1. POJĘCIE I TREŚĆ F. PUBLICZNYCH
Zgodnie z ustawą „o finansach publicznych”- to procesy obejmujące gromadzenie środków publicznych oraz ich rozdysponowanie .
W szczególności finanse publiczne związane są z:
A)pobieraniem i gromadzeniem dochodów.
B)wydatkowanie środków publicznych.
C)finansowanie deficytu.
D)zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne.
E)zarządzanie środkami publicznymi.
F)zarządzanie długiem publicznym.
Istotą finansów publicznych jest ich pieniężny charakter. Poza sferą stosunków pieniężnych finanse w tym również finanse publiczne, nie występują. Finanse przejęły podstawową rolę w zakresie podziału PKB, bowiem finanse mają charakter obiektywny- występują niezależnie od woli człowieka. Finanse mają służyć wymianie form wartości, z pieniężnej na rzeczową lub odwrotnie. Szczególną formą finansów jest ich dwustronność, polegają na gromadzeniu środków publicznych, z ich rozdysponowaniu. Gromadzenie i rozdysponowanie środków: publicznych, pieniężnych nie jest działaniem samym w sobie. Jego celem jest gromadzenie uprawnień do dysponowania określoną częścią PKB i mogą ją wydać.
Realizacja tych uprawnień może się odbywać w sposób :
-pośredni - odstąpienie swych uprawnień innym podmiotom np. umowa darowizny, zdeponowanie pieniędzy w banku, a bank daje je kredytobiorcą.
-bezpośredni - wydanie na zakupy
Finanse publiczne wiążą się z zaspokajaniem takich potrzeb społecznych jak: ochrona ładu i bezpieczeństwa publicznego, obrony, wymiar sprawiedliwości, transport publiczny, wodociągi, oczyszczanie miast, cmentarza. Na te cele państwo, gminy czy powiaty, województwa muszą mieć zapewnione dochody. Muszą mieć możliwość ich egzekwowania, muszą dysponować przymusem. W ustawie jest sankcja za niewykonanie zobowiązań.
Podstawowe pojęcia finansów publicznych.
Sektor finansów publicznych (uwzględniając kryterium podmiotowe) to organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne oraz państwowe ośrodki prawne i inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte krajowym rejestrem sądowym , pod warunkiem ich działalności (z uwzględnieniem kryterium przedmiotowego),jest finansowane ze środków publicznych w całości lub części. Nie zalicz się do sektora finansów publicznych przedsiębiorstw państwowych, banków, spółek prawa handlowego.
Sektor finansów publicznych dzieli się:
rządowy,
samorządowy - obejmuje JST i ich organy oraz podległe tym organom jednostki organizacyjne.
2. ŚRODKI PUBLICZNE:
Do nich zalicza się:
1.dochody publiczne,
2.środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi. Fundusze ochrony środowiska.
3.przychody jedn. organiz. i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące z ich działalności.
4.inne źródła.
5.przychody budżetu państwa i przychody JST pochodzące:
a)ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych.
b)prywatyzacji majątku skarbu państwa oraz odpowiednie majątku JST.
c)ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych.
d)z otrzymanych pożyczek kredytów.
Jeśli o dochody to wpływy nie podlegają zwrotowi.(podatek VAT). Jeśli mówimy o przychodach to jest o zwrotnościowych operacjach finansowych.{doch.(przychód- koszt)}.
Środki publiczne muszą czemuś służyć i w związku z tym środki publiczne są rozdysponowane zgodnie z ustawą o f. pub na następujące cele:
1.Wydatki publiczne,
2.Rozchody publiczne - obejmują środki publiczne budżetu państwa i budżetów JST, i zalicz się do nich:- spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych, oraz inne operacje finansowe tego rodzaju, udzielane pożyczki. Cechą rozchodów jest ich zwrotny charakter.
3. DOCHODY PUBLICZNE
Wg Ustawy mają charakter deficytowy.
1.Daniny publiczne
2.Pozostałe dochody.
Ad.1.
zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których ponoszenie ma charakter obowiązkowy na rzecz państwa.
Ad.2.
-opłaty, dochody z mienia, z najmu, z dzierżawy z innych umów o podobnym charakterze, z dywidend, od wniesionego kapitału.
-dochody ze sprzedaży rzeczy i praw.
-ze świadczenia usług jakie realizują organy w sek. publicznych, podatki zalicza się do sek. f. publ.
-spadki, zapisy, darowizny pieniężne,
-inne dochody.
4. PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY
Przez państwowy dług publ. należy rozumieć zobowiązanie sektora fin. publ. z nast. tytułów :
A)z wyemitowanych papierów wart. opiewających na wierzytelność pieniężnych
B)z zaciągniętych kredytów i pożyczek
C)z przyjętych depozytów.
D)z wymaganych zobowiązań jednostek budżetu .
E)oraz ustaw i orzeczeń sądowych .
F)udzielonych poręczeń i gwarancji.
G) innych tytułów .
6. POJĘCIE I TREŚĆ BUDŻETU PAŃSTWA.
Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej i organów kontroli państwowej, organów ochrony prawa jak również sądów i trybunałów a także administracji rządowej. Ogólnie można powiedzieć że BP jest liczbowym zestawieniem przewidywanych doch. I wydatków oraz rozchodów państwa.
Jest uchwalany w formie Ustawy Budżetowej na okres roku kalendarzowego zwanego budżetowym.
Do B.P włączone są również środki płynące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi, a także są włączone wydatki finansowane z wyżej wymienionych źródeł.
Treścią budżetu państwa są dochody i przychody z drugiej zaś wydatki i rozchody.
Ustawa zawiera także:
A) zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych jednostek budżetowych.
B) plany przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych.
C) zestawień dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziału Skarbu Państwa.
D) może ale nie musi zawierać plany przychodów i wydatków zakładów budż. gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych.
E) plany przychodów i wydatków innych jednostek sek fin. pub.
7.) DOCHODY B. PAŃSTWA
Są to daniny publiczne do których zaliczane są podatki oraz inne świadczenia pieniężne których obowiązek uiszczania wypływa z ustawy.
Do danin publicznych zaliczamy:
-VAT- od towarów i usług.
-podatek akcyzowy.
-od osób prawnych podatek dochodowy CIT.
-od osób fizycznych podatek dochodowy PIT.
-od gier.
-od sprzedaży akcji w obrocie publicznym.
-opłaty budżetowe
-cła.
Do innych dochodów zaliczamy:
-wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych 15%
-wpłaty jednoosobowych spółek skarbu państwa - dywidendy - wpłaty z zysku NBP
-wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych
-wpłaty części zysku gospodarstw pomocniczych jednostkom budżetowym 50%
-dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe
-z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym cywilno prawnym charakterze
-opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez skarb państwa
-różnego rodzaju odsetki:
a).od środków na rachunkach bankowych państwowych jed budżetowych.
b).odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym państwa.
c).od udzielanych z BP pożyczek krajowych i zagranicznych.
-grzywny, mandaty i inne kary pieniężne.
-spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej uczynione na rzecz Skarbu Państwa.
-inne doch. pub.
8) WYDATKI BP
Na treść wydatków BP składają się kwoty przeznaczone na:
1)realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej. Organ kontroli i ochrony prawa a także administracji sądowej, Sądy trybunały.
2)subwencje ogólne dla JST :
-dotacje celowe na zadania w zakresie administracji rządowej a także dotacje celowe na inne zadania dla JST
-wydatki na dofinansowanie zadań własnych JST
-dotacje na zadania określone przez ustawy.
3)współ-finansowanie programu realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych które to środki nie podlegają zwrotowi.
PRZYCHODY Budżetu Państwa
-środki pochodzące ze sprzedaż skarbowych papierów wartościowych
-środki zaciągniętych kredytów bankowych krajowych lub zagranicznych
-środki pochodzące z pożyczek
-z prywatyzacji majątku państwa.
10). ROZCHODY Budżetu Państwa
-pieniądze przeznaczone na wykup skarbowych papierów wartościowych
-spłata kredytów
-spłata pożyczek
-udzielone pożyczki.
11). DOTACJE Budżetu Państwa
Są to wydatki bieżące, które mogą być przeznaczone i wykorzystane na z góry określone cele.
I.)Gr. Dotacje celowe - przyznawane są na:
-finansowanie lub dofinansowanie ustawowo określonych zadań realizowanych przez inne organy aniżeli JST.
-finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych JST.
-na finansowanie zadań zleconych do wykonania jednostką które nie są zaliczane do sektora finansów publicznych ( kasy chorych, fundacje i stowarzyszenia).
-dotacje na finansowanie kosztów realizacji inwestycji zakładów budżetowych JST.
II.) Gr. Dotacje podmiotowe do finansowania działalności bieżącej określonych podmiotów. Podmioty te wskazywane są przez ustawodawcę. Parlament ma decydować kto z jakiej dotacji ma korzystać.
III.) Gr. Dotacje przedmiotowe- dopłaty do określonych produktów lub usług .
IV.) Gr. Dotacje do oprocentowań kredytów bankowych.
V) Gr. Dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych środków budżetowych oraz nowo tworzonych gospodarstw pomocniczych JST.
12) ZASADY OPRACOWANIA I UCHWALANIA Budżetu Państwa
Pewne reguły zawiera również konstytucja np. art.221 powiada że inicjatywa ustawodawcza w zakresie UB i U o Prowizorium Budżetowym i zmiany UB przysługują wyłącznie Radzie Ministrów. Art221 -RM musi przedłożyć sejmowi najpóźniej 3 miesiące przed końcem roku budżetowego projekt ustawy na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie. Też reguluje to ustawa o FP.
Jednakże etapy opracowania i uchwalania BP zaczynają się zgodnie z prawem w opracowaniu założeń projektu państwa budżetu na rok następny . Założenia owe przedstawia Radzie Ministrów minister finansów. Materiały do projektu B opracowują wcześniej i przedkładają ministrowi finansów dysponenci części budżetowych podstawy noty budżetowej.
II) etap to polega na tym że Minister Finansów przedstawia następnie RM projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem. MF włącza do PUB jako gotowe dochody i wydatki następującym jednostkom:
-Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydentowi RP.
-Sądom.
-NSA.
-T Konstytucyjnemu.
-NIK.
-RIO.
-KRRiTV.
-Generalny inspektorat danych osobowych. -PIP.
III) etap. RM podejmuje uchwały w sprawie projektu UB. Wraz z uzasadnieniem i musi go przedstawić Sejmowi w terminie do 30 września.
IV) etap. Uchwalenie przez Sejm UB. Poza jednym wyjątkiem Sejm nie jest związany z projektem złożonym przez RM. Może zmieniać ogólny poziom planowanych dochodów i wydatków oraz ich wzajemne relacje oraz strukturę wewnętrzną. Sejm może zmienić poziom dochodów i wydatków kancelarii Sejmu, Senatu, etc, które jak była mowa wyżej ujmowane są w projekcie budżetu w kształcie zaproponowanym przez nie same! Jednak Sejm jest ograniczony w zakresie w zakresie kształtowania UB bowiem zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów zaproponowanych przez RM nie może spowodować ustalania przez Sejm większego deficytu a niżeli przewidzianego projektem rządowym.(art. 220 ust 1 Konstytucji).
V) etap. Później UB idzie do senatu, który może wnieść poprawki. Marszałek przekazuje ją do Senatu który ma 20 dni na poprawkę i podejmuje uchwałę w której może uchwalić poprawki lub przyjąć bez zmian ale nie może odrzucić ustawy budżetowej.
Przyjętą przez Sejm, Senat Ustawę marszałek daje Prezydentowi RP, on musi podpisać w ciągu 7 dni, albo zwrócić się do T. Konstytucyjnego w sprawie oceny zgodności z Konstytucją UB przed jej podpisaniem. Trybunał musi orzec w ciągu 2 miesięcy od dnia od złożenia wniosku do Trybunału. Jeśli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi projektu UB ustawa ta nie zostanie przedstawiona Prezydentowi do podpisu, wówczas Prezydent może w ciągu 14 dni może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
W ustawie budżetowej mamy zarówno Budżet + inne elementy składowe UB. Zalicza się do nich limity zatrudnienia w Administracji Rządowej. Zestawienia przychodów i wydatków państwowych zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych. UB zawiera plany finansowe państwowych funduszy, wykaz programów wieloletnich, wykaz inwestycji wieloletnich.
14) ZASADY I TRYB WYKONYWANIA BP.
W toku wykonywania BP obowiązują określone przez ustawę o FB zasady gospodarki finansowej:
A) zasada terminowości wykonywania BP powiada ona iż realizacja zadań ujętych w budżecie musi następować w określonych terminach. Również ustalanie ...... musi następować na zasadach i terminach wynikających z przepisów.
B) zasada celowości i oszczędności wydatków BP. Jak sama nazwa wskazuje ustawa o FP nakazuje wykonywanie wydatków zgodnie z planowanym ich przeznaczeniem oraz w granicach określonych kwot- sposób oszczędny.
C). Zasada wyboru najkorzystniejszej oferty ! ( zgodnej z przepisami ustawy o Zamówieniach publicznych.
D). Zasada pierwszeństwa określonych wydatków. Niektóre wydatki BP mają na mocy prawa pierwszeństwo przed innymi wydatkami. Zaliczyć do nich należy wydatki do obsługi Długu SP są one dokonywane przed innymi wydatkami. Wydatki nie przewidziane których płatność wynika z egzekucji lub wyroków sądowych mogą być wykonywane bez względu na to czy zostały i w jakiej wysokości - budżecie państwa.
E). Zasada legalności przenoszenia wydatków w BP.
Sankcje-z tytułu łamania zasad wykonywania BP jest decyzja o blokowaniu planowanych wydatków B.
Blokowanie oznacza - okresowy lub obowiązujący do końca roku B zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków . Może również oznaczać wstrzymanie przekazywania środków na realizacje zadań z budżetu państwa. Decyzje o blokowaniu wydatków podejmuje MF lub dysponenci części budżetowych.
18) WYDATKI BUDŻETU GMINY
Możemy podzielić na:
a)bieżące
b)majątkowe
c)na obsługę długu gminy.
Podobnej klasyfikacji są rozchody BP, inny jest zakres wydatków BG w stosunku B Pań w zakresie przedmiotowego a więc zadań które mają być finansowane z BG.
15. POJĘCIE I TREŚĆ BUDŻET GMINY.
Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Podstawą gospodarki finansowej gminy jest jej budżet, w oparciu o który może samodzielnie prowadzić swą gospodarkę.
Budżet gminy jest podstawowym planem finansowym, a więc liczbowym zestawieniem przewidywanych :
-dochodów i wydatków gminy,
-przychodów i rozchodów gminy,
-przychodów i wydatków gminnych zakładów budżetowych,
-gospodarstw pomocniczych,
-gminnych jednostek budżetowych,
-środków specjalnych,
-wydatków funduszy celowych jeśli funkcjonują one na obszarze gminy.
Budżet gminy podejmowany jest w formie uchwały rady gminy, która jest formą prawa miejscowego. Jest on uchwalany na okres 1 roku budżetowego pokrywającego się z rokiem kalendarzowym. Obok budżetu gminy w uchwale budżetowej na dany rok budżetowy może znajdować się też limit wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne, które są w załącznikach do uchwały budżetu.
Sołectwa, dzielnice, osiedla nie mogą tworzyć własnych budżetów, ale statut gminy może określać ich uprawnienia do prowadzenia we własnym zakresie gospodarki finansowej, ale w ramach budżetu gminy.
Na treść budżetu gminy składają się :
-dochody i przychody,
-wydatki i rozchody.
16. DOCHODY WŁASNE BUDŻETU GMINY.
dochody płynące w całości na rzecz budżetu gminy
zasilające tylko te budżety
ze źródeł przyznanych gminie na mocy ustaw bezterminowo
Do dochodów własnych zaliczamy: dochody podatkowe i dochody nie podatkowe.
Dochody własne podatkowe:
-podatki od nieruchomości
-podatek rolny, leśny,
-podatek od spadków i darowizn,
-od osób fizycznych, płacony w formie karty podatkowej,
-od środków transportowych,
-od posiadania psów,
Dochody własne nie podatkowe:
-opłaty skarbowe: daniny, targowe, miejscowe, inne jak eksploatacyjne wynikające ustawy.
Opłata aliacencka - związana z podwyższeniem opłaty nieruchomości.
-Dochody z majątków gminy czyli dochody z tytułu realizowania praw własności , ograniczonych praw rzeczowych.
-Z tytułu czynszu, dzierżawy, najmu.
Dochody budżetu gminy mają charakter publicznoprawny i prywatnoprawny.
Spadki ,dzierżawy o charakterze pieniężnym, wpływy z samo opodatkowania się ludności, środki przekazywane gminie z państwowych funduszy celowych, odsetki-różnego rodzaju, inne.
17. DOCHODY REGULUJĄCE BUDŻET GMINY- RÓWNOWAŻNE.
Ich zadaniem jest uzupełnienie dochodów własnych gmin, ogólnej sumy potrzebnej do zaspokojenia wszystkich wydatków danej gminy.
Do dochodów regulujących zaliczamy:
-udziały,
-dotacje,
-subwencje.
Udziałem w dochodzie publicznym jest określona (najczęściej procentowo) część dochodu budżetu państwa (doch. podatkowych) płynących a obszaru danej jednostki, przekazywana jest na jej rzecz. Otóż taka metoda zasilania finansowego ma pobudzić gminy oraz inne JST do tego, by dochody budżetu państwa płynące z danego terenu JST były jak najwyższe. Wówczas będzie wzrastać kwota udziałów danej JST. Obecnie gminy korzystają z 2 udziałów:
a)Podatku dochodowego od osób fizycznych-27,6% wpływów pobieranych od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze gminy,
b)Podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych, nie mających osobowości prawnej, a posiadających siedzibę na terenie gminy. Udział wynosi 5% wpływów z tego podatku.
18.WYDATKI BUDŻETU GMINY (W KILKU GRUPACH):
I. Na administrację samorządową ( środki związane z utrzymaniem gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej , oraz obiektów administracyjnych, utrzymanie porządku publicznego.
II. Na oświatę i kulturę- szkolnictwo, przedszkole, żłobki, biblioteki, i inne placówki upowszechniania kultury, urządzeń sportowych itp.
III. Na finansowanie zdrowia i pomocy społecznej, zakłady opiekuńcze, MOPS, zasiłki opiekuńcze.
IV. Na gospodarkę komunalną. Utrzymanie dróg, ulic, mostów, Placów, Org. Ruchu drogowego, lokalny transport itp.
V. Na spłaty długu gminy. Spłaty pożyczek, kredytów, wykup obligacji. (Zaciąganie pożyczek - przychód. Spłata - rozchód. Spłata rat kap - rozchód. Odsetki -wydatki )
19.TRYB OPRACOWYWANIA I UCHWALANIA BUDŻETU GMINY.
Projekt budżetu gminy przygotowuje zarząd gminy czyli organ wykonawczy. Również w rękach zarządu gminy jest inicjatywa w sprawie zmian uchwały budżetowej a także opracowuje on informacje o stanie mienia komunalnego. Informacje te muszą zawierać m. in. dane dotyczące praw własności gminy, a także ograniczonych praw rzeczowych, użytkowania wieczystego, wierzytelności gmin, udziałów gmin w spółkach, akcje jakie posiada, dane o dochodach z wykonywania praw własności i innych praw majątkowych. Projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami oraz informacją o stanie mienia komunalnego zarząd gminy przedstawia RIO celem zaopiniowania oraz Radzie gminy w terminie do 15.XI roku poprzedzającego rok budżetowy. Opinie RIO zarząd musi przedstawić przed uchwaleniem budżetu radzie gminy. Procedurę uchwalenia budżetu gminy a także szczegółowość w/w materiałów dołączonych do budżetu określa rada gminy. Rada gminy powinna podjąć uchwałę przed rozpoczęciem roku budżetowego jednak nie później niż do dnia 31.III roku budżetowego. Do czasu uchwalenia uchwały budżetowej podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony radzie gminy. W przypadku nie uchwalenia uchwały budżetowej do dnia 30.III roku budżetowego RIO w terminie do dnia >IV roku budżetowego ustala budżet gminy w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych.
20. SUBWENCJA OGÓLNA GMINY
Każda gmina otrzymuje subwencje ogólną z budżetu państwa, która składa się z następujących części:
I. Podstawowej - kwotę przeznaczoną na część podstawową subwencji ogólnej dla wszystkich gmin ustala się jako sumę kwoty stanowiącej nie mniej niż 1% planowanych dochodów budżetu państwa oraz kwoty wpłat gmin, których wskaźnik G jest większy od 150% wskaźnika P.
Podział kwoty przeznaczonej na część podstawową subwencji ogólnej dokonuje się:
a. od tej kwoty odlicza się 4% na rezerwę części podstawowej subwencji ogólnej, którą przeznacza się dla gmin w których wystąpił ubytek dochodów w związku ze zmianami zasad ustalania udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych
b. dla poszczególnych gmin w kraju w kraju ustala się kwotę wyrównawczą (przysługuje ona jedynie gminom w których wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na 1 mieszkańca (zwany wskaźnik G) jest mniejszy niż 85% analogicznego wskaźnika obliczanego łącznie dla wszystkich gmin w kraju. Wysokość należnej gminie kwoty wyrównawczej nie w pełni rekompensuje dochody z utraconych dochodów podatkowych. Wysokość tej kwoty oblicza się mnożąc liczbę stanowiącą 90% różnicy pomiędzy 85% wskaźnika p i wskaźnika G przez liczbę mieszkańców gminy, a następnie przez wskaźnik określający dla roku bazowego relacje pomiędzy planowanymi dochodami a rzeczywiście zrealizowanymi w I półroczu).
c. pozostałą kwotę części podstawowej subwencji ogólnej rozdziela się pomiędzy wszystkie gminy w kraju, proporcjonalnie do przeliczeniowej liczby mieszkańców ( przeliczeniowa liczba mieszkańców została ukształtowana poprzez podzielenie gmin na 3 grupy
I grupa to gminy w których rzeczywista liczba mieszkańców nie przekracza 5000 osób-w tych gminach przeliczeniowa liczba mieszkańców jest zawsze 5000.
II grupa to gminy w których liczba mieszkańców wynosi od 5001 do10000 w tych gminach przeliczeniowa liczba mieszkańców jest równa liczbie osób tam zamieszkałych
III grupa - liczba mieszkańców powyżej 10 000. W tych gminach przeliczeniową liczbę mieszkańców ustala się w sposób progresywny - w miarę wzrostu liczby mieszkańców
10 000-50 000 -10 000+110% nadwyżki nad 10 000
50 000-300 000 -54 000 + 120% nadwyżki nad 50 000
powyżej 300 000 - 354 000 + 125% nadwyżki nad 300 000
Oświatowa - zasady ustalania części oświatowej subwencji ogólnej są wspólne dla gmin, powiatów i województw. Kwota przeznaczona na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jest ustalana w łącznej kwocie nie niższej niż 12,8% planowanych dochodów budżetu państwa. Od tej kwoty odlicza się 1% na rezerwę części oświatowej subwencji ogólnej. Rezerwą tą dysponuje Minister Finansów w porozumieniu z ogólnopolską reprezentacją jednostek samorządu terytorialnego. Pozostałą część rozdziela się pomiędzy poszczególne gminy, powiaty, województwa wg zasad ustalonych w rozporządzeniu Ministra finansów. Zasady te muszą jednak uwzględniać:
-typy i rodzaje szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego
-liczby uczniów w tych szkołach.
Gminy prowadzą szkoły podstawowe, gimnazja, a powiaty szkoły średnie, specjalne, muzyczne, plastyczne, szkoły sportowe, ponadgimnazjalne. Województwa- szkoły wyższe, zawodowe, zakłady publiczne dokształcania nauczycieli, biblioteki publiczne, szkoły o znaczeniu regionalnym.
III. Rekompensująca- część rekompensująca subwencji ogólnej składa się z
kwoty rekompensującej dochody utracone w związku z częściową likwidacją podatku od środków transportowych. Kwotę tę przeznacza się dla wszystkich gmin. Ustala się ją w wysokości nie mniejszej niż 10,5% planowanych w ustawie budżetowej wpływów z podatku akcyzowego od paliw płynnych
kwoty rekompensującej dochody utracone bezpośrednio z tytułu ustalonych ulg i zwolnień w podatku rolnym, leśnym, od nieruchomości a także z powodu obniżenia opłaty eksploatacyjnej wpływającej do budżetu gminy na podstawie prawa geologicznego i górniczego.
21. DOTACJE BUDŻETU GMINY.
Budżet gminy może być zasilany także dotacjami, mogą to być:
1. dotacje celowe z budżetu państwa przeznaczone na dofinansowanie zadań własnych gminy. Gminy, które wykonują zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, a także inne zadania zlecone ustawami muszą mieć przyznane z budżetu państwa dotacje celowe na realizację tych zadań. Gmina zadania musi je realizować.
2. dotacje celowe na zadania realizowane przez gminy na podstawie porozumień zawartych z organami administracji rządowej lub innymi JST.
3. dotacje celowe z budżetu państwa na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.
4. dotacje celowe z funduszy celowych.
Dotacje celowe przeznaczone są na ściśle określone cele, i na nie wydane. Jeśli nie jest wykorzystana podlega zwrotowi do źródła z którego pochodzi.
Subwencja ogólna wydana jest według uznania JST.
22. POJĘCIE I TREŚĆ BUDŻETU POWIATU.
Jest planem finansowym a więc liczbowym zestawieniem doch. , roz., przych., wyd., powiatu oraz przych. i wydatków powiatowych zakładów budżet., gosp. Pomocniczych, powiatowych jednostek budżet., oraz środków specjalnych powiat jedn. Budżetowych ,a także przych i wydatków funduszy celowych jeśli takie funkcjonują na obszarze powiatu. Jest uchwalany w formie uchwały B., a więc w aktu prawa miejscowego na rok B.BP stanowi podstawę gosp. Finansowej powiatu. Uchwała B a nie BP może określać wydatki na wieloletnie programy inwestycyjne, które stanowią załącznik do UB.
23. DOCHODY BUDŻETU POWIATU
Podobnie jak BG ująć można:
I. Dochody własne
II. Dochody regulujące (równoważące).
Ad.I.
-doch. pow. jednostek budżetowych
-wpłaty innych jednostek budżetowych
-dochody z majątku powiatu
-odsetki za nieterminowe przekazywanie udziałów, subwencji, dotacji
-spadki, darowizny, zapisy
-odsetki i dywidendy odniesionego kapitału, odsetki od środków fin. pow. gromadzonych na rachunkach bankowych
- inne.
Ad.II.
a) udziały
b)subwencje
c)dotacje celowe
Ad.a) Udziały Budżetu pow. korzysta z udziałów w wys. 1% wpływów podatku dochod. od osób fizycznych zamieszkałych na terenie tego powiatu.
Ad.b) Subwencja ogólna dla powiatu.
24.SUBWENCJA OGÓLNA DLA POWIATU
Składa się z trzech części:
1.oświatowa
2.drogowa
3.wyrównawczej .
Ad.1. zobacz wyk. dla BG.
Ad.2. subwencja drogowa. Zasady ustalania części drogowej są wspólne, jednolite dla województw samorządowych. Otóż kwoty przeznaczone dla wszystkich powiatów i województw na część drogową SO ustala się w wysokości 60% kwoty ustalonej w UB w wysokości nie mniejszej a niżeli 30% planowanych na dany rok wpływów B.państwa z pod drogowego od pojazdów silnikowych. Kwota części drogowej subwencji ogólnej dla pow. I woj. Związana jest z budową modernizacją, utrzymaniem, zarządzaniem i ochroną dróg powiatowych, woj. Oraz dróg krajowych w granicach miast na prawach powiatu z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych. Należy przypomnieć iż konkretnie przeznaczenie środków finansowych na część drogową subwencji ogólnej podobnie jak pozostałe środki płynące poprzez SO mogą być przeznaczone według uznania powiatu. Z kwoty tej odlicza się 10% rezerwę. Podział pozostałej kwoty na poszczególne powiaty i miasta na prawach powiatu i województwa odbywa się z uwzględnieniem następujących czynników:
-długość i gęstość dróg
-długość drogowej infrastruktury
-natężenia ruchu
-wypadkowość
-oraz potrzeb wynikających ze zrównoważeniem infrastruktury drogowej w tym przygranicznej.
Ad.3. część wyrównawcza subwencji ogólnej otrzymuje powiat w którym wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na jednego mieszkańca S jest mniejszy od wskaźnika Sw . Przez podstawowy dochód rozumie się udział jaki przypada BPow podatku doch od osób fizycznych =1%. A zatem te powiaty których S <Sw . Wskaźnik S oblicza się dla danego powiatu dzieli się kwoty planowanych na dany rok budżetowy dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych przez liczbę mieszkańców danego powiatu. Sw oblicza się jest to najwyższy wskaźnik dla 2000 roku. Wysokość należnej powiatowi części wyrównawczej SO, oblicza się mnożąc liczbę stanowiącą 85% różnicy pomiędzy Sw i wskaźnikiem S przez liczbę powiatów.
27. DOTACJE BUDŻETU POWIATU.
Są to dotacje celowe z Budżetu Państwa przeznaczone na:
-realizacje zadań służb inspekcji i straży o których mowa w ustawie o samorządzie powiatowym. Inspekcja weterynaryjna, stacja epidemiologiczna czyli sanepid, policja, straż pożarna.
-zadania z zakresu adm. rządowej wykonywanej przez powiat na podstawie odrębnej ustawy.
-finansowanie zadań własnych powiatu.
-zadania z zakresu adm. rządowej wykonywanej przez rząd na mocy porozumień zawartych z organami adm. rządowej
-zadania z zakresu samorządu Woj. wykonywane na mocy porozumień zawartych z województwem
Powiat może uzyskać dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych:
-na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego
-z funduszy celowych.
Dot. cel w odróżnieniu od SO muszą być przeznaczone z góry na określone zadania, dotacje nie wykorzystane muszą ulec zwrotowi.
28. WYDATKI BUDŻETU POWIATU.
Podobnie jak wydatki B. pań ,gminy, również można je klasyfikować z uwagi na ich ekonomiczny charakter:
bieżące
majątkowe,
obsługa długu publicznego.
Wydatki B. powiatu można podzielić ze względu na kryterium przeznaczenia, przedmiotowego, cel zadań. Wydatki B. pow. dzielimy na:
I) Wydatki na utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, na obronność, promocję powiatu, na porządek publ. i bezpieczeństwo obywateli, ochronę przeciwpowodziową, zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom zdrowia ludzi i środowiska.
II) Edukacje publiczną, na wydatki kultury i ochrony dóbr kultury, na kulturę fizyczną i turystykę.
III) Pomoc społeczną, ochronę zdrowia, wspieranie osób niepełnosprawnych itp., przeciwdziałanie bezrobociu.
IV) Geodezja, kartografia, katastrom, gospodarka nieruchomościami, wydatki na gospodarkę wodną, nadzór budowlany, sprawy dotyczące rolnictwa, leśnictwa, rybactwa śródlądowego. V) Wydatki na dług publiczny, czyli zadłużenie powiatu. Spłata pożyczek, kredytów, wykup papierów wartościowych..
a)wydatki-odsetki od papierów wartościowych
b)rozchody-z uzyskanymi pożyczkami.
29. POJĘCIE I TREŚĆ BUDŻETU WOJEWÓDZTWA.
BW jest uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy i jest rocznym planem finansowym a więc liczbowym zestawieniem przewidywanych w. r. p. a także przychodów i wydatków woj. zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych woj. jedn. budżetowych jak również przychodów i wydatków funduszy celowych na obszarze woj. UB może określać limity wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne. UB stanowi podstawę gospodarki finansowej B woj. samorządowego. BW obejmuje źródła sfinansowania deficytu budżetowego jak również wskazuje przeznaczenie nadwyżki budżetowej.
30) WYDATKI BUDŻETU WOJEWÓDZTWA.
Można je sklasyfikować ze względu na ekonomiczny charakter na:
-bieżące,
-inwestycyjne,
-obsługa długu woj.
Kryterium przedmiotowe wydatków samorządu woj.:
I) związaną z komunikacją województwa, utrzymaniem woj. obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, obiektów administracji samorządowej, obronności, bezpieczeństwa publicznego.
II) ochrony zdrowia, pomocy społecznej, przeciwdziałania bezrobociu.
III) edukacja publiczna, szkolnictwo wyższe, woj. biblioteki, szkoły o znaczeniu regionalnym, na kulturę.
IV) ochronę środowiska, gospodarkę wodną, drogami publicznymi, transportem.
V) obsługę długu publicznego.
31. DOCHODY BUDŻETU WOJEWÓDZTWA.
Na dochody BW składają się: dochody własne, dochody regulujące.
Do dochodów własnych woj.:
-dochody z majątku woj.
-dochody uzyskane przez jedn. budż. woj.
-wpłaty innych woj. samorządowych jednostek org.
-spadki, zapisy, darowizny na rzecz woj.
-inne dochody własne.
Wśród doch. własnych podobnie jak w powiecie brak jest dochodów podatkowych i opłat !
Do dochodów regulujących:
1.udziały,
2.subwencje ogólne,
3.dotacje celowe.
Ad.1.Udziały. Udziały w podatkach stanowiących dochód B. Państwa
a)Udział BW w podatku dochodowym od osób fizycznych zamieszkałych na terenie =1,5% ,
b) udział w podatku dochodowym od osób prawnych i j, organ nie posiadających osobowości prawnych =0,5%.
Ad.2.Subwencje ogólne składają się z:
a)subwencja oświatowa,
b)drogowa,
c)wyrównawcza.
O przenoszeniu środków otrzymanych w formie SO decyduje Sejmik woj.
1.Zasady uchwalania części oświatowej dla woj. są analogiczne jak dla gmin i powiatów. Samorząd woj. ma dofinansowywać Uczelnie Wyższe. Do kompetencji Samorządu woj. jest zakładanie prowadzenie zakładów publicznych dokształcania nauczycieli, oraz szkół o znaczeniu regionalnym.
2. Zasady ustalania części drogowej są analogiczne jak dla powiatów. Ta część drogowa jest przyznawana woj. w związku z budową, modernizacją, zarządz. dróg woj.
3. część wyrównawcza. Kwoty przeznaczone na część wyrównawczą dla wszystkich woj. określa każdego roku uchwał B. Część wyrównawczą przyznaje się województwom w których wskaźnik W jest mniejszy od Ww. wskaźnik W= podstawowy doch podatków na 1 mieszkańca woj. Ww = najwyższy wskaźnik W dla roku 2000. podstawowymi doch woj. są udziały w podatkach dochodowych jakie przypadają BW. Wysokość należnej woj. części wyrównawczej S ogólnej oblicza się mnożąc liczbę stanowiącą 70% różnicy pomiędzy Ww a W dla konkretnego woj. przez liczbę mieszkańców województwa.
Ad.3.Dotacje celowe:
-na zadania,
-na finansowanie zadań własnych woj.
-na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami adm. rządowej.
-na realizacje zadań przez woj. na podstawie porozumień zawartych z gminami lub powiatami.
-dla państwowych uczelni zawodowych na wniosek Sejmika Woj.
32) TRYB I OPRACOWANIE BW.
Przygotowanie projektu UB wraz z objaśnieniami należy do wyłącznej kompetencji zarządu województwa (organ wykonawczy) a organem stanowiącym, kontrolnym = Sejm Woj. Tryb prac nad projektem UB określa sejmik. Sejmik określa terminy obowiązujące w toku prac nad projektem BW, obowiązki jednostek organizacyjnych, stopień szczegółowości projektu, zakres materiałów informacyjnych. Zarząd woj. - ma obowiązek przygotować a następnie przedstawić sejmikowi woj. projekt BW, materiały informacyjne, oraz projekt ustaleń w zakresie pozostałej treści UB. Termin jaki musi zachować zarząd to 15 XI roku poprzedzającego rok budżetowy. Projekt UB wraz z objaśnieniem zarząd woj. również w terminie do 15XI przedstawić RIO. Opinię tę (opinię RIO) zarząd musi przedstawić Sejmikowi.
Uchwałę BW należy podjąć przed rozpoczęciem roku budżetowego, ustawa przewiduje jednak że BW nie został uchwalony przed rozpoczęciem roku Budżetowego. Jeśli sejmik nie uchwali BW wówczas podstawą gospodarki finansowej jest projekt Budżetu przedłożony Sejmikowi Woj., a okres nie może trwać dłużej niż do 31 marca. W przypadku nie uchwalenia w tym terminie Wojewoda ustala BW. Czyni to na wniosek RIO w terminie do końca kwietnia. Do chwili ustalenia w ten sposób podstawą gospodarki finansowej woj. jest projekt budżetu woj. Bez zgody Woj. Sejmik nie może wprowadzać w projekcie budżetu żadnych zmian które powodowały by zwiększanie wydatków i zwiększenie deficytu projektowanego BW, a także zmian które powodowały by zwiększenie przewidywanych dochodów jednakże bez wskazania źródeł tych dochodów.
33. JEDNOSTKI BUDŻETOWE JAKO PODSTAWOWA FORMA ORGANIZACYJNO - PRAWNA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH.
Jednostką budżetową jest jedn. organ. sektora finansów publicznych, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza właściwego sobie budżetu(państwa lub JST). Jednostka budżetowa nie posiada żadnych własnych dochodów . jednostki budżetowe tworzą, łącza lub likwidują w sektorze rządowym ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, oraz wojewódzkich.
W sektorze samorządowym jednostką budżetową są organy stanowiące JST- rady gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich.
Inwestycje realizowane na potrzeby jednostek budżetowych są finansowane z budżetu państwa lub JST.
34. ZAKŁAD BUDŻETOWY JAKO PODSTAWOWA FORMA ORGANIZACYJNO-PRAWNA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH.
Jest to taka jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która wykonuje odpłatnie przyznane jej zadania, pokrywając koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów. Powinny funkcjonować w sposób im samofinansowanie.
Prawo dopuszcza sytuację, w których funkcjonowanie ZB może przynosić deficyt. Wówczas może otrzymać z budżetu dotację, ale nie może ona przekroczyć 50% dochodów własnych zakładu budżetowego.
ZB powinny jednak osiągać zyski, wówczas dokonują wpłat do budżetu. Są to wpłaty nadwyżek środków obrotnych ale przed tym muszą uiścić należny budżetowi państwa podatek dochodowy od osób prawnych. ZB nie posiadają osobowości prawnej ale są objęte obowiązkiem podatkowym w podatku dochodowym od osób prawnych.
ZB uiszczają też podatki od: nieruchomości, towarów i usług.
Przy powiązaniu jednostek organizacyjnych z budżetem metodą typu netto istnieje możliwość dokonania wyboru metod i środków. Konieczność uzależniania własnych wydatków od dochodów pobudza ZB do oszczędności, efektywności działania czyli osiągania najlepszych rezultatów przy najniższych nakładach. Taki mechanizm nie funkcjonuje w przypadku metody typu brutto.
W formie zakładu budżetowego mogą funkcjonować:
-szkoły,
-wojewódzkie zakłady weterynaryjne,
-myjki,
-przedszkola,
-żłobki,
-zespoły obsługi obiektów MOSiR,
-domy kultury,
-muzea.
Inwestycje zakładu budżetowego finansowane są w drodze dotacji budżetowych, nie mogą zaciągać kredytów, nie maja osobowości prawnej.
36. ŚRODKI SPECJALNE JEDNOSTEK BUDŻETOWYCH.
Są to środki finansowe gromadzone przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych. Środki te nie są odprowadzane do budżetu przez daną jednostkę budżetową, lecz pozostają do jej wyłącznej dyspozycji. Ich zadaniem jest finansowanie.
Środki specjalne tworzone są na podstawie ustaw lub uchwał organów stanowiących JST. Źródła z których wpływy mogą tworzyć środki specjalne to :
spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej
odszkodowania za utracone lub uszkodzone mienie danej jednostki budżetowej
wpływy ze sprzedaży zapasów materiałowych, przechowywanych w celach mobilizacyjnych.
Cele i zadania na jakie w. w. wpływy mogą być przeznaczone:
cele wskazane przez ustawę, która dany środek specjalny powołała do życia,
cele ujęte w uchwale organu stanowiącego JST powołującej do życia dany środek specjalny,
cele wskazane przez dobroczyńcę lub spadkodawcę,
w przypadku sprzedaży zapasów mobilizacyjnych- środki specjalne mogą być przeznaczone na ich remont lub ich odtworzenie.
Ustawa umożliwia tworzenie środków specjalnych (np. GUC), których dochody pochodzą z :
opłat manipulacyjnych,
z 40% kosztów uzyskanych ze sprzedaży przedmiotów celnych i dewizowych ujawnionych przez celników .
Środki specjalne występują też w urzędach gmin.