WYKŁAD 1A - POJĘCIA PODSTAWOWE

1. Oprogramowanie graficzne

• programy ilustracyjne, np. CorelDraw, FreeHand.

• edytory grafiki rastrowej (bitmapowej), np. PhotoShop, PhotoPaint.

• programy malarskie, np. FractalDesign Painter, MetaCreations Painter.

• 
  programy DTP do składu i montażu komputerowego, np. QuarkXPress.

2. Malarstwo, fotografia, rysunek, grafika

Malarstwo - podstawowa gałąź sztuk plastycznych, której istotą jest posługiwanie się plamą barwną i linią.

Rys. 1. Egipt: układ kompozycyjny pasowy otwarty w dwóch kierunkach i silnie zrytmizowany.

Fotografia - istotną cechą obrazu fotograficznego są ciągłe przejścia tonalne.

Rys. 2. Fotografia może stanowić fazę wstępną przy opracowywaniu grafiki (A. Szymański):

1. zeskanowana fotografia,

2. stworzenie charakterystycznej faktury kamienia filtrem rzeźbiącym embose (Picture Publisher),

3. wyodrębniona sylweta: zredukowano liczbę poziomów szarości, rozmyto obraz filtrem blur (Photo Shop), następnie filtrem pastel uzyskano plamy o odrębnym walorze.

Rysunek - jego istotą jest posługiwanie się głównie linią na płaszczyźnie.

Rys. 3. Rysunek może stanowić fazę wstępną przy opracowywaniu grafiki (autor projektów: A. Szymański):

a) rysunek ołówkiem z modelunkiem światłocieniowym,

b) rysunek zeskanowany i wyostrzony filtrem sharpen programu Picture Publisher - jaśniejsze punkty obrazu zostały rozjaśnione, ciemniejsze przyciemnione,

c) filtr crystal programu Corel Photo Paint rozbił obraz podstawowy na plamki zbudowane z pikseli o dużej różnicy kontrastowej i odseparował je od siebie.

4. obraz zamieniono na czarno-biały i użyto filtru pastel programu Picture Publisher.

Rysunki mogą mieć formę linearną lub światłocieniową. W drugim przypadku dla pogłębienia plastyczności stosuje się dla pewnych partii rysunku cieniowanie lub lawowanie, tzn. podmalowywanie farbą akwarelową lub tuszem.

Grafika

Posługuje się głównie linią, kreską i stopniowaniem walorów.

Dzieli się na:

• grafikę artystyczną, która jest sztuką powielania kompozycji rysunkowych za pomocą artystycznych technik odbitkowych oraz odbitki wykonanej tymi technikami. Każda odbitka (rycina) ma wartość oryginalnego dzieła sztuki.

• grafikę użytkową (rys. 4), która służy określonym celom, głównie wydawnictwu i reklamie (ilustracja, ekslibris, plakat, liternictwo, druki ulotne, banknoty, strony WWW, encyklopedie multimedialne, itp.).

Rys. 4. Logo (M. Gosney - „Szara Księga”)

3. Czynniki określające formę pracy

Klasyczny proces twórczy przebiega zwykle od szkiców przez studia koloru, światła i poszczególnych elementów kompozycji. Obraz powstaje w wyniku połączenia wielu różnych czynników, z których jedne określają jego strukturę materialną, inne formę:

• kompozycja - sposób powiązania elementów formalnych dzieła tak, by tworzyły całość zgodną z intencją twórcy (rys. 5),

Rys. 5. Okładki podręczników dla pakietu CorelDraw8; dwie wykorzystują grafikę „Hedda Lamarr” Johna Corkery - pierwsza nagroda konkursu Corel$3,000,000 World Design Contest w kategorii Best of Show.

Z kompozycją wiąże się pojęcie tzw. schematu kompozycyjnego: stałego układu elementów kompozycji charakterystycznych dla danego kierunku, epoki. Układy kompozycyjne zmieniały się w ciągu wieków i dzięki temu są jednym z wykładników stylów różnych epok: Egipt - kompozycja pasowa (strefowa rys. 1), Grecja - kompozycja klasyczna, Bizancjum - izokefalizm, Gotyk - kompozycja centralna, Renesans - figura piramidalna (czyli kompozycja oparta na trójkącie równoramiennym), Barok - diagonalizm (tzn. kompozycja z akcentowaniem osi ukośnych).

• koloryt - zespół barw w obrazie nadający ogólny ton kompozycji. W zależności od rodzaju i ilości użytych barw rozróżniamy koloryt ciepły (o przewadze barw ciepłych, np. czerwonych i żółtych) i koloryt zimny (o przewadze barw zimnych, np. niebieskich, zielonych). Malowidło lub grafika utrzymane w jednej barwie o różnych odcieniach (walorach) nazywa się mono-chromatycznym. (porównaj na rys. 5).

• walor

• w malarstwie i fotografii natężenie barwy odpowiadające rozłożeniu światła na powierzchni przedstawianego przedmiotu (rys. 2),

• w grafice podobny efekt uzyskuje się przez zagęszczenie kreski.

• modelunek - wydobycie kształtu postaci lub przedmiotu

• w malarstwie przez stosowanie światłocienia i odpowiednio dobranego koloru,

• w grafice i rysunku przez akcentowanie linią lub szrafowanie (rys. 6), tzn. zastosowanie kresek równoległych o odpowiednio dobranym kierunku, grubości, gęstości i długości.

Rys. 6. Szrafowanie - efekt działania filtru motion blur (Corel Photo Paint).

• faktura - charakterystyczna powierzchnia dzieła malarskiego, graficznego itp., zależna od charakteru tworzywa, techniki i indywidualnego stylu artysty (porównaj fakturę kamienia na rys. 2).

4. Punkt, linia, sylweta

Punkt

Jest najmniejszym elementem graficznym w sztuce i w druku. Jego rozmiarem granicznym jest sylweta (plama).

Cechy punktu:

1. Punkt posiada formę materialną o określonym kształcie, wielkości i barwie.

Kształtem podstawowym punktu jest koło, lecz może on również przybierać kształt eliptyczny, kwadratowy, liniowy lub nieregularne kształty geometryczne (rys. 7).

Rys. 7. Zdjęcie i obraz z rastrem kołowym i liniowym,

Adobe PhotoShop (funkcja Image/Mode/Bitmap z opcją Halftone Screen).

2. Pojedynczy punkt na płaszczyźnie pozbawiony jest znaczenia jakościowego.

Dopiero odpowiednio uporządkowany zbiór punktów tworzy obraz.

Umiejętnie dobierając wielkość, rozmieszczenie, walor i barwę punktów uzyskujemy wrażenie przestrzenności i nadajemy obrazowi głębię.

Zagęszczenie i rozrzedzenie punktów działa fakturowo, zachowując jednocześnie kształt obiektu oraz jego przestrzenność. Można w ten sposób tworzyć obrazy używane jako tła lub wzory.

Dithering (roztrząsanie, zakłócanie) daje złudzenie odcieni szarości przez zmianę wzoru i proporcji czarnych i białych kropek.

Rys. 8. Obraz otrzymany po zeskanowaniu zdjęcia w małym rozmiarze i z małą rozdzielczością, zastosowano dithering (roztrząsanie) i obraz powiększono 8-krotnie.

Rozbicie obrazu na punkty przy zachowaniu zróżnicowania walorowego zachowuje światłocieniowy modelunek, który oddziałuje silnie uproszczoną lecz wyrazistą budową.

Rys. 9. Pikselacja rozbija grafikę na niewielkie kwadraty przy zachowaniu zróżnicowania walorowego (filtr pikselize programu Picture Publisher).

Linia

W malarstwie, rysunku i grafice reprezentantem linii jest kreska. Linia jest elementem wyrażającym dynamikę, kontrastowym w stosunku do punktu i sylwety.

Rys. 10. Michael Gosney („Szara księga”)

Linie proste poziome, pionowe, skośne:

• nadają obrazowi charakter ostrości, duży dynamizm (szczególnie linie ukośne, krótkie i krzyżujące się), mogą również podkreślać kierunek (szczególnie linie równoległe),

• linie proste mogą być skutecznie wykorzystane do uporządkowania strony lub podkreślenia ważnego tekstu (rys. 11).

Linie łamane o kącie prostym, ostrym, rozwartym.

Linia z wieloma kątami ostrymi tworzy „zęby” i nadaje pracy bardziej agresywny charakter. Gładkości dostarcza linia z wieloma kątami rozwartymi.

Linie krzywe (koło, łuk, linia opisana krzywą Beziera) służą do tworzenia obiektów.

Rys. 11. Zastosowania linii (M. Gosney - „Szara księga”)

SYLWETA

Odróżnialna od tła bądź pozostałych elementów plama układająca się w kształt.

Cechy sylwety:

• różnicując wypełnienie sylwety sprawiamy, że wizualnie wydobędzie się ona spośród pozostałych elementów obrazu, zmniejszając kontrast sprawimy, że będzie walorowo współgrała z otoczeniem,

• sylweta duża i zajmująca znaczną część płaszczyzny jest z reguły postrzegana jako ciężka, łatwiej uwidacznia się jej indywidualny kształt, nawet gdy nie jest najistotniejszym elementem obrazu przyciąga wzrok,

• w programach wektorowych uzyskujemy sylwetę kreśląc krzywą zamkniętą i nadając wypełnienie, w programach rastrowych możemy zaznaczać fragmenty powierzchni obrazu i nadawać im barwy lub przekształcać grafikę przy pomocy filtrów zmniejszających liczbę odcieni (pasteryzacja) i filtrów malarskich (np. pastel).

Kanon - wzorce, reguły, ustalone sposoby postępowania przy tworzeniu dzieła sztuki.

Rys. 3a

Rys. 3b

Rys. 3c

Rys. 3d

GFX9'99

---