Miosza. Ksiga psalmów, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1998.
25 Harold Bayley, The Lost Langueage of Symbolism, Williams and Norgate, Londyn, 1912. Ksika zawiera szczegóowy opis redniowiecznych znaków wodnych w Prowansji.
26 Lionel Smithett Lewis, dz. cyt., s. 35.
27 George F. Jowett, dz. cyt., s. 212.
28 Gladys Taylor, dz. cyt., II, s. 47^8.
29 John Matthews, dz. cyt., s. 6.
30 Margaret Starbird, dz. cyt, s. 104-116; znakomity opis Major Arkanów.
31 Tame, s 128-129.
32 Tumaczenie Czesawa Miosza, dz. cyt.
Rozdzia 15. Stranicy Graala
1 Zob. rozdzia XIII, podrozdzia Królowie ydów.
2 Pierwotny Zakon Syjonu zosta utworzony w tym celu, eby chtni muzumanie, ydzi i inni mogli wej do chrzecijaskiego zakonu, który przeksztaci si w zakon templariuszy.
3 Ideay cysterskie znacznie odbiegay od zainteresowa Watykanu: obejmoway edukacj, rolnictwo i sztuki wite.
4 Siedzib misji Kolumby na ona zniszczyli nordyccy piraci w 807 r. Nowy klasztor w. Bernarda na tym miejscu by raczej cysterski ni kolumbaski.
5 Ean Begg, dz. cyt., s. 103.
6 Louis Charpentier, dz. cyt., s. 55.
7 Tame, s. 56.
8 Tame, s. 69.
Inne wybrane materiay na temat templariuszy i krzyowców to: John C. Andressohn, The Ancestry and Life of Godfrey de Bouillon; Baigent i Leigh, witynia i loa; Desmond Seward, The Monks of War i Steven Runciman, Historia wypraw krzyowych.
9 Louis Carpentier, dz. cyt., s. 70.
10 Plan fundamentów Notre Dame wykorzystywa ukad warstwowy gruntu i miejsca ukrycia „Matek Ziemi", gdzie siy magnetyczne wzmacniay si z racji oddziaywania podziemnych jaski i róde.
11 Zob. rozdzia XIX, podrozdzia Tradycja druidyjska i kamie filozoficzny.
12 Louis Charpentier, dz. cyt., s. 29.
13 Dolmen zwykle skada si z dwóch prostych kamieni poczonych u góry poziomym „nadproem", jak w Stonehenge. Od czasów prehistorycznych dolmeny suyy za gigantyczne rezonatory (zupenie jak gowice akustyczne su do wzmocnienia akustyki instrumentów muzycznych), by wzmóc waciwoci prdów tellurycznych Ziemi.
15 Louis Charpentier, di. cyt., s. 137-143.
16 Wartoci liczbowe czsto ukryway wykorzystanie witej geometrii jak w Starym Testamencie przy opisie wityni króla Salomona (l Krl 6 i 2 Krn 3, 6).
16 Louis Charpentier, dz. cyt., s. 144-151.
17 Michael Howard, The Occult Conspiracy, Rider/Century Hutchinson, Londyn, 1989, s. 9-10.
18 Zob. rozdzia I, podrozdzia Pierwsze krople witej krwi.
Ponadto: R.F. Gould, Gould's History of Freemasonery; Alexander Horne, King Salomon 's Tempie in the Masonie Tradition.
19 Adepci witej geometrii i miernictwa zwykli uwaa ukad metryczny za „modne gupstwo", poniewa nakazuje stosowa dziesitki i setki. Podstawowa jednostka miary podzielna przez 10 prowadzi do nieuniknionych niedokadnoci i takich nonsensów jak powtarzajce si uamki dziesitne. Miara Uniwersalna jest o wiele dokadniejsza i ma w podstawie 12, jest podzielna przez pi z jego szeciu pierwszych liczb i zapewnia o wiele bardziej gitk podstaw do oblicze matematycznych ni 10. Geometria oparta na dziesicioboku jest równie chwiejna. Gówne czynniki w witej matematyce to 3, 4 i 12. (Zob.: John Michell, dz. cyt.).
20 Temat jest dobrze opracowany w: Baigent i pozost, dz. cyt., s. 35-37. Podobnie Baigent i Leigh, witynia i loa, s. 55-60 i 63-72 dostarcza sporo informacji o dziaaniach inkwizycji wobec templariuszy i o flocie tych ostatnich.
21 Dobre omówienie Prowansji jako „kolebki przebudzenia": Margaret Starbil dz. cyt., s. 67-78.
22 Eleonora Akwitaska jest znakomitym przykadem kobiecego rówr uprawnienia w tym regionie. Jej znaczenie i wpywy byy staym ródem zakopotania dla biskupów Kocioa rzymskiego.
23 Zob. rozdzia XIII, podrozdzia Król ydów.
Ponadto: Zoe Oldenburg, Masscacre at Montsggur, J. Sumption The Albigensian Crusade.
24 Ekskomunik caego narodu szkockiego odwoano dopiero w 1323 r. po tym jak Robert Bruce I pobi Edwarda II pod Bannockburn w 1314 r. i sze lat póniej spisano szkock konstytucj - Deklaracj z Arbroath. Nastpnie w 1328 r. traktat z Northampton potwierdzi niepodlego Szkotów pod berem Roberta I.
25 Zob. rozdzia XVII, podrozdzia Szkocja i Graal.
Rozdzia 16. Powstanie domu Stewartów
1 Ksia w Kociele celtyckiem mogli mie ony (cho istniay enklawy bezennych mnichów). Ich wicenia kapaskie byy cile dziedziczne, przechodziy z ojca na syna. Przodkowie Crinana utrzymywali dziedziczne kapastwo Duli przez ponad pi pokole (od ok. 850 r.). Pod koniec X wieku Crinan by seneszelem (marszakiem) Isles, opatem Duli (Dule, w pobliu Aberfeldy, Perthshire) i opatem Dunkeld.
2 W czasie wstpienia na tron Malcolma III Canemore'a Koció celtycki przewaa. Ale miao si to zmieni. ona Malcolma, Magorzata (ostatnia saska spadkobierczyni i prawnuczka Aetheralda Niegotowego) zostaa wychowana w katolicyzmie przez dziadka, Stefana, króla Wgier. Spdzia take nieco czasu na dworze Edwarda Wyznawcy, króla Anglii. Wychodzc za Malcolma nie znaa gaelickiego, uywanego przez celtyckich ksiy, ale jej syn zosta królem Szkocji, Dawidem I, i w zwizku z tym gow Uwiconej Rodziny w. Kolumby. Magorzata (póniejsza w. Magorzata) zignorowaa celtyckie dziedzictwo i posza za swoim katolickim wychowaniem, tak e dwie kultury poczyy si nierozerwalnie.
Historyczna zawarto tego podrozdziau ma ródo w rodzinnych archiwach królewskiego domu Stewartów i zapiskach gowy Uwiconej Rodziny w. Kolumby.
3 Klasztor w Dol zaoy celtycki wity, Samson, który pierwszy przy-eglowa do Bretanii z Kornwalii na pocztku VI wieku, w okresie panowania króla Childeberta, Merowinga. Dol znajduje si na wybrzeu Bretanii, w pobliu Dinan, niedaleko Saint Michel. Noszcy dzid Samson, dugowosy i z druidyjska tonsur z przodu by wychowany przez walijskiego opata Illtyda. Biskupem Dol zosta koo 530 r. Biskupstwo wyniesiono do rangi arcybiskupstwa w 845 r. Jeszcze póniej staroytne miasto Dol, którego gówn ulic nazwano póniej Grade Rue des Stuarts odznaczy si w historii suwerenów. Std wyonili si blisko spokrewnieni po kdzieli majordomowie linii królewskiej - seneszelowie Dol i Dinan - tworzc w Szkocji królewski dom Stewartów.
4 Ten bd ma swój pocztek w The History of Shropshire, 1858.
5 To maestwo jest waciwie odnotowane w Caledonii Chalmersa, 1807.
6 Ten bd jest czci ksiki J. K. Hewisona z 1895 r., The Isle of But in the Olden, w której autor bdnie zarcza, e „Walter, syn Flaedan, syna Banchu, jest identyczny z Walterem, synem Alana".
Historyczn zawarto tego podrozdziau zaczerpnito z Jakobickiego Archiwum Królewskiego Domu Stewartów w Saint Germain.
Rozdzia 17. Wiek rycerstwa
1 Zob. rozdzia XII.
2 Brutus (zm. 1103 r. p.n.e.) by wnukiem Askaniosa Juliusza, syna Eneasza i Kreuzy (córki Priama, króla Troi). Po upadku Troi (ok. 1184 r. p.n.e.) królewski dom Dardanosa upad. Trojan Cycle, cytowany przez Proklusa w II wieku n.e., stwierdza, e Eneasz uda si do Italii z 88 tysicami Trojan na 332 statkach. Brutus poprowadzi inn grup do Brytanii, gdzie - wedug Historii Nenniusza - zaoy Londyn, nazywajc go Trinovantium. Kamie Brutusa, z którego tradycyjnie ogaszano imi nastpcy tronu, znajduje si w Totnes, Devon. Zob.: Gladys Taylor, di. cyt., s. 28-29.
3 Guanhumara z Irlandii bya on Artura z Dyfedu, podczas gdy Gwenyh-wyfara z Bretanii wysza za m za Artura z Dalriadii.
4 Historyczny miecz Awalonu przeszed na Lancelota za porednictwem jego matki, Viviany del Acqs. Mia go przechowa dla syna dynastycznej dziedziczki Morgany. Tym synem by Mordret, arcykapan celtyckiej Rodziny. Ale Lancelot da go synowi Mordreta, Arturowi, przez co - jak si okazao - doprowadzi do upadku królestwa. W zwizku z tym zarówno Artur, jak i Lancelot zostali potpieni przez Koció celtycki (archiwum Rodziny Kolumby).
5 Beryl Platts, Scottlsh Hazard, Proctor Press, Londyn, 1985-1990, liczne wzmianki w caoci.
6 Archiwum Sinclairów w Rolin.
7 Przyjaciele kaplicy Rosslyn i badacz genealogii Sinclairów H. S. „Pete" Cummings, jr.
8 Zob. rozdzia XV, podrozdzia Przeladowania templariuszy.
9 Baigent i Leigh, dz. cyt., s. 106.
10 Andrew Sinclair, The Swordand the Grail, Crown, Nowy Jork, 1992, s. 72.
11 Zob. rozdzia XIX, podrozdzia witoci Graala i tarot.
12 Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.
13 Zob. rozdzia III, podrozdzia Dynastyczne zalubiny.
14 Zob. rozdzia XII, podrozdzia Anfortas, w. Micha i Galaad.
15 „Dundee Courier", 12 kwietnia 1991.
16 Baigent i pozost., dz. cyt., s. 101.
17 Andrew Sinclair, dz. cyt., s. 77-78.
18 Zob. rozdzia X, podrozdzia Seniorat Graala.
Rozdzia 18. Herezja i inkwizycja
1 Michael Howard, dz. cyt., s. 43.
2 Nazwa Lotaryngia pochodzi od króla z dynastii Karolingów, Lotara II.
3 U Baigenta, Leigha, dz. cyt., s. 97-104 jest bardzo pouczajcy rozdzia o gwardii szkockiej.
4 Michael Howard, dz. cyt., s. 44.
5 Kaduceusz odpowiada zakrzywionej lasce Merkurego, oznaczajcej, e ten, kto j nosi, jest posacem bogów.
6 Michael Howard, dz. cyt., s. 73-74.
Ponadto: Frances A. Yates, The Rosicrucian Enlighteta^uatt;. Arthur E Waite, The Real History of Rosicrucians.
Rozdzia 19. Dom Jednoroców
1 Cytowane wersy odnosz si do maestwa sumeryjskich bogów Inanny i Dumuziego (Tammuza): Samuel Kramer, The Sacred Marriage Rite, Indiana University Press, Bloomington, 1969, s. 84.
2 Przydomek „elazne ebra" nada onierzom Cromwella genera róo-krzyowiec Rupert, ksi Heidelbergu, syn Fryderyka z Palatynatu i Elbiety Stuart. .
3 Zob. rozdzia XVIII, podrozdzia Zakon róokrzyowców.
4 Prawo Boyle'a: przy staej temperaturze objto gazu zaley od jego cinienia.
5 Zob. rozdzia XV, podrozdzia Przeladowania templariuszy.
6 Relacj z tych wydarze zda markiz Ruvigny i Raineval w dz. cyt., zacznik III.
7 Podatek naoony na manufaktury tkackie jest tu dobrym przykadem; nie mia znaczenia na poudniu, ale pótno byo gównym produktem przemysowym Szkocji.
Historyczna zawarto tego podrozdziau jest czciowo zaczerpnita z Jakobickiego Archiwum Królewskiego Domu Stewartów w Saint Germain i archiwów Rycerskiego Wojskowego Zakonu wityni Jerozolimskiej.
Rozdzia 20. Sangral dzisiaj
1 J. Horace Round w Studies in Peerage and Family History, Constable, Londyn, 1901, odnoszc si do tych wzmianek w 1902 r. stwierdza: „Co do róde [...], musimy sign poza Burke'a, do autorów tych fabrykacji - czonków kolegiów heraldycznych i zbieraczy staroytnoci".
Zawarto tego podrozdziau jest zaczerpnita z Jakobickiego Archiwum Królewskiego Domu Stewartów w Saint Germain, zapisków Melville'a Henry'ego Massau, markiza Ruvigny i Raineval 1868-1921, dokumentów Rodziny Stewartów w Edynburgu i Brukseli, archiwum kustoszy Stewartów w Rzymie i akt prezesa Europejskiej Rady Ksit.
ZDJCIA
Rys. 1 Lilith - ulubienica Adama przed Ew (sumeryska terakota, ok. r. 2000 p.n.e.). Opucia Adam, poniewa próbowa j zdominowa.
Rys. 2 Bogini Astarte (zoty wisiorek z Syrii, ok. r. 1450 p.n.e.). Sumerowie nazywali j Isztar.
Rys. 3 Daem wam bowiem przykad, abycie i wy tak czynili, jak Ja wam uczyniem. (XIX-wieczna rycina). Jezus obmywa stopy apostoom podczas ostatniej wieczerzy.
Rys. 4 Swita alegoria Jana Provosta (XV-wieczny obraz Jezusa i Marii Magdaleny). Jezus trzyma miecz, Maria Magdalena ma na gowie koron i nosk czarn sukni nazareskiej kapanki.
Rys. 5 Rodowy sygnet króla Childeryka (gipsowy odcisk sygnetu z V w. n.e.)
Rys. 6 Nazarejski biskup Jozefat przekazuje Graala królowi Alainowi (ilustracja ze redniowiecznego manuskryptu francuskiego). Strategiczne posunicie czarnego biskupa zapewnia dziedzictwo witego Graala.
Rys. 7 Król z dynastii Merowingów, Chlodwig i królowa Klotylda (posgi z Notre Dame de Corbeil pod Paryem). Chlodwig by wadc Galii w latach 481-511 n.e.).
Rys. 8: Madonna del maginificat Botticelliego (1445-1510)
Rys. 9 Narodziny Wenus Botticelliego (ok. 1486)
Rys. 10. Maria Magdalena unoszona przez anioy Giovanniego Lanfranco (1582-1647). Ten szesnastowieczny obraz odnosi si do opowieci z Ksigi Objawie o ucieczce brzemiennej Marii na wygnanie
Rys. 11. Maria Magdalena dzierca czerwone jajo podnoci i nowych narodzin. (wizerunek z Rosyjskiego Kocioa Switej Marii Magdaleny w Jerozolimie). XIX wieczny mural Siergieja Iwanowa przedstawia Mari pokazujc jajo cesarzowi Tyberiuszowi. Kolorowe jaja od dawna kojarzono ze staroytn bogini wiosny.
Rys. 12. Ruiny Wielkiej Synagogi w Kafarnaum. Synagog rzdzi ojciec Marii Magdaleny.
Rys. 13 Podró morska Lucasa Mosera, ok. 1432 (w Katolisches Pfrramt St Maria Magdalene, Tieofenbronn, Black Forest). Fragment otarza przedstawia przybycie Marii Magdaleny do Prowansji. Jest to istotne, gdy artysta, za zgod Kocioa, umieci to wydarzenie w czasach sobie wspóczesnych.
Rys. 14. Maria Magdalena z Ksigi godzin Sforzów z 1490 r. (rysunek przedstawia przybycie Marii do Prowansji w 44 r. naszej ery).
Rys. 15. Porywy wiary Petera Robsona
Rys. 16. Prawda przeciwko wiatu Petera Robsona.
Rys. 17. Ruiny zamku Pendragonów koo Kirkby Stephen
Rys. 18. Zamek Carlisle w czasach arturiaskich by centrum operacji w pónocnej Brytanii
Rys. 19. Sophia (z XVI-wiecznej Ksigi Cudów). Niemiertelny Duch Wiary i Mdroci przynosi wiato ciemnociom Chaosu.
Rys. 20. Czarna Madonna z Verviers
Rys. 21. Wntrze kaplicy Rosslyn, poudnie i wschód. Sciany i sufit ozdabiaj setki kamiennych rzeb, poród symboli templariuszy i masonów.
Rys. 22. Kaplica Rosslyn z zewntrz, poudnie. (Koció Swita Graala templariuszy, koo Edynburga). Kaplic zbudowali w XV wieku baronowie Sinclair of Roslin.
Rys. 23. Kielich jakobitów z emblematem Merowingów, pszczo. Jeszcze w czasach przed Salomonem pszczoa bya symbolem mdroci królewskiej.
Rys. 24. Kamie Jezus Maria (na poudniowej cianie kaplicy Pani w Glastonbury).
Rys. 25. Przed Sangralem (Aubrey Beardsley, ilustracja z Narodzin, ycia i czynów króla Artura, r. 1893).
ZACZNIK I
TRZY STOY GRAALA
[Tum. dr Marek Kur, Zespó Tumaczy Przysigych SIGILLUM, Kraków].
Tradycja podaje, e „Trzy Stoy dwigay Graala; okrgy, kwadratowy oraz prostoktny. Kady mia ten sam obwód, a liczba Trzy bya Dwa-Jeden". Ten niejasny opis Stoów [tablic] suy do uwiecznienia obrazu Graala bdcego pewnym przedmiotem, rodzajem pucharu lub tacy. Owe Stoy byy kojarzone z królem Arturem, Zamkiem Graala oraz Ostatni Wieczerz. Jednake owo sprecyzowanie 2-1 jest naturaln proporcj tabelaryczn zotego podziau.
Zoty podzia jest pewnym postpem geometrycznym, którym posugiwa si matematyk grecki, Euklides, w I wieku p.n.e. W rzeczywistoci jednak pochodzi on z okresu znacznie poprzedzajcego Euklidesa, bo sigajcego Platona. Tene zoty podzia bywa uywany jako norma w architekturze suca do ustalania proporcji, a take jest uywany dzisiaj do tworzenia wyszukanego materiau ilustracyjnego, szkieletów konstrukcji oraz wzorów projektowych. Jest to proporcja 5:8, ale dokadniej stosunek matematyczny wynosi 0,618:1. Temat ten jest wyczerpujco opisany w ksice Nigela Pennicka, Sacred Geometry, s. 25-28.
Zoty podzia opiera si na podziale obszaru przez pochodne prostokta pierwiastkowego i nie wymaga on adnej formy pomiaru. Prostokty pierwiastkowe mog by tworzone z kwadratu przy uyciu wycznie cyrkla. Kwadrat jest po prostu prostoktem ?1. Prostokt ?2 tworzony jest z kwadratu przez ustawienie rozwartoci cyrkla na dugoci przektnej [tego kwadratu] i przedueniu jego linii podstawy, a do przecicia z ukiem [przektnej]. Z kolei ?3 jest tworzony z przektnej tego drugiego [kwadratu] i tak dalej. Prostokt ?5 (podwójny kwadrat) ma proporcj Graala równ 2:1.
Jakkolwiek nie mierzone przy pomocy liczb, tego typu prostokty nie s irracjonalne, poniewa mog by mierzone w kategoriach kwadratów, które daj si z nich utworzy. Obliczenie w kategoriach powierzchni zamiast dugoci byo podstaw staroytnej geometrii. Twierdzenie Pitagorasa daje si zrozumie jedynie w kategoriach miary kwadratowej. Na przykad, powierzchnia kwadratu ?1 jest dokadnie jedn pit powierzchni kwadratu zbudowanego na dugim boku jego przeduonego prostokta z ?5. Std zaleno pomidzy kocem a bokiem prostokta ?5 moe by uyta jako pewien sposób wyraenia powierzchni.
Zoty podzia. Na podstawie wykresu podanego przez Nigela Pennicka
Prostokty cechujce si dokadnymi stosunkami wielkoci liczbowych takimi jak 3:2, 5:4 itd. zostay zdefiniowane jako „statyczne", ale prostokty pierwiastkowe s „dynamiczne". Zaprowadzaj jak szczególn harmoni na mocy ich spokrewnionych proporcji. Atrybuty „statyczny" i „dynamiczny" s w sposób naturalny spenione zarówno w kwadracie (1 = 1:1 = ?1:1) jak w przeduonym podwójnym kwadracie (2 = 2:1 = ?4:1).
Przektna tego podwójnego kwadratu (która sama równa jest ?5) bya szeroko uywana przy konstruowaniu wity oraz sakralnych miejsc wydzielonych. Zwizana jest bezporednio z proporcj zotego podziau wynoszc ?5+ 1 + 2= 1.618.
Zoty podzia istnieje, gdy stosunek wikszej wielkoci do mniejszej wielkoci jest równy stosunkowi sumy obydwu tych wielkoci do wielkoci wikszej. Zota liczba 1,618 jest matematycznie symbolizowana prze greck liter ô. Numerycznie posiada ona wyjtkowe wasnoci matematyczne: 1,618-0,618 = (1 + 1,618) = (1,618 x 1,618) = 2,618 tak wic ô2.
W dowolnym wzrastajcym postpie [geometrycznym], gdzie O jest stosunkiem dwóch kolejnych wyrazów tego cigu, kady wyraz jest równy sumie dwóch poprzednich. Osobliwo ta pozwala na proste obliczanie dowolnego cigu.
Z dowolnych dwóch kolejnych czonów wszystkie mog by zdefiniowane przy uyciu cyrkla. To addytywne nastpstwo zostao po raz pierwszy udowodnione w kategoriach arytmetycznych przez XVII-wiecznego [matematyka] Leonardo Fibonacciego z Pizy. Zjawisko znane jest powszechnie jako cigi Fibonacciego, z kad kolejn liczb bdc sum dwóch poprzednich - tj. 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89 itd. Cig ten jest wany nie tylko w kategoriach praktycznych, ale zosta rozpoznany jako fundamentalna zasada w strukturze organizmów rolinnych i zwierzcych.
Trzy stoy Graala
Jako pewn konsekwencje zotego obliczenia mona uzyska niewymiern liczb : 2,618 [ô2] x (12/10) = 3,1416 =. Jest to stay czynnik, który uatwia obliczanie obwodu majc sta rednic. Std te okrgy stó Graala moe by wyliczony na podstawie jego kwadratowych i prostoktnych odpowiedników posiadajcych równe obwody:
Poowa boku kwadratu x ?1.618 = promie.
Dlatego (promie x 2 ) x = obwód. Louis Charpentier wyjania rozmaite aspekty oblicze tabelarycznych w The Mysteries of Chartres Cathedral, s. 83-90, 91-111 i 118-127.
Symboliczny Okrgy Stó Graala ma swój pocztek w kole, staroytnej reprezentacji caoci. Synny wizerunek Promienistego, to koo obejmujce czowieka symbolizowanego jako picioramienna gwiazda. Z niej za pomoc kwadratu i cyrkla wyprowadza si wszelkie inne figury geometryczne, kada w precyzyjnej relacji wzgldem innych. Od najwczeniejszych czasów krgi chaup, czarodziejskie piercienie oraz megalityczne witynie byy Okrgymi Stoami jednoci kosmicznej.
Alegorycznie Okrgy Stó jest stoem intuicji, Kwadratowy - intelektu, a Prostoktny oznacza mistycyzm. To nie przypadkiem rycerze templariusze stawiali swoje kocioy na fundamentach majcych kolisty ksztat.
ZACZNIK II
MUZYKA GRAALA
Najwiksze wraenie i podziw budzi uycie geometrii Graala w architekturze gotyckiej. Okrelenie gotycki nie ma adnego zwizku z Gotami, pochodzi z dwóch róde, z greki - goetic, czyli „dziaanie magiczne" i celtyckiego goatiqu - „prawo rolinne stosujce si do ywych organizmów". Gównym wizualnym aspektem budowli gotyckich jest sklepienie krzyowe, które po raz pierwszy pojawio si ok. 1130 r., zaraz po powrocie templariuszy z krucjaty do Ziemi witej. Templariusze i sprzymierzeni z nimi cystersi pod przywództwem Bernarda z Clairvaux, przyczynili si do wprowadzenia i rozwoju konstrukcji gotyckich. Jeli chodzi o lokalizacj, jednoznacznie wykorzystywali siedziby Bogini Ziemi, gdzie oddziayway mocno siy telluryczne (ziemskie). W czasach megalitycznych takie siedziby wzmacniano budujc sztuczne kamienne groty zwane dolmenami (kolumny przykryte poziomym gazem, jak w Stonehenge). Jako naturalne baterie i wzmacniacze dwiku „adoway si" tellurycznymi wibracjami.
Muzyczne interway w architekturze. Oparte na diagramie Louisa Charpentiera
W architekturze gotyckiej sklepienie krzyowe stanowi dynamiczny wzmacniacz. W przeciwiestwie do innych stylów konstrukcyjnych jego kosmiczne siy pr w gór, niosc strumie telluryczny pionowo Przez ludzi stojcych poniej. Mona regulowa dziaanie fal dwikowych pod ostroukiem, jak dwik piszczaek organowych rónej dugoci lub rónych pytek ksylofonu. Stopie rezonansu zmienia si zalenie od konkretnego sklepienia i budynki gotyckie byy czsto strojone podobnie jak, powiedzmy, fortepian. Temat ten jest szerzej rozwinity w Mysteries of Chartres Cathedral Louisa Charpentiera (s. 128-136). Sklepienia ebrowe wykorzystujce uki przyporowe kieroway energi budynków w gór, co w sumie pozwalao ludziom przyj jeszcze bardziej wyprostowan postaw. W tak doskonale skonstruowanej budowli dwiki muzyki mogy wydwign siy ziemskie, tak jak chóry gregoriaskie suyy identycznemu celowi w ciszych pomieszczeniach, o niniejszym napiciu konstrukcyjnym. Biorc pod uwag - e geometria Graala jest obecna w konstrukcji katedr, warto zauway, e mnonik 12/10 (zastosowany przy phi2, by osign K, jest te interwaem tercji (6/5) - interwaem midzy odpowiednimi gamami (np. a-dur i c-moll). Muzyka to w zasadzie geometria w postaci dwików. S w niej te same zwizki, co w witych proporcjach architektonicznych. Podziaom w geometrii odpowiadaj gamy w muzyce. Mona je stworzy budujc trójkty prostoktne, w których przeciwprostoktna przecina w odpowiednim miejscu przyprostoktn zalenie od wysokoci dwiku. Przeoenie takich zalenoci jest moliwe w architekturze, co najlepiej ilustruje rysunek obok. Std te wntrze moe by „skonstruowane muzycznie" w zgodzie z danym interwaem i waciwoci dwikowe znajd odzwierciedlenie w ksztatach. T ide dawno temu podkrela Pitagoras. Twierdzi, e interway, które ciesz ucho, s tym samym, co rozkosze oka i umysu. Dla Platona muzyka bya przykadem harmonijnych proporcji wszystkiego pod niebem.
ZACZNIK III
KARTY GRAALA MAJOR ARKANÓW TAROTA
W rozdziale XIV omówiono znaczenie kart tarota w wietle mdroci Graala i szczegóowo opisano pewne karty Major Arkanów. By to Eremita, Gupiec, Sprawiedliwo, Wiea, wiat i Moc. Wspomniawszy te kilka kart warto umieci je w kontekcie caej talii, omówi ich znaczenie wedle mdroci Graala. Znakomicie jest to przedstawione w Women With the Alabaster Jar Margaret Starbird, s. 104-116.
Nr VIII; SPRAWIEDLIWO - symbol tej Kobiecej Cnoty jest dobrze znany poza tarotem. Jest to panieska gwiazda, Panna, z obosiecznym mieczem i szalami Wagi. To obrazowanie suy raczej rozrónieniu ni sprawiedliwoci. Oznacza, e równowaga i harmonia natury to jedno, ale ostrze sdziowskiej wadzy to drugie. Pocztkowo karta ta oznaczaa sabo Kocioa Graala wobec surowoci inkwizycji. W koach ezoterycznych jest znana jako Karta Magdaleny.
Nr II; KAPANKA (Papieyca) - wskazuje na wyszy aspekt pierwiastka kobiecego i odnosi si do statusu takich kobet jak Helena--Salome w Kociele gnostycznym. czona z Izyd, dawniej czsto ulegaa konfiskacie.
Nr III; CESARZOWA - najczciej ciarna kobieta; karta per-sonifikowaa mio Wenus. Równie ta karta bywaa konfiskowana i uznawana za heretyck przez krgi wadzy.
Piecz króla Salomona
Nr XI; MOC - ta niewiecia karta zwykle pokazuje kobiet ujarzmiajc lwa lub podtrzymujc zaman kolumn. Niektóre karty maj oba wizerunki. Pierwszy z nich to Lew Judy, a drugi to Kolumna Boaza (Mocy) ze wityni Salomona. Tu i tam kobieta jest opiekunk i wsparciem królewskiej linii: „I trwa bdzie twój dom i twoje królestwo na wieki przede mn" (2 Sm 7, 16). W niektórych dawnych taliach by rysunek Graala, a kobiet identyfikowano z Mari Magdalen. Karta reprezentuje kontynuacj linii Dawida jak w Psalmie 89.
Nr XXI; WIAT - duch Marii Magdaleny przejawia si raz jeszcze stojcy lub taczcy wewntrz wieca. Czasami naga, czasem odziana kobieta dziery bero lub inn oznak monarsz. Niektóre karty ukazuj j nad okrgym pejzaem, inne opisuj fizyczny wiat sowami Ezechielowych ywych Istot - Wou, Czowieka, Lwa i Ora (Ez l, 5-10). Kobieta ma zawsze na twarzy wyraz zadowolenia. Jako ostatni atut informuje o ostatecznym zwycistwie. Przypomina unoszc si, dugowos Magdalen z Ksigi godzin Sforzów z 1490 r.
Nr XVII; GWIAZDA - nag Gwiazd-kobiet otacza kult Marii Cyganki. Koronowana gwiazdami Sophia leje wody ycia i prawdy z dwóch naczy do strumienia - podkrelajc znaczenie kobiecych róde podnoci i mdroci. Zjednoczenie reprezentuje ezoteryczny Strumie, zepchnity do Podziemia.
Nr XIV; UMIARKOWANIE (Wstrzemiliwo) - osoba, która personifikuje t Kobiec Cnot miewa czsto skrzyda. Jest niebiask alchemistk, przelewajc rt z jednego naczynia do drugiego. Czasami dwa strumienie pyn w przeciwnych kierunkach. Wizerunek ten bywa kojarzony z jedni wszystkich przeciwiestw. W pewnych przypadkach wylewa ona wod na Lwa (dom Dawida) i ogie na Ora (Rzym). Karmi jeden Koció zwalczajc zacieko drugiego. Jest to karta Kocioa Graala przeciwstawionego katolicyzmowi.
Nr VI; KOCHANKOWIE (Dwie Drogi) - ta karta symbolizuje aspekty mski i kobiecy. Jest na niej para lub pary, wizerunki Adama i Ewy, i innych zakochanych. Przewanie pojawia si Kupido. Czasami mczyzna stoi midzy dwiema kobietami - jedn starsz od drugiej. To matka i narzeczona. Pierwotne znaczenie karty jest wyrane, ale wskazuje ona te na Dwie Drogi mioci - Grzech i Cnota. W terminologii Graala karta wskazuje partnerstwo i prokreacj. Jej ezoteryczne imi: Latorol.
Nr XIX; SONCE - soce wieci mocno zza muru lub rzdu soneczników. Na pierwszym planie dwoje nagich dzieci cauje si lub swawoli. Czasem jedno dziecko bawi si ze zwierzciem. Panuje ogólny nastrój radoci i swobody. Niektóre dawne karty ukazyway Dzik Ró (pic Królewn z wrzecionem, którym ukua si w palec. Zasna, a pojawi si Ksi i zdj czar). Jest to Karta Wolnoci.
Nr 0; GUPIEC (Bazen) - gupiec jednak zawsze zwycia. Niesie dziedzictwo z Pierwszego Listu do Koryntian - „Bo gupstwo Boe jest mdrsze ni ludzie [...] Aby aden czowiek nie chepi si przed obliczem Boym" (l, 25, 29). Wizerunek ten wedug tradycji Graala wskazuje Percewala, prostego czowieka, który dochodzi do celu tam, gdzie zawodz uczeni.
Nr I; MAG - jest tu iluzjonista i matematyk, wykonujcy swoje niezwyke sztuczki na oczach widza. Czsto wszystkie rekwizyty pochodz z pracowni alchemika. Bywa czony z Hermesem Tris-megistusem, który zawsze potrafi dokona niespodziewanej sztuczki, taki jest zwinny.
Nr V; PAPIE - reprezentuje mski Koció rzymski. Temat plastycznie bywa identyfikowany ze znakiem Barana.
Nr IV; CESARZ - inna mska karta przedstawiajca rzymsk wadz. Tu obrazek jest identyfikowany z Bykiem.
Nr IX; EREMITA (Mdrzec) - jest czowiekiem szukajcym prawdy - czsto dodaje mu si latarni, a czasem piecz Salomona. Jest Piotrem Eremit, który nawoywa do pierwszej wyprawy krzyowej, uosabia eremit Trevrizenta. Przekaza Percewalowi tajemnice Graala, doradzajc mu, by zastpi dum pokor ducha.
Nr XII; WISIELEC - Trevrizent opowiedzia równie o okaleczonym Królu Rybaku, którego lubowanie jest wyraone symbolicznie. Wisi w dó gow przywizany za nog, co oznacz fizyczne wizy. W kadej rce trzyma spczniaa sakw, której nie wypuszcza mimo cikiego pooenia. Jest to wizerunek Kocioa Graala trwajcego przy swoim celu mimo przeladowa.
Nr VII; RYDWAN (Sfinksy) - cigniona przez par koni lub sfinksów kwadryga, jest to raczej udrapowana trumna ni wóz. Samotny wonica to przewanie rycerz lub królewska posta, na obrazku pojawiaj si te róne emblematy ezoterycznej geometrii. Jednym z waniejszych pierwszych symboli byo judaistyczne fleur-de-lys Merowingów. Wedle mdroci Graala oznacza triumf nad przeciw-nociami losu.
Nr XV; DIABE - ta mska karta pokazuje szkaradnego diaba lub gigantycznego olbrzyma ludoerc. Odwrotnie ni Mag uywa swoich sztuk do niegodziwych celów. Jest budzcym zgroz wyobraeniem nikczemnego reimu.
Nr XIII. MIER - równie mska karta, generalnie w postaci szkieletu (czasami odzianego i w zbroi) na koniu. Dziery kos lub maczug. W sawnej talii Karola IV jedziec kociotrup depta papiea i kardynaów. Karta oznacza zgniecenie represyjnej hierarchii.
Nr X; KOO FORTUNY - karta o nieoznaczonej pci i oczywistej symbolice. Koo oznacza los lub fortun, wymierzone przeciwko ezoterycznemu Kocioowi za czasów watykaskiej lub hiszpaskiej inkwizycji. Templariuszy ekskomunikowano w 1307 r., bo ich ezoteryczna wadza bya wiksza ni wadza papiea.
Nr XVI; WIEA (Dom Boy) - chocia nie ma na niej postaci ludzkiej, karta reprezentuje pierwiastek eski, Magdalen (Magdal--eder - Wie Zgromadzonych). Wizerunek przypomina wie, szachow figur. Trafiona piorunem lub zaatakowana inn tajemnicz moc symbolizuje trudne pooenie Kocioa Graala pod naporem bezlitosnej rzymskiej hierarchii.
Nr XX; SD (Dzie Sdu) - dmcy w trb anio (lub anioy) unosi si nad grup nagich ludzi wstajcych z grobów. Nie jest to Sd Ostateczny Apokalipsy w. Jana, ale Dzie Przebudzenia. Ludzko przenika wzrokiem mrok ortodoksji i wkracza w wiato prawdy.
Nr XVIII; KSIYC (Kryzys) - przewanie ksiyc w nowiu. Ta karta bezzasadnie nabraa zowieszczego znaczenia. To efekt skojarzenia w powieci gotyckiej ksiyca z mroczn stron okultyzmu, co jednak jest sprzeczne z pocztkiem tego skojarzenia. Ksiyc tradycyjnie kojarzy si z Wielk Bogini Matk. Niektóre karty ukazuj wyjce psy i skorpiona lub raka oraz ksiyc nad tafl spokojnej wody. Talia z wczeniejszej epoki (XIV w.) demonstruje inn scen - dwóch geometrów z cyrklami i busolami przekada skal ksiycow na swój architektoniczny plan w dole. Ma to hermetyczne przesanie oparte na zasadzie: „jak na górze, tak na dole" - tj. we waciwym porzdku rzeczy miertelna natura odbija natur kosmosu. Dziki tej zasadzie stworzono wielkie wite budowle - od Stonehenge do gotyckich katedr Europy, a kocioy Notre Dame pónocnej Francji s ziemsk replik konstelacji Panny i towarzyszcych jej gwiazd.
ZACZNIK IV
AMERYKA PRZED KOLUMBEM
W rozdziale XVIII jest wzmianka, e Krzysztof Kolumb by finansowany i wspierany przez Leonarda da Vinci, któremu kontakty z wybitnymi rodzinami, takimi jak Medyceusze, uatwiay patronat. W ksikach niewiele znajdziemy wzmianek o historii rodziny Kolumba, a warto wiedzie wicej. Kolumb jest najlepiej znany jako odkrywca Ameryki. Ale nie on pierwszy odby podró przez Atlantyk.
Kolumb (syn Dominika Kolumba i Zuzanny Fontanarossa) urodzi si w Genui w 1451 r. Rozpoczwszy sub w kapitanacie portu na Maderze oeni si w 1478 r. z córk zwierzchnika, Filipin Perestrello. Przyby na dwór portugalski z propozycj dotarcia do Azji drog na zachód. Król Jan II odrzuci jego prob i zawar umow z Fermanem Dulmonem, który mia zbada Atlantyk zgodnie z sugestiami Kolumba. Dobry opis historii rodziny Kolumba jest przedstawiony w znajdujcej si w Kaplicy Rosslyn The Silclair's Genealogist H. S. „Pete'a" Cummingsa, jra.
Kolumb spróbowa zainteresowa swoim projektem monarchów hiszpaskich, Ferdynanda II Aragoskiego i Izabell Kastylijsk. Znów spotka si z odmow. Dulmo powróci w 1492 r., ale bez wieci o nowych ldach. Wtedy Kolumb jeszcze raz stan przed Ferdynandem i Izabell i tym razem zdoby ich poparcie. 3 lipca 1492 r. wyruszy z Palos z trzema maymi statkami - „Nin", „Pint" i „Santa Mari".
Osiem miesicy póniej wróci do Barcelony, ale nie z oczekiwanymi jedwabiami i korzeniami Wschodu. Zamiast tego przywióz szeciu brzowoskórych tubylców ubranych w pery, a prócz nich dziwne owoce, zoto i egzotyczne ptaki. Odkry po drugiej strome oceanu ekscytujcy Nowy wiat. Papie ogosi, e te bogate ziemie nale do Hiszpanii. Nazwa „Ameryka" pojawia si dopiero pi lat póniej. Pochodzi od florenckiego eglarza Amerigo Vespucciego, który dopyn do poudniowego kontynentu.
Po powrocie Kolumb opowiedzia, e wyldowa na Wyspie Watlinga (obecnie San Salvador na Bahamach). Odwiedzi równie Hispaniol (Haiti), a take Kub. Ferdynand i Izabella byli zachwyceni, a bohaterowi zaoferowano miejsce na hiszpaskim dworze. Druga podró (1493-1496) zawioda go do Gwadelupy, Antigui, Puerto Rico i Jamajki. Podczas trzeciej, w 1498 r. dotar na Trynidad i do Ameryki Poudniowej. W 1499 r. kolonici na Haiti wzniecili bunt przeciwko jego wadzy. Wtedy rzdy obj nowy hiszpaski gubernator i Kolumb zosta przewieziony do Europy w kajdanach. Ostatnia podró, 1502-1504, powicona bya badaniom wybrzea Hondurasu i Nikaragui. Kolumb zmar w zapomnieniu i ndzy w Yalladolid. Pochowano go w Sewilli w 1542 r., a szcztki przewieziono na Hispaniol.
Ten ekscytujcy epizod historii poznania mórz jest dobrze znany. Nie tak dobrze wiadomy jest fakt, e odkrycie Nowego wiata nie byo przypadkiem. Kolumba przed wypyniciem zaopatrzono w szczegóowe mapy nawigacyjne. Sporzdzono je podczas poprzedniego przekraczania Atlantyku, a za ich dokadno zarczy na dworze hiszpaskim John Drummond, którego dziad by w Ameryce w 1398 r. Drummond by krewnym Drummondów, earlów z Perth, archiwa potwierdzaj, e by u Ferdynanda i Izabelli w 1492 r. Zarówno Kolumb, jak i Drummond mieszkali na Maderze. Ojciec Drummonda, John (Szkot) Drummond osiedli si tam w 1419 r. wraz z teciem Kolumba, Bartomiejem Perestrello.
Ojcem Johna Szkota by sir John Drummond ze Stobhall, najwyszy sdzia Szkocji. Siostra sir Johna, Anabella, to ona Roberta III Stewarta, króla Szkotów. on sir Johna bya Elizabeth Sinclair, której kuzyn, Wilhelm Sinclair wzniós kaplic Rosslyn. Ojciec Elbiety, Henry Sinclair, baron Rolin, earl Orkadów, powiód udan transatlantyck ekspedycj prawie sto lat przed Kolumbem - a nawet on nie by pierwszy.
Przodkowie Sinclaira Nordyckiego zbadali Atlantyk ju w X wieku. W Icelandic Saga, Hauk's Bood [Ksidze Hauka Islandzkiej Sagi] (istniejcy egzemplarz jest datowany na 1320 r.) mówi si o Leifie
Ericssonie, który w 999 r. pokona Atlantyk i dotar do Winnic Wspaniaych. Faktycznie eglarze z Orkadów dotarli za ycia Henryka do ziem pooonych na Zachodzie. Z ich opowieci wynika, e tubylcy z odlegych terenów nazywanych Estotildans uprawiali kukurydz i sprzedawali futra i siark na Grenlandi.
Estotildans to miejsce w Kanadzie, które z czasem nazwano Nowa Szkocja. eglarze z Orkadów mówili te o poudniowym kraju nazywanym Drogio. Tubylcy z Drogio biegali nago smagani gorcymi wiatrami, ale okazali si znakomicie wyszkolonymi ludmi morza. Ich ziemia bya bogata w zoto, mieli wielkie miasta, a ich bogowie - wielkie witynie. Te wszystkie opowieci potwierdziy si, kiedy podrónicy udali si na Karaiby i dalej, na Floryd i do Meksyku - ojczyzny Azteków. Tradycja lekcewac te pierwsze odkrycia, gosi, e królestwo Azteków zbada dopiero hiszpaski konkwistador, Heman Cortez, który przyby tam w 1519 r.
Od 1391 r. admiraem floty Sinclaira by Wenecjanin, Antonio Zeno. Zenowie to jedna z najstarszych rodzin weneckich, uznani admiraowie i ambasadorowie od VIII wieku. Zanim Sinclair i Zeno sami pokonali Atlantyk, Henry zawar umow z córk i ziciem, sir Johnem Drummondem. Podpisano j w Rosslyn 13 maja 1396 r. Upowaniaa sir Johna i Elizabeth do zgoszenia prawa do norweskich terenów Henry'ego, jeli ten zginie wraz z synami w ekspedycji. Jak podano w rozdziale XVII, relacj z podróy Sinclaira i Zeno mona znale w The Sword and the Grail Andrew Sinclaira.
W maju 1398 r. flota Sinclaira postawia agle. Liczya sobie dwanacie okrtów bojowych i stu wojowników - z których cz odbya ju t podró. Pierwszym portem przeznaczenia bya Nowa Szkocja, gdzie wyldowano na przyldku Blomidon w Zatoce Funday. Nawet dzisiaj Indianie Micmac opowiadaj o nadpywajcych statkach wielkiego boga, Goolscapa, który nauczy ich wiedzy o gwiazdach, i jak owi ryby sieci. Po powrocie do domu Antonio Zeno napisa, e widzia strumienie smoy spywajce do morza i gór, która dyszaa u podstawy dymem. Nowa Szkocja jest z pewnoci bardzo bogata w wgiel i s tam na wybrzeu powierzchniowe pokady smoy. W pobliu podziemne zoa czsto dymi pod wzgórzami przyldka Smokey. W Louisburgu, przy przyldku Breton, jest prymitywne dziao, znalezione w 1849 r., weneckiego typu uywanego przez Zeno, a zapomnianego cakowicie w czasach Kolumba.
Z Nowej Szkocji Sinclair uda si na poudnie, do ziem Drogio. wiadectwa znale mona w Massachusetts i Rhode Island. W West-fordzie, Massachusetts, gdzie zmar jeden z rycerzy Henry'ego, nadal mona wyróni resztki grobowca. W skalnej póce jest wyryta wysoka na siedem stóp posta XIV-wiecznego rycerza noszcego lekki stalowy hem, kolczug i paszcz. Posta nosi miecz z XIV wieku, a na tarczy ma elementy heraldyczne Pentlandu (wschodnia cz Wielkiej Brytanii). Miecz jest pknity poniej rkojeci - co wskazuje na zwyczajowo amany miecz pochowanego rycerza - taki sam, jaki wedle mdroci Graala spocz przed Percewalem.
W Newport, Rhode Island, jest dobrze zachowana redniowieczna dwupitrowa wiea. Jej konstrukcja (omiokt ujty w koo i osiem uków wokó) jest oparty na koowym modelu templariuszy. Podobne szcztki mona znale w XI-wiecznej kaplicy Orphir na Orkadach. Architektura Newport jest szkocka, a jej wzorce powtarzaj si w kociele w. Klary w Corstorphine, gdzie pochowano matk Henry'ego Sinclaira. Rhode Island zaoono oficjalnie dopiero w 1636 r., ale akt erekcyjny nie by dzieem przypadku. W londyskim Archiwum Publicznym tekst o cztery lata wczeniejszy opisuje „okrg kamienn wie" w Newport. Proponuje si tam osadzenie w wiey garnizonu onierzy sir Edmunda Ploudena, który skolonizowa tamten teren.
Ponad pidziesit lat po ekspedycji Sinclaira, w szczytowym momencie wieku odkry przyszed na wiat w Europie Krzysztof Kolumb. W Portugalii sta si Rycerzem Chrystusa w odnowionym Zakonie Templariuszy, jak sawni wspóczeni Yasco da Gama, Bartomiej Diaz i Ferdynand Magellan. Nalea równie do Zakonu Póksiyca (zaoonego przez Rene Andegaweskiego) - znanego jako Zakon Statku. Rycerze Póksiyca szczególnie interesowali si zagadnieniami nawigacji, ale Koció potpi ich za to, e uparcie powtarzali, i Ziemia jest okrga!
Dziki Drummondowi i innym Kolumb dokadnie wiedzia, dokd poda - wiedzia, e nie pynie do Azji. Mapy Nowego wiata funkcjonoway ju w krgu templariuszy. Kolumb mia dostp do nowego wiatowego Globusa zakoczonego w 1492 r. - dokadnie w roku, w którym wyruszy. Globus by dzieem norymberskiego kartografa Martina Behaima. By on wspópracownikiem mistrza nawigacji Jana Alfonsa Escorcio - lepiej znanego jako John Drummond.
ZACZNIK V
Dodatkowe drzewa genealogiczne
KRÓLOWIE PIKTÓW
wadcy kaledoscy 555- 843
BRUDE (syn Maelchona) 555-584 GARTNAIT (syn Domelcha) 584-601
NECHTAN (syn Verba) 601 -621
KENNETH (syn Luchterna) 621 -633
GRATNAIT (syn Foitha) 633-637
BRUDE (syn Foitha) 637-642
TALROCK (syn Foitha) 642-653
TALORCAN (syn Eanfritha) 653-657
GARTNAIT (syn Donalda) 657-663
DRUST (syn Donalda) 663-672
BRUDE (syn Beliego) 672-693
TARAIN (syn Ainfechta) 693-697
BRUDE (syn Derilego) 697-706
NECHTAN (syn Derilego) 706-724
DRUST (syn Derilego) 724-726
ALPIN (syn Derilego) 726-728
NECHTAN (syn Derilego) 728-729
ANGUS (syn Fergusa) 729-750
BRUDE (syn Maelchon)750-752
ANGUS (syn Fergusa) 752-761
BRUDE (syn Fergusa) 761-763
KENNETH (syn Feradacha) 763-775
ALPIN (syn Wroida) 775-780
DRUST (syn Talorcana) 780
TALORCAN (syn Drostana) 780-782
TALORCAN (syn Angusa)782-784
CONALL (syn Tade'a) 784-789
KONSTANTYN (syn Fergusa) 798-820
ANGUS (syn Fergusa) 820-834
DRUST (syn Konstantyna) + TALORCAN (syn Wthila) 834-836
EOGANAN (syn Angusa) 836-839
WRAD (syn Bargoita) 839-842
BRED(synEogaina)842-843
KENNETH (SYN ALPINA SZKOCKIEGO) WSTPI NA TRON SZKOTÓW l PIKTÓW W 844
KRÓLOWIE NORTUMBRII
Bemicji i Deirii 547-873
Bernicja — Forth do Tess IDA 5547-559 CLAPPA 559-560 (syn Idy) ADDA 560-568 (syn Idy) AEDILRIC 568-572 (syn Idy) TEODORYK 572-575 (syn Idy) FRITHWEALD 575-581 (syn Idy) HUSSA 581 -588 (wnuk Idy) AETHELRIC 588-593 (wnuk Idy) AETHELFRITH 593-617 (syn Aethelryka) ˇ EANNFRITH 633-634 (syn Aethelfritha) OSWALD (œwięty) 634-642 (syn Aethelifritha) OSWIU 642-670 (syn Aethelifritha) ^
|
Deira — Tess do Humber AELLE Córka Aellega, Acha, ona Aethelfritha z Bernicji
AETHELRIC z Befnicji 588-593 AETHELFRITH z Bernicji 593-617 ˇ EDWIN 617-633 (syn Aelle'a) OZRYK 63-634 (syn Edwina) OSWALD (wity) z Bernicji 634-6421 OSWINE 642-651 AETHELWEALD 651 -655 (syn Oswalda) EALHFRITH 655-664 (syn Aethelwealda) OSIWU z Bernicji 664-670 ^
|
Cała Nortumbria
ECGFRITH 671 -685 (syn Oswiu)
EALDWFRITH 685-704 (syn Oswiu)
EADWULF704-705
OSRED 705-716 (syn Ealdfritha)
COENERD 716-718
OZRYK 718-729 (syn Ealdfritha)
COELWULF 729-737 (syn Coenreda)
EADBEORHT737-758
OSWULF 758-774 (syn Eadeorhta)
AETHELWEALD MOLL 759-765
EALHRED 765-774
AETHLRED l 774-779 (syn Aethelwealda Molla)
AELFWOLD l 779-789 (syn Oswulfa)
OSRED II 789-790 (syn Ealhreda)
AETHELRED l (powtórnie) 790-796
OSBEALD 796
EARDWULF 796-806
AELFWOLD II 806-808
EARDWULF (powtórnie) 808-810
EANRED 810-841 (syn Eardwulfa)
AETHELRED II 841 -844 (syn Eanreda)
REDWILF (uzurpator) 844
AETHELRED II (powtórnie) 844-848
OSBEORTH 848-863
AELLE II (uzurpator) 863-868
(wadza duska od 873)
BISKUPI RZYMU I PAPIEE OD KONSTANTYNA 336-1061 |
|||||
biskup/papie okres |
|||||
Marek |
336 |
Marcin l |
649-655 |
Teodor II |
898 |
Juliusz I |
337-352 |
Eugeniusz l |
655-657 |
Jan IX |
898-900 |
Liberiusz |
352-366 |
Witalian |
657-672 |
Benedykt IV |
900-903 |
Damazy l |
366-384 |
Adeodat II |
672-676 |
LeonV |
903 |
Syrycjusz |
384-399 |
Donus |
678-681 |
Sergiusz III |
903-911 |
Anastazy l |
399-401 |
Leonii |
682-683 |
Anastazy III |
911-913 |
Innocenty l |
401-417 |
Benedykt II |
684-685 |
Landon |
913-914 |
Zozym |
417-418 |
JanV |
685-686 |
JanX |
914-923 |
Bonifacy l |
418-422 |
Koron |
686-687 |
Leon VI |
928 |
Celstyn l |
422-432 |
Sergiusz l |
687-701 |
Stefan VI [VII] |
928-931 |
Sykstus III |
432-440 |
Jan VI |
701-705 |
Jan XI |
931 -935 |
Leon l |
440-461 |
Jan VII |
705-707 |
Leon VII |
936-939 |
Hilary |
461 -468 |
Syzyniusz |
708 |
Stefan VIII [IX] |
939-942 |
Simplicjusz |
468-483 |
Konstantyn l |
708-715 |
Marynus II |
942-946 |
Feliks III [II] |
483-492 |
Grzegorz II |
715-731 |
Agapit II |
946-955 |
Gelazy l |
483-496 |
Grzegorz III |
731-741 |
Jan XII |
955-964 |
Anastazy II |
496-498 |
Zachariasz |
741 -752 |
Leon VIII |
963-965 |
Symmach |
498-514 |
Stefan (II) |
752 |
Benedykt V |
964-966 |
Homizdas |
514-523 |
Stefan II (III) |
752-757 |
Jan XIII |
965-972 |
Jan l |
523-526 |
Paweł l |
757-767 |
Benedykt VI |
973-974 |
Feliks IV [III] |
526-530 |
Stefan III (IV) |
768-772 |
Benedykt VII |
974-983 |
Bonifacy II |
530-532 |
Hadrian l |
772-795 |
Jan XIV |
983-984 |
Jan II |
533-535 |
Leon III |
795-816 |
Jan XV |
985-996 |
Agapit [l] |
535-536 |
Stefan IV (V) |
816-817 |
Grzegorz V |
996-999 |
Sylweriusz |
536-537 |
Pachalis l |
817-824 |
Sylwester II |
999-1003 |
Wigilusz |
537-555 |
Eugeniusz II |
824-827 |
Jan XVII |
1003 |
Pelagiusz l |
556-561 |
Walentyn |
827 |
Jan XVIII |
1003-1009 |
Jan III |
561-574 |
Grzegorz IV |
827-844 |
Sergiusz IV |
1009-1012 |
Bendykt l |
574-579 |
Sergiusz II |
844-847 |
Benedykt VIII |
1012-1024 |
Pelagiusz II |
579-590 |
Leon IV |
847-855 |
Jan XIX |
1024-1032 |
Grzegorz l |
590-604 |
Benedykt III |
855-858 |
Benedykt IX |
1033-1044 |
Sabinian |
604-606 |
Mikoaj l |
858-867 |
Sylwestr III |
1045 |
Bonifacy III |
607 (pierwszy tytuowany |
Hadrian II |
867-872 |
Benedykt X |
1045 |
|
„papieem") |
Jan VII |
872-882 |
Grzegorz VI |
1045-1046 |
Bonifacy IV |
607-614 |
Marynus [l] |
882-884 |
Klemens II |
1046-1047 |
Adeodat |
615-618 |
Hadrian III |
884-885 |
Benedykt XI |
1047-1048 |
Bonifacy V |
619-625 |
Stefan V [VI] |
885-891 |
Damazy II |
1048 |
Honoriusz l |
625-638 |
Formozus |
891-896 |
Leon IX |
1049-1054 |
Seweryn |
640 |
Bonifacy VI |
896- |
Wiktor II |
1055-1057 |
Jan IV |
640-642 |
Stefan VI [VII] |
896-897 |
Stefan IX [X] |
1057-1058 |
Teodor l |
642-649 |
Roman |
897 |
Mikoaj II |
1059-1061 |
KRÓLEWSKIE DOMY STEWARTÓW l WSPÓCZESNE
Szkocja, Anglia i Francja 1371-1603
ANGLIA |
SZKOCJA |
FRANCJA |
|
PLANTAGENECI |
STEWARCI |
WALEZJUSZE |
|
RYSZARD II 1377-1399 (z Bordeaux) syn Czarnego Ksicia i wnuk Edwarda II zm. bezpotom. |
ROBERT II 1371-1390 syn Waltera, 3. marszaka dworu i Magorzaty Bruce = Elbieta, córka sir Adama Mure'a z Rowallan
|
KAROL V 1364-1380 (Mdry), syn Jana Dobrego = Joanna Burboska
|
|
HENRYK IV 1399-1413 (Bolingbroke) (dom Lancasterów) syn Johna O'Gaunta (diuka Lancaster) i wnuk Edwarda III = Maria z Bohun |
ROBERT III 1390-1406 (John, earl Carrick) syn Roberta II = Anabella, córka Jana Drummonda ze Stobhall |
KAROL VI 1380-1422 (Szalony), syn Karola V = Izabela Bawarska (ich córka, Katarzyna, polubia Henryka V, króla Anglii)
|
|
HENRYK V 1413-1422 (Monmouth) (dom Lancasterów) syn Henryka IV = Katarzyna Walezy, córka Karola VI, króla Francji |
JAKUB l 1406-1460 syn Roberta III = Joanna Beaufort z Somerset wnuczka Jana 0'Gaunta
|
|
|
HENRYK VI (Windsor) 1422-1461 (dom Lancasterów) syn Henryka V = Magorzata, córka Raynera, diuka Andegawenii, tytularnego króla Jerozolimy, (zdetronizowany przez Edwarda, diuka Yorku)
|
JAKUB II 1437-1460 syn Jakuba l = Maria, córka Arnolda, diuka Guelders
|
KAROL VII 1422-1461 (Dobrze Obsuony), syn Karola VI = Maria Andegaweska
|
|
EDWARD IV 1461-1483 (dom Yorków), syn sir Ryszarda Plantageneta, w linii od brata Johna O'Gaunta, Lionela, diuka Clarence = Elbieta, córka Ryszarda Widville'a, earla Rivers |
JAKUB III 1460-1488 syn Jakuba II = Magorzata, córka Chrystiana Duskiego
|
LUDWIK XI 1461-1483 syn Karola VII = Karolina Sabaudzka
|
|
EDWARD V 1483 (dom Yorków) syn Edwarda IV, zamordowany przed koronacj wraz z bratem, Ryszardem, zm. bezpotom.
|
|
KAROL VIII 1483-1498 syn Ludwika XI = Anna Bretoska
|
|
RYSZARD III 1483-1485 (dom Yorków), zabi pod Bosworth Field synów sir Ryszarda Plantageneta i brat Edwarda IV = Anna, córka Ryszarda Melville'a, earla Warwick |
JAKUB IV 1488-1513 syn Jakuba III = Magorzata Tudor, córka Henryka VII, króla Anglii
|
LUDWIK XII 1498-1515 (diuk Orleanu) wnuk brata Karola VI = 1. Joanna Walezy = 2. Anna Bretoska
|
|
TUDOROWIE
|
|
|
HENRYK VII 1485-1509 syn Edmunda Tudora, earl Richmond (w linii od Katarzyny Walezy, wdowy po Henryku Vi jej 2. mu, Owenie Tudorze i po Magorzata Beaufort, wnuczce Johna 0'Gaunta) = Elbieta z Yorku, córka Edwarda IV
|
JAKUB V 1513-1542 syn Jakuba IV = (2) Maria de Guise Lotaryska, córka Klaudiusza, diuka Aumale
|
FRANCISZEK l 1515-1547 kuzyn Ludwika XII = 1. Klaudyna Francuska, córka Ludwika XII = 2. Eleonora Austriacka
\
|
HENRYK VIII 1509-1547 syn Henryka VII = (1) Katarzyna, córka Ferdynanda V Aragoskiego i Kastylijskiego = (2) Anna, córka sir Thomasa Boleyn, earla Ormonde = (3) Jane, córka sir Johna Seymour i siostra Edwarda, diuka Somerset
|
MARIA KRÓLOWA SZKOTÓW córka Jakuba V 1542-1587 i Marii de Guise Lotaryskiej = (2) Henry Stewart, lord Darnley, syn Matthewa, earla Lenno*
|
HENRYK II 1547-1559 syn Franciszka l = Katarzyna Medycejska
|
EDWARD VI 1547-1553 syn Henryka VIII i Jane Seymour (nieonaty)
|
|
FRANCISZEK II 1559—1560 syn Henryka II (jako delfin i król Franciszek byt pierwszym mem Marii Stuart, królowej Szkotów]
|
JANE GREY 1553-1554 córka Henryka Grey, diuka Suffolku i wnuczka Henryka VII (odziedziczya koron na mocy testamentu Edwarda VI) (cita)
|
|
|
MARIA l 1553-1558 córka Henryka VIII i Katarzyny Aragoskiej = Filip II, król Hiszpanii, zm. bezpotom.
|
|
KAROL IX 1560-1574 syn Henryka II i brat Franciszka II, zm, bezpotom.
|
ELBIETA l 1558-1603 córka Henryka VIII i Anny Boleyn (niezamna) |
JAKUB VI 1567-1625 syn Marii, królowej Szkotów i lorda Darnleyu, JAKUB l, król Anglii 1603 |
HENRYK III 1574-1589 syn Henryka II i brat Franciszka II zm. bezpotom. |
PAPIEE OD PODBOJU NORMANDZKIEGO
Do traktatu lateraskiego 1929
papie |
okres |
papie |
okres |
papie |
okres
|
Aleksander II |
1061-1073 |
Mikoaj IV |
1288-1292 |
Grzegorz XIII |
1572-1585 |
Grzegorz VII |
1073-1085 |
Celestyn V |
1294 |
Sykstus V |
1585-1590 |
Wiktor III |
1086-1087 |
Bonifacy VIII |
1294-1303 |
Urban VII |
1590 |
Urban II |
1088-1099 |
Benedykt XI |
1303-1304 |
Grzegorz XIV |
1590-1591 |
Paschalis II |
1099-1118 |
Klemens V |
1305-1314 |
Innocenty IX |
1591 |
Gelazy II |
1118-1119 |
Jan XXII |
1316-1334 |
Klemens VIII |
1592-1605 |
Kaliksl II |
1119-1124 |
Benedykt XII |
1334-1342 |
Leon XI |
1605 |
Honoriusz II |
1124-1130 |
Klemens VI |
1342-1352 |
Pawe V |
1605-1621 |
Innocenty II |
1130-1143 |
Innocenty VI |
1352-1362 |
Grzegorz XV |
1621-1623 |
Celestyn II |
1143-1144 |
Urban V |
1362-1370 |
Urban VIII |
1623-1644 |
Lucjusz II |
1144-1145 |
Grzegorz XI |
1370-1378 |
Innocenty X |
1644-1655 |
Eugeniusz III |
1145-1153 |
Urban VI |
1378-1389 |
Aleksander VII |
1655-1667 |
Anastazy IV |
1153-1154 |
Bonifacy IX |
1389-1404 |
Klemens IX |
1667-1669 |
Hadrian IV |
1154-1159 |
Innocenty VII |
1404-1406 |
Klemens X |
1670-1676 |
Aleksander III |
1159-1181 |
Grzegorz XII |
1406-1415 |
Innocenty XI |
1676-1689 |
Lucjusz III |
1181-1185 |
Marcin V |
1417-1431 |
Aleksander VIII |
1689-1691 |
Urban III |
1185-1187 |
Eugeniusz IV |
1431-1447 |
Innocenty XII |
1691-1700 |
Grzegorz VIII |
1187 |
Mikołaj V |
1447-1455 |
Klemens XI |
1700-1721 |
Klemens III |
1187-1191 |
Kalikst III |
1455-1458 |
Innocenty XII |
1721-1724 |
Celestyn III |
1191-1198 |
Pius II |
1458-1464 |
Benedykt XIII |
1724-1730 |
Innocenty III |
1198-1216 |
Pawe II |
1464-1471 |
Klemens XII |
1730-1740 |
Honoriusz III |
1216-1227 |
Sykstus IV |
1471-1484 |
Benedykt XIV |
1740-1758 |
Grzegorz IX |
1227-1241 |
Innocenty VIII |
1484-1492 |
Klemens XIII |
1758-1769 |
Celestyn IV |
1241 |
Aleksander VI |
1492-1503 |
Klemens XIV |
1769-1774 |
Innocenty IV |
1243-1254 |
Pius III |
1503 |
Pius VI |
1775-1799 |
Aleksander IV |
1254-1261 |
Juliusz II |
1503-1513 |
Pius VII |
1800-1823 |
Urban IV |
1261-1264 |
LeonX |
1513-1521 |
Leon XII |
1823-1829 |
Klemens IV |
1265-1268 |
Hadrian V1 1 |
1522-1523 |
Pius VIII |
1829-1830 |
Grzegorz IX |
1271-1276 |
Klemens VII |
1523-1534 |
Grzegorz XVI |
1831-1846 |
Innocenty V |
1276 |
Pawe III |
1534-1549 |
Pius IX |
1846-1878 |
Hadrian V |
1276 |
Juliusz III |
1550-1555 |
Leon XIII |
1878-1903 |
Jan XXI |
1276-1277 |
Marceli III |
1555 |
PiusX |
1903-1914 |
Mikoaj III |
1277-1280 |
Pawe IV |
1555-1559 |
Benedykt XIV |
1914-1922 |
Marcin IV |
1281-1285 |
Pius IV |
1559-1565 |
Pius XI |
1922-1939 |
Honoriusz IV |
1285-1287 |
PiusV |
1566-1572 |
|
|
RZDZCY MONARCHOWIE OD REWOLUCJI WIGÓW
Brytania i Francja, 1688 — do czasów dzisiejszych
WIELKA BRYTANIA
|
FRANCJA |
DOM ORASKI l STUARTOWIE |
BURBONI dalsze rzdy LUDWIKA XIV a do 171 5 (zob. tablica V Królowie Stuartów i wspóczeni)
|
WILHELM III 1689-1702 diuk Oranu, syn Wilhelma, ksicia Nassau i Marii Stuart, córki Karola l i = MARIA II (Stuart) 1689-1694 córka Jakuba VII (II) i 1. ony Anny Hyde, zm. bezpotom. |
|
ANNA (Stuart) 1702-1714 córka Jakuba VII (II) i Anny Hyde z Clarendon zm. bezpotom. |
|
DYNASTIA HANOWERSKA
|
|
JERZY l 1714-1727 (dom Gwelfów), diuk Brunszwiku-Luneburga, syn elektora Hanoweru (Niemcy) = Zofia Dorota, córka Jerzego Wilhelma, diuka Celle
|
LUDWIK XV 1715-1744 prawnuk Ludwika XIV, syn Ludwika, diuka Burgundii (zm. 1712), syn Ludwika, Delfina (zm. 1711), (rzdy kardynaa Fleury do 1743) = Maria Leszczyska, Polka, kochanki (1) Jeanne, pani Pompadur (2) Maria, pani du Sarn/
Francuskie kolonie (Kanada/Indie) stracone podczas wojny siedmioletniej 1756—1763 |
JERZY II 1727-1760 diuk i elektor Hanoweru, syn Jerzego l = Wilhelmina Karolina, córka Jana Fryderyka, margrabiego Branderburg-Ansbach
|
|
JERZY III 1760-1820 król Hanoweru, syn Jerzego II = Zofia Karolina, córka Karola, diuka Mecklenburg-Sterlitz
|
LUDWIK XVI 1774-1793 wnuk Ludwika XV, syn Ludwika, Delfina (zm. 1765) = Maria Antonina, córka cesarza Franciszka 1 i Marii Teresy, oboje. Ludwik i Maria Antonina zgilotynowani (1793) podczas rewolucji |
|
FRANCUSKA REWOLUCJA 1789-1799 OBALIA WE FRANCJI MONARCHI ABSOLUTN. NAJWYSZY SD PARLAMENTU PARYSKIEGO OBALONY W 1792 WRAZ Z PROKLAMOWANIEM PIERWSZEJ REPUBLIKI |
JERZY IV 1820-1830 król Hanoweru, syn Jerzego III = (2) Karolina Amelia, córka Karola Ferydynanda diuka Brunszwiku-Wólfenbuttel przedwczesna mier córki, brak mskich potomków
|
LUDWIK XVII 1793-1795 nominalny król Francji, syn Ludwika XVI, zmar w wizieniu
|
|
LUDWIK XVIII 1795-1824 hrabia Prowansji, nominalny król Francji, wuj Ludwika XVII, brat Ludwika XVI, y na wyganiu do 1814
|
WILHELM IV 1830-1837 król Hanoweru, brat Jerzego IV = Amelia Adelajda, córka Jerzego Fryderyka, diuka Saxe-Meiningen, przedwczesna mier córek, brak mskiego potomka
|
|
|
ZAMACH STANU NAPOLEONA BONAPARTEGO ZAKOCZY REWOLUCJ W LISTOPADZIE 1799. KONSUL OD 1802 l NAPOLEON l, CESARZ FRANCJI 1804-1815, WPROWADZI KODEKS NAPOLEOSKI, PODSTAW PRAWA FRANCUSKIEGO. zm. 1821 |
WIKTORIA 1837-1901 (Aleksandria Wiktoria) królowa i cesarzowa, kuzynka Wilhelma IV, córka jego brata, Edwarda, diuka Kentu i ksiniczki Wiktorii Marii, córki Franciszka Fryderyka, diuka Saxe-Coburg-Saalfeld = Franciszek Albert, ksi Saxe-Coburg-Gotha, Syn Ernesta l, ksicia Saxe-Coburg-Gotha
|
KAROL X 1824-1830 hrabia Artois, brat Ludwika XVI i XVIII, wygnaniec w Wielkiej Brytanii podczas rewolucji, powrót do Francji 1824, abdykowa1830
|
|
LUDWIK FILIP 1830-1848 (Król Obywatel), syn diuka Orleanu w linii od Filipa Orleaskiego, brata Ludwika XIV. Pocztkowo popiera rewolucj przeciwko monarchii Burbonów, nazywa siebie „krótem Francuzów" (nie Francji), abdykowa zm. (w Anglii) 1850 |
DYNASTIA SAXE-COBURG-GOTHA |
|
EDWARD VII 1901-1910 (Albert Edward) syn królowej Wiktorii = ksiniczka Aleksandra, córka Chrystiana IX, króla Danii |
1848 REWOLUCJA. PROKLAMACJA DRUGIEJ REPUBLIKI. 44 KOLEJNE RZDY 1918-1940
|
DYNASTIA WINDSOR |
|
RODZINNE MIANO ZMIENIONE NA „WINDSOR" PODCZAS I WOJNY WIATOWEJ (1917), BY UKRY NIEMIECKIE POCHODZENIE. WINDSOR" TO CZ IMIENIA KRÓLA EDWARDA III (ZM. 1377) |
Po abdykacji w 1830 króla KAROLA X, dom Burbonów utrzyma de iure spadek, mimo politycznej wadzy Ludwika Filipa. Nominowanym nastpc Karola X by jego wnuk, diuk Chambord - HENRYK V 1830-1833. Po nim nastpi jego kuzyn, Ludwik, diuk Akwitanii - LUDWIK XIX 1833-1918. Ludwik zmar nie pozostawiwszy syna, ale nominowa nastpc hiszpaskiego Burbona. l tak Jakub, diuk Segowii, 2. syn Alfonsa III, sta si JAKUBEM l FRANCUSKIM 1919-1975. Jego syn, diuk Andegawenii i Kadyksu, sta si ALFONSEM 1 1975-1989. Obecnym nastpc jest jego syn, Ludwik Alfons, diuk Andegawenii i Kadyksu, de iure król LUDWIK XX od 1989.
|
JERZY V 1910-1936 syn Edwarda VII = ksiniczka Maria Teck |
|
EDWARD VIII 1936 diuk Windsor, 1 . syn Jerzego V = Wallis Simpson, abdykowat |
|
JERZY VI 1936-1952 (ksi Albert), 2. syn Jerzego V = Elbieta Bowes-Lyon, córka Klaudiusza, earla Strathmore
|
|
|
FRANCJA PRZEGRAA Z NIEMCAMI PODCZAS II WOJNY WIATOWEJ |
ELBIETA II 1952 córka Jerzego VI = (1947) Filip (ksi Edynburga), syn ksicia Alberta, wnuk Jerzego l, króla Grecji, prawnuk Chrystiana IX, króla Danii. Po kdzieli, przez matk, Alicj , ksiniczk Battenburg, pochodzi z niemieckiego domu Hesji i królowej Wiktorii.
|
OSWOBODZONA W 1944. DE GAULLE TWORZY RZD TYMCZASOWY. OGOSZENIE CZWARTEJ REPUBLIKI 1946
|
|
DE GAULLE WYBRANY PREZYDENTEM PITEJ REPUBLIKI 1958. REZYGNUJE 1969.
|
Kiedy podczas l wojny wiatowej dom Saxe-Coburg-Gotha przyj imi „Windsor", „BATTENBURG" równie zmienio si na „Mountbatten". Filip przyj nazwisko „MOUNTBATTEN" po przyjciu obywatelstwa brytyjskiego w 1 947 r.
|
|
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Gardner Laurence Krew z krwi Chrystusa
Gardner Laurence Krew z krwi Jezusa
Krew z krwi Jezusa Laurence Gardner
Gardner Laurence Gwiezdny Ogien Zloto Bogow
Gardner Laurence - W królestwie władców pierścienia, ANTYKLER
Gardner Laurence - Nieznane dzieje Jezusa (Ukryte dzieje Jezusa i Świętego Graala), ARCHEOLOGIA, pop
Gardner Laurence Ukryte Dzieje Jezusa I Swietego Graala
Gardner Laurence Nieznane dzieje Jezusa (Ukryte dzieje Jezusa i Świętego Graala)
KREW Z KRWI JEZUSA
Gardner Laurence Graal (3 ksiÄ…ĹĽki dodatek)
KREW Z KRWI
Gardner Laurence Ukryte dzieje Jezusa i Swietego Graala
Gardner Laurence Graal (3 ksiÄ…ĹĽki dodatek)
Gardner Laurence Ukryte dzieje Jezusa i św Graala
Krew z krwi
Egzamin końcowy-, GIN i PIEL GIN, Do badań serologicznych (grupa krwi próba zgodności) krew pobiera
Egzamin końcowy-, GINEKOLOGIA pytania od profesora, Do badań serologicznych (grupa krwi próba zgodno
więcej podobnych podstron