Prawo finansowe Jakiś skrypt


7. Pojęcie i zakres prawa podatkowego oraz systemu podatkowego. Definicja podatku, konstrukcja prawa podatku (elementy stałe i zmienne) - w szczególności pojęcie podmiotu, przedmiotu podatku, podstawy opodatkowania, stawek i skal podatkowych oraz trybu i warunków płatności. Klasyfikacja podatków.

Prawo podatkowe - jedna z podgałęzi prawa finansowego, przez część przedstawicieli doktryny prawa uważana za odrębny dział.

Jest to ogół przepisów regulujących zasady powstawania, ustalania oraz wygasania zobowiązań podatkowych oraz obowiązki podatników, płatników i inkasentów poszczególnych podatków. Prawo podatkowe stanowi także o obowiązujących procedurach, które winny być przestrzegane przez organy podatkowe oraz strony w trakcie postępowania podatkowego i wykonywania innych czynności zmierzających do ustalenia prawidłowej wysokości zobowiązania podatkowego i skutecznego poboru podatku. W Polsce prawo podatkowe tworzą: Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. stanowiąca w art. 84, iż "Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie", ustawy podatkowe i przepisy wykonawcze wydane na ich podstawie. Ustawami podatkowymi są:

  1. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. Nr 8, poz. 60 z dn. 15.01.2005) normująca zagadnienia zobowiązań podatkowych, informacji podatkowych, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej i czynności sprawdzających oraz tajemnicy skarbowej. Ordynacja jest ustawą z zakresu prawa postępowania.

  2. ustawy materialnego prawa podatkowego bezpośrednio regulujące prawa i obowiązki podmiotów prawa w zakresie każdego z podatków.

Podatek to instytucja prawno - finansową służącą czerpaniu środków budżetowych. Jest instytucją przy której posługujemy się metodą bezzwrotną czyli ma charakter definitywny. Zgodnie z Ordynacją Podatkową podatek jest to publicznoprawne nieodpłatne przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub Gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Przedmiot podatku - określona sytuacja faktyczna lub prawna z której zaistnieniem przepisy prawa wiążą obowiązek zapłaty podatku przez osoby w takiej sytuacji się znajdujące. Rodzaje przedmiotu : ciągły (posiadanie majątku), powtarzalny (dochody). Przedmiot podatku znajduje zazwyczaj skrótowe odzwierciedlenie w nazwie podatku. Precyzyjnie jednak rzecz ujmując przedmiotem podatku np. od nieruchomości, dochodu nie jest nieruchomość czy dochód ale osiąganie przez kogoś dochodu czy tez bycie właścicielem nieruchomości. Minimum podatkowe - graniczna wielkość podstawy opodatkowania od której pobiera się podatek lub poniżej której podatku nie pobiera się. Możemy mówić o minimum w sensie ścisłym i w sensie szerokim. W sensie ścisłym - poniżej określonej granicy podatku nie pobiera się, ale powyżej granicy podatek pobierany jest od całej podstawy opodatkowania. W sensie szerokim - podatek pobiera się od nadwyżki ponad graniczną wysokość podstawy.

Wszelkie zwolnienia i ulgi maja zazwyczaj charakter stymulujący. Zwolnienie przedmiotowe ze względu na wybrane cechy przedmiotu opodatkowania np. w ustawie o podatku osobowym od osób fizycznych zwolnieniem takim są odszkodowania. Ulgi podatkowe polegać mogą na obniżeniu stawki podatkowej, pomniejszeniu podstawy opodatkowania, pomniejszeniu kwoty obliczonego podatku.

Podstawa opodatkowania i sposoby jej wyrażania, podstawa obliczenia.

Podstawa opodatkowania to ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot podatku. Sposoby jej wyrażenia:

  1. ujęcie ilościowe - to wyrażenie go w jednostkach miary i wagi, powierzchni objętości itp.,

  2. ujecie wartościowe - to wyrażenie przedmiotu opodatkowania w kategoriach pieniężnych,

Ustalenie podstawy opodatkowania jest w zasadzie niezbędne do ustalenia wysokości świadczenia podatkowego. Od podstawy opodatkowania odróżnić należy podstawę obliczenia podatku.

Podstawa obliczenia podatku - wartość do której stosujemy właściwe stawki podatkowe dla obliczenia wysokości świadczenia podatkowego.

Rodzaje stawek podatkowych.

  1. Stawka kwotowa - to ilość jednostek pieniężnych jaką należy zapłacić od jednostki obliczenia podatku np. 10 zł od 1m powierzchni.

  2. Stawka procentowa - to wyrażona w procentach relacja pomiędzy wielkością świadczenia podatkowego a wielkością podstawy obliczenia podatku. W praktyce stawka procentowa jest wielkością dana wynikającą z przepisów prawa podatkowego. Stawki procentowe mogą występować bądź to w postaci stawki stałej lub w postaci zbioru stawek nazywanego skala podatkową. Najczęstsze zastosowanie w praktyce znajduje skala podatkowa progresywna. Polega ona na tym że rosnącym wielkościom podstawy obliczenia podatku odpowiadają coraz wyższe procentowe stawki podatkowe. Kryterium stosowania stawek w odniesieniu do ich całego zakresu podmiotowego lub przedmiotowego i są to stawki:

Jeszcze inne kryterium to wg. sposobu reagowania stawek na zmiany wielkości podstawy opodatkowania:

Termin płatności podatku oraz skutki jego niedopełnienia ( zaległość podatkowa)

Termin czyli czas wykonania świadczenia podatkowego. Może być określony w sposób bezwzględny (wskazanie daty do której winien być uiszczony) oraz względny polega na tym że nawiązujemy do zdarzenia którego terminu nie jesteśmy w stanie przewidzieć np. w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji. Termin przeważnie ustalony jest z uwzględnieniem chwili uzyskania zasobów pieniężnych. Termin uiszczenia podatku uregulowany został w Ordynacji Podatkowej.

Niewykonanie świadczenia w terminie powoduje sankcje świadczenie staje się wówczas zaległością podatkową wiąże się z tym konsekwencja przymusowego ściągnięcia i po drugie konieczność zapłacenia odsetek za zwłokę.

Sposoby zapłaty podatku.

Realizacja tego świadczenia następuje walutą danego państwa i może mieć formę gotówkową - wręczenie gotówki, lub bezgotówkową - przelew. Zauważyć należy iż przepisy prawa mogą przewidywać obligatoryjnie formę bezgotówkową art. 61 ordynacji podatkowej nakłada właśnie taki obowiązek na podatników opodatkowanych na zasadach ogólnych. Istnieją również pomocnicze formy zapłaty:

oraz formy szczególne:

Jeśli zaś mowa o poborze podatku w ścisłym tego słowa znaczeniu to mamy na myśli udział podmiotów pośredniczących między podatnikiem a organem.

Znamy dwa rodzaje podmiotów:

W przypadku obu tych podmiotów następuje przybliżenie niejako organu. Zauważyć należy również iż podatek może być wymagalny bądź to w całości w określonym terminie, bądź też w formie zaliczek i przedpłat na zaliczki.

Formy rozkładania świadczenia podatkowego w czasie ( raty zaliczki przedpłaty na zaliczki)

Podatek może być płacony w całości - jednorazowo lub rozkładana w częściach co przyjmuje postać:

  1. rat - świadczenie podatkowe, którego kwota jest ustalona z mocy samego prawa albo wymierzona decyzją podatkową ulega rozłożeniu w czasie w sposób generalny w oparciu o obowiazujące przepisy. Wysokość rat może być równa ale nie musi przy czym pierwsza lub ostatnia jest inna z uwagi na zaokrąglenie

  2. zaliczki - wpłaty na poczet przyszłego świadczenia którego kwota nie jest jeszcze znana. Zaliczki stosowane są w tedy gdy ustalenie świadczenia następuje po roku. Wysokość zaliczek powinna być tak ustalona aby jak najbardziej zbliżyć je do świadczenia, ustalana jest przez organ podatkowy, przez płatnika zobowiązanego do poboru zaliczki lub przez samego podatnika. Zapłata podatku w przypadku zaliczek jest dwu stopniowa.

  3. przedpłat na zaliczki to wcześniejsza płatność na poczet zaliczek w związku z dogodnymi momentami dla podatnika. Zapłata ta jest trójstopniowa - przedpłata, zaliczka, wyrównanie. W przypadku zaliczek i przedpłat po zakończeniu roku i dokonania rozliczenia może nastąpić jedna z trzech sytuacji: zaliczki są równe świadczeniu odliczonemu, zaliczki są mniejsze od świadczenia ( do zapłaty), zaliczki są większe od świadczenia (nadpłata). Nadpłaty związane są z korzystaniem z pewnych ulg w postaci obniżenia podatku lub podstawy, zatem przeciwdziałanie powstaniu nadpłaty jest trudne, ale możliwe poprzez instytucje zaniechania poboru podatku.

Pojęcie opłat i ich rodzaje.

Opłata najogólniej ujmując jest formą zapłaty za różne świadczenia organów państwa lub organów samorządu terytorialnego od szczebla gminy po szczebel wojewódzki na rzecz obywateli.

Zasadniczo opłata charakteryzuje się tymi samymi cechami co podatek do których należą:

Zasadnicza różnica między podatkiem a opłatą jest taka że obywatel płacąc podatek nie otrzymuje nic w zamian , natomiast opłatę wnosi i otrzymuje coś w zamian np. opłata za otrzymanie świadectwa w Urzędzie Stanu Cywilnego.

Rodzaje opłat:

1. Opłata skarbowa - jest pobierana:

Obowiązek poniesienia opłaty ciąży solidarnie na osobach biorących udział w czynności objętej opłatą. Z reguły już w umowie zawieramy klauzulę o tym która ze stron poniesie opłatę

2. Opłata targowa - jest pobierana na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych pobiera się ją od osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej dokonujących sprzedaży na targowiskach oraz w innych miejscach w których jest prowadzony handel typu targowiskowego - giełdy, kiermasze,

3. Opłata miejscowa - pobierana od osób fizycznych przebywających czasowo w celach zdrowotnych, wypoczynkowych, turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w wyżej wymienionych celach. Miejscowości te na wniosek rady gminy określa biorąc pod uwagę wymagane kryteria - wojewoda w uzgodnieniu z Ministrem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

4. Opłata administracyjna - rada gminy może wprowadzić opłatę administracyjną za czynności urzędowe wykonywane przez podległe jej organy , jeżeli czynności te nie są objęte przepisami “O opłacie skarbowej”. Podstawę prawną stanowi ustawa “ o podatkach i opłatach lokalnych”

5. Inne opłaty publiczne - są to podejmowane na rzecz zainteresowanych podmiotów tzw. administracyjne opłaty specjalne. Konieczność uiszczania tych opłat związana jest z reguły z czynnościami organów państwowych spoza resortu administracji. Można tu wymienić opłaty sądowe, opłaty za czynności komorników, opłaty paszportowe, legalizacyjne, probiercze.

Klasyfikacja podatków

  1. Kryterium: przedmiot opodatkowania

  • Kryterium: wymiar i pobór podatków, przerzucalność świadczenia podatkowego, zdolność świadczenia: