Ekologia - nauka o zależnościach miedzy organizmami środowiskiem i między samymi organizmami.

Autekologia - ekologia organizmów, bada wzajemne oddziaływania środowiska abiotycznego na poszczególne organizmy.

Synekologia - ekologia ekosystemów, zajmuje się badaniem grup organizmów ( jako całości) oraz zależnościami miedzy nimi a środowiskiem.

Allelopatia - każdy pośredni lub bezpośredni hamujący lub stymulujący wpływ jednej rośliny na druga wywołany związkami chemicznymi wydzielanymi do środowiska

Amensalizm typ oddziaływania między populacjami dwóch różnych gatunków polegający na tym, że populacja jednego gatunku jest ograniczona przez populacje drugiego, przy czy sama nie podlega wpływom populacji ograniczanej. Najpowszechniejsza wśród mikroorganizmów np. Grzyby wydzielają penicylinę hamuje rozwój bakterii, kiszenie kapusty lub mleka : bakterie mlekowe nie dopuszczają do rozwoju bakterii gnilnych

Ekorozwój , rozwój zrównoważony - działalność mająca na celu taki rozwój świata, który pozwoli trwale istnieć człowiekowi i otaczającej go przyrodzie

Sozologia- zajmuje się problemami ochrony przyrody i jej zasobów, by zapewnić trwałość ich użytkowania.

Gatunek- najmniejsza jednostka systematyczna oznacza osobniki podobne do siebie, mające wspólne pochodzenie i przodków i mogące się krzyżować dając płodne potomstwo.

Dobór naturalny - proces prowadzący do przeżywania osobników najlepiej przystosowanych.

Populacja - zbiór osobników jednego gatunku, zamieszkujących jeden obszar i wzajemnie na siebie wpływających

Biocenoza - zespół populacji różnych gatunków występujących w danym środowisku i powiązanych różnego typu zależnościami.

Naturalne biocenozy to takie, w których powstanie człowiek nie ingerował : lasu , łąki, jeziora, morza

Sztuczne biocenozy- w powstaniu ich uczestniczył człowiek - stawu hodowlanego, pola, sadu, pastwiska.

Biotop - środowisko życia organizmów (abiotyczne)

Abiotyczne czynniki środowiska : temperatura, ilość światła, powietrze( ilość O₂, CO₂, N₂ inne gazy), prądy, ciśnienie, ilość składników pokarmowych ( makro i mikroelementów) pH ( odczyn), zasolenie, zawartość substancji toksycznych

Ekosystem- układ ekologiczny złożony z biocenozy i biotopu.

Jest układem otwartym i funkcjonuje dzięki przepływowi energii i krążeniu materii

Biocenoza + Biotop = Ekosystem

Ożywiona część Nieożywiona część

Biotyczne elementy środowiska abiotyczne elementy środowiska

Biocenoza nie może funkcjonować, a tym samym istnieć bez biotopu.

Biom - zespoły ekosystemów tworzące duże i łatwe do rozróżnienia regiony biologiczne na Ziemi ( np. tundra, tajga, pustynia, step). Obszary cechuje jednakowy klimat z charakterystyczną szata roślinną i światem zwierzęcym

Biosfera - ekosfera - sfera zamieszkała przez organizmy żywe.

Obejmuje ona dolną część atmosfery, tzw. troposferę ( do wysokości 10 - 15 km), całą hydrosferę ( wszystkie wody) oraz litosferę, czyli powierzchniową warstwę skorupy ziemskiej (do 1km), w tym glebę (do 3m).

Krajobraz - fizjonomia Ziemi lub jej część, w której działa człowiek

Nisza ekologiczna - wszystko to, co umożliwia organizmowi przeżycie i rozród.

Jest to całokształt potrzeb życiowych organizmów, lub ściśle określone miejsce organizmu w obrębie zespołu lub ekosystemu. Nisza ekologiczna określa „zawód” wykonywany w ekosystemie przez populację.

Siedlisko - miejsce, które zamieszkuje organizm. Jest „adresem populacji”.

Terytorium ( rewir) - to obszar zajmowany przez pojedynczego osobnika w populacji zaspakajający jego potrzeby życiowe aktywnie broniony

Tolerancja ekologiczna - zdolność przystosowania się do zmian określonego czynnika środowiska.

Zakres tolerancji - Stanowi zakres pomiędzy minimalną a maksymalną wartością elementów abiotycznych, w których organizmy mogą jeszcze występować i realizować swoje funkcje życiowe. Określa, więc warunki niezbędne do funkcjonowania każdego organizmu. Wartości, w których organizm ma najlepsze warunki bytowania to opitmum życiowe.

Minimum - dolny punkt krytyczny i maksimum - górny punkt krytyczny.

Eurybionty - organizmy mające duży zasięg tolerancji, mogą żyć w środowisku o zróżnicowanych warunkach

Stenobionty - organizmy żyjące w ściśle określonych warunkach, mała tolerancja na warunki środowiska.

Gatunki wskaźnikowe - gatunki o wąskim zakresie tolerancji w stosunku do określonych czynników środowiska. Obecność ich świadczy o występowaniu danego czynnika w środowisku. Np. kwaśne gleby- skrzyp,, mało soli mineralnych - borówka

Bioindykatory - gatunki wskaźnikowe stanu czystości środowiska. ( wrażliwe na działanie określonych czynników) np. do badania czystości wód stosuje się dafnię, chlorellę,, pałkę szerokolistną, pstrąga potokowego, z kolei do badania czystości powietrza wykorzystuje się porosty ( wrażliwe na obecność związków siarki)

Zasięg geograficzny - zasięg występowania gatunku na obszarze kuli ziemskiej

Endemity - organizmy występujące na jednym, bardzo ograniczonym obszarze ( panda wielka - Chinach, w Polsce - warzucha polska- na skraju Pustyni Błędowskiej).

Struktura troficzna czyli pokarmowa - Powiązania pokarmowe pomiędzy producentami, konsumentami i reducentami

Producenci - organizmy samożywne ( autotroficzne), które zdolne są do wytwarzania ( produkowania ) materii organicznej w procesie fotosyntezy.

Konsumenci - organizmy cudzożywne ( heterotroficzne), głównie zwierzęta przystosowane do pobierania

( konsumowania ) gotowej materii organicznej wyprodukowanej przez rośliny lub zawarte w tkankach zwierzęcych.

Zalicza się do nich zwierzęta - roślinożerne - fitofagi, mięsożerne - zoofagi, oraz saprofagi -

(od ożywiające się martwą materią organiczną) i pasożyty.

Wśród konsumentów wyróżniamy grupy:

Konsumenci I rzędu - roślinożercy i pasożyty roślinne

Konsumenci II rzędu - organizmy odżywiające się kosztem organizmów roślinożernych, roślinożernych więc drapieżcy, pasożyty zwierzęce

Konsumenci III rzędu - organizmy odżywiające się mięsożernymi konsumentami II rzędu.

Reducenci (destruenci) - to grupa organizmów heterotroficznych ( głównie bakterii i grzybów saprofitycznych), które rozkładają substancje organiczne ( pochodzenia roślinnego i zwierzęcego ) do soli mineralnych, które następnie są pobierane przez producentów.

Łańcuch troficzny czyli pokarmowy - to szereg organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzedzająca grupa ( ogniwo) jest podstawa pożywienia następnej.

Wyróżnia się 2 podstawowe typy łańcuchów troficznych:

1. Łańcuch spasania - rozpoczyna się od

producentów konsumenci I rz. konsumenci II rz. konsumenci IIIrz konsumenci IV rz

2. łańcuch detrytusowy - zaczyna się od

detrytusu -martwej materii organicznej pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego przez żywiące się nią mikroorganizmy i zwierzęta saprofagiczne ( np. detrytofagi - dżdżownica, nicienie) konsumentów I rz

do zjadających je drapieżców konsumentów IIrz i IIrz.

Poziom troficzny - to organizmy zajmujące taką samą pozycję w łańcuchu pokarmowym

Sieć zależności pokarmowych - złożone relacje pokarmowe miedzy poszczególnymi organizmami w biocenozie .Złożona jest zwykle z wielu łańcuchów pokarmowych.

Gradacja - pojaw masowy, nie kontrolowany wzrost liczebności populacji, aż do wyczerpania zasobów i wyniszczenia środowiska. W Polsce - stonka ziemniaczana ( uprawy monokulturowe), norniki. Powoduje załamanie równowagi biocenotycznej,

Równowaga biocenotyczna - stan w którym nie zachodzą żadne szybkie zmiany ilościowe i jakościowe w składzie gatunkowym biocenozy( z wyjątkiem zmian sezonowych). Utrzymuje się dzięki mechanizmom opartym na różnych formach współżycia organizmów.

Specjacja - proces prowadzący do powstania nowych gatunków na skutek zastąpienia jednego gatunku przez inny lub rozdzielenia istniejącego gatunku na wiele nowych.

Klimaks - końcowe stadium szeregu sukcesyjnego biocenozy, odpowiadające najbardziej trwałemu w danych warunkach przyrodniczych zespołowi organizmów. Organizmów. W stadium k. produkcja jest równoważona przez rozkład materii. Ostatnie stadium sukcesji.

Sukcesja - kolejno następujące po sobie kierunkowe zmiany zachodzące w ekosystemie az do wytworzenia stadium klimaksu. Może być pierwotna i wtórna

Pierwotna - zasiedlanie terenu dziewiczego

Biomasa - ogólna masa organizmu zwierzęcego, roślinnego, populacji lub całej biocenozy na jednostkę powierzchni lub objętości w danym momencie.. Na całkowita składa się masa producentów, konsumentów i reducentów.

Butwienie - tlenowy rozkład związków organicznych pod wpływem mikroorganizmów, głównie bakterii prowadzący do powstania próchnicy

Edafon -ż yjące w glebie lub środowiskach glebopodobnych ( kompostach, zbutwiałych pniach)

Podstawowe pojęcia z ekologii

---