I. Samorząd terytorialny

!. Pojęcie i istota samorządu

Przez pojęcie samorząd powszechnie rozumie się ustalony prawem zakres kompetencji do samodzielnego i niezależnego prowadzenia swoich spraw. Samorząd terytorialny można natomiast zdefiniować jako wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej oraz wyposażony w materialne sirotki umożliwiające realizację nałożonych na niego zadań.

Samorząd terytorialny jest względnie niezależny, co wynika z istoty jego funkcjonowania. W konsekwencji tej niezależności ma możliwość kształtowania własnej, wewnętrznej organizacji, wyboru organów przedstawicielskich oraz posiada uprawnienia do stanowienia prawa miejscowego. Natomiast przez to, że samorząd terytorialny wykonuje zadania administracji publicznej wynika możliwość stosowania przez niego władztwo administracyjnego oraz podległość nadzorowi państwa.

Istotę samorządu wyznaczają trzy podstawowe elementy:

1. Podmiot

2. Przedmiot

3. Sposób wykonywania administracji publicznej

Podmiotem samorządu terytorialnego są mieszkańcy danego obszaru, zorganizowani z mocy ustawy w korporacje prawa publicznego, czyli związek publicznoprawny - wspólnotę. Wspólnoty te są z woli ustawodawcy wykonują względnie samodzielnie zadania publiczne. Korporacje te są wyposażone w osobowość prawną oraz osobowość publicznoprawną odrębną od państwa. Charakter przymusowy, z mocy prawa, ma członkostwo we wspólnocie. Przesłanki przynależności do wspólnoty terytorialnej to zamieszkanie na danym terenie i posiadanie obywatelstwa. Mieszkaniec danego terenu nie może zrezygnować z przynależności do tej wspólnoty, nie może także z niego wystąpić ani zostać wykluczonym. Jednakże członek takiej wspólnoty nie musi aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym tej wspólnoty. Nie każdy członek wspólnoty może wpływać na decyzje podejmowane przez samorząd terytorialny, a tylko ten, kto posiada odpowiednie kwalifikacje i cechy czyli prawa wyborcze określone w ustawie. Władze związku pochodzą z wyborów i pozostają pod kontrolą społeczności lokalnej.

Przedmiotem samorządu jest administracja publiczna. Ustawodawca nakłada na terytorialne związki samorządowe zadania z zakresu administracji publicznej, przy wykonywaniu, których mogą one korzystać ze smrodków prawnych przysługujących władzom publicznym, w tym ze środków prawnych o charakterze władczym, innymi słowy mogą stosować władztwo administracyjne.

Zasada decentralizacji w wykonywanych zadaniach sprawia, że są one wykonywane na zasadzie względnej samodzielności i niezależności od organów rządowych, ale pod kontrolą państwa. Zakres, kryteria i sirotki nadzoru określone są precyzyjnie w ustawach. Aby samodzielność samorządu mogła być skutecznie i sprawnie wykonywana musi ona także obejmować samodzielność finansową. Niezawisła władza sądowa czuwa nad ochroną samodzielności terytorialnej związków samorządowych.

Do prawnej konstrukcji samorządu odwołują się, w nauce prawa administracyjnego, definicje samorządu terytorialnego. Fundamentem tych decyzji jest regulacja zawarta w konstytucji, ustawach oraz ratyfikowanych umowach. Definicje te mają charakter opisowy - ukazują katalog zasadniczych cech samorządu jako instytucji prawnej. Do elementów konstrukcji pojęcia samorządu terytorialnego powszechnie zalicza się:

• Istnienie ustawowo wyodrębnionych w społeczności lokalnej, czyli wspólnoty, do której przynależność powstaje z mocy prawa

• Wykonanie zadań publicznych odbywa się na zasadach względnej samodzielności pod kontrolą państwa

• Określenie zadań publicznych i kompetencji (także władczych), które społeczność ta wykonuje we własnym imieniu i interesie

• Samodzielność ta podlega ochronie sądowej

• Społeczność lokalna (wspólnota) jest wyposażona w osobowość prawną

• Wspólnota ma prawo kształtowania, w granicach ustaw, swojej organizacji wewnętrznej, wyłaniania w drodze wyborów organów przedstawicielskich oraz stanowienia prawa miejscowego.

Koncepcja, która została wyżej przedstawiona ma swoje urzeczywistnienie w Konstytucji, ustawach i Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego. W rozdziale I i VII Konstytucji zostały ustalone podstawowe cechy samorządu terytorialnego. Art. 15 ust. 1 stanowi, że ustrój terytorialny państwa zapewnia decentralizacje władzy publicznej, zaś art. 16 ust. 2 wskazuje, że samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu tej władzy i wykonuje istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własna odpowiedzialność, a więc samodzielnie. Jednocześnie Konstytucja akcentuje wspólnotowy i obligatoryjny charakter samorządu- „ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.”

Ustawodawca do istotnych cech samorządu zalicza również:

• Osobowość prawną jednostek samorządu

• Samodzielność w tym samodzielność finansową

• Poddaje działalność samorządu terytorialnego nadzorowi z punktu widzenia legalności

• Ochronę sądową tej samodzielności

• Wykonanie zadań za pośrednictwem organów stanowiących pochodzących z wyborów oraz organów wykonawczych

• Prawo do określania w granicach ustaw swojego ustroju wewnętrznego i do stanowienia aktów prawa miejscowego

Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, która posiada bezpośrednie umocowanie prawne w Konstytucji. Gminie przysługuje domniemanie kompetencji władz innych jednostek samorządu terytorialnego, które nie są wymienione z nazwy. Konstytucja określa tylko że, mogą to być jednostki regionalne albo lokalne i regionalne. Jednostki te są tworzone w drodze ustawy.

W myśl postanowień Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, którą Polska ratyfikowała w 1993 roku, Zasada samodzielności terytorialnej powinna być uznana w prawie wewnętrznym oraz w miarę możliwości w Konstytucji. Dlatego Konstytucja stanowi, że „samorząd oznacza prawo i zadania społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców.” Podstawowe kompetencje społeczności lokalnych powinny mieć gwarancje konstytucyjną lub ustawową. Wewnętrzna struktura organizacyjna powinna być ustalana przez te społeczności, a wszelka kontrola administracyjna może być dokonywana wyłącznie w sposób oraz w przypadkach określonych w Konstytucji i ustawach. Społecznością lokalnym przysługuje prawna ochrona swobodnego wykonywania uprawnień oraz poszanowania zasad samorządności.

Nasze ustawodawstwo w zasadzie spełnia standardy przewidziane Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego. Tworzy indywidualne gwarancje samorządności wspólnot lokalnych i regionalnych, gwarantuje ich podmiotowość.

Podkreślić należy iż upodmiotowienie wspólnot lokalnych opiera się na uznaniu przez prawo odrębności interesów społeczności lokalnej od interesów ogólno gospodarczych. Wskazuje się na kilka aspektów owej odrębności:

• Organizacyjny i personalny- własne organy i struktury, prawo do obsadzania stanowisk w instytucjach samorządowych

• Administracyjny- własne kompetencje do stanowienia przepisów administracyjnych do sprawowania władztwa administracyjnego w formach indywidualnych

• Ekonomiczne- zasady majątkowe, uprawnienia właścicielskie, własny budżet

• Polityczny- wolne wybory oparte na kryterium interesu lokalnego

2. Historia samorządu terytorialnego w Polsce

Historię samorządu terytorialnego w Polsce można podzielić na 6 okresów:

1. Do roku 1939

2. Lata 1944 - 1950

3. Lata 1950 - 1958

4. Lata 1958 - 1972

5. Lata 1972 - 1975 do 1983

6. Lata 1983 - 1990

Do roku 1939

Gmina w Polsce ma dosyć krótką historię w szczególności na terenach wiejskich. Jest to uwarunkowane tym, że na terenach wiejskich stosunki między sąsiedzkie wyznaczane były przez obszary majątków ziemskich, które nie należały do ludności wiejskiej. Majątki ziemskie na obszarach, srednio i gęsto zaludnionych obejmowały po kilka wsi. Na terenach słabo zaludnionych majątki te były znacznie większe od tych, które znajdowały się na obszarach o gęstym zaludnieniu, ale także one były podzielone na tzw. klucze, które obejmowały po kilka wsi.

W wieku XIX do 1918 r. podczas rozbiorów, cały czas funkcjonował ten podział. Jednakże w niektórych rejonach został on spetryfikowany przez obcą administrację która, wprowadziła małe gminy, jednowioskowe. Natomiast duże gminy jako narzucone i nieodpowiadające terytorialnie ludności wiejskiej nigdy niestały się płaszczyzną więzi samorządowych.

Okres międzywojenny był zbyt, krótki do tego aby stworzyć sprawna i skuteczną strukturę podziału terytorialnego kraju. Zresztą unifikacja systemów podziału administracyjnego kraju wprowadzonych przez zaborców trwała do 1928 roku.

Rozporządzenia i ustawy, które stworzyły podstawy organizacji administracji terenowej w Polsce przed II wojną światową, oparte na koncepcji administracji dualistycznej to:

1. Rozporządzenie Prezydenta RP z 19 stycznia 1928 roku o organizacji i zakresie działalności władz administracji, ogólnej (Dz. U. Nr 11, poz. 86 tekst jedn. 1936 Nr 555),

2. Ustawa z 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz. U, Nr 35, poz. 234)

3. Konstytucja z 23 kwietnia 1935 roku (Dz. U. Nr 30, poz. 227)

Dokumenty te ograniczyły zadania samorządu terytorialnego do zaspokajania potrzeb miejscowych wprowadziły nadzór rządu nad samorządem.

Pion administracji rządowej dzielił się na władze administracji zespolonej (ogólnej) i niezespolonej. W pionie administracji samorządowej obok samorządu terytorialnego występowały organy samorządu zawodowego i gospodarczego (izby). Podstawowy podział terytorialny państwa stanowił województwa, powiaty oraz gminy.

Wojewodowie w województwach (II instancja) a starostowie w powiatach (I instancja) byli monokratycznymi organami administracji ogólnej. W gminach stanowiących podstawową jednostkę samorządu terytorialnego, wójt był jej organem wykonawczym, ale obok zadań organu samorządowego wykonywał zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. W gminach jednostkami pomocniczymi podziału terytorialnego były gromady. W gromadach działali sołtysi, którzy byli wybierani przez zebrania gromadzkie (a w większych gromadach przez radę gromadzką) na 3 lata a następnie zatwierdzani przez starostę. Sołtysi wykonywali zadania z zakresu działalności samorządowej gromady, ale wykonywali także zadania zlecone i w tych sprawach podlegali wójtowi, a pośredni także staroście. Burmistrzowie i prezydenci miast realizowali zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Wojewodowie starostowie podlegali osobowo Ministrowi Spraw Wewnętrznych a służbowo ministrowi w zakresie spraw resortowych. Nadzorowali i koordynowali całość administracji państwowej w terenie, a także byli reprezentantami rządu i szefami administracji zespolonej. Kierownicy administracji niezespolonej ( organy administracji oświatowej, skarbowej, górniczej, wojskowej leśnej) mieli obowiązek konsultowania z wojewodą lub starostą swoich wewnętrznych poczynań.

Samorząd terytorialny działał na szczeblu powiatowym i gminnym oraz w gromadach. Województwami były Śląsk, Pomorze i województwo poznańskie. Wszystkie jednostki podziału terytorialnego kraju miały osobowość praną. Organami stanowiącymi były: rada gminy, rada miejska, rada powiatowa, a organami wykonawczymi w gminie zarządy (gminem, miejskie i magistraty) a w powiecie wydziały. Przewodniczącym zarządu był wójt, burmistrz lub prezydent. Przewodniczącym z urzędu rady powiatowej i wydziału powiatowego był starosta. Nadzór krajowy nad działalnością organów samorządowych sprawował bezpośrednio organy wyższego stopnia. Wojewodowie, burmistrzowie i prezydenci byli przełożonymi gmin i kierownikami administracji samorządowej, wybierała ich rada a zatwierdzały organy administracji rządowej z reguły: zawodowi przez wojewodę, a niezawodowi przez starostę.

Lata 1944 - 1950

Statut tymczasowy Rad Narodowych (nie publikowany) wydany przez KRN 1 stycznia 1944r. (jeszcze w czasie wojny) był pierwszym aktem prawnym ustalającym organizację i zadania rad. Uchwała ta nadała radom 3 podstawowe cechy:

1. charakter tymczasowych podziemnych organów władzy narodu

2. tymczasowej politycznej reprezentacji narodu

3. uznała rady za organizatorów i kierowników walki o wyzwolenie Polski spod okupacji niemieckiej

Ten potrójny charakter rad był wyjątkowy ze względu na to, że nie istniał jeszcze aparat wykonawczy. Przyjęta sprzed wojny i oparta na Konstytucji marcowej z 1921r. trójstopniowa struktura rad w terenie obejmowała: gminne rady narodowe, miejskie rady narodowe na prawach gminnych bądź powiatowych rad i wojewódzkie rady narodowe, a w nich rady narodowe m. ST. Warszawy i Łodzi,

Organy wykonawcze w postaci urzędów wojewódzkich z wojewodami(II instancja) oraz starostwa powiatowe ze starostami (I instancja) jako ich kierownikami ustala dekret PKWN z 21 sierpnia 1944 roku o trybie powoływania władz administracji ogólnej w I i II instancji (Dz. U. Nr 2 poz. 8).

Ustawa z 11 września 1944r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz. U. Nr 5, poz. 22) nazywa rady narodowe, które tworzone były aż do 1954r. nie w drodze wyborów, ale w drodze delegowania, tymczasowymi organami ustawodawczymi i samorządowymi. Ustawa ta nadała organom szereg kompetencji z zakresu:

• planowania działalności publicznej

• kontroli działalności organów wykonawczych ( państwowych i samorządowych)

• powoływania samorządowych organów wykonawczych.

Ustawa z 11 września 1944 roku po szeregu nowelizacji wprowadzanych w kolejnych latach, ustala ostateczny do 1950 roku, kształt organizacyjny i funkcjonowania rad narodowych, Nadała im status organów kompetentnych do:

• planowania działalności publicznej

• kontroli nad rządowymi i samorządowymi a także społecznymi organami wykonawczymi.

W systemie administracji terytorialnej w omawianym okresie rady narodowe jako organy samorządu terytorialnego miały własne organy wykonawcze którymi były:

1. na szczeblu rad narodowych - zarząd gminy

2. na szczeblu miejskich rad narodowych - zarządy miejskie

3. na szczeblu powiatowych rad narodowych - wydziały powiatowe

4. na szczeblu rad narodowych - wydziały wojewódzkie.

Obok administracji samorządowej na szczeblu wojewódzkim i powiatowym byli powołani, przez naczelne organy administracji państwowej, wojewodowie i starostowie jako organy administracji rządowej (ogólnej, zespolonej) mający do pomocy w wykonywaniu swych zadań urzędy wojewódzkie i starostwa. Wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast jednoosobowo pełnili funkcję administracji niższego stopnia. Wojewodowie i starostowie byli związani z organami samorządowymi przez to, że pełnili funkcję przewodniczących wydziałów wojewódzkich i powiatowych.. Dualistyczny system administracji terenowej tworzyły piony administracji rządowej i samorządowej.

Poza tymi dwoma pionami istniały w terenie organy administracji rządowej niezespolonej charakteryzujące się specyfikacją zadań i kompetencji (np. organy administracji szkolnej, wojskowej). Zadania wszystkich pionów regulowały w znacznej mierze akty prawne z okresu międzywojennego.

Lata 1950 - 1956

W zasadzie od 1950 roku historia rad narodowych nie jest już historią samorządu terytorialnego, ale historią administracji państwowej, i równie dobrze mogłaby być przedstawiona przy okazji opisu rozwoju administracji rządowej.

Ustawa wydana 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14 poz. 130) zrywa z dotychczasową koncepcją ustrojową organów terenowych opartych na wzorach przedwojennych. Ustawa ta wprowadziła gruntowne zmiany w organizacji i funkcjonowaniu rad narodowych . Związek Radziecki posłużył jako wzór nowej ustawy dając rozwiązania, które ujednoliciły system władzy i administracji w terenie. W sferze funkcjonowania państwa w terenie ustawa ta stanowiła aż do roku 1956, jedną z podstaw patologicznego funkcjonowania państwa.

W płaszczyźnie struktury nowa ustaw zniosła:

1. związki samorządu terytorialnego oraz organy samorządu terytorialnego tj. wydziały wojewódzkie, powiatowe oraz zarządy miejskie i zarządy gminne,

2. stanowisko wojewody, starosty prezydenta, burmistrza i wójta oraz urzędy wojewódzkie i starostwa ,

3. terenowe organy administracji niezespolonej podległe niektórym ministrem.

W 1950 roku zniesiono związki samorządu terytorialnego co oznaczało, że nowa rada narodowa przestała być organem samorządu terytorialnego. Ustaw nadała radzie organ wykonawczy i zarządzający o nazwie prezydium. Wszystkie funkcje wykonawcze władzy państwowej w ramach obowiązujących przepisów (domniemane kompetencje) sprawowało prezydium, które działało na podległym sobie terenie. W praktyce prezydium przejęło także funkcję rady. W całym tym okresie, aż do 1950 roku, w którym nastąpiły gwałtowne przemiany polityczne, praktyka odbiegała od podstawowych założeń ustawy gruntując wyolbrzymioną centralizację opartą na decyzjach politycznych.

Poprzez ustawę z 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi powołaniu gromadzkich rad narodowych(Dz. U. Nr 43, poz. 191) stworzono nowy podzial administracyjny kraju na stopniu najniższym. Utworzonowiele więcej gromadzkich rad narodowych w miejsce dotychczasowych gminnych rad narodowych. Uchwalono także ustawę z tego samego dnia o osiedlach i radach narodowych osiedli(Dz. U. Nr 43, poz. 192), która stworzyła możliwość wyłączenia z obszaru gromady osiedla. Ustawa ta stworzyła podstawy prawne do funkcjonowania rad narodowych osiedli.

Lata 1958 - 1972

Nowa ustawa z dnia 25 stycznia 1958 roku o radach narodowych (Dz. U. Nr 5, poz., 16) po przemianach politycznych z października 1956 roku zmierzała do:

1. ustawowego utrwalenia i poszerzenia kompetencji rad

2. prawidłowego ustalenia kompetencji organów rad w stosunkach wzajemnych i zewnętrznych

3. umocowania samodzielności

4. sprecyzowania uprawnień samorządowych, niezbędnej do realizowania jednolitej polityki państwa.

Regulacje ustawy styczniowej nie modyfikowały istoty rad narodowych, choć przywracając nieistniejące dotychczas faktycznie rolę rady musiały poszerzyć jej kompetencje.

W obrębie istniejących struktur organizacyjnych układ i pozycja organów administracji nabierały całkiem nowego wyrazu prawnego. Nie utworzono całkiem nowych jednostek zmieniono jedynie ich status. Tak więc:

• ustawa nadaje samodzielność prawną poszczególnym wydziałom, a w zasadzie kierownikom wydziałów w związku z brakiem kolegialności w ich decyzjach, zorganizowanych dotychczas w urzędach, kwalifikując je jako organy administracji państwowej.

• Ustawa stabilizuje pozycję prawną kolegialnego prezydium jako organu wykonawczego.

Do wznowienia pozycji rady, radnego oraz komisji w dużym stopniu przyczyniła się ustawa z 25 lipca 1963 roku o zmianie ustawy o radiach narodowych (Dz. U. Nr 38, poz. 164).

Lata 1972 - 1975 do 1983

Całości reorganizacji w latach 1972 -75 oparta jest na jest na jednej myśli strategicznej o znaczącym nasileniu elementów scentralizowania, realizowanej w trzech etapach. Stworzono nowe zasady organizacji i funkcjonowania organów władzy i administracji na stopniu najniższym, uchwalając ustawę z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych (Dz. U. Nr 49, poz. 312). Ustawa ta była nowelizacją zsadniczych rozwiązań ustawy z 1958 roku radach narodowych.

Główne przemiany dokonane wspomnianą ustawą wyrażały się w szczególności:

1. powołaniu gminy jako nowej, zasadniczo prężnej gospodarczo i społecznie jednostki podziału administracyjnego na stopniu najniższym w miejsce dotychczasowej gromady i osiedla,

2. nadania gminnej radzie narodowej obok terenowego organu władzy statusu podstawowego organu samorządu społecznego na obszarze gminy; w ślad za tym nieposzły jednak jakiekolwiek regulacje prawne rozwijające ideę samorządowych rad narodowych,

3. powołaniu w miejsce zniesionego prezydium, monokratycznego organu administracji państwowej w gminie to jest naczelnika gminy. Naczelnik miał zwiększone kosztem organów wyższego stopnia kompetencje i poszerzone uprawnienia z zakresu koordynacji

4. do pomocy w sprawowaniu stanowiska naczelnika został mu nadany urząd gminy

5. powołaniu nowego organu wewnętrznego rady o nazwie prezydium, składającego się z przewodniczącego rady, jego zastępcy oraz przewodniczących stałych komisji.

Ostateczna struktura rad organizacyjnych, rad narodowych i terenowych organów administracji została ustalona w 1975 roku. W koncepcji dwustopniowego podziału administracyjnego sejm uchwalił ustawę z 28 maja 1975r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz. U. Nr 16, poz, 91). Kompetencje organów stopnia powiatowego przeszły bądź na organy administracji państwowej stopnia podstawowego - w większości, bądź na organy stopnia wojewódzkiego -mniejszym stopniu Było to spowodowane skasowaniem władzy powiatowej.

Przyczyną jak i skutkiem głębokiego osłabienia roli rad narodowych były reformy z lat 1972 - 75, których efektem było scentralizowanie administracji.

Ostatecznie organy terenowe obejmowały:

1. Na stopniu wojewódzkim: wojewodę i prezydentów miast na stopniu wojewódzkim,

2. Na stopniu podstawowym: naczelników gmin, naczelników miast i gmin, naczelników miast, prezydentów miast, naczelników dzielnic.

Wojewoda miał trojaką pozycję:

1. Organu, wykonawczego i zarządzającego wojewódzkiej rady narodowej. W tym zakresie wojewoda realizuje zadania wynikające z uchwał rady w zakresie spraw gospodarczych, społecznych, kulturalnych oraz zadania terenowego organu administracji państwowej, wiążąc potrzeby terenu z zadaniami ogólnopaństwowymi

2. Terenowego organu administracji państwowej,

3. Przedstawiciela rządu.

W pozycji organów stopnia podstawowego da się wyodrębnić jedynie funkcje terenowych organów administracji państwowej i organów zarządzająco - wykonawczych rady narodowej.

Lata 1983 - 1990

Ustawa z dnia 20 lipca 1983 roku o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego przyniosła takie rozwiązania, jakie wynikają z jej nazwy. Idei samorządu terytorialnego nie da się bowiem zrealizować w systemie rad narodowych. Ustawa w nieznacznej w zasadzie strukturze czyni z kierowników wydziałów w urzędach wojewódzkich, w jednostkach stopnia podstawowego - gminach, organy administracji państwowej o właściwości szczególnej, natomiast wojewodą - prezydentom miast wojewódzkich i naczelnikom -w jednostkach stopnia podstawowego nadaje status organów administracji o właściwości ogólnej o znacznym ograniczeniu kompetencji na rzecz organów o właściwości szczególnej. Ustawa przede wszystkim wprowadza domniemanie właściwości organów stopnia podstawowego w 4 zakresach:

1. finansów,

2. poszerza rolę samorządu mieszkańców,

3. daje podstawy przyjmowania przez rady przedsiębiorstw dotychczas scentralizowanych (od nowelizacji ustawy w 1999r.),

4. nadaje uprawnienia co do dysponowania majątkiem komunalnym.

W 1990 roku podstawowe przemiany społeczne połączone ze zmianą ustroju państwa dały podstawę ustawie z dnia 8 marca o samorządzie terytorialnym Dz. U. Nr 16, poz. 95). Zaczyna się nowa historia nowej organizacji samorządu terytorialnego, na początku na poziomie gminy.

3. Model samorządu terytorialnego w Polsce

Samorząd terytorialny nie jest jednoznacznie rozumiany w ustawodawstwie i doktrynach prawnych. Może on przyjmować różne modele w zależności od przyjętych kryteriów w jego charakteryzowaniu. Przyjęty obecnie w ustawodawstwie model samorządu terytorialnego charakteryzuje się następującymi cechami:

1. Jest to model trójstopniowy. W jego skład wchodzi: gmina powiat i województwo Powiat i województwo jako jednostki samorządowe zostały uregulowane prawnie dopiero w 1998 roku. W zgłaszanych propozycjach podkreślono, że administracja terenowa w Polsce nie da się zamknąć w strukturze dwustopniowej. Ustalono, że konieczne będzie wprowadzenie pośredniego stopnia pomiędzy gminą a województwem w postaci powiatu. Zakres zadań powiatu, w przeciwieństwie do zakresu zadań gminy, należy określić przez taksatywne ich wyliczenie. W rezultacie czego ustrój powiatu jest wzorowany na gminie. Rada powiatu jest organem uchwałodawczym i kontrolnym w powiecie. Wyborów do tej rady dokonują mieszkańcy w wyborach powszechnych. Organem wykonawczym jest wybierany przez radę zarząd i starosta. Zadania administracji rządowej na terenie powiatu wykonuje starosta jako szef powiatowej administracji. Utworzenie samorządu powiatowego związane jest jednak wielorako z mającym szersze znaczenie problemem nowego podziału terytorialnego państwa.

2. Przyjęty przez Polskę model samorządu terytorialnego jest modelem dualistycznym. Zadania własne określone są klauzulą generalną a do zakresu zadań działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów Zadania z zakresu administracji rządowej mogą być nakładane na gminę w drodze ustawy. Zadania te mogą też wynikać z porozumienia z organami administracji rządowej.

3. Model ingerencji państwa w zakresie zadań własnych jednostek samorządu oparty jest na nadzorze weryfikacyjnym, sprawowanym przez organy administracji rządowej według kryterium zgodności z prawem. Podstawowym środkiem nadzoru jest możliwość stwierdzenia nieważność podjętych uchwał przez rad lub sejmik, a co za tym idzie rozwiązanie takiej rady lub sejmiku W sprawach zleconych oprócz kryterium zgodności z prawem, państwo sprawuje nadzór także na podstawie takich kryteriów jak celowość, rzetelność, gospodarność. Zakres i formy tej kontroli są takie same jak przy nadzorze w przypadku administracji rządowej.

W podsumowaniu możemy stwierdzić, że samorząd terytorialny w Polsce stanowi fragment ustroju państwowego. Jego istota polega na wykonywaniu władzy państwowej przy wykorzystaniu władztwa administracyjnego w zakresie kształtowania życia publicznego w jednostce samorządowej, w ramach obowiązującego prawa przez odrębne od państwa podmioty o strukturze wspólnotowej regulowanej ustawami.

II. Gmina

1. Pojęcie i istota gminy.

Gmina jest to wspólnota samorządowa tworzona z mocy prawa. Posiada ona osobowość prawną i wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Gmina jest, zatem prawnie zorganizowanym terytorialnym związkiem osób. Rozwiązanie gminy jest równoznaczne z jednoczesnym zadysponowaniem jej terytorium oraz przekształceniem zwierzchnictwa osobowego na rzecz innej gminy lub innych gmin. Inaczej mówiąc, pozbawienie gminy jej obszaru ma zasadnicze znaczenie, gdyż gmina nie może bez tego elementu istnieć. Przekształcenia w składzie osobowym gminy modyfikują, jej bazę podmiotową, ale nie mają wpływu na dalszy byt prawny gminy. Z tego punktu widzenia nie jest też istotny sposób nabycia lub utraty członkostwa gminy, np. dobrowolny lub przymusowy, przez zmianę miejsca zamieszkania lub na skutek reformy terytorialnej.

Raz utworzona gmina usamodzielnia się pod tym względem wobec swych członków. Mieszkańcy ci nie mogą podjąć prawnie skutecznej uchwały o rozwiązaniu wspólnoty. Gmina nie posiada, zatem prawa samo rozwiązania się. Uregulowania w art. 4 ustawy o samorządzie gminnym stwierdzają, że gmina nie posiada uprawnień także w zakresie łączenia gmin, ustalania ich granic i nazw, tworzenia nowych gmin. Zgodnie z tym artykułem kompetencje w tym zakresie należą do Rady Ministrów i uzależnione są jedynie od przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami gminy. Zatem wola mieszkańców z prawnego punktu widzenia nie ma decydującego charakteru w sprawie zmian organizacyjnych. Inaczej ujmując stwierdza się, że samodzielne decyzje wszystkich podmiotów samorządu nie sięgają jego podstaw, a decyzje dotyczące tych podstaw zapadają w zasadzie poza samorządem. Jest to element potwierdzający możliwość zaliczenia samorządu terytorialnego w obszar władzy wykonawczej państwa w zgodzie z konstytucyjnym zamysłem.

W Polsce wspólnotowy charakter gminy nie oznacza,że jest ona jako podmiot prawa tożsama z jej substratem osobowym. Członek wspólnoty jest, bowiem czymś innym od samej wspólnoty, w ramach i wobec, której ma określone uprawnienia i obowiązki. Głosowanie wyborcze referendum i udział w zebraniu wiejskim to formy bezpośredniego udziału mieszkańców w rozstrzyganiu o sprawach gminy. Formy te podane są regulacją ustawowym. Oznacza to iż pomimo wspólnoty pomimo samorządności gminy jej mieszkaniec nie ma bezpośredniego wpływu na żadną decyzję organów samorządowych. Można, zatem podać wątpliwości, iż w gminie „państwowość” przejawia mocniej niż samorządność.. I po drugie prawo słabo uwzględnia samodzielność niższych, niż wspólnota gminna grup społecznych w sferze możliwości prawnego kształtowania stosunków społecznych.

Obecnie w Polsce jest 2489 gmin.

Ustawa o samorządzie gminnym przyjmuje w zasadzie jednolity model gminy, jako terytorialnego związku samorządowego Ustawowe rozróżnienie gmin „wiejskich” i „miejskich” ma charakter ograniczony do:

• nazewnictwa organów jednoosobowych; w gminie wiejskiej działa wójt a w gminie miejskiej działa burmistrz lub prezydent,

• terytorialnego podziału wewnętrznego gminy oraz organów jednostek wewnętrznych, w gminie wiejskiej są sołectwa z zebraniami wiejskimi a w gminie miejskiej są dzielnice (osiedla) z radami dzielnicowymi (osiedlowymi) oraz samorządowymi,

• trybu nadawania gminie (a w zasadzie jednostce osadniczej) charakteru miasta w drodze rozporządzenia Rady Ministrów po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami,

• sytuacji organizacyjnej gmin powyżej 300000 mieszkańców, gdzie projekty ich statutów podlegają uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji,

• szczególnej sytuacji miasta stołecznego Warszawy, którego ustrój uregulowany jest w drodze ustawy.

Ustawa samorządowa dopuszcza także wynikające z ustaw odrębności ustroju gmin, wykonujących zadania o szczególnym charakterze. Odnosi się to w szczególności do gmin uzdrowiskowych oraz górniczych.

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Jeżeli ustawy nie stanowią inaczej rozstrzyganie w sprawach o właściwość należy do gminy. Domniemanie to stanowi podstawową regułę, na której opiera się podział zadań w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym, ma ona również stanowić dyrektywę interpretacyjną w przypadku sporów kompetencyjnych w tym przedmiocie.

Ustawodawca wyodrębnia zadania własne i zadania zlecone gminy.

Generalnie do zadań własnych gminy należy zaspokojenie zbiorowych potrzeb gminnej wspólnoty samorządowej. Ustawa obszernie wymienia wszystkie sprawy należące do zadań gminy. Zadania te można podzielić na cztery grupy:

1. zadania z zakresu infrastruktury technicznej ( min. gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, lokalnego transportu zbiorowego, utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej),

2. zadania z zakresu infrastruktury społecznej ( min. Oświaty, kultury fizycznej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej)

3. zadania z zakresu porządku i bezpieczeństwa publicznego (min. Ochrony przeciwpożarowej)

4. zadania z zakresu ładu przestrzennego i ekologicznego ( planowania przestrzennego, gospodarki terenowej, ochrony środowiska)

Wśród zadań własnych gminy ustawa samorządowa wyodrębnia kategorię zadań własnych obowiązkowych. Charakter ten nadają zadaniom własnym gminy ustawy. Gmina nie może uchylić się od ich wykonania, jeżeli tak stanowi ustawa. Zaspokojenie potrzeb publicznych nie może, bowiem zależeć od swobodnej oceny aktualnego składu osobowego organów gminy. Przez wprowadzenie zadań obowiązkowych ustawodawca zabezpiecza ich realizację oraz zapewnia mieszkańcom gminy określony poziom zaspokojenia potrzeb publicznych. Jest to także gwarancja prawna równości ludzi wobec prawa, niezależnie od miejsca zamieszkania. Jest to oczywiście pewna tendencja, gdyż w praktyce występują jeszcze duże różnice np. pomiędzy gminami biednymi i bogatymi czy między gminami miejskimi i wiejskimi.

Obok zadań własnych gmina realizuje także zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Ustawy mogą nakładać na gminę zadania z zakresu administracji rządowej, ale gminy mogą wykonywać te zadania także dobrowolnie na podstawie porozumień zawartych z organami administracji rządowej. Na realizacje tych zadań gmina otrzymuje środki finansowe w wysokości koniecznej do wykonania powierzonych zdań. Szczegółowe zasady i terminy przekazywania tych środków określają ustawy - nakładające obowiązek wykonywania zadań zleconych - lub zawarte porozumienie.

Wykonywanie przez gminę zadań zleconych sprawia, że ma ona dwoisty charakter - wspólnoty samorządowej oraz jednostki wykonawczej, administracji rządowej. Jest to typowy element zakresu działania samorządu terytorialnego. Ze względów racjonalności administrowania nie tworzy się, bowiem, na stopniu podstawowym administracji publicznej, odrębnych organów administracji rządowej. W konsekwencji, czego powierza się wykonywanie zadań rządowych lokalnym jednostkom samorządowym, bliskiej geograficznie i politycznie mieszkańcom gminy.

Całość zadań administracji publicznej, z różnych tytułów przysługujących gminie, realizowana jest w znacznej części przez wykonywanie decyzji administracyjnych. Na administrację rządową i samorządową dokonują podziału ustawy kompetencyjne, jako akty prawne rozdzielające wszystkie kompetencje sformułowane w obowiązującym prawie. Nie formułują one jednak kryterium tego podziału. W obliczu często zmieniających się przepisów prawa, kryteria takie mają bardzo często charakter przejściowy. Ich wyróżnienie i trwałość jest trudna do zdefiniowania. Pomimo tego podstawowe z nich można sformułować. Dlatego katalog spraw powszechnych i rozstrzyganych przez organy administracji samorządowej w drodze decyzji administracyjnej powinien wyglądać następująco:

• sprawa nie może przekraczać zakresu gminnego,

• lokalność sprawy jest trudna do zdefiniowania, głównie z powodu przecięcia płaszczyzną policji administracyjnej, tak więc sprawa lokalna ale objęta ramami polityki administracyjnej, nie wchodziłaby w zakres spraw gminnych, chyba że pewne zadania całościowe policyjne zostaną oddane gminie np. ochrona czystości i porządku, czy też inne poważniejsze zadania,

• gmina może rozstrzygać w tych sprawach indywidualnych, w których może zachować regułę obiektywnego zachowania się,

• gmina nie może rozstrzygać o sprawach, w których ważniejsze od samego załatwienia jest realizowanie polityki państwa przez organy zdecentralizowane w systemie hierarchicznego podporządkowania,

• gmina nie może orzekać w sprawach, w których ze względu na dobro publiczne mogłoby dojść różnych rozstrzygnięć w sytuacjach powtarzalnych, wymagających jednolitych rozstrzygnięć.

2. Organy gminy

Organami gminy są:

1. rada gminy

2. wójt (burmistrz, prezydent miasta)

Na podstawie art. 11b ust 1 działalność organów w gminie jest jawna a ograniczenia dotyczące tej jawności mogą wynikać jedynie z ustaw. „Jawność działania organów obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady gminy.”

Według ustawy rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie. Kadencja rady gminy trwa cztery lata, rozpoczyna się w dniu wyborów a kończy po upływie czterech lat. Kadencja ta może zostać skrócona z następujących przyczyn;

1. w drodze odwołania przez mieszkańców w drodze referendum,

2. w razie rozwiązania rady uchwałą Sejmu w przypadkach powtarzającego się naruszenia przez radę Konstytucji lub ustaw;

3. w razie rozwiązania rady z mocy prawa w wyniku zmian w podziale terytorialnym kraju.

W razie zaistnienia jednej z powyższych przyczyn przeprowadza się wybory przedterminowe. Według art. 196ust 3 ustawy o ordynacji samorządowej wyborów takich nie przeprowadza się, jeżeli przypadałyby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji. Nie ma bowiem sensu wybierania organu przedstawicielskiego na okres kilu miesięcy ponieważ jego kadencja upłynie, zanim zacznie on w pełni realizować swoje funkcje. Kadencja radnych i rad wybranych w wyborach przedterminowych upływa z dniem zakończenia kadencji wszystkich radnych wybranych w normalnym trybie na czteroletnią kadencję. Wraz z upływem kadencji rady wygasają mandaty radnych oraz uprawnienia do działalności komisji powołanych przez tą radę.

Liczba radnych jest uzależniona od liczby mieszkańców w gminie. Rada gminy może liczyć od 15 radnych w gminach do 20 tys. mieszkańców do 45 radnych w największych gminach miejskich. Mandat radnego wszystkich szczebli samorządu jast mandatem wolnym. W związku z wykonywaniem mandatu radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Nie przewidziano instytucji odwołania radnego przez wyborców lub pozbawienia go mandatu decyzją samej rady. Radny jest w swej działalności niezależny od jakichkolwiek podmiotów. Wygaśnięcie mandatu radnego następuje wskutek zaistnienia jednej z sześciu przyczyn przewidzianych w ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich a mianowicie:

1. odmowy złożenia ślubowania;

2. pisemnego zrzeczenia się mandatu;

3. naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności;

4. utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów;

5. prawomocnego wyroku sądu orzeczonego za przestępstwo popełnione umyślnie;

6. śmierci.

Najpóźniej w ciągu trzech miesięcy od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu właściwa komisja stwierdza w drodze uchwały wygaśnięcie mandatu radnego. W razie gdy uchwała o wygaśnięciu mandatu radnego ma być podjęta, z przyczyny odmowy złożenia ślubowania albo utraty lub braku prawa wybieralności, należy umożliwić radnemu złożenie wyjaśnień.

Radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej gminy. Radny utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmuje zgłoszone przez mieszkańców postulaty i przedstawia je organom gminy do rozpatrzenia, nie jest jednak związany instrukcjami wyborców. Aby radny mógł pełnić swój mandat rzetelnie i zaufaniem społecznym ustawa w art. 24a ust 1 wprowadziła zakaz nawiązywania stosunku pracy z radnym w urzędzie gminy, w którym radny uzyskał mandat, i w art. 24d zakaz wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej w urzędzie gminy, w którym uzyskał on mandat. Ponadto ustawodawca zastrzegł, że „Radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowiz mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu. Radni nie mogą także powoływać się na swój mandat w związku z podjętymi dodatkowymi zajęciami bądź działalnością gospodarczą prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami.”

Radny obowiązany jest do złożenia oświadczenia o swoim majątku. Oświadczenie to dotyczy jego odrębnego majątku oraz majątku objętego małżeńską wspólnotą majątkową. Podanie nieprawdziwych danych bądź zatajenie ważnych informacji pociąga za sobą odpowiedzialność karną w stosunku do radnego.

Według ustawy, rada może stanowić we wszystkich sprawach, które nie zostały powierzone przez ustawę innym przedmiotem lub nie zostały zastrzeżone przez ustawę do rozstrzygnięcia w drodze referendum.W drodze referendum rozstrzygane są sprawy samoopodatkowania się mieszkańców oraz odwołania rady gminy przed upływem kadencji. W art. 18 ust 2 ustawodawca zawarł szeroki zamknięty katalog spraw należących do wyłącznej właściwości rady. Katalog ten obejmuje pięć głównych kategorii:

1. stanowienie o organizacji i kierunkach działania gminy;

2. dokonywanie obsady osobowej organów;

3. podejmowania uchwał w sprawie podatków i opłat

4. decydowanie o współdziałaniu z innymi gminami;

5. podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy;

rada gminy wybiera ze swojego grona przewodniczącego i jednego do trzech wiceprzewodniczących. Wyboru dokonuje bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego następuje na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu rady gminy, w trybie przewidzianym dla wyborów tych podmiotów. Przewodniczący rady nie jest organem gminy, dotyczy to także jego zastępców. Pełni on funkcję organizacyjna organu kolegialnego, jakim jest rada gminy. Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał Na wniosek zarządu lub co najmniej ¼ ustawowego składu rady gminy przewodniczący jest obowiązany zwołać sesję w ciągu 7 dni od złożenia wniosku.

W wyniku nowelizacji ustawy o samorządzie gminy w 2002r. w miejsce zarządu gminy utworzony został jednoosobowy organ wykonawczy gminy w postaci wójta lub burmistrza (prezydenta). Reguły stosowania poszczególnych nazw są następujące:

• wójt jest organem w gminie wiejskiej;

• burmistrz jest organem w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy;

• prezydent jest organem w miastach liczących powyżej 100 tys. Mieszkańców oraz w mieście, które liczą wprawdzie poniżej 100 tys. mieszkańców, ale w którym przed 27 maja 1990 roku prezydent był organem wykonawczo - zarządzającym

Zgodnie z ustawa z 20 czerwca 2002 roku o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta (Dz. U. nr 113, poz. 984 z późń. Zm.), wójt wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Prawo wybierania wojta w danej gminie, czynne prawo wyborcze, ma każdy, kto posiada prawo wybierania do rady tej gminy. Objęcie obowiązków przez wójta następuje z chwilą złożenia wobec rady gminy ślubowania.

Ustawa o samorządzie gminnym nadaje burmistrzowi wiele różnych uprawnień. Do najważniejszych można zaliczyć:

1. kierowanie bieżącymi sprawami gminy;

2. przygotowywanie projektów uchwał rady gminy;

3. reprezentowanie gminy na zewnątrz;

4. zwierzchnictwo służbowe w stosunku do pracowników urzędu gminy;

5. gospodarowaniem mieniem gminy;

6. wykonywanie budżetu

7. wydawanie decyzji z zakresu administracji publicznej w indywidualnych sprawach.

Ważnym uprawnieniem burmistrza jest wydawanie decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Wójt (burmistrz) jest ustawowo uprawniony do wykonania decyzji administracyjnych w rozumieniu art.. 104 i następnie kodeksu postępowania administracyjnego. Działa on jako organ w rozumieniu art.. 1 ust 1 k.p.a. Materialne prawo administracyjne określa na podstawie właściwych przepisów zakres spraw rozwiązywanych w drodze decyzji administracyjnej. Zakres administracji publicznej obejmuje wszystkie sprawy indywidualne, które są realizowane przez gminę zarówno w charakterze zadań własnych, jak i zleconych.

Do wydawania decyzji wójt może upoważnić swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy, którzy czynią to w interesie wójta (burmistrza). O zakresie upoważnienia decyduje wójt. Upoważnienie może być konkretne - w sprawie wydania pojedynczej decyzji, jak i też upoważnienie na czas nieokreślony w sprawach określonego typu. Decyzje wydane z upoważnienia burmistrza są w świetle prawa jego decyzjami i on ponosi za nie odpowiedzialność. Odpowiedzialność wydającego decyzje z upoważnienia jest odpowiedzialnością służbową.

Do załatwienia indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej rada gminy może upoważnić również organ wykonawczy jednostki pomocniczej oraz organy jednostek organizacyjnych. Od decyzji wydanej przez wójta lub organ upoważniony przez radę gminy przysługuje odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Do takich przepisów szczególnych należy np. art. 23 ust 1 i 4 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, (Dz. U. nr 62, poz. 558 z późń. Zm.), zgodnie z którym niezbędne ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w okresie stanu klęski żywiołowej wprowadza w zakresie kompetencji wskazanej w tej ustawie wójt w drodze zarządzenia albo decyzji, a organem wyższego stopnia, w sprawach decyzji jest wojewoda, który może uchylić w całości lub w części zarządzenie lub decyzje wójta; art. 8 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (tekst jedn. Dz. U. z 2002r. nr 21, poz. 205 z późń. Zm.) stanowi że o konieczności sprawowania przez żołnierza bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny orzeka wójt lub burmistrz (prezydent miasta).Od tej decyzji przysługuje żołnierzowi oraz właściwemu organowi odwołanie do wojewody w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Decyzja ta może być zmieniona przez wojewode również z urzędu; art. 50 ustawy z 10 kwietnia 1974 roku o ewidencji i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. nr 87, poz. 960 z późń. Zm.), zgodnie z którym wojewoda jest organem odwoławczym od orzeczeń administracyjnych wydanych przez organy gminy na podstawie ustawy. Rada gminy nie jest uprawniona do stanowienia w drodze przepisów gminnych bądź wytycznych warunków ograniczających samodzielność wykonywania przez wojta gminy ustawowo przyznanej mu kompetencji do wydania decyzji administracyjnych.

Na podstawie art. 26a wójt w drodze zarządzenia powołuje oraz odwołuje swego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. Liczba zastępców gminy zależna jest od jej wielkości. Nie może być ona większa niż:

1. jeden w gminach do 20 tys.;

2. dwóch w gminach do 100 tys. mieszkańców;

3. trzech w gminach do 200 tys. mieszkańców;

4. czterech w gminach powyżej 200 tys. mieszkańcowi.

Wójt jest pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie wyboru. Czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę, którym jest urząd gminy wykonuje rada gminy lub w zakresie ustalonym przez radę gminy - jej przewodniczący.

Kadencja wójta trwa cztery lat. Po upływie kadencji wójta pełni ona funkcję do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta. Po upływie kadencji wójt jego zastępca pełni swoje obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę wójta. W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji, przeprowadza się wybory przedterminowe na zasadach określonych w ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz w ustawie. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów, powiatów sejmików wojewódzkich. Wyborów nie przeprowadza się jeżeli data wyborów przedterminowych miałaby przypaść w okresie do 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji wójta. Wygaśnięcie mandatu wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy lub zastępców. W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem jego kadencji jego funkcję sprawuje, do czasu objęcia stanowiska przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

Wygaśniecie mandatu wójta przed upływem kadencji nastąpić może wskutek odwołania wójta w drodze referendum. Mandat wójta wygasa także skutek:

1. odmowy złożenia ślubowania przed objęciem obowiązków;

2. utraty prawa wybieralności lub braku takiego prawa w dniu wyborów ;

3. naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z prowadzeniem działalności gospodarczej;

4. śmierci, orzeczenia niezdolności wójta do pracy w trybie określonym ustawą o emeryturach i rętach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

5. odwołania przez Prezesa Rady Ministrów w trybie art. 96 ust 2 ustawy , czyli w przypadku powtarzającego się naruszenia przez wójta Konstytucji lub ustaw.

3. Jednostki Pomocnicze

Sołectwa, dzielnice (osiedla) i położone na ternie gminy miasto to jednostki pomocnicze, które mogą być tworzone na terenie gminy. Organizacje i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami.

Statut gminy może przewidywać powołanie jednostki niższego rzędu w ramach jednostki pomocniczej. Ustawa nie określa jednak nazwy takiej jednostki pomocniczej, pozostawiając to do ustalenia w statucie gminy i danej jednostce niższego rzędu. Statut jednostki pomocniczej określa w szczególności:

1. zasady i tryb wyborów jednostki pomocniczej,

2. organizację i zadania organów jednostki pomocniczej zakres zadan przekazywanych jednostce przez gminę oraz sposób ich realizacji,

3. zakres zadań przekazywanych jednostce przez gminę oraz sposób ic realizacji,

4. zakres i formy kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością organów jednostki pomocniczej.

Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie a wykonawczym - sołtys. Rada sołecka wspomaga działalność sołtysa. Statut sołectwa określa zasady i tryb powoływania i odwoływania sołtysa i rady sołeckiej. Wybór ten może nastąpić na zebraniu wiejskim, jak i w sposób przyjęty dla wyboru radnego. W wyborach na sołtysa jaki i do rady sołeckiej może kandydować każdy, kto posiada czynne prawo wyborcze, gdyż ustawodawca nie przewiduje żadnych ograniczeń w zgłaszaniu kandydatów. Samorząd mieszkańców wsi ma zdolność sądową w sprawach należących do jego właściwości z mocy ustawy lub statutu nadanego przez radę gminy.

Zebranie wiejskie jest właściwe we wszystkich sprawach niezastrzeżonych dla sołtysa i rady sołeckiej. Ustawodawca nie wymienia jednak tych spraw w ustawie. Aby określić właściwość zebrania wiejskiego, trzeba dokonać szczegółowej analizy przepisów prawa materialnego, określając kompetencje sołtysa Nie należą jednak do niego sprawy najważniejsze z punktu widzenia zbiorowych interesów społeczności sołectwa. Te pozostają we właściwości zebrania wiejskiego. Zadania sołtysa sprowadzają się do wykonywania uchwał zebrania wiejskiego oraz spraw powierzonych mu przez wprost przez przepisy prawa, np. pobór niektórych podatków Rada sołecka nie ma natomiast samoistnych kompetencji. Jest organem doradczym i opiniodawczym sołtysa.

Sołtys korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.

Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada o liczbie członków ustalonej jak dla rad gmin, nie wiecej jednak niż 21.Zasady i tryb przeprowadzania wyborów określa rada gminy. Organem wykonawczym jest zarząd, na czele, którego stoi przewodniczący.Przewodniczący zarządu dzielnicy, tak jak sołtys, korzysta z ochrony prawnej przewidzianej w art. 37 ust 3 ustawy o samorządzie gminnym, dla funkcjonariuszy publicznych. Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej może uczestniczyć w pracach rady gminy na zasadach określonych w statucie gminy bez prawa udziału w głosowaniu. Przewodniczący rady gminy jest każdorazowo zobowiązany do zawiadomienia na takich samych zasadach jak radnych, przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej o sesji rady gminy.

Gmina w celu realizacji swoich zadań może tworzyć jednostki organizacyjne. Może także ona zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. Utworzone przez gminne specjalistyczne jednostki organizacyjne umożliwiają je sprawną realizację nałożonych na nią zadań. Mogą to być jednostki organizacyjne pozostające w strukturze gminy (prawnie nie wyodrębnione jednostki budżetowe) lub jednostki prawnie wyodrębnione. Gmina oraz inna gmina osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłączone w przypadkach formach określonych w ustawie z 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 roku nr 9, poz. 43 z późń. zm.). Zadaniami użyteczności publicznej są zadania własne gminy, których nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także mogą przystępować do takich spółek. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego przystępować do nich, jeżeli w sumie zostaną spełnione następujące warunki:

1. istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,

2. występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej , a w szczególności do ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.

Ponadto poza sferą działalności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich również wtedy, kiedy zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić niepieniężny wkład gminy do spółki albo też rozporządzenie nim spowoduje poważną dla gminy stratę finansową.

Poza jednostkami pomocniczymi i jednostkami organizacyjnymi gmin w przepisach związanych z samorządem gminnym, a przede wszystkim ustawie o pracownikach samorządowych występuje termin jednostka administracyjna gminy. Tego pojęcia nie używa jednak sama ustawa o samorządzie gminnym, co powoduje brak zgodności terminologicznej w wymienionych ustawach. Jednostka organizacyjna gminy nie jest tożsama z jednostką administracyjną gminy. Tworzenie, bowiem jednostek administracyjnych gminy wyznaczone jest przepisami szczególnymi. Ustawa o samorządzie gminnym nie daje podstaw do ich tworzenia. Takim szczególnym przepisem jest art. 5a prawa o aktach stanu cywilnego (ustawa z 29 września 1986r. - tekst jedn. Dz. U. z 2004 nr 161, poz. 1688 zmieniona w art. 5 na mocy art. 39 tzw. ustawy kompetencyjnej), który wprowadza pojecie okręgu urzędu stanu cywilnego. Urząd stanu cywilnego tworzony jest na terenie gminy lub wspólnie dla kilku gmin ( lub też kilka urzędów na terenie jednej gminy (art. 5a ust 3). Można, więc powiedzieć, że w ramach urzędu gminy działa inny „urząd”, czyli urząd stanu cywilnego. Jest to właśnie przykład jednostki administracyjnej tworzonej w gminie i dla gminy, ale nie przez gminę. Gmina stanowi okręg urzędu stanu cywilnego. Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest z mocy prawa wójt (burmistrz, prezydent miasta). Rada gminy może powołać jednak innego kierownika.

4. Związki i porozumienia międzygminne.

Ustawa z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym w art. 64 - 73a, wyróżnia związki międzygminne, a w art. 74 porozumienia międzygminne.W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne. Uchwały w sprawie utworzenia związku miedzygminnego podejmują rady zainteresowanych gmin. Prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym, związanych z przekazaniem zadań związkowi, przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu. Utworzenie związku wymaga bowiem przyjęcia jego statutu przez rady zainteresowanych gmin. Statut związku powinien określać:

1. nazwę i siedzibę związku,

2. uczestników i czas trwania związku,

3. zadania związku,

4. organy związku, ich strukturę, zakres oraz tryb działania,

5. zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku,

6. zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyski i pokrywanie strat związku,

7. zasady przystępowania i występowania członków oraz zasady rozliczeń majątkowych,

8. zasady likwidacji związku,

9. inne zasady określające współdziałanie.

Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu, z datą ogłoszenia statutu w trybie i na zasadach określonych przez Radę Ministrów.Po nowelizacji wprowadzonej do ustawy o samorządzie gminnym w 2001r. rejestr związków międzygminnych prowadzi minister właściwy do spraw administracji publicznej, który został upoważniony do rozstrzygania w drodze, rozpożdzenia, sposobu prowadzenia tych związków, ogłoszenia ich statut ów oraz sposobu dokonywania zmian wpisów w rejestrze.

Związek, o którym mowa wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie związku, zaś organem wykonawczym - zarząd związku. W skład zgromadzenia związku wchodzą wójtowie i burmistrzowie gmin uczestniczących w związku. Za zgodą rady gmina może być reprezentowana w związku przez innego członka organu gminy. Statut związku może przyznawać niektórym gminom więcej niż jeden głos w zgromadzeniu. Dodatkowych przedstawicieli wyznacza zainteresowana rada gminy. Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie związku, spośród jego członków. Do przewodniczącego związku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wójta lub burmistrza.

Gminy mogą zawierać, oprócz związków, także porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Cel porozumienia jest zatem taki sam jak związku gmin - realizacja zadań publicznych. Inny jest jednak sposób tej realizacji, a mianowicie jedna gmina wskazana w porozumieniu przejmuje do realizacji zadania, a nie wszystkie gminy, jak w związku. Przekazanie to może prowadzić nawet do zmiany właściwości organów, gdy przedmiotem przekazania są sprawy indywidualne załatwiane w trybie określonym przez kodeks postępowania administracyjnego. Porozumienie nie jest umową cywilnoprawną, należy, bowiem do sfery prawa publicznego. Przedmiotem porozumienia może być tylko przekazanie zadań publicznych. Gminy przekazujące część swoich zadań mają obowiązek udziału w kosztach powierzonego zadania.

Na podstawie art. 84 ustawy o samorządzie gminnym związki i porozumienia międzygminne stanowią formę zrzeszenia się gmin, w tym również z powiatami i województwami. Taką formą są też stowarzyszenia gmin, tworzone w celu wspierania idei samorządu gminnego oraz obrony wspólnych interesów gminy. Organizacje, tryb pracy oraz zadania stowarzyszenia określa jego statut. Stowarzyszenia te mają statut stowarzyszenia w rozumieniu ustawy z 7 kwietnia 1989r. - prawo stowarzyszeń (tekst jedn. Dz. U. z 2001 nr 79, poz. 855 z późń. zm.), z tym że dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej trzech założycieli.

5. Mieni gminy

Mieniem gminnym (komunalnym) jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych. Podstawowym składnikiem mienia komunalnego są oczywiście nieruchomości, przy czym nie ma podziału mienia komunalnego według jego pochodzenia. Mienie komunalne uznawane jest jako jednorodne w znaczeniu, że jest to mienie w rozumieniu prawa cywilnego, cywilnego w szczególności art. 44 kodeksu cywilnego. Mienie komunalne obejmuje aktywa a nie pasywa. Wynika to z definicji mienia zawartej w art. 44 kodeksu cywilnego, w odniesieniu do ogólnego pojęcia mienia, jak i w art. 43 ustawy o samorządzie gminnym - w odniesieniu do mienia komunalnego. Wynikałoby z tego, że mienie to „całokształt praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi”, a nie całokształt praw i obowiązków.”

Nabycie mienia następuje:

1. na podstawie ustawy - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym,

2. przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granicy; przekazanie następuje w drodze porozumienia zainteresowanych gmin, a w razie braku takiego porozumienia - decyzją Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracyjnych,

3. w wyniku przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia,

4. w wyniku własnej działalności gospodarczej,

5. przez inne czynności prawne,

6. w innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami.

Ustawodawca w art. 45 ust 1 ustawy o samorządzie gminnym nadaje podmiotom mienia komunalnego prawo samodzielnego decydowania o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa. Według ustawy oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta, samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną osobą przez wójta osobą. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej. Skarbnik gminy, który odmówił kontrasygnaty, dokona jej jednak na pisemne polecenie zwierzchnika powiadamiając o tym radę gminy oraz regionalną izbę obrachunkową.

Ustaw o samorządzie gminnym ustanawia, że gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych, a one nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy.

Ustawa zobowiązuje osoby uczestniczące w zarządzaniu mieniem do zachowania szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochroną.

6. Gospodarka finansowa gminy

Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwalonego na rok kalendarzowy budżetu gminy. Projekt budżetu jest przygotowywany przez wójta. Bez zgody wójta gminy rada gminy nie może wprowadzić w projekcie budżetu gminy zmian, które spowodują zwiększenie wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach, lub zwiększenie planowanych dochodów bez jednoczesnego ustanowienia źródeł tych dochodów. Projekt budżetu wraz z informacją o stanie mienia komunalnego i objaśnieniem wójta przedkłada radzie gminy, najpóźniej do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy i przesyła projekt regionalnej izbie obrachunkowej w celu zaopiniowania. Budżet jest uchwalany przez radę gminy nie później niż do 31 marca roku budżetowego. Jeżeli rada w tym terminie nie uchwali budżetu, regionalna izba obrachunkowa ustala budżet gminy w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych w terminie do końca kwietnia roku budżetowego. Do dnia ustalenia budżetu przez regionalna izbę obrachunkową podstawą gospodarki budżetowej jest projekt budżetu.

Dochodami gminy są:

1. podatki, opłaty i inne wpływy określone w odrębnych ustawach jako dochody gminy (np. w prawie łowieckim, ustawie planowania i zagospodarowania przestrzennego, ustawie o drogach publicznych)

2. dochody z majątku gminy,

3. subwencje ogólne z budżetu państwa.

Dochodami gminy mogą być:

1. dotacje celowe na realizowane zadań zleconych oraz na dofinansowanie zadań własnych,

2. wpływy z samo opodatkowania mieszkańców,

3. spadki, zapisy, darowizny,

4. inne dochody.

Za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt. Wójtowi gminy przysługuje wyłączne prawo:

1. zaciąganie zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,

2. emitowanie papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,

3. dokonywania wydatków budżetowych,

4. zgłaszania propozycji zmian w budżecie gminy,

5. dysponowanie rezerwami budżetu gminy.

Za prawidłową gospodarkę finansowa odpowiada wójt. Gospodarka ta jest jawna. Kontrolę nad nią sprawują regionalne izby obrachunkowe.

III. Gmina Łazy

1. Charakterystyka gminy

Gmina Łazy należy do powiatu zawierciańskiego, który z kolei jest częścią województwa śląskiego. W skład gminy wchodzi miasto Łazy oraz 14 następujących sołectw: Turza, Kuźnica Masłońska, Rokitno Szlacheckie, Hutki Kanki, Grabowa, Skałbania, Niegowoniczki, Niegowonice, Trzebyczka, Chruszczobród, Chruszczobród Piaski, Wiesiółka, Wysoka oraz Ciągowice.
Miasto Łazy jest głównym ośrodkiem mieszkaniowym i pełni funkcje przemysłowo-transportowe i usługowe, skierowane na zaspokajanie potrzeb mieszkańców całej gminy. Łazy są ściśle związane z koleją - przez miasto przebiega ważny kolejowy szlak komunikacyjny północ-południe: Gdańsk - Warszawa - Częstochowa - Katowice, z dużą stacją rozrządową dla Śląska i Zagłębia.

Miasto Łazy posiada herb który przedstawia: w czerwonym polu tarczy herbowej literę L koloru żółtego, na której umieszczona jest uskrzydlona ośka koloru białego Tarcza herbowa otoczona jest granatowym otokiem szerokości 0,5 mm. Zasady używania herbu zostały określone przez radę gminy w drodze uchwały.

Gmina zajmuje obszar 13256 hektarów, w tym na samo miasto przypada 875 ha. Według danych Urzędu Statystycznego w Katowicach z 2002 r. użytki rolne zajmują 47% jej powierzchni, z czego 26% przypada na grunty orne, 20% na łąki i pastwiska, a 1% na sady. Lasy zajmują 44%, natomiast pozostałe grunty i nieużytki 9% ogólnej powierzchni gminy.
Krajobraz gminy jest bardzo urozmaicony. O jego dużych walorach stanowi ukształtowanie i sposób użytkowania terenu oraz szata roślinna. W północnej części gminy przeważają krajobrazy lasów borowych i mieszanych, okolice wsi Hutki Kanki, Niegowonice i Grabowa charakteryzują się występowaniem krajobrazów jurajskich, a na pozostałym obszarze dominuje krajobraz rolniczy z polami uprawnymi, łąkami i pastwiskami. Znaczną powierzchnię porastają lasy o drzewostanie iglasto-liściastym, pełniące głównie funkcje bioklimatyczne i rekreacyjne. Największe kompleksy leśne należą do sołectw: Chruszczobród Piaski, Kuźnica Masłońska, Trzebyczka, Wysoka, Ciągowice, Rokitno Szlacheckie, Grabowa, Niegowonice i Niegowoniczki.
Mała przydatność do produkcji rolniczej większości występujących tutaj gleb sprawia, że gmina nie jest typowo rolnicza, chociaż rolnictwo rozwinęło się na kulminacjach wypiętrzeń ostańców erozyjnych, w okolicach Wysokiej, Rokitna Szlacheckiego, Niegowonic, Grabowej i Chruszczobrodu. Pod względem wielkości gospodarstw rolnych, dominują głównie gospodarstwa drobne. W strukturze zasiewów przeważają uprawy polowe (zboże, ziemniaki), a w produkcji zwierzęcej - hodowla bydła, trzody i owiec.
Gmina zaliczana jest do obszarów o umiarkowanym stopniu urbanizacji. Głównym ośrodkiem mieszkaniowym jest miasto Łazy, w którym dominuje zabudowa wielorodzinna w budynkach wielokondygnacyjnych. Na pozostałym obszarze gminy przeważa niska zabudowa jednorodzinna, której największa koncentracja występuje w sołectwach: Chruszczobród, Wysoka, Niegowonice, Grabowa, Rokitno Szlacheckie.
Liczba mieszkańców, według danych na dzień 31 grudnia 2002 roku, wynosi 16 189 osób. Na jeden km2 powierzchni przypadają więc średnio 122 osoby, przy czym w mieście gęstość zaludnienia wynosi 837 osób na km2, podczas gdy w sołectwach osiąga wielkość 72 osób na km2.
Na przestrzeni lat 1988-2002 liczba ludności gminy ulegała systematycznemu spadkowi, przy czym liczba mieszkańców sołectw spadła prawie trzykrotnie w stosunku do ludności zamieszkującej miasto Łazy.
Według danych na koniec 2002 roku, na terenie gminy zarejestrowanych jest 1169 podmiotów gospodarczych, prowadzących różnorodną działalność o charakterze produkcyjnym, handlowym i usługowym. Część mieszkańców jest zatrudnionych także w zakładach pracy usytuowanych na terenie sąsiednich miejscowości: Zawiercia i Dąbrowy Górniczej. Do największych zakładów produkcyjnych, działających na terenie gminy, należy oddział Gliwickich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych w Łazach, Fabryka Cementu w Wysokiej oraz Zakład Taboru PKP SA. Funkcjonują tutaj również 2 przedszkola, 9 szkół podstawowych, w tym 6 z oddziałami przedszkolnymi, 1 gimnazjum, 2 szkoły ponadgimnazjalne. Opieka medyczna działa w dwóch sektorach: publicznym i prywatnym, oferując mieszańcom wysokospecjalistyczne usługi z zakresu podstawowej opieki medycznej w 6 przychodniach i Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Klaudiusz. Działalność placówek służby zdrowia uzupełniają 4 apteki i kilka prywatnych zakładów stomatologicznych.
Walory krajobrazowe i ekologiczne powodują, że tereny zwłaszcza wschodniej części gminy doskonale nadają się do uprawiania różnych form turystyki: pieszej, samochodowej, czy rowerowej. O wartościach tych decydują formy geomorfologiczne oraz bogactwo flory i fauny. Prawie połowa obszaru gminy leży w granicach Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. Atrakcję turystyczną stanowi zespół malowniczych ostańców wapiennych w okolicy Niegowonic oraz rezerwat przyrody, obejmujący Górę Chełm w Hutkach Kankach. Pieszą wędrówkę ułatwiają, przechodzące przez obszar gminy, cztery szlaki turystyczne: Szwajcarii Zagłębiowskiej, Tysiąclecia, Zamonitu oraz Partyzantów Ziemi Olkuskiej. Miejscem wypoczynku sobotnio-niedzielnego są okolice rzeki Centurii, a rejon w pobliżu źródeł rzeki jest miejscem odwiedzanym szczególnie przez wędkarzy. Kompleksy leśne doskonale nadają się do organizowania rodzinnych pikników w plenerze, a bogate runo leśne przyciąga zbieraczy borówek, poziomek i grzybów. Na amatorów aktywnego wypoczynku czeka także stadnina koni nieopodal Chruszczobrodu i wyciąg narciarski w Grabowej.

2. Historia

Pierwsze ślady obecności człowieka na tych terenach datowane są na około 120 000 lat p.n.e. Znaleziska archeologiczne potwierdzają występowanie osadnictwa również wielu późniejszych kultur. Około 40 000 lat p.n.e. w okresie paleolitu górnego pojawiły się kultury człowieka rozumnego, które pozostawiły po sobie narzędzia kamienne i wykonane z kości zwierząt. Około 5 000 lat p.n.e. napłynęła tutaj ludność wyrabiająca narzędzia ceramiczne, uprawiająca rośliny i hodująca zwierzęta.
W okresie wczesnego średniowiecza, tj. około VII w. n.e., powstały pierwsze grodziska należące prawdopodobnie do domniemanego państwa Wiślan. Wyraźny rozwój osadnictwa nastąpił w okresie od XII do XIV wieku i był związany z powstawaniem licznych osad i grodów, zakładanych na prawie niemieckim. W XIV wieku w skład Ziemi Krakowskiej wchodziło 5 miejscowości, stanowiących większą część dzisiejszego obszaru gminy: Grabowa, Niegowonice, Wiesiółka, Wysoka i Ciągowice. Wieś Chruszczobród należała natomiast do Księstwa Siewierskiego i została włączona do Rzeczpospolitej dopiero w 1790 roku. W skład dóbr ogrodzienieckich, które Włodek z Charbinowic, cześnik krakowski i starosta lubelski, w 1386 roku otrzymał od króla Władysława Jagiełły wchodziły wsie: Niegowonice, Wiesiółka i Wysoka. Nieco później do dóbr tych dołączyły: Grabowa i Rokitno Szlacheckie.
W XVI wieku po powstaniu powiatów dzisiejszy obszar gminy Łazy znalazł się w obrębie dwóch powiatów: lelowskiego i krakowskiego. Przynależność administracyjna poszczególnych miejscowości pozostała w zasadzie nie zmieniona aż do czasów rozbiorów. Do powiatu krakowskiego należały: Grabowa, Hutki Kanki i Niegowoniczki, a do powiatu lelowskiego - Niegowonice, Wiesiółka, Wysoka, Ciągowice, Rokitno Szlacheckie i Turza.
W XVII wieku wielkiego spustoszenia dokonał potop szwedzki, w czasie którego toczyły się ciężkie bitwy między Szwedami a wojskami Stanisława Warszyckiego - ówczesnego właściciela dóbr ogrodzienieckich. Bitwy te spowodowały zniszczenie fortyfikacji nadgranicznych w Grabowej, doprowadziły do ruiny zamek w Ogrodzieńcu oraz "wymazały" z mapy niektóre miejscowości, jak np. Mierzewice koło Chruszczobrodu.
Trzeci rozbiór Polski położył kres niepodległemu państwu i spowodował podział ziem polskich pomiędzy państwa zaborcze: Rosję, Prusy i Austrię. Granica między zaborem pruskim i austriackim ustalona została na rzece Pilicy. Cały obszar dzisiejszej gminy Łazy znalazł się w granicach państwa pruskiego jako tzw. Nowy Śląsk. W okresie wojen napoleońskich po zawarciu pokoju w Tylży 7 lipca 1807 roku obszar ten włączono do odtworzonej namiastki państwa polskiego - Księstwa Warszawskiego. Na mocy konwencji elbląskiej z 12 listopada 1807 roku do Księstwa Warszawskiego włączono całe Zagłębie Dąbrowskie.
Klęska Napoleona pod Moskwą i Kongres Wiedeński w 1815 roku były przyczyną utworzenia przez zaborców nowego tworu państwowego, Królestwa Polskiego, w skład którego weszły ziemie dawnego powiatu siewierskiego, a wraz z nimi miejscowości należące dzisiaj do gminy Łazy. Obszar ten aż do początku I wojny światowej pozostawał pod silnym wpływem Rosji.
Miejscowość Łazy prawdopodobnie po raz pierwszy na mapach pojawiła się około roku 1790 i była wówczas niewielkim przysiółkiem Rokitna Szlacheckiego. Swój dynamiczny rozwój zawdzięczała powstaniu linii kolejowej - Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, którą uruchomiono w 1848 roku.
W dobie powstania styczniowego linie kolejowe stanowiły główną arterię komunikacyjną, o której opanowanie walczyły obie strony. W dniu 22 marca 1863 roku doszło do starcia oddziału powstańczego Teodora Cieszkowskiego z oddziałem rosyjskim w Kuźnicy Masłońskiej pod Łazami. Po upadku powstania styczniowego obszar Zagłębia Dąbrowskiego podzielono na kilka mniejszych rejonów i wyznaczono komendantów wojskowych. Łazy administracyjnie wchodziły w skład gminy Rokitno Szlacheckie.
Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości Łazy z pobliskimi miejscowościami wchodziły w skład powiatu będzińskiego. Dopiero 1 stycznia 1927 roku na mocy rozporządzenia rządu Rzeczypospolitej Polskiej dokonano nowego podziału administracyjnego tych terenów i z powiatu będzińskiego wyłączono gminę Rokitno Szlacheckie włączając ją do nowoutworzonego powiatu zawierciańskiego w województwie kieleckim.
20 stycznia 1945 roku wojska radzieckie wyzwoliły Łazy i okoliczne miejscowości spod okupacji hitlerowskiej. Na terenie ówczesnego województwa śląsko-dąbrowskiego, w powiecie zawierciańskim, utworzono gminę Łazy.
Tuż po wojnie przeprowadzono reformę rolną. Przejęto i rozparcelowano ziemię, nieruchomości ziemskie oraz przejęto lasy na własność skarbu państwa. Utworzono ogródki działkowe i przydomowe. Zaczęły powstawać jednostki obsługujące rolnictwo - w czerwcu 1945 roku odbyło się zebranie założycielskie Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska. W 1948 roku na walnym zebraniu podjęto decyzję o połączeniu się z Okręgową Spółdzielnią Powszechną w Łazach. Po połączeniu się spółdzielni w jedną całość Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Łazach stała się jedynym monopolistą handlowym i usługowym na terenie Łaz i gminy. W 1953 roku utworzono Spółdzielnię Produkcyjną Nowe Życie w Rokitnie Szlacheckim na bazie szkoły rolniczej założonej w sierpniu 1945 roku oraz ziemi z parcelacji. W zachodniej części obecnie istniejącej gminy Łazy działało Państwowe Gospodarstwo Rolne w Wysokiej.
Największymi zakładami nie związanymi z rolnictwem były Cementownia Wysoka, Zakłady Ceramiczne, Zakłady Materiałów Ogniotrwałych i zakłady Polskich Kolei Państwowych (druga co do wielkości stacja towarowa w Polsce).
W latach 40-tych rozpoczęły aktywną działalność domy kultury w Wysokiej, Łazach oraz kluby Ruchu m.in. w Rokitnie Szlacheckim i Ciągowicach. Działały kina w Łazach i Wysokiej oraz zakładowe biblioteki: kolejowa, przy Cementowni Wysoka i Zakładach Materiałów Ogniotrwałych.
W 1948 roku powstała Gminna Biblioteka Publiczna w Łazach.
W 1950 roku powstał, działający do dziś, Bank Spółdzielczy w Łazach. Pierwsze walne zgromadzenie członków banku odbyło się 21 maja tego roku, a 3 sierpnia nastąpiła rejestracja w sądzie.
Po 1954 roku w miejsce istniejących dotąd gmin powołano gromady - Gromadzkie Rady Narodowe zostały utworzone w Rokitnie Szlacheckim, Chruszczobrodzie, Niegowonicach, Wysokiej i Ciągowicach. W Łazach powstała Osiedlowa Rada Narodowa.
W latach 60-tych nastąpił dynamiczny rozwój większości miejscowości wchodzących obecnie w skład gminy Łazy. Budowane były wodociągi, elektryfikowane wsie, powstawały nowe drogi, oddawano do użytku nowe budynki szkolne w Wysokiej, Ciągowicach, Łazach i Grabowej. Założona została Spółdzielnia Kółek Rolniczych, która oprócz gospodarki ziemią organizowała wspólny zakup nasion, maszyn, nawozów sztucznych, materiałów budowlanych, narzędzi i sprzętu rolniczego.
1 stycznia 1967 roku Łazy otrzymały prawa miejskie. W tym czasie oddano do użytku Urząd Pocztowy, Lecznicę Zwierząt, budynek szkolny Zasadniczej Szkoły Zawodowej i Technikum Kolejowego wraz z internatem oraz stadion sportowy. Z inicjatywy lokalnej społeczności w 1969 roku wysunięto projekt budowy zalewu w Łazach. W 1971 roku rozpoczęto budowę 8,5 ha zalewu w dolinie Mitręgi, przy drodze prowadzącej do Niegowonic.
Po ponownej reorganizacji systemu administracyjnego 1 stycznia 1973 roku reaktywowano gminę Łazy w powiecie zawierciańskim. W 1975 roku gmina Łazy weszła w skład nowo utworzonego województwa katowickiego.
W 1978 roku otwarto Dom Towarowy, który był wówczas prowadzony przez Gminną Spółdzielnię. W 1982 roku w Łazach powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa, która została wyodrębniona ze Spółdzielni Mieszkaniowej w Zawierciu z jednoczesnym przejęciem zaawansowanych prac budowlanych na osiedlu ZMS (w latach 90-tych zmieniono nazwę osiedla na Podlesie) i zamieszkałego budynku przy ulicy Jesionowej. W ciągu kilkunastu lat oddano do użytku 392 mieszkania o różnym metrażu, wybudowano pawilon handlowy przy ulicy Spółdzielczej, w którym obecnie mieści się apteka, Urząd Pocztowy, Telekomunikacja Polska SA, zakład fryzjerski, sklepy spożywcze i przemysłowe.
Przemiany gospodarcze po 1989 roku spowodowały, że większość placówek handlowych i usługowych została sprzedana bądź wydzierżawiona prywatnym właścicielom. W wyniku ostatniej reformy samorządu terytorialnego, dokonanej w 1999 roku, gminę Łazy przyłączono do województwa śląskiego.

3.Położenie i warunki geograficzne

a) Lokalizacja

Miasto i gmina Łazy położone są we wschodniej części województwa śląskiego w dorzeczu Wisły, w obszarze pomiędzy górnymi odcinkami Czarnej i Białej Przemszy. Gmina graniczy od północy z gminami miejskimi: Porębą i Zawierciem, od wschodu z gminą miejsko-wiejską Ogrodzieniec i gminą wiejską Klucze, od południa z gminą miejską Dąbrowa Górnicza, od zachodu gminą miejsko-wiejską Siewierz.
Pod względem geograficznym gmina Łazy leży w obszarze wyżynnym. Wschodnia jej część należy do Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, a pozostała część gminy położona jest na Wyżynie Śląskiej, w obrębie Kotliny Mitręgi.
Obszar gminy przecina ważny kolejowy szlak komunikacyjny północ - południe, linia kolejowa Gdańsk - Warszawa - Częstochowa - Katowice, z dużą stacją rozrządową dla Śląska i Zagłębia. Ponadto istnieją dogodne połączenia drogowe z wszystkimi większymi miastami w regionie drogami wojewódzkimi nr 796 i 790.
Droga nr 796 relacji Dąbrowa Górnicza - Zawiercie włącza się do drogi krajowej nr 1 i daje gminie powiązanie z kierunkiem Warszawa - Częstochowa i Dąbrowa Górnicza - Tychy - Bielsko Biała. Poprzez połączenie z drogą krajową nr 78 Siewierz - Zawiercie - Jędrzejów - Kielce, gmina uzyskuje powiązanie z kierunkiem wschodnim Jędrzejów - Kielce, a także dogodny dojazd do pobliskiego Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice-Pyrzowice.
Droga nr 790 relacji Dąbrowa Górnicza - Ogrodzieniec - Pilica stanowi ważną trasę wylotową z obszaru aglomeracji katowickiej w rejon Jury Krakowsko-Częstochowskiej, jako trasa ruchu rekreacyjno-turystycznego.

b) Warunki naturalne
Gmina Łazy charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem elementów środowiska przyrodniczego. Pasmo wzniesień Niegowonicko-Smoleńskich, z najwyższym wzniesieniem Stodólsko, naturalnie dzieli obszar gminy na dwie części. Jej wschodnia krawędź leży w obrębie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, którą stanowi płyta wapieni górnojurajskich. W poziom wyżyny wcięte są, wypełnione piaskami, suche płaskie doliny z okresu zlodowacenia odrzańskiego. Pozostała część gminy położona jest na Wyżynie Śląskiej, w obrębie Kotliny Mitręgi. We wschodniej części kotliny, w okolicach Niegowonic i Grabowej, ponad jej płaskie dno wypiętrzają się ostańce wapienne o wysokości 360 - 430 m n.p.m. Są to fragmenty rozerwanego progu tektonicznego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, przesunięte ku zachodowi w postaci ostańców wapiennych.
Około 44% powierzchni gminy stanowią lasy. W zdecydowanej większości są to lasy ochronne, na które składają się bory sosnowe, bory mieszane, lasy łęgowe i olsy. Kompleksy leśne pokrywające północną część gminy stanowią fragment korytarza ekologicznego, łączącego doliny Odry i Wisły. Obszar ten wyznaczony jest w krajowej sieci ekologicznej Ekonet-PL jako korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym. Wschodnia część gminy znajduje się w granicach parku krajobrazowego Orlich Gniazd oraz w obszarze chronionego krajobrazu - otuliny parku. W granicach parku usytuowany jest rezerwat przyrody Góra Chełm.
Zróżnicowany i mozaikowy układ siedlisk stanowi dobre miejsce bytowania dla wielu gatunków zwierząt. Na terenie gminy licznie występują: sarny, jelenie, dziki, lisy, zające, kuropatwy i bażanty. Notowane są również cietrzewie i łosie. Spotkać można tutaj również liczne gatunki kręgowców związanych ze środowiskiem wodnym. Dla wielu gatunków ptaków atrakcyjny jest obszar ostańców jurajskich, zlokalizowanych w południowo-wschodniej części gminy.
Z uwagi na duże walory przyrodnicze, które występują na terenie gminy Łazy planowane jest rozszerzenie zakresu ochrony na kolejne szczególnie cenne obszary, do których można zaliczyć:
Rezerwat Kromołowiec - proponowany rezerwat objąłby obszar ostańca jurajskiego o dużych wartościach morfologicznych, położony między wsiami Niegowonice i Grabowa. Na terenie tym rosną dorodne lasy bukowe i grądowe. Występuje tutaj wiele rzadkich i chronionych roślin, a także drzewa o wymiarach pomnikowych. Wśród skał zlokalizowany jest punkt widokowy, z którego można podziwiać rozległą panoramę okolicy.
Obszar chronionego krajobrazu Łąki i lasy uroczyska Mokrzynia - obszar położony na południe od wsi Trzebyczka, obejmujący tereny łąk i nieużytków. W runi łąkowej występuje około 200 gatunków roślin naczyniowych, w tym wiele gatunków chronionych: pełnik europejski, kosaciec syberyjski, goryczka wąskolistna, zimowit jesienny, storczyk plamisty. W zbiorowiskach leśnych występują płaty buczyny sudeckiej z żywcem dziewięciolistnym i jodłą.
Użytek ekologiczny źródła Centurii - obszar źródliskowy potoku Centuria ze stanowiskiem warzuchy polskiej (roślina zaginiona). źródliska Centurii stanowią jeden z najbardziej malowniczych obszarów źródliskowych południowej Polski. Potężny lej źródliska utworzony został przez erozję wsteczną wód Centurii.
Użytek ekologiczny Młynek - zbiornik wodny oraz rozlewiska położone przy przysiółku Spaleniska, w tym obszary łąk wilgotnych i torfowisko przejściowe zaroślowe.
Użytek ekologiczny Potok od Rokitna - rozlewiska i obszary torfów z licznie reprezentowaną florą gatunków olszyn i roślinności bagiennej.
Stanowisko ekologiczne Kamieniołom Wysoka - obszar nieczynnego kamieniołomu wapieni jurajskich, szczególnie wartościowy do celów dydaktycznych i poznawczych.

c) Geologia i gleby

Obszar gminy leży w obrębie rozległej trzeciorzędowej monokliny śląsko-Krakowskiej, zbudowanej z osadów mezozoicznych. Południowo-zachodnią część gminy, stanowiącą Garb Ząbkowicki, budują utwory triasowe, wykształcone w postaci wapieni i dolomitów. Występujący na tym terenie dolomit kruszconośny zawiera gniazda rud ołowiu i cynku, a także srebra i kadmu. Kotlina Mitręgi zbudowana jest z kolei z iłów kajpru i liasu. Urozmaicają ją ostańce zbudowane z wapieni i margli jurajskich, wytworzone przez trzeciorzędowe procesy krasowe. W ostańcach tych można spotkać całe systemy jaskiń i schronisk. Najbardziej na wschód wysunięty fragment gminy w okolicach wsi Hutki Kanki położony jest na brzegu progu tektonicznego. W jego budowie przeważają wapienie płytowe i skaliste oraz margle piaszczyste.
Dzięki takiej budowie geologicznej obszar gminy bogaty jest w zasoby surowców mineralnych. Występują tu złoża piasku, iłów batońskich, wapieni jurajskich, dolomitów triasowych, rud cynku i ołowiu, węgla brunatnego oraz glinek ceramicznych.
Rzeźba terenu, która została ukształtowana w holocenie, plejstocenie i trzeciorzędzie, ma charakter wyżynny, słabo falisty, miejscami wydmowy, z równoleżnikowo przebiegającymi ostańcami erozyjnymi, w południowo-wschodniej części urozmaicony wypiętrzeniami jurajskimi. Kotlina Mitręgi i Czarnej Przemszy są słabo wykształcone i nie posiadają wyraźnych teras zalewowych. Wokół nich dominuje płaska powierzchnia akumulacyjna.
W Kotlinie Mitręgi występują przede wszystkim gleby pseudobielicowe i brunatne wytworzone z piasków słabogliniastych i luźnych. Na wychodniach ostańców jurajskich zalegają ciężkie iły jurajskie i rędziny. Miejscami gleby są płytkie, a nawet szkieletowe. Gleby o wyższej przydatności rolniczej występują płatami na zboczach w okolicach: Wysokiej, Rokitna Szlacheckiego, Niegowonic, Grabowej i Chruszczobrodu. Większość gleb o przeznaczeniu rolniczym jest trudna do uprawy ze względu na nadmierne zawilgocenie terenu spowodowane wysokim poziomem zalegania warstw nieprzepuszczalnych.

d) Hydrografia

Pod względem hydrograficznym obszar gminy Łazy należy do zlewni Wisły. Na północ od granic gminy przebiega wododział topograficzny pierwszego rzędu oddzielający zlewnię Wisły i Odry. Gmina położona jest pomiędzy dolinami Białej i Czarnej Przemszy.
Głównymi ciekami występującymi w północnej i zachodniej jej części są: rzeka Mitręga oraz lewobrzeżne dopływy Czarnej Przemszy. Zarówno w Dolinie Czarnej Przemszy jak i w Dolinie Mitręgi występują liczne stawy, rozlewiska i torfowiska o dużej bioróżnorodności. Obecna jest tutaj również gęsta sieć rowów melioracyjnych, które charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania. Najwyższe wezbrania obserwuje się podczas wiosennych roztopów, najniższe stany występują jesienią.
Południowo-wschodnia część gminy odwadniana jest przez prawobrzeżne dopływy Białej Przemszy, do których należą Potok Mokrzynia, Potok Idzikówka oraz Centuria. źródła rzeki Centurii biorą początek w lasach na terenie Hutek Kanek w bijącym wśród piasków silnym wywierzysku krasowym, na dnie wielkiego zagłębienia o ostrych, osypujących się, piaszczystych zboczach. W otoczeniu źródła rozwinęła się bogata roślinność wodna. Rzeka płynie dnem głębokiej doliny i odznacza się bardzo czystą wodą o nadzwyczaj niskiej temperaturze. W tej części gminy występują także suche doliny, które odprowadzają wody tylko okresowo podczas wiosennych roztopów lub po obfitych letnich opadach burzowych.
Na terenie gminy występują także wody podziemne, które na terenach płaskich zalegają już na głębokości 1 m. W strefie ostańców w okolicach Niegowonic i Grabowej zwierciadło wody ma charakter nieciągły i zalega na zmiennej głębokości do 20, a czasami nawet do 50 m.

e) Klimat

Gmina Łazy jest zlokalizowana w obrębie częstochowsko-kieleckiej dzielnicy rolniczo-klimatycznej. średnia roczna temperatura wynosi 8°C, czas zalegania pokrywy śnieżnej waha się od 60 do 90 dni, długość okresu wegetacyjnego wynosi od 200 do 210 dni, dni mroźnych i z przymrozkami jest od 110 do 115 w roku, średnioroczna suma opadów w Łazach wynosi 770 mm, przy czym maksymalne opady przypadają na lipiec, a minimalne na luty.
Przeważające wiatry wieją z kierunku zachodniego (około 42%) oraz ze wschodniego (14%). średnia prędkość wiatrów wynosi od 3 do 3,5 m/s.

4. Organy gminy

Gmina Łazy jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, powołaną dla organizacji życia publicznego na swoim terytorium. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze gminy, z mocy ustawy o samorządzie gminnym, stanowią gminną wspólnotę samorządową, realizującą swoje zbiorowe cele lokalne poprzez udział w referendum oraz poprzez swoje organy.

Organami gminy Łazy są:

1. rada gminy

2. burmistrz.

Siedzibą organów gminny Łazy jest miasto Łazy.

W gminnie Łazy organem stanowiącym i kontrolnym jest rada gminny. Ustawowy skład tej rady w gminnie Łazy to 15 radnych.

Rada działa na sesjach, poprzez swoje komisje oraz przez burmistrza wykonującego jej uchwały.

Burmistrz i komisje powołane przez radę pozostają pod kontrolą rady, której składają sprawozdania ze swojej działalności.

Na pierwszej sesji, nowo wybrana rada, wybiera ze swojego grona przewodniczącego rady. Do obowiązków przewodniczącego rady, a w przypadku jego nieobecności jednego z jego wiceprzewodniczących należy:

1. zwoływanie sesji rady,

2. przewodniczenie obradom,

3. sprawowanie policji sesyjnej,

4. kierowanie obsługa kancelaryjną posiedzeń rady,

5. zarządzanie i przeprowadzanie głosowań nad projektami uchwał,

6. podpisywanie uchwał rady.

W przypadku gdy radny będący przewodniczącym lub wiceprzewodniczący rady zostanie odwołany ze stanowiska lub jeśli jego mandat wygaśnie, rada na najbliższej sesji dokonuje wyboru na wakujące miejsce.

Przewodniczący rady jak i wiceprzewodniczący reprezentuje radę na zewnątrz.

Burmistrz poprzez Biuro Rady, wchodzące w skład Urzędu Gminy, zapewnia obsługę rady gminy i jej organów.

Rada obraduje na sesjach i rozstrzyga w drodze uchwał sprawy należące do jej kompetencji, określone w ustawie o samorządzie gminnym z 8 marca 1990r.oraz w innych ustawach, a także w przepisach prawnych wydawanych na podstawie ustaw. Oprócz uchwał rada może podejmować:

1. deklaracje - zawierające samo zobowiązanie się do określonego postępowania

2. oświadczenie - zawierające stanowisko w określonej sprawie,

3. apele - zawierające formalne niewiążące wezwanie adresatów zewnętrznych do określonego postępowania, podjęcia inicjatywy lub zadania,

4. opinie - zawierające oświadczenie wiedzy oraz oceny.

Sesje zwyczajne rady gminny Łazy, na podstawie statusu gminny, odbywają się z częstotliwością potrzebną do wykonania zadań, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Do sesji zwyczajnych rady zalicza się sesje przewidziane w planie pracy rady i sesje nieprzewidziane w planie, ale zwoływane w zwykłym trybie.

Sesje zwoływane są przez Przewodniczącego Rady. Radni powiadamiani są o sesjach za pomocą listów poleconych lub w inny skuteczny sposób, w terminie 7 dni przed rozpoczęciem obrad. Powiadomienie wraz z materiałami dotyczącymi sesji poświęconej uchwalaniu budżetu i sprawozdania z wykonania budżetu przesyła się radnym najpóżniej na 14 dni przed sesją. W razie niedotrzymania powyższych terminów radny może złożyć wniosek o odroczeniu sesji. Decyzję o odroczeniu sesji i ustalenie nowego terminu wydaje rada.

Zawiadomienie o terminie, miejscu i przedmiocie obrad rady i komisji powino być podane do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty.

Wyłączenie jawności sesji może wynikać jedynie z obowiązujących ustaw.

Sesje odbywają się na jednym posiedzeniu. W razie niemożności wyczerpania porządku obrad lub konieczności jego rozszerzenia, a także w razie potrzeby uzyskania dodatkowych materiałów lub innej nieprzewidzianej przeszkody uniemożliwiającej radzie właściwe obradowanie lub podjęcie uchwał, rada może postanowić o przerwaniu sesji i wyznaczyć inny termin do kontynuowania obrad. Wniosek o przeniesienie obrad i kontynuowanie ich w innym terminie składa przewodniczący obrad lub radny.

Do rozpoczęcia obrad rady gminy wymagana jest obecność co najmniej połowy radnych jej ustawowego składu. Przewodniczący rady nie przerywa obrad, gdy liczba radnych obecnych w miejscu odbywania posiedzeń rady spadnie poniżej połowy składu, jednakże rada nie może wówczas podejmować uchwał.

Sesję otwiera, prowadzi i zamyka Przewodniczący Rady, a w razie jego nieobecności wiceprzewodniczący. Do kompetencji Wiceprzewodniczącego Rady w czasie obrad należy:

1. prowadzenie listy mówców,

2. rejestrowanie zgłaszanych wniosków,

3. obliczanie wyników głosowania jawnego,

4. sprawdzenie quorum,

5. wykonywanie czynności o podobnym charakterze.

Porządek obrad obejmuje w szczególności:

1. przyjęcie protokołu obrad z poprzedniej sesji,

2. sprawozdanie o pracy burmistrza w okresie międzysesyjnym, zwłaszcza z wykonania uchwał rady,

3. rozpatrzenie projektów uchwał lub zajęcie stanowisk,

4. interpelacje i zapytania radnych,

5. odpowiedzi na interpelacje,

6. wolne wnioski i interpelacje.

W celu dokumentacji odbywanych sesji rady gminy sporządza się protokoły z sesji. Protokół taki powinien odzwierciedlać przebieg sesji, dlatego powinien zawierać:

1. numer, datę i miejsce odbywania sesji, godzinę jej rozpoczęcia i zakończenia oraz wskazywać numery uchwał, imię i nazwisko Przewodniczącego Rady i protokolanta,

2. stwierdzenie prawomocności posiedzenia,

3. imiona i nazwiska nieobecnych członków rady z ewentualnym powodem nieobecności,

4. odnotowanie przyjęcia sprawozdania z poprzedniej sesji,

5. ustalony porządek obrad,

6. przebieg obrad a w szczególności treść wystąpień albo ich streszczenie, teksty zgłoszonych, jak również uchwalonych wniosków,

7. przebieg głosowania z wyszczególnieniem liczby głosów „za” i „przeciw” i „wstrzymujących” oraz głosów nieważnych,

8. wskazanie wniesienia przez radnego zdania odrębnego do treści uchwały,

9. podpis Przewodniczącego obrad i osoby sporządzającej protokół.

Inicjatywę uchwałodawczą w gminie posiada burmistrz oraz co najmniej czteroosobowe gruby radnych. Projekt zgłoszonej uchwały powinien określać w szczególności:

• tytuł uchwały,

• podstawę prawną,

• postanowienia merytoryczne,

• w miarę potrzeby źródła sfinansowania realizacji uchwały,

• określenie organu odpowiedzialnego za uchwały,

• ustalenie terminu obowiązywania lub wejścia w życie uchwały.

Statut gminy Łazy stanowi, że radni mogą tworzyć kluby radnych, według kryteriów przez siebie przyjętych. Warunkiem utworzenia klubu jest zadeklarowanie w nim udziału przez co najmniej 4 radnych. Powstanie takiego klubu zgłasza się niezwłocznie Przewodniczącemu Rady.

Rada może powoływać ze swojego grona komisje stałe oraz doraźne do określonych zadań, określając: nazwę, przedmiot działania, oraz skład osobowy. Komisje te podlegają wyłącznie radzie. Rejestr komisji rady prowadzi Przewodniczący Rady.

Do zadań komisji stałych w zakresie spraw, do których zostały powołane należy:

1. kontrola burmistrza i jednostek organizacyjnych gminy w zakresie spraw, do których zostały powołane,

2. opiniowanie i rozpatrywanie spraw przekazanych przez Radę, Przewodniczącego Rady oraz Burmistrza,

3. wystąpienie z inicjatywą uchwałodawczą oraz rozpatrywanie projektów uchwał rady gminy,

4. badanie terminowości załatwiania przez Burmistrza i gminne jednostki organizacyjne postulatów, wniosków, skarg w zakresie właściwości komisji,

5. sprawowanie kontroli nad wykonywaniem uchwał rady gminny,

6. współpraca z innymi komisjami Rady.

Komisja stała dział zgodnie z planem pracy, który zatwierdza rada i tylko ona może dokonywać w nim zmian.

Burmistrz, gminne jednostki organizacyjne i jednostki pomocnicze gminy są kontrolowane przez Komisję Rewizyjną. Kontrola ta przebiega pod względem:

• legalności,

• gospodarności,

• rzetelności,

• celowości,

• zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym.

Komisja rewizyjna bada w szczególności gospodarkę finansową kontrolowanych podmiotów, w tym wykonywanie budżetu gminy.

Zakres i formy innej kontroli wykonywanej przez Komisje Rewizyjną, na zlecenie Rady, są określone uchwałami Rady.

Statut gminy Łazy stanowi, że burmistrz, w gminie Łazy, jest pracownikiem samorządowym, zatrudnionym na podstawie wyboru. Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie a zatem wykonuje on uchwały Rady i zadania gminy określone przepisami prwa.

Do wyłącznych zadań Burmistrza należą:

1. przygotowywanie projektów uchwał Rady,

2. określenie sposobu wykonywania uchwał,

3. gospodarowanie mieniem komunalnym,

4. wykonanie budżetu,

5. nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy z kierownikami gminnych jednostek organizacyjnych,

6. zawieranie umów na zakup towarów, usług i robót budowlanych oraz powoływanie komisji przetargowych,

7. wydawanie przepisów porządkowych zgodnie z art. 41 ust 2 ustawy o samorządzie gminnym,

8. udzielanie kierownikom gminnych jednostek organizacyjnych pełnomocnictwa do zarządzania mieniem gminnym,

9. zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę z pracownikami samorządowymi,

10. wydawanie decyzji administracyjnych w innych indywidualnych rozstrzygnięć w zakresu administracji publicznej w przypadkach określonych ustawami,

11. opracowanie planu operacyjnego ochrony przed powodzą oraz ogłaszanie i odwoływanie pogotowia i alarmu przeciwpożarowego.

Burmistrz wykonuje zadania gminy przy pomocy Urzędu Miasta i Gminy Łazy oraz gminnych jednostek organizacyjnych. W gminie Łazy Burmistrz powołał także jednego swojego zastępcę, który pomaga mu w realizacji zadań gminy.

W realizacji zadań gminy Burmistrz podlega wyłącznie Radzie Gminny.

W gminie Łazy pracownicy samorządowi zatrudnieni są na podstawie

1. wyboru - Burmistrz

2. powołania - Sekretarz, Skarbnik Gminny, kierownik i zastępca kierownika Urzędu Stanu Cywilnego,

3. mianowania - kierownicy jednostek organizacyjnych oraz kierownicy wydziałów,

4. umowę o pracę - pozostali pracownicy.

5. Jednostki pomocnicze

Statut gminny Łazy w § 8 stanowi, że o utworzeniu, połączeniu i podziale jednostki pomocniczej w gminie a także zmianie jej granic rozstrzyga Rada w drodze uchwały z uwzględnieniem następujących zasad:

1. inicjatorem utworzenia, połączenia, podziału lub zniesienia jednostki pomocniczej mogą być mieszkańcy obszaru, który ta jednostka obejmuje lub ma objąć,

2. utworzenie, połaczenie, podział lub zniesienie jednostki pomocniczej musi zostać poprzedzone konsultacjami, których tryb określa Rada odrębną uchwałą,

3. projekt granic jednostki pomocniczej sporządza Burmistrz po uzgodnieniu z inicjatorami tej jednostki,

4. przebieg granic jednostki pomocniczej powinien - w miarę możliwości - naturalne uwarunkowania przestrzenne, komunikacyjne i więzi społeczne.

Takie same kryteria jak powyżej stosuje się także do zniesienia jednostki pomocniczej.

W gmnie Łazy znajduje się 15 jednostek pomocniczych w postaci 14 sołectw i jednego miasta. Największe sołectwa tak jak miasto Łazy zostały podzielone na dzielnice.

Statuty poszczególnych jednostek pomocniczych gminy określają szczegółowo ich kompetencje i zadania.

Uchwała Rady Gminy o utworzeniu nowej jednostki pomocniczej w gminie powinna określać:

1. obszar jaki będzie zajmować,

2. granice,

3. siedzibę jej władz,

4. nazwę tej jednostki pomocniczej.

Nadzór nad działalnością jednostek pomocniczych sprawuje rada. Kontrole gospodarki finansowej sprawuje natomiast Skarbnik Gminy i przedkłada informacje i sprawozdania w tym zakresie Burmistrzowi.

Statut gminy Łazy stanowi, że Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej musi być informowany o sesjach Rady i może w nich uczestniczyć. Przewodniczący ten może zawierać głos w czasie obrad Rady, ale niema prawa do głosowania.

6. Mienie gminy i gospodarka finansowa

Mieniem gminy Łazy jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez gminę. Nabycie tego mienia następuje na podstawie obowiązujących przepisów prawa.

Zarządzanie mieniem gminnym jak i jego ochrona powinny być wykonane ze szczególną starannością. Burmistrz jest odpowiedzialny za właściwe gospodarowanie mieniem gminnym, jak i za prawidłową gospodarkę finansową w gminie.

Oświadczenie woli w imieniu gminy, w zakresie zarządu mieniem, składa jednoosobowo Burmistrz lub działający na podstawie jego upoważnienia zastępca Burmistrza samodzielnie lub z inną osobą upoważnioną przez Burmistrza.

Gospodarka finansowa gminy Łazy prowadzona jest samodzielnie przez gminę na podstawie budżetu gminy. Gospodarka finansowa gminy jest jawna. Budżet gminy uchwalany jest na rok kalendażowy.

Rada gminy w Łazach podjęła uchwałę o budżecie gminnym na rok 2006 na podstawie art. 18 ust 2 pkt 4, pkt 9, pkt 10, art. 51, 57, 58 ustawy z dnia 8 marca 1990r. finansach samorządzie gminnym, art. 109, 116, 124, 128 ust 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998r. o finansach publicznych oraz art. 87 ust 2a ustawy z dnia 31 stycznia 1980r. o ochronie kształtowaniu środowiska. Uchwała ta ustala, że dochody budżetu gminy Łazy w roku 2006 wynoszą 21.462.974 zł.

Kwota ta obejmuje:

1. dotacje na realizacje zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych gminie ustawami wynosi 21.144.745 zł,

2. dotacje na zadania realizowane na podstawie porozumień w wysokości 12.805 zł,

3. dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż napoi alkoholowych w wysokości 189.000 zł.

W uchwale tej zostały także ustalone wydatki budżetu, które obejmują kwotę 23.457.616 zł. W kwotę tą wlicza się:

1. wydatki majątkowe w wysokości 3.084.616 zł,

2. wydatki bieżące w wysokości 20.373.000 zł w tym:

• wynagrodzenia i ich pochodne w wysokości 10.634.616 zł

• dotacje podmiotowe dla instytucji kultury w wysokości 1.081.000zł

• dotacje celowe dla jednostek spoza sektora finansów publicznych na realizację zadań własnych gminy z zakresu kultury fizycznej i sportu w wysokości 205.

• Pozostałe dotacje celowe w wysokości 36.271 zł,

• Wydatki na obsługe długu gminy w wysokości 300.000 zł.

W uchwale budżetowej Rady ustaliła wydatki na:

1. realizację zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych gminie ustawami w wysokości 21.144.743 zł,

2. wydatki związane z realizacją zadań wykonywanych na podstawie porozumień w wysokości 12.905 zł,

3. wydatki na realizacje zadań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w wysokości 180.000 zł,

4. wydatki na zadania inwestycyjne w wysokości 3.084.616 zł.

Źródłem pokrycia niedoborów budżetu w wysokości 1.994.642 zł jest kredyt bankowy.

Z budżetu gminy udzielane są dotacje, których ogólna kwota to 1.322.271 zł.

Wykonanie budżetu zostało powierzone, w uchwale, burmistrzowi Miast i Gminy Łazy. Jednocześnie burmistrz został upoważniony do dokonywania zmina w planie wydatków w ramach działu klasyfikacji budżetowej.

7. Związki i porozumienia międzygminne

W 1996 roku w ramach Porozumienia o współpracy pomiędzy województwami Katowickim i Boraod-Abauj-Zemplen gmina Łazy rozpoczęła współpracę z węgierską gminą Tarcal. Umowę partnerską podpisano 26 grudnia 1996 roku, na mocy uchwały Rady Miejskiej nr XV/112/96. Umowa dotyczyła współpracy organów samorządowych obu gmin, różnorodnych instytucji, podmiotów gospodarczych, stowarzyszeń, organizacji oraz placówek kultury i oświaty. Szczególną wagę zwrócono na bezpośrednie kontakty mieszkańców obu gmin

Dotychczasowa współpraca umożliwiła wakacyjną wymianę młodzieży oraz wzajemne odwiedziny zespołów taneczno-wokalnych i orkiestr dętych propagujące kulturę węgierską na terenie gminy Łazy i polską na terenie gminy Tarcal. Ponadto przedstawiciele gminy Łazy wzięli udział w obchodach 1100-lecia powstania państwa węgierskiego, zorganizowanych przez Konsulat Węgierski w Krakowie, a także zaznaczyli swoją obecność na historycznym Szlaku wina - imprezie, która odbyła się 7 sierpnia 1996 roku. Wielu mieszkańców obu gmin mogło także zmierzyć się w zawodach sportowych i strażackich, organizowanych w ramach współpracy partnerskiej. Szczególną uwagę poświecono wymianie doświadczeń z zakresu przedsiębiorczości, organizując bezpośrednie spotkania przedsiębiorców połączone z reklamą wyrobów rzemiosła.
11 lipca 1999 roku w ramach Europejskiej Karty Samorządu, porządków prawnych i na podstawie ustaw państwowych zawarto umowę partnerską z gminą Markvartovice, należącą do powiatu Opava w Republice Czeskiej. Umowa umożliwiła tworzenie kontaktów samorządowych, gospodarczych i kulturalnych przez zarządy komunalne, zainteresowane instytucje, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa, organizacje oraz osoby fizyczne. Dotychczasowa współpraca obejmowała wzajemny udział przedstawicieli obu gmin we wszystkich ważniejszych imprezach kulturalnych, sportowych i gospodarczych. ścisłą współpracę podjęły Ochotnicze Straże Pożarne, kluby sportowe i Kluby Seniora. Udało się także zapoczątkować wakacyjną wymianę młodzieży i spotkania przedsiębiorców

15 sierpnia 1999 roku podpisano następną umowę partnerską z Gminą Santovka w powiecie Lewice, w Republice Słowackiej. Rozpoczęta w ten sposób współpraca umożliwia wymianę młodzieży oraz stworzenie i utrzymywanie bezpośrednich kontaktów pomiędzy obywatelami obu gmin. Dotychczasowe formy współpracy to uczestnictwo w organizowanych uroczystościach i prowadzenie rozmów dotyczących wymiany młodzieży.

Rada Gminy w Łazy podjęła także dwie uchwały, z dnia 5 lutego 2005r., o nawiązaniu współpracy pomiędzy gminami Łazy (Rzeczpospolita Polska) i Bokloud (Niemcy) i drugą uchwałę, z tego samego dnia, o nawiązaniu współpracy pomiędzy Gminami Łazy (rzeczpospolita Polska) i Raismes (Francja). Uchwały te stanowią, że gminy te nawiązują współpracę w zakresie:

1. wzajemnego promowania Gmin,

2. wymiany młodzieży,

3. współpracy w zakresie sportu oraz kultury,

4. tworzenia europejskiej tożsamości.

Dolnicki B., „Samorząd terytorialny. Zagadnienia ustrojowe” Kraków Zakamycze 1999,

Niewiadomski Z. „Samorząd terytorialny w warunkach współczesnego państwa kapitalistycznego”, Warszawa 1988

Niewiadomski Z. Samorząd terytorialny w warunkach współczesnego państwa kapitalistycznego”, Warszawa 1988

art. 16 ust. 1 Konstytucji RP

art. 165 ust. 1 Konstytucji RP

art. 165, 167,168 Konstytucji RP

art. 171 ust. 1 Konstytucji RP

art. 165 ust. 2 Konstytucji RP

art. 169 ust. 1i2 Konstytucji RP

art. 169 ust. 4 i art. 94 Konstytucji RP

art. 3 Konstytucji RP

Borkowski J., „Instytucje sądowej ochrony samodzielności gminy”, ST mr 1-2/1991

Kulesza M., „Samorząd terytorialny w Rzeczy Pospolitej Polskiej- stan obecny i perspektywiczny”, ST mr 5/1995

art. 1 i 2 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - Tekst ost. zm.2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

art. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 11a ust 1 ustawy z dnia 8 marca, 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art., 11b ust 2 ustawy z dnia 8 marca, 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 15 ust1 i art. 16 ustawy z dnia 8 marca, 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 190 ust 1 ustawy z dnia 16 lipca 1998r. o ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich (Dz. U. z 27 lipca 1998r.)

Art. 23 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 34e ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 18 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

wyrok NSA z 8 grudnia 1992r. , S.A./Wr 1314/92

Art. 26 ust 1 ustawy z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. nr 113, poz. 984 z późń. Zm.)

Art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 35 ust 2 i3 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 36 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

uchwała SN z 16 kwietnia 1991 r. III CZP 23/91 OSN 1992, nr 2 poz. 20

Art. 37 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 37 ust 2 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 9 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 64 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 64 ust 3 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 67 ust 2 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

obowiązujące zarządzenie Prezesa Rady Ministrów Ministrów 16 sierpnia 1990 r. w sprawie związków międzygminych (M.P. Nr 33, poz. 206)

Art. 65 ust 1, art. 69 ust 1, art. 70 ust 1ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 74 ust 1 1ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 43 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

wyrok NSA w Warszawie z 12 stycznia 2000r. , II S.A. 208/99, lex 55775

Art. 44 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 51 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 54 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

Art. 60 ust 1 i 2 z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 01. 142.1591 - tekst ost.. Zm. 2004.07.01 Dz. U.04.116.1203)

32

---