LITERATURA W KRAJU

III. POEZJA

6. POECI SPEŁNIONEJ APOKALIPSY

KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI (1921- 1944)

• charakterystyka:

• żona Barbara z Drabczyńskich

• przyjaźnie: Iwaszkiewicz, Andrzejewski, Weintraub; znajomości z Miłoszem i Wyką

• popularność, prawo do tytułu romantyka czasów wojny

• 1943- szkoła podchorążych „Agricola”; tytuł st. strzelca podchorążego; psud. „Krzysztof”

• rozkazem dowódcy, jako mało użyteczny na miesiąc przed powstaniem zwolniony z „Zośki” i przeniesiony do „Parasola”

• 4 sierpnia 1944

• style:

• intelektulano- dyskursywny

• wpływ Norwida

• gra pojęciami

• opozycje

• wizjonersko- symboliczny

• baśnie, legendy, mity

• senna konstrukcja

• motywy religijne

• dualizm ciała i ducha

• etapy:

• 1939- 1941- etap wczesny

• wpływ Czechowicza i wileńskich żagarystów

• przyjaźń z J. K. Weintraubem

• elegie, kołysanki, idylle, legendy, ballady

• wspomnienia dzieciństwa

• świat basniowy

• 1941- zwrot

• poematy: Serce jak obłok, Szklany ptak, Olbrzym w lesie

• nadal elementy baśniowe, ale widoczne coraz większe porażenie okupacją

• postać prometydy, tytana schodzącego zmienić serca ludzi

• romantyczny ideał poety jako przywódcy duchowego

• katastrofizm generacyjny (Wyka)- Pokolenie; katastrofizm rodzinny (ojciec i dziadek walczyli w powstaniach) Rodzicom, Mazowsze

• język metaforyczny, symboliczne słowa- klucze

• 1943- 1944:

• tyrteizm

• erotyki

• Świętość- pasja świętości

• Elegia o [chłopcu polskim]

• Z głową na karabinie

• Z lasu

• inspiracje:

• Słowacki- mistycyzm

• Rilke

• katastrofizm Miłosza- ciemne wizjonerstwo w ramach klasycystycznej formy

• Bóg:

• Przypowieść, Śnieg, Młot

• religia jako narzędzie wtajemniczenia w sferę praw powszechnych

• szacunek i tajemnica

• strach nad pogwałceniem zasad moralno- chrześcijańskich

• wiara w nadejście czasu miłości (Tych miłości)

• Erotyka:

• wpływy romantyczne

• „odbicie” człowieka w drugiej osobie

• miłość może być jednak dobra i zła (Dwie miłości)

• poemat Wesele poety- napisany po ślubie z Barbarą

• utwory:

• Śpiew do snu

• Niebo złote ci otworzę

• Westchnienie

• Oddech wiosenny

• Akcje podziemia AK:

• Poemat o Bogu i człowieku 1942- przeciwnik akcji zbrojnej (→przed „Agricolą”)

• Dąkąd to jeszcze 1942- alter ego poety mówi o sobie jako o „cieniu”, który zgubił człowieka

• Wybór- poemat:

• motto z Jerzego Lieberta Jeździec: Uczyniwszy na wieki wybór,/ w każdej chwili wybierać muszę

• bohater Jan dla walki porzuca żonę i matkę

• tragizm jak u rycerzy chrześcijańskich

• krucjata „przeciw wierze bezsilnej i miłości martwej”

• kilka wersji poematu

• jedynie ofiara pozwala odkupić winę

• conradowski nakaz wierności

• tyrteizm:

• Ziemia jak ognia słup...

• Oddycha miasto ciemnie

• Warszawa

• Byłeś wielkie stare drzewo

• Wiatr

• O wolności

• Mazowsze

• twórczość:

• Zamknięty echem 1940

• Dwie miłości 1940

• Wiersze wybrane 1942; Jan Bugaj

• Arkusz poetycki

• antologie: Pieśń niepodległa, Słowo prawdziwe, lwowski Śpiew wojny

• Śpiew z pożogi 1947- przygotowany jeszcze przez Baczyńskiego:

• części: Magia, Krzyk człowieczy

• antologia jego tekstów

• przypisy i objaśnienia

****************************************************************

TADEUSZ GAJCY (1922- 1944)

• charakterystyka:

• grupa „Sztuki i Narodu”, redaktor

• formy:

• poezja

• proza

• żartobliwa farsa Misterium niedzielne

• stylizowany dramat klasyczny Homer i Orchidea

• zawiłe metafory

• tendencje:

• mistycyzm

• elementy religijne

• satyra i groteska

• barokowe rekwizyty

• obrzędowość kościelna

• trudna miłość

• wspomnienie czasów dziecinnych

• zamierzona ciemność języka

• twórczość:

• Widma- poemat 1943;

• Grom powszedni 1944

• WIDMA:

• luźne, profetyczne widzenia

• nawiązania do katastrofizmu przedwojennego

• wizje końca świata

• symbolika biblijna (Apokalipsa, Stary Testament)

• elementy grozy i makabry

• bohater:

• rysy prometejskie

• replika zmagań duchowych Konrada z III cz. Dziadó

• teodycea- poszukiwanie sankcji dla zła w świecie

• splot powagi, niesamowitości i groteski

• GROM POWSZEDNI

• fascynacja śmiercią

• tajemnica relacji łączącej świat umarłych ze świtem żywych

• Głos wzywający człowieka do rozszyfrowania świata

• tematyka wojenna

• przyjaźń, miłość, lata dziecinne

• utwory:

• Droga tajemnic- fascynacja śmiercią:

• wizja zaświatów

• połączone w jeden łańcuch wszystkie stworzenia

• Głos

• wezwanie do powtórzenia drogi Chrystusa

• zbawienie, na które trzeba jednak ciężko zapracować

• Pieśń nostalgiczna

• żal za utraconym dzieciństwem

****************************************************************

TADEUSZ BOROWSKI (1922- 1945)

• charakterystyka:

• fazy:

• okupacyjno- warszawska

• klub „esencjastów”, lewicowy odłam młodzierzy

• czynne życie konspiracyjne

• obozowa (1943)

• Pawiak

• Oświęcim

• niemiecka 1945

• obozy Dautmergen i Dachau- Allach

• obóz dla „dipisów”

• s

• s

• FAZA OKUPACYJNO- WARSZAWSKA

• Gdziekolwiek ziemia 1942:

• wieloczęściowy poemat

• nawiązanie do katastrofizmu przedwojennego

• sceneria apokaliptyczna i kosmiczna

• motyw rzeki- przemijanie

• dramatyzm ludzkiej egzystencji

• samotność

• cierpienie

• chłód wiejący od gwiazd

• bohater:

• nienazwany

• bunt przeciwko absurdowi świata

• działa jedynie w obronie człowieczeństwa, nie jest nadczłowiekiem (→Dżuma Camusa)

• Arkusz poetycki nr 2 1944;

• wydany, gdy pisarz był już w Oświęcimiu

• utwory:

• Pieśń- walka nie pozostawi żadnego śladu w historii, ale mimo to powołaniem człowieka jest stawiać czoła koniecznościom

• FAZA OBOZOWA

• charakterystyka:

• przepadły w większości

• dla współwięźniów

• tematyka:

• nieczułość Boga na los człowieka

• obrazy piekła; wyrażalność tragedii tylko przez tradycję religijną

• utwory:

• Drutami okolony skrawek świata...

• Do narzeczonej:

lecz próżno w oczy człowiecze patrzę szukając znaku.

Już tyko łopata i ziemia, człowiek i zupy litr

• FAZA NIEMIECKA

• charakterystyka:

• wspomnienia w formie reporterskiej

• teksty weszły w skład:

• Byliśmy w Oświęcimiu 1945

• współ. Janusz Nel- Siedlecki, Krystyna Olszewska

• Imiona nurtu 1945- tomik

• przedłużenie hitlerowskiego letargu

• cynizm, brak skrupułów, fałszywa pobożność

• popadnięcie w chęć zemsty (marzenie o „paleniu ludzi w krematorium” Odrodzenie człowieka)

• s

---