10. PEDAGOGIKA SPO ŁECZNA I PRACA SOCJALNA.Przegląd stanowisk i komentarze. Red/ Marynowicz-Hetka

Wprowadzenie Piekarski

-przedmiot ped.społ,. i pr.socj.

-stanowiska wobec odrębności i specyfiki dyscyplin zajmujących się pracą socjalną

2. Komentarze.Hetka.Koncepcja pracy społ w polskiej tradycji ped. Społ

Helena Radlińska

-nie posługiwała się pojęciem pracy socjalnej i pojęciem pracownika socj. Stosując przymiotnik „społeczny”

używa się go w znaczeniach:

-wyznaczenie celu aktywności

-określenie sposobu działania

-cel i sposób osiągania celu

Pojęcie pracy socjalnej wprowadzono zostało do ped.społ/ z zewnątrz. Najszerszy zakres poczynań społ/ wyznacza działalność - jest to aktywność systematyczna, ciągła zawierająca niezbędne cechy procesu, przewidywanie następstw i racjonalizacji.. Tym warunkom odpowiada pojęcie pracy.

Punkty widzenia pedagogiki społ:

-globalność-p.s. spożytkowuje wyniki innych nauk i urzeczywistnia syntezę wiedzy o człowieku. Jest t o zainteresowanie pełnym człowiekiem i uwzględnienie pełnych wpływów, a więc wpływu warunkó bytu, kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływu ludzi na zapewnienie bytu wartościom.. Globalnośc oznacza uwzględenienie zarówno spraw indywidualnych jaki i zbiorowych oraz dostarczanie podniet rozwojowi i usuwanie przeszkód w jej przebiegu

• dynamika- to twórcze tj, aktywne i poszukujące stosunek do rzeczywistości. Podstawową kategorią jest przetwarzanie środowiska siłąmi człowieka w imię ideału

• -kompensacja-głowne zagadnienie p.s.Rozumiana jest jako świadome uzupełnianie braków powstałych na drodze seleckji społ i biolog. Może stanowić dobre uzasadnienie dla podejmowanych działań wyrównujących braki indyw. I społ/

• wartościowanie-normatywnosć rozptruje się w 2 wymiarach

-jako punkt odniesienia przetwarzania środ. Siłami społ. W imie ideału.

-jako uzasadnienie dla konstr. narzędzi oceny

Najw. wartości to: człowiek, naró, wychowanie, twórczość, wola , tolerancja, odpowiedzialność. Kategorie wartości zw. z wychowaniem człow. mogą stanowicr relacje dla działania społ., jakim jest rpaca socjalna

.Wartościowanie sprzyja podejmowanym wyborom, ich trafności, adekwatności.Praca socjalna wymaga wysokich kwalifikacji w tym zakresie dlatego, że dotyczy na ogół innej osoby,jej syt. i środow.Wiąże się z odpowiedzialnością za wywołane skutki.

Ped.społ. wyjaśnia mechanizmy sprzyjające projektowaniu zmian i przetwarzaniu środ.

W tym sensie zaznacza się jej wymiar edukacyjny i wychow. podejście do pracy socjalnej, a sama p.s. może być jedną z dyscyplin konstytuujących teoretyczne podstawy tego obszaru działania społ., który określamy pracą socjalną.

17. PEDAGOGIKA SPOŁECZNA I PRACA SOCJALNA

Praca socjal to teoria i praktyka. To interdyscyplinarna nauka jak i rozległa płaszczyzna działań profesjonal.,paraprofesjonal. pozasystemowych i samopomocowych. Stymuluje ład i sprawiedliwość społ…,stoi na straż praw człow. do życia i godności. Jest nieustannie wzbogacana środkami, metodami i siłami profesjonalnych kadr lecz nadal jest zbyt słaba i niedoskonała by sprostać stawianym jej zadaniom.

Tempo polskich przemian, dynamika zjawisk społ.(bezrobocie, ubóstwo, przemoc)nadal wyprzedzają skuteczne rozwiązania syst. Gospodarka rynkowa zawsze sprzyjała polaryzacji społeczeństwa, lecz w Polsce wprowadzona ją w b. krótkim czasie.

Praca socjal. od 1990 stanowi w Polsce ważną instutucją zycia społ.i instrument polityki społ.. Zadania: diagnozowanie, wspieranie, kompensowanie nierówności dysfunkcji w codziennej egzyst. jedn. grup i całego społecz.

Cel:zapewnienie społ. ładu i wdrażanie elementarnych zasad sprawiedl, dbałość p przestrzeganie prawa każdego człow. do godnego życia.

Rozwój, instytucjonalizacja i profesjonalizm pracy socjal. wyznaczane są potrzebami społ.prawami ekonomii i gosp. rynk. Wzory należy czerpać z krajów które sprawni połączyły kapitalizm z pomocą socjal.(USA,GB)

Def.pracy socjal z Ustawy o Pomocy Społ(29XI90)

pomoc społ. jest instyt. polityki społ. państwa, która ma umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężanie trudności życiowych, których nie są w stanie pokonać sami. to działalność zawodowa skierowana na pomoc we wzmocnieniu lub odzyskaniu możliwości funkcjonow społ.

Praca socjal. czerpie środki z budżetu i rozprowadza je wśród potrzebujących pomocy. Kształtuje więzi społ. integruje środow.Praca socjal jest zawodem trudnym, wymagającym kwalifikacji, umiejętności i predyspozycji, odpowiednich cech osobow.Niesie ze sobą odpowiedzialność za los najsłabszych jednostek i za środow. lokal.

Praca socjal. zwraca uwagę na problemy jednostkowe, grupowe, środowiskowe. Musi umieć rozstrzygać je w szerokim kontekście środowiskowym. Pracownik socjaln. poza zdiagnozowaniem pojedynczego przypadku musi dokonać analizy tego zjawiska na tle szerokich uwarunkowań spol. i ekon. Metody pracy środ. służą badaniu środków możliwości, zasobów ludzkich i potencjalnych obszarów ich wykorzystywania.

Cel: zainspirowanie pełnego usamodzielnienia się jednostki. Praca socjal. to przede wszystkim zespół racjonalnych, przemyślanych działań, które doprowadzają jednostkę do normalnego, samodzielnego funkcj. społecz. Praca socjl. likwiduje problemy i bariery, niezbędna jest wiedza o potencjalnych zasobach człowieka, które należy wykorzystywać przy kompensacji, reedukacja, resocjal., rewalid. Należy wykorzystać więzy rodzinne i kontakty z osobami znaczącymi (autorytety). Cel: aktywność i samodzielność podopiecznego i jego rodziny i upodmiotowienie świadczeniobiorcy.

Ped. społ. i praca socjal. to odrębne dyscypliny nauk. Teoretycznie tożsame. Praca socjal. jest dziedziną ped.społ.

Pierwsi pedagogowie społ. chcieli za pomocą ruchów społ. niepodległ., polit.,pobudzić biernych do odmieniania swojego losu i narodu. Pracownicy socjalni są nastawieni na pomoc osobom słabym, niezaradnym i doprowadzić ich do samodzielności. P.s. wypracował teorię skutecznego ujawniania pobudzania i utrwalania sił ludzkich w środowiskach niedorozwoju i zaniedbań. P.s. podkreśla związek pomiędzy aktywizowanymi jednostkami i grupami społ. a ich środow. życia: uruchomione siły ludzkie polepszają syt. i warunki życia swego środ., z kolei owo ulepszone środl oddziałuje korzystniej i pobudzająco na te same jednostki. Proces ten rozwija się pod okiem kompetentnego pedagoga społ. Fundamentalną teorią p.s. jest ulepszanie środowiska siłami ludzi tegoż środowiska dla zapoczątkowania i rozwijania spirali melioracyjnej na coraz wyższym stopniu wzajemne oddz. ludzi i ich środowiska

Praca socjalna opiera się na 3 metodach skutecznego postępowania opiek. w „stawianiu na nogi” swoich pacjentów oraz w zaszczepianiu im zaradności. Każda z metod związała się z odmienną doktryną naukową i w niej poszukiwała motywacji poprawnego działania. Metoda prowadzenia indyw. przypadków rozpatrywała jednostkę w kontekście rodziny, szkoły, pracy - oparta na psychologii głębi Freuda).

Metoda socjalnej pracy grupowej (dot. małych grup: rodzina, krąg koleżeński-rozszczepiła się na: nurt zw. z psychologią społ. i 2 zw. z psychoterapią grupową)

metoda socjalnego org. wspólnoty sąsiedzkiej (praca z grupą sąsiedzką zw. z socjologią)

„Pedagogika społeczna i praca socjalna. Przegląd stanowisk i komentarze” pod red. E. Marynowicz-Hetki, J. Piekarskiego, D. Urbaniak-Zając, Katowice 1999r.

Impulsem do napisania książki były zmiany systemowe w kształceniu, w dziedzinie pracy socjalnej na poziomie szkół policealnych, umożliwiające nie tylko wpływanie na koncepcję kształcenia (kształt i wymiar programu studiów, strukturę i treść) ale także na przygotowanie komplementarnych do niego i użytecznych w jego realizacji publikacji.

Pytanie o relacje między pedagogiką społeczną a praca socjalną jest szczególnie uzasadnione także z uwagi na przydatność dydaktyczną prezentacji prób odpowiedzi w konsekwencji przyjętego stanowiska przez twórcę programu kształcenia do zawodu pracownika socjalnego.

Praca ta jest próba ukazania niektórych stanowisk postrzegania związków na wybranych przykładach niemieckiej i szwajcarskiej myśli społeczno - pedagogicznej.Pierwsza cześć to prezentacja stanowisk. W drugiej części zajęto się próba uporządkowania wybranych stanowisk pedagogiki społecznej i pracy socjalnej i opatrzenia ich komentarzem z perspektywy polskiej koncepcji pracy społecznej oraz z perspektywy aktualnych wymiarów pracy socjalnej w Europie a także relacji między pracą socjalną i pedagogiką społeczną. Na końcu przedstawiono systematyzację między pedagogika społeczną i pracą socjalną, której trzonem są: perspektywa stawiania problemów oraz orientacja na zmianę.

Ewa Marynowicz-Hetka „Koncepcja pracy społecznej w polskiej tradycji pedagogiki społecznej.”

Lektura tekstów niemieckich i szwajcarskich wymaga znalezienia „lustra”, w którym owe poglądy mogą nabrać wyrazu i być odczuwalne w całej ich złożoności.. W 1908 roku użyto po raz pierwszy terminu pedagogika społeczna.

H. Radlińska nie posługiwała się pojęciem pracy socjalnej i pracownika socjalnego. Stosowała przymiotnik „społeczny” - zabieg językowy i merytoryczny. Stosując przymiotnik „społeczny” używa się go w dwóch znaczeniach:* wyznaczenie celu aktywności i określenie sposobu działania* cel dla społeczności i sposób osiągnięcia celu siłami społecznymi

Najszerszy zakres poczynań społecznych wyznacza działalność. Rozumiana jest ona jako aktywność systematyczna, ciągła, zawierająca niezbędne cechy procesu, takie jak antycypacja następstw i racjonalizacja projektowanych działań. Pojecie pracy socjalnej wprowadzone zostało do pedagogiki społecznej z zewnątrz , z innych dyscyplin: z polityki i praktyki życia społecznego. Rodowód związków między pedagogiką społeczną i praca socjalną jest zupełnie odmienny od okoliczności tworzących ten związek w Niemczech, gdzie w pewnym okresie doszło do utożsamienia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej.

Stanowisko A. Kamińskiego odnoszące się do symbiozy pedagogiki społecznej i pracy socjalnej wydaje się dyskusyjne. Przypuszczalnie wynikało z próby adaptacji jednej z amerykańskich koncepcji pracy socjalnej do pedagogiki społecznej, a ściślej do teorii pracy społecznej. Odniesienie koncepcji H. Radlińskiej do współczesnego pojmowania pracy socjalnej powoduje pewne nieporozumienia i stawianie znaków równości między pojęciem pracy socjalnej i pracy społecznej. W Polsce stanowisko to wydaje się nie uprawiane. Uzasadnione jest wówczas, gdy porównuje się koncepcje pracy społecznej Radlińskiej ze współczesną koncepcją pracy socjalnej.Owa swoistość pedagogiki społecznej i jej przydatność dla pracy socjalnej pojmowanej współcześnie jako działanie społeczne wyraża się w czterech cechach, które skrótowo możemy określić punktem widzenia pedagogiki społecznej:* globalność - pedagogika społeczna spożytkowując wyniki innych nauk urzeczywistnia syntezę o człowieku, wpływ warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wypływ ludzi na zapewnienie bytu wartościom, uwzględnienie indywidualnych, jak i zbiorowych potrzeb, dostarczenie podniet rozwojowi* dynamika - twórczy, aktywny i poszukujący stosunek do rzeczywistości; podstawową kategorią pojęciowa jest przetwarzanie środowiska siłami człowieka w imię ideału;

* kompensacja - H. Radlińska - główne zagadnienie pedagogiki społecznej; świadome uzupełnienie procesu selekcji społecznej i biologicznej; działania wyrównujące braki indywidualne i społeczne; proces ten wiąże się nie tylko z adaptacją do warunków i możliwości, a raczej z takimi uzupełnieniem braków, aby zaistniały warunki społeczne i biologiczne do „dostarczania podniet” dla rozwoju; * normatywność i wartościowanie; normatywność rozpatruje się w dwóch wymiarach:--punkt odniesienia przetwarzania środowisk--uzasadnienie dla konstruowania różnorodnych narzędzi pracy, które wywodzą się z kategorii wzoru i wzorca;

Pedagogika społeczna, przyjmując uniwersalne wartości, bardzo wyraźnie i konsekwentnie formułuje swe podstawy aksjologiczne. Kategorie wartości: człowiek, naród, wychowanie, twórczość, wola, tolerancja, odpowiedzialność - mogą one stanowić racje dla działania społecznego, jakim jest praca socjalna. Wartościowanie, o czym trzeba pamiętać, rozumiane jako kompetencja nabywania, sprzyja podejmowanym wyborom, ich trafności i adekwatności.

Nie wydaje się uprawnione ograniczanie zakresu pracy społecznej do kategorii opieki społecznej. Niewłaściwe jest stawianie znaku równości między pojęciami pracy społecznej i pracy socjalnej o ile oczywiście respektujemy historyczny wymiar pojęcia i sens, jaki pracy społecznej nadawała H. Radlińska, szczególnie, gdy tę drugą pojmuje się adaptacyjnie i przystosowawczo jako odpowiedź na oczekiwania wynikające z niedomaga funkcjonowania społeczeństwa. Koncepcja pracy społecznej sytuuje się jako pomysł twórczy i porównywalny ze wcześniejsze rozwijanym promocyjnym modelem pracy socjalnej.Odnosząc się do polskiej tradycji pracy społecznej trudno jest mówić o tak pełnej symbiozie pedagogiki społecznej i pracy socjalnej jak proponował A. Kamiński.

8. Pedagogika społeczna i praca socjalna - przegląd stanowisk i komentarze; red. E. Marynowicz-Hetka, J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając

Wybrane stanowiska ped. społecznej - J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając

Wyodrębnić należy dwa sposoby ujmowania przedmiotu ped. społ.:

1. skoncentrowany jest na przedstawianiu swoistości pojmowania wychowania wyrażającej się w podkreśleniu jego społecznych uwarunkowań i skutków

2. umiejscawia przedmiot pedagogiki społecznej w konkretnym obszarze i wskazuje konkretne kategorie osób znajdujących się w zakresie zainteresowań pedagogów społecznych (zwykle wymienia się tu prace z młodzieżą)

Oba sposoby analizy określają zarówno teoretyczny obszar zainteresowań tej dyscypliny jak i jej funkcje rozumiane jako zadania rozważane w kontekście społecznych skutków działań inspirowanych poglądami pedagogów społecznych.

Współcześnie pedagogika społeczna i praca, socjalna stawiają sobie pytanie o swą odrębność i specyfikę. Podlegały one wspólnym procesom, do których zaliczamy:

INSTYTUCJONALIZACJA—rozwój instytucji socjalnych i naukowych odnoszących się do społecznych problemów egzystencji jednostki i zbiorowości społecznych. (instytucjonalizacja problemów społecznych Jest Jedną z wiodących przyczyn rozmycia się zakresów pojęć ,.praca socjalna" i „pedagogika społeczna")

RÓŻNCOWANIE—pól aktywności i zainteresowań znajdowało swój wyraz w ilościowym wzroście specjalizacji naukowych, a także specjalizacji instytucji działających w kontakcie z podopiecznymi. GLOBAlizacja—podejście do zjawisk społecznych. Wyraża się ona we wzroście przekonania, że sensowne rozwiązanie problemów społecznych wymaga ich całkowitego ujmowania, zarówno jako problemów jednostek jak i społeczeństwa jako całości.

„Pedagogika społeczna i praca socjalna. Przegląd stanowisk i komentarze” E.Marynowicz-Hetka, D.Urbaniak-Zając:

Pozycja ta jest refleksją nad pracą socjalną i pedagogiką socjalną. W praktyce pracy socjalnej poszukuje się odniesienia teoretycznego w myśli pedagogiki społecznej, a sama pedagogika społeczna wykazuje zainteresowanie pracą socjalną jako obrazem społecznej praktyki.

Ukazane jest tu również spojrzenie historyczne na różnice w genezie i warunkach kształtowania się, zarówno pedagogiki społecznej jak i pracy socjalnej.

Pozycje M.Winklera i H.Ślinkera zwracają uwagę na odmienność podejść do sposobu definiowania praktyki przez pedagogów, jak i przez pracowników socjalnych.

Pozycja ta zwraca uwagę na to, że istnieją różnice w definiowaniu problemów przez pracowników socjalnych i pedagogów społecznych. Pracownicy socjalni ujmują problemy jednostek i zbiorowości w rezultacie ich doświadczenia w osobistym kontakcie. W pedagogice społecznej relacje między jednostką a społecznym kontekstem życia stanowi kategorię teoretyczną.

Sytuacje jednostek i zbiorowości opowiadają wspólnemu kontekstowi społecznemu. W praktyce pracy socjalnej i pedagogice społecznej tworzy się odmienny język oraz strategie i taktyki rozwiązywania problemów. Łączy je jednak wspólny zamysł nad społecznym sensem działań a zmianami. Te 2 perspektywy się przenikają. Sama praca socjalna jest też dla pedagogiki społeczne zadaniem poznawczym.

W tekście możemy znaleźć różne opcje, że pedagogika społeczna i praca socjalna są odrębnymi dyscyplinami naukowymi, że mają zbieżność przedmiotu zainteresowań.

Kategoria działania społecznego jest bardzo ważna dla środowiska akademickiego pedagog społecznych → teza do „Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka”.

Pedagogie instytucji = ruchy instytucji nie będąc jednolitą i zwartą teorią, a raczej zapisem refleksji nad wydarzeniami życia społecznego, nad przebiegiem procesów społecznych - były i są zgodą na zastaną rzeczywistość.

DZIAŁANIE SPOŁECZNE → strukturyzowanie teraźniejszości przez przyszłość, nadawanie sensu antycypacji. Orientowanie co do kulturowych wzorów wartości, norm społecznych, samoregulujący się system, dążący do równowagi. Urzeczywistnianie planu działania. Interwencja socjologiczna. Tworzenie instytucji, rozumianej jako przestrzeń podlegająca ciągłym zmianom.

PROCESUALNOŚCI:

• Pracy socjalnej wiary w człowieka, w siebie jako przedstawiciela profesji społecznej, i wreszcie wiary w warunki zewnętrzne sprzyjające człowiekowi i jego rozwojowi.
  Celem tak pojmowanej w latach 50 pracy socjalnej było kompensacja różnic występujących między ogółem społecznym, a tym, którzy są słabsi (hasło „czynić więcej dla tych, których jest mniej”).

• Pracy socjalnej zracjonalizowanej, ukierunkowanej na identyfikacje problemu i rozwiniętą diagnozę, zróżnicowanych społecznie grup ryzyka.

• Praca socjalna nadzieja w możliwość zmian, przekształceń i respektu dla wspólnych reguł zycia społecznego (podstawa: relacja społeczna).

---