PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA

im. WITELONA W LEGNICY

Instytut: Politologii

Kierunek: Politologia

Specjalność: Integracja europejska

Studia stacjonarne

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA AZJI I PACYFIKU - APEC

Ostaszewska Dorota

Pawłowicz Joanna

Popiwczak Katarzyna

Rok III

Semestr VI

Legnica 2007

Układ o współpracy ekonomicznej Azji i Pacyfiku (Asian Pacific Economic Cooperation - APEC) został zawarty w 1989 r. O jego powstaniu zadecydowała rosnąca współzależność między gospodarkami Azji Wschodniej i obu Ameryk.

APEC składa się z dwóch grup - bardziej i mniej zdolnych do prowadzenia procesu otwarcia państw uczestniczących w forum. Celem APEC jest rozwój i dynamizacja rozwoju gospodarczego oraz wzmocnienie poczucia jedności regionu Azji i Pacyfiku. Państwa należące do APEC rozwijają się bardzo szybko. Świadczy o tym fakt, że państwa APEC mają ponad 47-procentowy udział w światowych handlu, a produkt narodowy to około 18 bln USD.

Geneza APEC

Geneza powołania APEC tkwi we wzroście interakcji gospodarczych w regionie Pacyfiku i potrzebie dalszej liberalizacji w celu ułatwienia dostępu do rynków. Powstała obawa, że region podzieli się gospodarczo na kilka zamkniętych bloków handlowych (NAFTA, Strefa Wolnego Handlu ASEAN - AFTA, Strefa Wolnego Handlu Australii i Nowej Zelandii - CER). Następstwem tego mogłyby być niekorzystne skutki w obrotach i liberalizacji handlu w skali globalnej. Do stworzenia mechanizmów regulujących strefę obrotów w wymiarze międzynarodowym przyczynił się wzrost rywalizacji handlowej i intensywność sporów międzynarodowych.

Idea utworzenia ugrupowania regionalnego o charakterze współpracy ekonomicznej powstała na początku 1989 r. Zasygnalizował to premier Australii Bob Hawke odbywający wizytę w Korei Południowa. Stwierdził on, że byłoby konieczne w kontekście trwającej Rundy Urugwajskiej i potrzeby prezentowania wspólnego stanowiska, co przyspieszyłoby prace nad liberalizacją handlu światowego, szczególnie z korzyścią dla Azji Wschodniej. Początkowo nie przewidziano udziału państw amerykańskich m.in. Stanów Zjednoczonych i Kanady.

Specyfika organizacyjna

Układ o współpracy ekonomicznej Azji i Pacyfiku swój ostateczny kształt przybrał w listopadzie 1985 r. Miało to być nieformalne forum konsultacyjne, które obrasuje na szczeblu ministerialnym. APEC jako jedna z nielicznych organizacji nie posiada stałych organów (oprócz sekretariatu), ani umowy założycielskiej. Te cechy wskazują na to, że APEC nie jest organizacją międzynarodową w sensie prawno-międzynarodowym.

Zadaniem APEC pozostaje promocja wolnego handlu, jak również usuwanie wszelkich przeszkód w przepływie towarów i kapitału. Najważniejszym celem APEC jest przyczynianie się na rzecz rozwoju współpracy gospodarczej między państwami. Bezpośrednie decyzje zapadają na szczeblu podmiotów gospodarczych. APEC łączy w sobie formalne układy o wolnym handlu w regionie (NAFTA, CER, AFTA) i globalne systemu WTO na czele.

Państwa uczestniczące w procesie globalizacji chcą utrzymać niezależność w procesie regionalizacji handlu. Cechą wspólną dla APEC i ASEAN jest działanie z zasadą otwartego regionalizmu. APEC skupia swoje działania w kierunku wielo- i jednostronnych działań na rzecz wolnego handlu, redukcji barier, w sposób nie dyskryminujący państwa trzecie. Ważne jest również znoszenie ograniczeń na podstawie porozumienia bez tworzenia organów międzynarodowych, a także współpraca z innymi strukturami regionalnymi i poza regionalnymi w celu liberalizacji przepływu towarów. APEC wyznacza sobie następujące sposoby realizacji celów:

- państwa nie zaciągają zobowiązań w formie traktatowej, a podejmowane decyzje nie mają charakteru obligatoryjnego,

- państwa przeprowadzają liberalizację indywidualnie, przyjmując tzw. Plany Działania, które mają kształt niezobowiązującego (w sensie prawno-międzynarodowym) przedstawianego corocznie raportu na temat planowanych przez dany kraj działań, które mają realizować cele z konferencji w Bogor (Indonezja) w 1994 r. Na szczycie tego spotkania postanowiono utworzyć strefę wolnego handlu do 2020 r. Postanowiono wspierać rozwój małego i średniego biznesu oraz ułatwić inwestycje zagraniczne i przepływ kapitału między państwami członkowskimi.

Konferencję w Bogor poprzedziła konferencja w 1992 r. w Bangkoku (Tajlandia). Na tym spotkaniu utworzono grupę studyjną w celu sformułowania wizji liberalizacji handlu między państwami do 2000 r. Sprawozdanie z tej debaty było podstawą do dyskusji z inicjatywy prezydenta Billa Clintona na szczycie APEC w listopadzie 1993 r. w Seattle na temat utworzenia w ramach APEC strefy wolnego handlu - ujednolicenie norm technicznych, sprzętu komputerowego i telekomunikacyjnego.

Członkostwo

W spotkaniu założycielskim uczestniczyło 12 państw: Australia, Nowa Zelandia, Korea Południowa, Japonia, Stany Zjednoczone, Kanada, Malezja, Filipiny, Indonezja, Brunei, Tajlandia i Singapur. Przyjęto formułę, że członkami ugrupowania są nie państwa ale gospodarki, co umożliwiło następnie przyjęcie do APEC trzech krajów chińskich: Chińskiej Republiki Ludowej, Tajwanu i Hongkongu. Do APEC przystąpiły także: Meksyk, Chile, Papua i Nowa Gwinea, Wietnam, Rosja i Peru. Obecnie Rada Współpracy Ekonomicznej Azji i Pacyfiku liczy 21 członków. Organizacja ta zorientowana jest w swojej działalności na zewnątrz, jest otwarta na współpracę i nie zamyka się przed innymi krajami. Każde państwo (a ścisłej jego gospodarka) przystępując do APEC musi spełniać określone warunki:

• państwo musi być położone w regionie Azji i Pacyfiku,

• musi mieć określony stopień powiązań ekonomicznych z innymi gospodarkami APEC,

• gospodarka państwa musi być prorynkowa i otwarta,

• dane państwo musi zaakceptować dotychczasowe cele i zasady wypracowane przez APEC i przedstawić własny plan liberalizacji.

Organy

APEC łączy liczne państwa z obu stron Pacyfiku motywując dynamiczny rozwój współpracy na jego forum. Formalnie nie jest on organizacją międzynarodową, - choć w ramach APEC nastąpiła już znaczna instytucjonalizacja. Początkowo jedyną instytucją funkcjonującą w ramach struktury były konferencje ministerialne. Spotkania te odbywały się corocznie, a uczestniczą w nich przede wszystkim ministrowie spraw zagranicznych
i gospodarki.

W momencie rozszerzenia się sfery zainteresowania, APEC spotkania ministerialne zaczęły dotyczyć wielu dziedzin:

• edukacji,

• energii,

• rozwoju finansów,

• rozwoju zasobów ludzkich,

• kobiet,

• transportu,

• małych i średnich przedsiębiorstw,

• handlu,

• technik informacyjnych i telekomunikacji

Zebranie Wysokich Przedstawicieli odbywa się przed każdym spotkaniem ministerialnym, którzy rekomendują ministrom określone rozwiązania, a następnie zajmują się ich realizacją.

Najważniejszym gremium APEC jest spotkanie na szczycie szefów państw, które pierwszy raz odbyło się w 1993 r. na Blade Island niedaleko Seattle. Następne coroczne spotkania odbywały się w:

1. Bogor (Indonezja) - 1994 r.

2. Osaka (Japonia) - 1995 r.

3. Manila (Filipiny) - 1996 r.

4. Vancouver (Kanada) - 1997 r.

5. Kuala Lumpur (Malezja) - 1998 r.

6. Auckland (Nowa Zelandia) - 1999 r.

7. Bandar Seri Begawan ( Brunei) - 2000 r.

8. Szanghaj (Chiny) - 2001 r.

9. Los Cabos (Meksyk) - 2002 r.

10. Bangkok (Tajlandia) - 2003 r.

11. Santiago( Chile) - 2004r.

12. Busan (Korea) - 2005 r.

13. Ha Noi (Wietnam) - 2006 r.

W 1993 r. powstał Sekretariat APEC, którego siedzibą jest Singapur. Ma to swój określony wymiar symboliczny dlatego że państewko to od wielu lat prowadzi niezwykle liberalną politykę handlową (stawki celne wynoszą 0%). Sekretariat pełni funkcje informacyjne ale również odpowiedzialny jest za koordynację spotkań ministerialnych, wspomaga logistycznie działalność grup roboczych i innych struktur APEC .

Na czele APEC stoi Przewodniczący, który zmieniany jest co roku. To on odpowiedzialny jest za organizację dorocznych konferencji ministrów.

W strukturze APEC występują również:

• Komitet ds. Handlu i Inwestycji, który powstał w 1993r. i pełni funkcję najważniejszego organu doradczego w ugrupowaniu; odpowiada za koordynację i realizację postanowień dotyczących liberalizacji przepływów towarowych i kapitałowych oraz ułatwień biznesowych w regionie.

• Komitet Ekonomiczny, powstał w 1994 r. analizuje aktualną sytuację gospodarczą w regionie Azji i Pacyfiku oraz wspiera koncepcje liberalizacji handlu i inwestycji

• Komitet Budżetowo- Administracyjny pełni funkcje doradcze wobec Wysokich Przedstawicieli

Ważną rolę w strukturze APEC odgrywają grupy eksperckie i doradcze. A są to min. :

• Rada ds. Biznesu

• Forum Biznesu Pacyfiku

• Kilkanaście grup roboczych

Na podstawie ich bieżących prac podejmowane są decyzje i obierane kierunki działalności. Koordynacją działalności każdej grupy zajmują się określone państwa członkowskie.

Wszystkie decyzje podejmowane są poprzez konsensus, a członkowie ugrupowania zobowiązują się do podejmowania określonych działań na podstawie „otwartego dialogu”, w którym respektuje się poglądy wszystkich jego uczestników.

Struktura APEC

Znaczenie

APEC zaliczany jest do instytucji ekonomicznych. Dzięki niemu nastąpiła dynamizacja handlu i przepływu inwestycji w wymiarze regionalnym ale i globalnym. W 1992 r. udział strefy APEC jako kierunku handlu zagranicznego wynosił dla państw APEC 63,8% a obecnie wynosi ponad 72%. APEC jest jednym z niewielu ugrupowań ekonomicznych, w którym znajdują się gospodarki państw o zróżnicowanym poziomie rozwoju i dość odmiennej wadze dla regionalnego czy międzynarodowego podziału pracy. Oprócz gospodarczej roli APEC spełnia również funkcje polityczne, gdyż stał się użytecznym narzędziem polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, będących liderem. Dzięki działalności APEC następuje zbliżenie państw oraz tworzenie atmosfery współpracy i zaufania. Warte wspomnienia jest to iż APEC jest jedynym ugrupowaniem, w którym uczestniczą Chiny, Hongkong i Tajwan. APEC postrzegany jest jako podstawowy element kształtującej się „Wspólnoty Pacyfiku”.

Działalność APEC

W trakcie negocjacji w ramach Rundy Urugwajskiej APEC rozpoczęła prace, których celem były dokumenty przedstawiające wizję rozwoju organizacji. Istotne dla rozwoju APEC było zaangażowanie się Stanów Zjednoczonych. Budowanie Wspólnoty Ekonomicznej Azji i Pacyfiku odpowiadało koncepcjom polityki zagranicznej administracji Williama Clintona. Promowana była idea dwuoceaniczności, oznaczało to, że aktywność w wymiarze transatlantyckim miała być równoważona przez działania na obszarze Oceanu Spokojnego. Projekt rozwoju APEC z 1994 r. mówił o liberalizacji handlu w duchu otwartego regionalizmu, co oznaczało, że APEC nie stanie się strefą wolnego handlu, ani unią celną, lecz ugrupowaniem handlowym oferujących korzyści zarówno dla państw APEC, jak i państw nie należących do organizacji.

Przedmiotem działalności APEC stały się tzw. trzy filary aktywności APEC, ustalone na szczycie w Osace w 1995 r.:

1. liberalizacja handlu i inwestycji,

2. ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej w wymiarze międzynarodowym,

3. współpraca techniczna i gospodarcza.

Obszary współpracy dotyczyły:

• harmonizacji standardów odnoszących się do towarów i inwestycji,

• redukcji stawek celnych,

• znoszenia barier w przepływie kapitału.

• transferu technologii,

• ochrony własności intelektualnej,

• przepływu usług,

• statystyki i wymiany informacji,

• polityki wolnej konkurencji,

• turystyki i przepływu osób,

• promocji eksportu,

• etyki biznesu,

• technologii informatycznych.

Jeden z najistotniejszych dokumentów APEC jest Deklaracja z Bogor. Na szczycie w Bogor (1994 r.) zapowiedziano stworzenie w regionie Azji i Pacyfiku obszaru wolnego i otwartego handlu oraz inwestowania. Deklaracja mówiła, że APEC jest formą integracji państw o różnym stopniu rozwoju oraz ustaliła odmienne drogi dochodzenia do celu dla państw rozwiniętych i rozwijających się. Państwa rozwinięte mają zredukować stawki celne do 2010 r., a rozwijające się do 2020 r. Deklaracja ma charakter niewiążący, a każde państwo ma prawo do wycofania się z inicjatywy bez ponoszenia konsekwencji.

APEC jest strukturą elastycznie reagującą na przemiany polityczne i ekonomiczne na świecie. Ukazują to przedstawiane co roku priorytety. Na szczycie w Los Cabos ustalono, że:

- organizacja powinna promować handel, odpowiednią politykę finansową i inwestycyjną w celu szybszego wzrostu i wykorzystania tzw. nowej ekonomii,

- zwalczanie terroryzmu jest jednym z celów polityki państw regionu, gdyż istnieje nierozerwalny związek miedzy zagrożeniem terrorystycznym a liberalizacją handlu, swobodą przepływu kapitału i rozwojem wzrostu gospodarczego

- w budowie potencjału ekonomicznego i zdrowych podstaw gospodarek regionu nacisk położony jest na małą i średnią przedsiębiorczość.

APEC ustaliła zasady jakimi powinny się kierować państwa członkowskie w liberalizacji i ułatwieniu handlu. Ułatwienie handlu ma na celu przede wszystkim jego upraszczanie, harmonizację reguł handlowych i zastosowanie nowych technologii w administrowaniu obrotem dóbr i usług. Zasady APEC nie mają charakteru wiążącego, a każdy z członków wprowadza je indywidualnie, biorąc pod uwagę stopień swojego rozwoju, stan prawny i cele rozwoju narodowego. Do tych zasad należą:

• przejrzystość - wszelka informacja na temat reguł i procedur handlowych powinna być łatwo dostępna,

• konsultacje i dialog - działania władz powinny być konsultowane z zainteresowanymi stronami, a ich poglądy brane pod uwagę,

• upraszczanie, skuteczność i wykonywalność - ustanawiane reguły i procedury powinny uwzględniać zasady,

• niedyskryminacja - reguły i procedury i ich zastosowanie w praktyce nie powinny naruszać zasady narodowego traktowania,

• konsekwencja i przewidywalność - celem ustanawianych reguł i procedur ma być systematyczna minimalizacja niepewności w handlu i prowadzeniu biznesu,

• harmonizacja, standaryzacja i wzajemne uznanie - reguły i procedury powinny być maksymalnie ujednolicane w państwach członkowskich,

• modernizacja i użycie nowych technologii - reguły i procedury powinny być dostosowane do zmieniającej się rzeczywistości, a przede wszystkim uwzględniać postęp techniczny,

• współpraca dotyczy państw członkowskich, środowisk biznesowych i innych zainteresowanych społeczności.

LITERATURA

1. Czubik P., Kuźniak B., Organizacje międzynarodowe, Warszawa 2004.

2. Doliwa - Klepacki Z. M., Encyklopedia organizacji międzynarodowych, Warszawa 1999.

3. Organizacje w stosunkach międzynarodowych - istota, mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś - Nowak, Warszawa 2004.

4. http://www.apec.org/content/apec/about_apec/structure.html

5. http://www.apec.org/content/apec/about_apec/history.html

T. Łoś-Nowak, Organizacje w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2004, s. 357

Tamże, s.358

Tamże

Tamże

T. Łoś-Nowak, op. cit., s.358

Tamże, s. 359

Z. M. Doliwa- Klepacki, Encyklopedia organizacji międzynarodowych, Warszawa 1999, s. 622

T. Łoś-Nowak, op. cit., s. 359

P. Czubik, B. Kuźniak, Organizacje międzynarodowe. Warszawa 2004 , s. 152.

http://www.apec.org/content/apec/about_apec/history.html

T. Łoś-Nowak, op. cit., s. 358.

http://www.apec.org/content/apec/about_apec/structure.html

T. Łoś-Nowak, op. cit., s. 363

Tamże, s. 361

Tamże

T. Łoś-Nowak, op. cit., Warszawa 2004, s. 361

Tamże, s. 362

Tamże

T. Łoś-Nowak, op. cit., s. 363

---