Od liczby ludnośćHISTORIA MYSLI EKONOMICZNEJ-EGZAMIN

1. Porównać myśl ekonomiczną starożytności i średniowiecza - podobieństwa i różnice

Podobieństwa:

• Rolnictwo jest najważniejszym działem gospodarki

• Wizja państwa idealnego

• Akceptacja niewolnictwa

• Rozpatrywanie istoty pieniądza i procentu w kontekście wyższości gospodarki naturalnej nad towarową

• Początki rozważań na temat relacji wymiennych i wartości dóbr

• Usankcjonowanie własności prywatnej

• Problemy i zjawiska ekonomiczne podlegają etyce

• Normatywny charakter poglądów ekonomicznych

Różnice:

• Pochwała pracy fizycznej przez Homera, pogarda pracy fizycznej przez Hezjoda

2. Teoria pieniądza (geneza, funkcje, nazwy i sformułowania poszczególnych teorii) od Arystotelesa do Fishera:

Starożytność:

Arystoteles: zwrócił uwagę na pieniądz i procent. Pieniądz jest złem koniecznym, niesie ze sobą niebezpieczeństwo.

Procent- gani pobieranie procentu od pożyczanych pieniędzy. Pieniądz jest jałowy, nie rodzi pieniądza, taktyka jest niemoralna. Nie można osiągać zysków z samego pieniądza.

Procent utożsamiany jest z lichwą- zdzierstwo w stosunku do gorzej sytuowanych.

Średniowiecze:

Święty Tomasz z Akwinu: do porównywania dóbr wynaleziono pieniądze. Celem była ekwiwalentna wymiana w ramach podziału własności pod czujnym okiem państwa.

Pieniądz był środkiem wymiany i miernikiem wartości, gromadzony jako majątek był źródłem moralnego zła.

Pieniądz jest jałowy i nie rodzi pieniądza. Służy do mierzenia wartości towarów i sam powinien mieć wysoką wartość, ale zgodną z przepisami prawa.

Wyznawał teorię pieniądza:

• Kruszcową: siła nabywcza pieniądza zależy od zawartego w nim kruszczu

• Nominalistyczną: wprowadza wartość pieniądza w woli panującego, jest znakiem umownym

Procent uważał za grzech i lichwę

XIII-XV w proceder psucia pieniądza. Powoduje zastój w handlu i ucieczkę dobrego pieniądza z obiegu

Mikołaj Oremius: prawo, że pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy i utorował drogę szerszym zainteresowaniom problemami gospodarczymi

Merkantylizm:

Pieniądz kruszcowy utożsamiany z bogactwem

Pieniądz= kruszec= bogactwo

Funkcje pieniądza:

• Miernik wartości

• Środek gromadzenia skarbu

• Środek wymiany międzynarodowej

Fizjokratyzm:

Boisquillebert:

Pieniądz: bogactwo kraju polega na zdolności uzyskiwania środków utrzymania do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i wytworzenia pewnej nadwyżki. Nie utożsamiał pieniądza z bogactwem. Przeciwnik fiskalizmu. Bogactwo kraju zależało od obfitości dóbr.

Ekonomia klasyczna:

Adam Smith: pieniądz to zwykły środek ułatwiający wymianę. Funkcja miernika wartości i cyrkulacji. Pieniądz papierowy lepszy niż kruszcowy. Poziom cen określa ilość pieniądza w obiegu.

David Ricardo:

Teoria pieniądza jest niejednolita i niekonsekwentna. Sprzeczność polega na tym, że z jednej strony jest wyznawcą teorii opartej na pracy z drugiej strony jest wyznawcą ilościowej teorii pieniądza.

Utożsamiał obieg pieniądza papierowego z obiegiem pieniądza kruszcowego i doszedł do wniosku, że wartość pieniądza zależy od ich ilości.

Zakładał, że całe złoto musi występować jako złoto monetarne.

Szkoła pieniężna:

• Ilość banknotów znajdujących się w obiegu powinna dokładnie odpowiadać ilości kruszcu znajdującego się w banku

• Banknot miał być tylko reprezentantem złota. Uważał, że banknot jest pieniądzem kredytowym

Szkoła bankowa:

• Ilość banknotu w obiegu powinna być regulowana potrzebami obrotu, czyli zapotrzebowaniem na kredyt ze strony przemysłowców i kupców.

Ricardo nie docenił roli kredytu. Żądał pełnego okrycia dla banknotów, przekształcił je z pieniędzy kredytowych w zwykłych reprezentantów zdeponowanego kredytu bankowego i banku emisyjnego do zera. Sprzeciwił się emisji środków obiegowych.

Matematyczna szkoła lozańska:

Teoria pieniądza Wlarasa: przeprowadził analizę pieniądza.

• Rozróżnienie między pieniądzem jako środkiem wymiany a miernikiem wartości

• Istnieje popyt na pieniądz co umożliwia nabywanie dóbr i usług

• Suma płynnych rezerw realnych= istniejącemu zasobowi pieniądza, równowagę utrzymuje stopa procentowa

• Efektywny popyt na pieniądz jest malejącą funkcją stopy procentowej. Procent to cena rezygnacji z użyteczności płynącej z posiadania płynnych aktywów

• W stanie równowagi pieniężna stopa %= realnej stopie procentowej

• W polityce pieniężnej konieczność utrzymywania ilości pieniądza na stałym poziomie

• W systemie waluty kruszcowej państwo ma monopol na bicie monet i wyznacza jego ilość w obiegu

• W systemie pieniądza papierowego jest emisja reglamentarna przez państwo. Musiał mieć 100 % pokrycia w złocie

Neoklasyczna szkoła anglo- amerykańska

Teoria pieniądza Irwinga Fishera:

• Ceny zmieniają się wraz z ilością pieniądza w obiegu, przy odpowiednim uwzględnieniu szybkości jego obiegu i liczby transakcji, w których uczestniczył.

P=(MV + M`V`)/T

P- ogólny poziom cen

M- ilość prawnego środka płatniczego

V- szybkość obiegu pieniądza ( rezerwy klasowe/ogólny wolumen transakcji obsługiwanych przez pieniądz

M`- ilość zastępczych środków płatniczych

V`- szybkość obiegu tych środków

T- liczba transakcji określająca poziom aktywności gospodarczej.

, że szybkość obiegu pieniądza i rozmiary handlu są w miare stałe w krótkim okresie czasu, zmiana ilości środków płatniczych powoduje zmiany cen.

Zwolennik stałej wartości pieniądza, źródłem niestałości jest zmiana podaży. Nadmierna podaż rodzi inflację zakłócającą funkcjonowanie gospodarki.

Opracował projekt stabilizacji wartości pieniądza:

• Podstawą emisji pieniądza jast złoto

• W obiegu miały znajdować się certyfikaty gwarantujące 100 % pokrycie w złocie, określały jednostki pieniężne

• Podaż złota określona jest przez wskaźnik ogólnego poziomu cen. W ten sposób wartość rzeczowa jednostki pieniężnej była stała a wartość złota ulega zmianie.

Sytuacje wymuszające działanie ze strony państwa:

• Spada wartość złota wzrasta wskaźnik ogólnego poziomu cen- państwo sprzedaje certyfikaty co powoduje podniesienie jednostki pieniężnej

• Wzrasta wartość złota spada wzrasta wskaźnik ogólnego poziomu cen- państwo wypuszcza odpowiednią ilość nowych certyfikatów.

Teoria Fishera posłużyła do budowy nowej monetarnej teorii ilościowej pieniądza.

3. Cechy merkantylizmu

• Pieniądz kruszcowy utożsamiany z bogactwem

• źródłem wartości jest sfera cyrkulacji

• handel zagraniczny jest wartościotwórczy, handel wewnętrzny nie

• dominującą rolę odgrywa kapitał handlowy a nie przemysłowy

• interwencjonizm państwowy, protekcjonalizm jest świadomym narzędziem polityki gospodarczej

• narodowe cechy merkantylizmu

4.Petty, North, Hume

William Petty

Krytyk:

• nie utożsamiał bogactwa z pieniądzem, pieniądz jest środkiem obiegowym, ciągły wzrost ilości pieniądza w obiegu jest szkodliwy

• wartościotwórcza rola pracy. Wyróżnił czynniki produkcji: praca, ziemia, kunszty, zasoby

• nie każda praca jest wartościotwórcza. Tylko ta, która przyczynia się do wydobycia kruszców szlachetnych lub w wyniku, której powstawał produkt wymienny na kruszec

Merkantylista:

• płaca powinna niska i wyznaczana przez państwo

• handel zagraniczny tworzy bogactwo kraju a wewnętrzny nie

• zwolennik interwencjonizmu państwowego

• bogactwo kraju zależy od liczby ludności

• im więcej ludności tym leprze warunki do specjalizacji pracy co powoduje wzrost bogactwa społecznego

Dudley North

Teoria handlu zagranicznego

• Celem polityki gospodarczej powinien być dobrobyt społeczny, który osiąga się poprzez dodatni bilans w handlu zagranicznym

• Dodatni bilans jest sprzeczny z interesami państwa. Nie da się prowadzić przez cały czas polityki korzystnej dla siebie

• Twierdził, że obie strony mogą czerpać korzyści z wzajemnej wymiany

• Handel wewnętrzny również jest ważny

• Człowiek bogaty to taki, który posiada wiele dóbr a nie Kuszce. Nie utożsamia kruszca z bogactwem

• Gospodarka światowa jest jednym wielkim rynkiem zbytu. Opowiadał się za wolnym handlem i wolnością gospodarczą

Interes jednostki zbieżny jest z interesem społeczeństwa. Opowiadał się za swobodnym kształtowaniem się stopy procentowej, której wielkość zależy od popytu i podaży na kapitał

David Hume

• Obalił teorię dodatniego salda bilansu płatniczego. W długim okresie czasu bilans płatniczy wyrównuje się, w krótkim dodatnie saldo wpływa korzystnie na gospodarkę, pobudza działalność przedsiębiorcy. Muszą wolno rosnąć ceny i płace aby rosło zatrudnienie

• Nie może być zbyt dużej ilości pieniądza w obiegu co prowadzi do zubożenia społeczeństwa i niszczy kapitał rzeczowy

• Znaczenie przemysłu dla gospodarki kraju. Zakładanie manufaktur nie opartych na przymusie pracy

• Zwolennik wolnego handlu

Ilościowa teoria pieniądza:

• Odróżniał pieniądz od kapitału, krytykował utożsamianie pieniądza z bogactwem

• Kapitałem są tylko dobra rzeczowe

• Procent zależał tylko od ilości kapitałów rzeczowych a nie od pieniądza

• Błędny wniosek: spadek siły nabywczej kruszcza i wzrost ceny towarów spowodowany był wzrostem ilości środków w obiegu

Zakładał, że:

• Ceny towarów są wyznaczane przez ilość pieniądza

• Pieniądz w obiegu reprezentuje wszystkie towary w kraju. Jeśli wzrasta jego ilość ceny rosną

• Jeśli rośnie ilość towarów to cena spada, rośnie wartość jednostkowa pieniądza

5. Cechy fizjokratyzmu

• Daleko posunięta idea wolności - leseferyzm

• Zwrócenie uwagi na sferę produkcji jako wartościotwórczą

• Praca na roli źródłem produktu netto- jedynym źródłem bogactwa jest ziemia

• Koncepcja podatku jedynego- tylko właściciele powinni płacić podatek, chciał w ten sposób odebrać część dochodów uprzywilejowanym klasom

• Pierwsze próby stworzenia tablicy przepływów międzygałęziowych

• Walka z przeżytkami feudalizmu- ustanowienie nowego, kapitalistycznego porządku

6. Epoka Smitha, a epoka Ricarda

Epoka Smitha:

• Ekonomia klasyczna pojawiała się w II połowie XVIII w. 1776 „Bogactwo narodów”

• Rozwój ekonomi klasycznej wiązał się z powstaniem kapitalizmu manufakturowego i zwycięstwem liberalizmu ekonomicznego w teorii

• System manufakturowy najwcześniej rozwinął się w Anglii w XVIII w.

• Dokonało się wiele wynalazków, zwłaszcza w przemyśle włókienniczym co spowodowało szybki rozwój przemysłu

• Anglia już wtedy była potęgą ekonomiczną świata

• Rozwój stosunków kapitalistycznych

• Po pierwotnej akumulacji kapitał zaczął przenikać do produkcji, produkcja drobnotowarowa została wyparta przez kapitalistyczną

• Gwałtowny rozwój rynków zbytu wewnętrznych i zewnętrznych

• Anglia stała się potęgą kolonialną

Dużą rolę odegrała unia szkocko-angielska i zwycięstwo Anglii w wojnie z Francją

Epoka Ricarda:

• Zaostrzył się konflikt między właścicielami ziemi a dzierżawcami i robotnikami rolnymi

• konflikt między kapitałem przemysłowym a ziemskim

• system manufakturowy przerodził się w fabryczny

• obniżyła się stopa życiowa robotników najemnych

• wzrosły zyski kapitalistów

• pogłębiała się polaryzacja społeczeństwa

• pojawiło się bezrobocie

• kryzys nadprodukcji jako trwały, periodycznie pojawiający się element gospodarki

• blokada kontynentalna Anglii

• wojna z Ameryką spowodowała gwałtowny wzrost cen artykułów konsumpcyjnych

• walka między torysmi (landlordowie, właściciele ziemscy) a wigami (przedsiębiorcami, właścicielami kapitału) o ustawy zbożowe.

7. Teoria wzrostu gospodarczego Smitha i Ricarda

Smith- teoria wzrostu gospodarczego:

Wraz ze wzrostem zysków będą rosły płace robotników, będzie poprawiać się stopa życiowa robotników. Nie dostrzegał realnego niebezpieczeństwa kryzysu nadprodukcji ani granic wystąpienia wzrostu gospodarczego.

Wzrost zatrudnienia umożliwi wzrost specjalizacji pracy, podziału pracy co spowoduje wzrost stopy wydajności. Wzrost płac podnosi stopę życiową robotników co prowadzi do wzrostu populacji. Pociągnie to za sobą wzrost populacji podaży siły roboczej, co obniży płacę i podniesie zyski kapitalistów. Sytuacja będzie się powtarzać na przemian i nie spowoduje stałego zastoju gospodarczego. Gospodarka będzie się cały czas rozwijać, społeczeństwo będzie stawać się coraz bogatsze.

Ricardo- teoria wzrostu gospodarczego :

Teoria pesymistyczna, realne niebezpieczeństwo wystąpienia granic wzrostu gospodarczego.

W krótkim okresie czasu:

• Wzrost ma charakter zrównoważony

• Pełne wykorzystanie wszystkich czynników wytwórczych

• Akumulacja poprzez zmiany płac dopasowywała liczbę ludności do liczby kapitału

• Niemożliwy był kryzys nadprodukcji, ewentualne zaburzenia miały charakter frykcyjny lub wynikały z wad organizacji lub dystrybucji

• O wzroście gospodarczym decydowały czynniki podażowe

• Akumulacja kapitału prowadziła do zwiększenia zdolności produkcyjnych, to powodowało wzrost produkcji co powodowało wzrost dochodu narodowego

• Wzrost produkcji prowadził do samoistnego rozszerzania się rynków

W długim okresie czasu:

• Wzrost gospodarczy ulegał zahamowaniu

• W przemyśle działało prawo malejącej stopy zysku hamujące akumulacją a tym samym możliwości inwestycji

• W rolnictwie działało prawo malejącej wydajności ziemi co ograniczało możliwość zwiększania liczby płodów rolnych

• Działanie tych praw prowadzi do stagnacji sekularnej

• Stagnacja sekularna stwarzała możliwość wystąpienia realnych granic wzrostu gospodarczego

8. Metodologia badawcza: merkantylizm - krytycy merkantylizmu - Smith i Ricardo

Merkantylizm: ujmowanie zjawisk w formie dostrzegalnej na zewnątrz. Obserwacja zjawis nie wnikając w ich istotę. Doprowadziło to do wniosku, że źródłem bogactwa jest cyrkulacja kap. handlowego, a sfera cyrkulacji jest wartościotwórcza. Metoda opisowa

Smith: zajmował się źródłem bogactwa i jego pochodzeniem

Egzoteryczna: opis rzeczywistości, rejestracja faktów (ilościowa)

Ezoteryczna: abstrakcyjna, wnika w istotę zjawiska(jakościowa)

Nie potrafił łączyć obu metod

Ricardo: interesował się proporcją podziału dochodu między podstawowe klasy społeczne: właścicieli ziemskich, kapitalistów, robotników. Dostrzegał różnice ilościowe ale nie ilościowe.

Najpełniej posługiwał się metodą abstrakcyjno-dedukcyjną. Stosował metodę teoretycznej analizy ekonomicznej. Badał wewnętrzne związki miedzy zjawiskami, jednak ahistoryzm jego teorii nie pozwalał do końca zgłębić istoty tych zjawisk.

9. Ricardo - Malthus - Sismondi - podobieństwa i różnice

Teoria wartości:

Ricardo: wartość oparta na pracy. Jedyną miara wartości towaru była praca zużyta na jego wyprodukowanie ( pierwsza koncepcja Smitha).

Wyróżnił wartość użytkową i wymienną. Wartość wymienna zależała od ilości zużytej pracy oraz od rzadkości dobra.

Prawo Ricarda: wartość wymienna jest wprost proporcjonalna do ilości pracy wydatkowanej na jego produkcję i odwrotnie proporcjonalna do wydajności pracy.

Czas pracy w najgorszym przypadku może być miernikiem wartości. Badał te wielkość w rolnictwie a następnie wnioski przenosił do przemysłu

Malthus: przyjął II koncepcję Smitha o wart. towaru decyduje ilość pracy jaką można za niego otrzymać. Odrzucił koncepcję wartości Ricarda.

W danym czasie wytwarza się daną ilość dóbr i wypłaca się określoną ilość pieniędzy na płacę roboczą. Suma płac nie wystarcza na zakup wytworzonych towarów powstaje popyt nieefektywny. Występuje ryzyko wybuchu kryzysu nadprodukcji.

Sismondi: Konsumpcyjna teoria wartości. Podkreśla prymat konsumpcji, celem konsumpcji jest użyteczność użytkowa rzeczy. Wprowadził pojęcie społecznie niezbędnego czasu pracy, niezbędnego do wytworzenia towarów mających zbyt na rynku. Praca zużyta do takich towarów była społecznie pożyteczna. Oparł swoją teorię wartości na pracy,lecz mocno zaakcentował jej społeczną akceptację.

Spór wokół prawa rynków . Ricardo przyjął prawo Say`a natomiast Malthus przeciwstawiał się mu, twierdząc że nie istnieje żaden mechanizm w gospodarce, który automatycznie dopasowuje podaż i popyt do siebie, niwelując niebezpieczeństwo wystąpienia kryzysu. Dowodził, że stosunkowo rzadko pojawiające się kryzysy nie są groźne dla gospodarki, są zasługą osób trzecich. Malthus również przeciwstawiał się działaniu „prawa rynku”

Teoria ludnościowa:

Ricardo: teoria ludnościowa powiązane jest z teorią płac.

• Gdy cena rynkowa przekracza cenę naturalną, położenie robotników poprawia się , rośnie przyrost naturalny

• Kiedy podaż rąk do pracy przekracza popyt cena rynkowa pracy spada poniżej ceny naturalnej, pogarszają się warunki życia robotników. Powoduje to większą śmiertelność a więc zmniejsza podaż pracy. W interesie robotników leży ograniczenie przyrostu naturalnego a tym samym kształtowanie poziomu płacy jednostkowej.

Malthus: nie istnieje społeczeństwo, w którym wszyscy mogliby żyć wygodnie i dostatnio. Ludność rośnie w postępie geometrycznym, a żywność w arytmetycznym. Stąd część ludzi musi cierpieć głód. Ludzie mogą chronić się przed nędzą ograniczając przyrost naturalny, ale jak pokazała rzeczywistość nie potrafili tego dokonać. W związku z tym natura sama musi uporać się z nadmierną dysproporcją pomiędzy liczbą ludności a ilością dóbr konsumpcyjnych. Czyni to poprzez choroby, klęski żywiołowe i wojny, które dziesiątkują ludność przywracając tym samym stan równowagi.

Podobnie jak Ricardo opowiada się za zniesieniem wszelkiego rodzaju pomocy socjalnej, która nie poprawia doli biedaków tylko uczy ich żyć na koszt innych.

Ricardo i Malthus pesymistycznie widzieli rozwój gospodarki kapitalistycznej co przekonało społeczeństwo, że czas najwyższy szukać wyjścia z sytuacji. Dzięki ich poglądom pojawiło się wielu reformatorów.

Sismondi nie był zwolennikiem przeobrażeń gospodarki kapitalistycznej, dalszy rozwój mógł tylko pogarszać sytuację. Opowiadał się za wprowadzeniem przemian opierających się na interwencji państwa polegających na:

• Regulowaniu wielkości produkcji

• Korygowaniu podziału przychodu narodowego

• Hamowaniu nieuczciwej konkurencji

• Dominującą klasą jest drobnomieszczaństwo, pracujące na własny rachunek

• Możliwość wspólnego zrzeszania się kapitalistów i robotników, dopuszczenie robotników do udziału w zyskach w obawie przed walkami klasowymi

• Odpowiednie ustawodawstwo socjalne, które chroni robotników w czasie choroby lub kalectwa

• Ustawowa regulacja płac, ochrona pracy kobiet i dzieci, 10 godzinny dzień pracy

Ricardo zwolennik liberalizmu ekonomicznego

10. Teoria podkonsumpcji Sismonde de Sismondi

Uważał, ze:

• Postęp techniczny przyczynił się do wzrostu bezrobocia, a to z kolei powodowało obniżkę konsumpcji mas

• Tylko bogate, duże przedsiębiorstwa mogły wprowadzić postęp techniczny. Małe nie mogły sobie na niego pozwolić i upadały

• Następstwem był postępujący proces koncentracji i centralizacji kapitału i produkcji

• Koncentracja powodowała ograniczenie konsumpcji zarówno wśród robotników jaki kapitalistów

Było to błędne założenie- postęp techniczny wymusza akumulacje kapitału co pociąga za sobą wzrost zatrudnienia i popytu

Jeden kapitalista i 99 robotników konsumuje mniej niż 100 drobnych wytwórców. Kapitaliści nie byli w stanie skonsumować całego dochodu, a robotnicy zwiększyliby konsumpcję, gdyby pozwoliły im na to płace. Tworzyła się wiec podkonsumpcja a raczej niedokonsumpcja, przejawiająca się nadwyżką towarów na rynku. Produkcja nabywana jest za zeszłoroczny popyt i dlatego przyrost produkcji nie mógł znaleźć nabywców. Była to główna przyczyna kryzysów nadprodukcji.

11. Cechy ekonomii klasycznej

• Liberalizm ekonomiczny

• Kosmopolityzm

• Społeczeństwo traktowane jako prosta suma jednostek

• Podażowy model inwestycji

• Badania długookresowe

• Makroekonomiczne ujęcie wielkości

• Przyczynowo-skutkowy charakter związków pomiędzy wielkościami ekonomicznymi

• Prymat produkcji

• Operowanie wielkościami globalnymi lub przeciętnymi

• Obiektywizm człowiek-rzecz-człowiek

12. Historyzm a ekonomia klasyczna

Historyzm	Ekonomia klasyczna
uniwersalizm- społeczeństwo samodzielnym elementem	indywidualizm- społeczeństwo to suma jednostek
narodowy charakter nauk społ.	kosmopolityzm
interwencjonizm państwowy	liberalizm ekonomiczny
rozwój w krajach zacofanych gosp.	rozwój w krajach o silnej gosp.
względny charakter praw ekonom.	uniwersalny charakter praw ekonom.

13. Ekonomia klasyczna a ekonomia subiektywno - marginalistyczna

ekonomia klasyczna	ekonomia subiektywno - marginalistyczna
Podobieństwa Liberalizm ekonomiczny Kosmopolityzm Społeczeństwo traktowane jako prosta suma jednostek Podażowy model inwestycji Badania długookresowe
Różnice
makroekonomiczne ujęcie wielkości	mikroekonomiczne ujęcie wielkości
przyczynowo-skutkowy charakter związków pomiędzy wielkościami ekonomicznymi	funkcjonalny charakter związków pomiędzy wielkościami ekonomicznymi
prymat produkcji	prymat konsumpcji
operowanie wielkościami globalnymi lub przeciętnymi	operowanie wielkościami krańcowymi
obiektywizm człowiek- rzecz-człowiek	Subiektywizm człowiek-rzecz

14.Zjawisko antynomii wartości Wieser

Starał się wyeliminować w pewnej mierze wpływ użyteczności przez powiązanie subiektywnej wartości z analizą kosztów produkcji.

Wartość w sensie wartości krańcowej powstaje poprzez elementu dodatniego ( przyrost zadowolenia jednostki gospodarującej w wyniku nabycia nowego dobra) oraz elementu ujemnego (obojętność wobec dóbr)

Element dodatni określa użyteczność, ujemny obojętność wobec użyteczności

Antynomia wartości w miarę przyrostu ilości jednostek dobra użyteczność krańcowa spada. Użyteczność całkowita rosła. Wartość zapasu dóbr to ilość jednostek dobra i ich użyteczności krańcowej.

Użyteczność do końca nie określa wartości, do pewnego momentu determinuje ją , następnie staje się obiektywną kategorią.

Wartość dóbr produkcyjnych określa wartość dóbr konsumpcyjnych.

15. Teoria kapitału i procentu Bohm - Bewerka

Kategorie kapitału i procentu wynikały z procesu produkcji, rozumianego makroekonomicznie, jako wiele cząstkowych, gałęziowych podprocesów, które odbywają się we wszystkich kolejnych stadiach wytwarzania. Poszczególne gałęzie nie wytwarzały dóbr finalnych, ale tylko przygotowywały i przetwarzały surowce i półprodukty do ostatniego stadium, gdzie powstawał produkt finalny.

Cechą pierwotną systemu ekonomicznego był popyt na dobra konsumpcyjne, który zaspokajała produkcja tych dóbr. To tworzyło popyt na czynniki wytwórcze. Na końcu tego ciągu znajdowały się praca i ziemia. Proces wytwarzania składał się z liniowo następujących po sobie stadiów. Produkty każdego ze stadiów cechowały się różną czasową odległością od ostatniego stadium konsumpcyjnego.

16. Prekursorzy marginalizmu:

Austriacka szkoła psychologiczna:

• Carl Menger prekursor

• Friedrich Wieser

• Euglen Bohm-Bewerk

Matematyczna Szkoła Lozańska:

• Marie Esprit Leon Walras prekursor

• Wilfredo Pareto

Neoklasyczna Szkoła Anglo- Amerykańska

• William Stanley Jevons prekursor

• Alfred Marshall

• Irwing Fisher

17. W. S. Jevons- twórca szkoły neoklasycznej

Nie zaakceptował klasycznej teorii wartości. Według niego wartość dóbr zależała od użyteczności, a więc od zapotrzebowania konsumpcji. Rozważania na temat wartości powiązał z badaniem potrzeb ludzkich i użyteczności. Stworzył teorię użyteczności krańcowej, która posłużyła mu do wyznaczenia rozmiarów jednostkowego popytu oraz jednostkowej podaży.

Teoria użyteczności krańcowej - prawo malejącej użyteczności krańcowej - Użyteczność krańcowa to funkcja ilości dobra albo wielkości zapasu danego dobra. Prawo malejącej użyteczności krańcowej stanowi, że w miarę powiększania wielkości zapasu dobra o kolejną jednostkę, jego użyteczność krańcowa malała, a więc każdej zmianie wielkości zapasu odpowiadała zmiana użyteczności całkowitej danego zapasu. W miarę powiększania ilości danego dobra, jego użyteczność całkowita wzrastała, ale tempo wzrostu zmniejszało się.

Użyteczność całkowita -

• Jedno dobro - Użyteczność poszczególnych jednostek zapasu danego dobra nie była sobie równa. Zatem użyteczność krańcowa malała w miarę pozyskiwania kolejnych jednostek dobra.

• Koszyk różnych dóbr - Użyteczność całkowita zależała już nie tylko od wiel­kości pojedynczego dobra, ale także od ilości innych dóbr.

Teoria wymiany - Wartość: użytkowa i wymienna - powstawała dopiero w procesie porównywania, mierzenia dwóch towarów, czyli w procesie wymiany. Poza procesem wymiany dobra nie miały żadnej wartości.

Teoria wartości - Negował klasyczne pojęcie wartości. Wprowadził trzy terminów, które miały w pełni wyjaśnić istotę wartości:

• wartość użytkową - użyteczność całkowitą jakiego bądź zapasu dobra,

• intensywność pożądań - użyteczność krańcowa, która określała stosunek kon­sumenta do posiadanego dobra,

• stosunek wymienny - wartość wy­mienną.

Prawo obojętności - na tym samym rynku w danym momencie nie mogły istnieć dwie różne ceny na ten sam towar. Pod rynkiem rozumiem dwie lub większą liczbę osób do­konujących transakcji dwoma lub większą ilością towarów, kie­dy zapasy tych towarów i zamiary kontrahentów są wszystkim znane. Uważał, że mechanizm rynkowy zapewnia równowagę i doprowadza do powstania jednolitej ceny.

Twierdzenie wymiany (równanie wymiany) - stosunki ilościowe przyrostów konsumpcyjnych dóbr w równowadze muszą być równe odpowiednim relacjom intensywności ostatnich zaspokojonych potrzeb. Mówiło o proporcjonalności między użytecznością krańcową a stosunkami wymiennymi.

Wymiana dobra o mniejszej użyteczności krańcowej (dobro posiadane w nadmiarze) na pewna ilość dobra o wyższej użyteczności krańcowej (odczucie braku tego dobra). Wymiana trwała do momentu, gdy użyteczności krańcowe obu wymienianych dóbr stawały się sobie równe. W ten sposób uczestnicy wymiany - konsumenci osiągali równowagę.

Teoria ceny - Cena wyznaczana była wyznaczana przez: stosunki wymienne i stopień użyteczności (popyt).

Teoria pracy - Omawiała ona dwa podsta­wowe problemy: określenie ilości pracy, którą mógł wykorzystać pracownik oraz podział danej ilości pracy pomiędzy poszczególnymi gałęziami produkcji.

to wszelki uciążliwy wysiłek ducha lub ciała, któremu człowiek poddaje się całkowicie lub częściowo, mając na względzie przyszłe zadowolenia. Dwa elementy określające pracę: przykrość pracy oraz dążenie do osiągnięcia produktu zaspokajającego potrzeby. Praca to źródło wrażeń (dodatnich, ujemnych), otrzymywania produktów oraz użyteczności. Czynnik pracy pojmował w kategoriach subiektywnych - praca to suma nieprzyjemnych wrażeń związane ze zmęczeniem.

Sformułował prawo wrażeń subiektywnych związanych z pracą. Zgodnie z tym prawem, podzielił dzień roboczy na trzy okresy:

1. praca była źródłem wyłącznie ujemnych wrażeń - sprawiała przykrość, a wynikało to z braku przyzwyczajenia pracownika do pracy;

2. pracownik pokonywał niechęć do pracy i pojawiały się dodatnie wrażenia, które występowały aż do momentu pojawienia się zmęczenia;

3. pojawiają się pierwsze oznaki zmęczenia i pracownik ponownie odczuwał wrażenia ujemne - od tego momentu praca stawała się ciężarem i wywoływała niechęć.

Jednostka będzie tak długo pracowała, jak długo będzie z tego osiągać korzyści. Pra­cownik w momencie, gdy przestanie osiągać korzyści, zaprze­stanie pracy.

Prawo podziału pracy - rozpatrywał je na przy­kładzie gospodarstwa indywidualnego, naturalnego, które wytwarzało rozmaite produkty.

Producent, działający w tej wyizolowanej rzeczywistości, przy podejmowaniu decyzji o podziale pracy kierował się dwoma zasadniczymi czynnikami: użytecznością poszczególnych dóbr oraz nakładem pracy. Na podstawie obu czynników każdy producent samodzielnie dzielił swoją pracę pomiędzy poszczególne dziedziny - dobra. Zwiększał, więc pro­dukcję tych dóbr, które przy równych nakładach pracy dawały większe zadowolenie albo takich, gdzie na jednostkę wyłożonej pracy osiągał większą użyteczność.

Jednostka gospodaru­jąca starała się z jednej strony produkować dobra, które za­spokajały najintensywniej odczuwane potrzeby i odznaczały się najwyższą użytecznością, a z drugiej musiał uwzględniać na­kłady pracy (koszty) ponoszone przy produkcji tego lub innego dobra.

Użyteczność a koszty produkcji - Wydajność to stosunek ilości wyprodukowanych jednostek do stopnia zmęczenia. Użyteczność krańcowa wytworzonych dóbr była odwrotnie proporcjonalna do wydajności pracy, a także wydajność pracy do kosztów produkcji. Użyteczności krańcowe dóbr i ich wartości były wprost proporcjonalne do kosztów produkcji.

18. Teoria wyboru konsumenta Pareto

Teoria opiera się na założeniu ograniczoności dóbr i dochodów. Konsument ograniczony jest własnymi dochodami i cenami dóbr, musi dokonywać wyboru na rynku.

Stosuje zasadę malejącej użyteczności. Im mniej danego dobra posiada tym bardziej je ceni rekompensujące coraz mniejsze coraz mniejsze ubytki tego dobra coraz większą ilością innego dobra. Przeniesienie tych kombinacji na układ współrzędnych wyznacza krzywe obojętności. Obrazują one gusty konsumenta. Konsument chce osiągnąć krzywą obojętności najdalej położoną od początku układu współrzędnych , może wtedy nabyć więcej dóbr.

Cechy krzywych obojętności:

• Nie mogą się przecinać

• Nachylenie do osi X jest negatywne. Wzrost ilości dobra zastępczego powoduje spadek ilości dobra zastępowanego

• Wypukle ku początkowi układu współrzędnych

Ścieżka cen- możliwość zakupów konsumentów. Jej położenie zmieniało się pod wpływem zmiany cen dóbr i zmiany dochodów konsumenta.

Punkt równowagi (optimum Pareta) jest to punkt styczności ścieżki cen z najwyższą dostępną jej krzywą obojętności.

Teoria ta pozwoliła przedstawić oba prawa Gossena.

Istota wyboru- konsument ma maksymalizować zadowolenie wybierając odpowiedni koszyk dóbr.

11

---