Temat 13

BEZPIECZEŃSTWO PRACY

W UNII EUROPEJSKIEJ

1. Podstawowy akt prawny UE w zakresie bezpieczeństwa pracy.

2. Obowiązki pracodawców w dziedzinie bhp.

3. Szkolenie bhp - na czym polega.

4. Obowiązki pracowników w dziedzinie bhp.

5. Szczegółowe dyrektywy z zakresu bhp - czego dotyczą.

6. Służba ochrony zdrowia i zapobiegania w niektórych państwach UE.

7. Porównanie stanu bhp w krajach UE i w Polsce.

DYREKTYWA RAMOWA

• Służba bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników w UE = bhp w Polsce.

• Podstawa prawna - art. 94 i art. 137 Traktatu z 25 marca 1957 o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, tzw. TRAKTAT RZYMSKI.

• Dyrektywy wydane na podstawie art. 94 Traktatu Rzymskiego nazywane są dyrektywami „nowego podejścia”. Zawierają one wymagania w zakresie:

• zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,

• ochrony środowiska naturalnego,

• ochrony konsumenta.

• Dyrektywy te służą do ustanowienia i funkcjonowania:

• jednolitego rynku wewnętrznego,

• ustanawiania wymagań w tym zakresie w poszczególnych krajach członkowskich,

• kraje członkowskie UE związane są normami tych dyrektyw i nie mogą od nich odstępować a także ustanawiać wymagań wyższych niż określone w normie (normy maksymalne).

• Dyrektywy wydane na podstawie art. 137 Traktatu Rzymskiego dotyczą wyłącznie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Mają one charakter norm minimalnych - tzn. nie naruszają korzystniejszych regulacji krajowych.

• Minimalny charakter norm nie świadczy o ich niskim poziomie.

• W prawie wspólnotowym bezpieczeństwo pracy i ochronę zdrowia pracowników postrzega się nie tylko jako indywidualny interes pracownika ale również jako interes społeczny, polegający na dążeniu do powszechnego polepszenia warunków środowiska pracy.

• Podstawowym aktem prawnym UE z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników jest Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy - zwana DYREKTYWĄ RAMOWĄ.

• Dyrektywa ramowa zawiera ogólne zasady w zakresie:

• zapobiegania ryzyku zawodowemu,

• bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

• eliminowaniu czynników wypadkowych i ryzyka zawodowego,

• informowania pracowników o ryzyku,

• konsultacji z pracownikami spraw dotyczących bezpieczeństwa pracy,

• współuczestnictwa pracowników i ich przedstawicieli w działaniach na rzecz poprawy bhp,

• wdrażania zawartych w dyrektywie norm.

• Dyrektywa ramowa, podobnie jak polskie prawo, czyni pracodawcę odpowiedzialnym za zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Odpowiedzialności tej nie zmniejsza zatrudnianie przez pracodawcę kompetentnych służb lub osób realizujących zadania z dziedziny bhp.

OBOWIĄZKI PRACODAWCÓW

W DZIEDZINIE BHP
Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest (zgodnie z Dyrektywą ramową) zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą.

• Swoje podstawowe obowiązki pracodawca realizuje stosując zasady:

• unikania ryzyka,

• oceny ryzyka,

• zapobiegania ryzyku u źródła,

• dostosowania warunków pracy do pojedynczego pracownika (ergonomia),

• stosowania nowych rozwiązań technicznych,

• zastępowania środków niebezpiecznych bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,

• prowadzenia spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej obejmującej technikę, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne, wpływ czynników związanych ze środowiskiem pracy,

• nadawania pierwszeństwa środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej,

• instruowania pracowników.

• Pracodawca, uwzględniając charakter działania firmy powinien:

• ocenić wielkość ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników w wyniku stosowania:

• technologii,

• substancji chemicznych,

• wyposażenia stanowisk pracy,

• środowiska naturalnego.

• na podstawie tej oceny zastosować odpowiednie środki,

• uwzględnić możliwości pracownika w aspekcie bhp przy realizacji zadań,

• zapewnić, aby wprowadzenie nowych technologii było konsultowane z pracownikami lub ich przedstawicielami w aspekcie bhp,

• uniemożliwić dostęp do stanowisk pracy o szczególnie wysokim poziomie ryzyka pracownikom nie przeszkolonym w tym kierunku (np. wysokie napięcie),

• współpracować z innymi pracodawcami w zakresie stosowania zasad bhp w przypadku realizacji zadań wspólnych lub na wspólnym terenie,

• wydatki związane z bezpieczeństwem, higieną i ochroną zdrowia podczas pracy nie mogą obciążać pracowników - obciążają w całości pracodawców,

• pracodawca tworzy służbę ochrony i zapobiegania (w Polsce bhp) - poprzez wyznaczenie wyłącznie do tego celu jednego lub więcej pracowników (w zależności od wielkości firmy i występujących zagrożeń),

• w przypadku braku kompetentnych osób wśród swoich pracowników, pracodawca zleca wykonywanie obowiązków z zakresu bhp firmom zewnętrznym,

• Dyrektywa ramowa dopuszcza, aby państwa UE mogły określić kategorie zakładów, w jakich pracodawca może sam wziąć odpowiedzialność za prowadzenie działalności związanej z ochroną zdrowia i zapobieganiem ryzyku,

• pracodawca ma również obowiązek podjęcia środków do zapewnienia:

• pierwszej pomocy,

• gaszenia pożarów,

• ewakuacji pracowników,

• reasumując, zgodnie z Dyrektywą ramową pracodawca:

• powinien mieć przeprowadzoną ocenę ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu podczas pracy, włączając w to szczególne zagrożenia, na jakie są narażone grupy pracowników,

• decyduje o podejmowanych środkach ochronnych i - jeśli to konieczne - o wyposażeniu ochronnym, które ma być stosowane,

• prowadzi rejestr wypadków zawodowych (w Polsce: wypadki przy pracy) powodujących niezdolność pracownika do pracy przez okres dłuższy niż trzy dni robocze,

• sporządza raporty o wypadkach zawodowych dla odpowiedzialnych władz, zgodnie z krajowym prawem i (lub) zwyczajami.

SZKOLENIE BHP

• pracodawca powinien zapewnić każdemu pracownikowi:

• odbycie odpowiedniego szkolenia dotyczącego bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (polskie szkolenie bhp),

• przekazanie informacji o stanowisku pracy, na którym będzie zatrudniony,

• przekazanie specyficznych instrukcji dla danego stanowiska pracy (np. duże zagrożenie),

• wymienione czynności dotyczą przypadków:

• zatrudnienie po raz pierwszy w danym zakładzie pracy,

• przeniesienia lub zmiany pracy,

• wprowadzenia nowego sprzętu roboczego lub zmiany sprzętu,

• wprowadzenia jakiejkolwiek nowej technologii,

• szkolenie powinno:

• uwzględniać nowe lub zmieniające się zagrożenia,

• być okresowo powtarzane w miarę potrzeby,

• koszty szkolenia ponosi pracodawca,

• pracodawca zapewnia również pracownikom :

• badania wstępne,

• dostęp do badań lekarskich kontrolnych (zależnie od zagrożenia),

• pracodawca zobowiązany jest do przekazania pracownikom lub ich przedstawicielom wszelkich niezbędnych informacji:

• o zagrożeniach bezpieczeństwa i zdrowia w zakładzie pracy,

• o podejmowanych działaniach ochronnych i zapobiegawczych, (na stanowisku pracy, w zakładzie),

• o wyznaczeniu pracowników m.in. do udzielania pierwszej pomocy, gaszenia pożaru, ewakuacji załogi,

• pracodawcy powinni konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszelkie sprawy związane z bezpieczeństwem i ochroną zdrowia podczas pracy,

• pracownicy lub ich przedstawiciele zgłaszający problemy bhp nie mogą być źle traktowani z tego powodu,

• pracownicy lub ich przedstawiciele mają prawo odwoływać się do władz zwierzchnich z zakresu bhp, gdy uważają, że stan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy jest niewystarczający.

OBOWIĄZKI PRACOWNIKÓW

W DZIEDZINIE BHP

• Zgodnie z Dyrektywą ramową każdy pracownik jest odpowiedzialny za własne oraz innych osób bezpieczeństwo i zdrowie, na które mają wpływ jego działania podczas pracy,

• realizując Dyrektywę ramową pracownicy powinni w szczególności:

• używać zgodnie z przeznaczeniem: maszyn, narzędzi, niebezpiecznych substancji, środków transportu, innych środków produkcji,

• używać zgodnie z przeznaczeniem środków ochrony indywidualnej, a po ich użyciu zostawiać je we właściwym miejscu,

• powstrzymać się od rozłączania, zmieniania lub usuwania zastosowanych urządzeń zabezpieczających maszyny, aparaty, narzędzia, instalacje i budynki,

• natychmiast informować pracodawcę lub pracowników odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i zdrowie pracowników o jakichkolwiek sytuacjach stanowiących poważne i bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia oraz jakichkolwiek niedociągnięciach w systemie ochrony,

• współpracować tak długo, jak to będzie konieczne, z pracodawcą lub pracownikami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i zdrowie pracowników w celu realizacji zadań i wymagań zapewniających bezpieczeństwo i ochronę zdrowia podczas pracy.

DYREKTYWY SZCZEGÓŁOWE

• Na podstawie Dyrektywy ramowej wydanych zostało dotychczas 16 dyrektyw szczegółowych.

• Wydawane są dalsze dyrektywy w szczególności dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników przed szkodliwymi czynnikami chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi.

• Wszystkie dyrektywy szczegółowe zawierają postanowienia zobowiązujące pracodawców do:

• informowania pracowników o zagrożeniach występujących w zakładzie pracy,

• szkolenia pracowników,

• konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich kwestii dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,

• zapewnienia dostępu pracowników do badań lekarskich,

• oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą.

• Dyrektywy szczegółowe można podzielić na cztery grupy:

• dyrektywy mające powszechne zastosowanie w zakładach pracy,

• dyrektywy dotyczące ochrony pracowników przed działaniem czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych,

• dyrektywy dotyczące prac szczególnie niebezpiecznych (np. górnictwo, stocznie, hutnictwo),

• dyrektywy dotyczące ochrony pracy kobiet i młodocianych.

• Dyrektywa 89/654/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy to:

• dyrektywa szczegółowa dotycząca wszystkich zakładów pracy,

• dyrektywa dotycząca budynków, pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno - sanitarnych.

• Dyrektywa 89/654/EWG dotyczy w szczególności:

• zapewnienia odpowiednich dróg dla ruchu kołowego i pieszego (na terenie zakładu pracy),

• właściwej organizacji stanowisk pracy znajdujących się na zewnątrz budynków,

• wymaganej temperatury pomieszczeń,

• naturalnego i sztucznego oświetlenia,

• pomieszczeń do przebierania się,

• natrysków i umywalni,

• ustępów,

• pokojów pierwszej pomocy,

• pomieszczeń do wypoczynku dla pracowników zatrudnionych przy pracach szczególnie uciążliwych dla zdrowia oraz kobiet ciężarnych i karmiących.

• Reasumując, ogólne postanowienia Dyrektywy 89/654/EWG to zobowiązanie pracodawcy do takich działań aby:

• wyjścia ewakuacyjne oraz drogi do nich prowadzące były zawsze całkowicie wolne,

• była wykonywana techniczna obsługa miejsc pracy oraz maszyn i urządzeń a każda zauważona usterka usuwana była możliwie najszybciej,

• miejsca pracy oraz maszyny były regularnie czyszczone i utrzymywane w należytej higienie,

• sprzęt służący zapewnieniu bezpieczeństwa pracy i eliminujący zagrożenia był regularnie sprawdzany i konserwowany.

• Dyrektywa 89/654/EWG podaje szczegółowe wymagania stawiane budynkom, instalacji elektrycznej, drogom ewakuacji załogi, zabezpieczeniom p.poż., wentylacji, oświetleniu, podłogom, ścianom działowym, drzwiom, pomieszczeniom pracy, które powinny uwzględniać potrzeby pracowników niepełnosprawnych, inne.

• Dyrektywa 90/269/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy ręcznej obsługi ładunków, zagrożonej szczególnie urazem kręgosłupa

• obowiązuje niemal we wszystkich zakładach pracy,

• zobowiązuje pracodawcę do podjęcia takich działań, które wyeliminowałyby konieczność ręcznego przemieszczania ciężarów,

• jeśli nie jest to możliwe, pracodawca powinien dostarczyć pracownikom takie wyposażenie, które zmniejszyłoby zagrożenia związane z ręcznym przemieszczaniem ciężarów,

• ręczne przemieszczanie ciężarów może powodować zagrożenia, zwłaszcza urazy kręgosłupa, gdy ciężar jest:

• za ciężki lub za duży,

• nieporęczny lub trudny do utrzymania,

• niestabilny lub jego zawartość jest niestabilna,

• pracownicy powinni być przeszkoleni dodatkowo na okoliczność przenoszenia ciężarów,

• Dyrektywa 90/270/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe określa:

• obowiązki pracodawcy w zakresie prowadzenia oceny stanowiska pracy z monitorami ekranowymi i ochrony wzroku pracowników,

• wymagania, jakie powinny spełniać stanowiska pracy z monitorami ekranowymi.

• Dyrektywa ta określa szczegółowo:

• metodę analizy stanowisk pracy z monitorami ekranowymi,

• organizację pracy na stanowisku z monitorem ekranowym (przerwy),

• obowiązek zapewnienia okresowego badania oczu pracowników,

• wyposażenie stanowisk pracy z monitorami ekranowymi (krzesło, biurko, klawiatur, kontrast itp.),

• warunki środowiska pracy (oświetlenie, wilgotność, temperatura, zapylenie, itp.).

SŁUŻBA OCHRONY

I ZAPOBIEGANIA W NIEKTÓRYCH KRAJACH UE

• W każdym kraju UE istnieją odrębne, właściwe temu krajowi, przepisy zobowiązujące do powoływania służb ochrony i zapobiegania (w Polsce - służby bhp),

Belgia - Belgijski Dekret Królewski z dnia 27 marca 1998r.

• ustanowiono wewnętrzne i zewnętrzne służby zapobiegania wypadkom i ochrony pracy,

• powołano służby odpowiedzialne za nadzór medyczny,

• ustanowiono zewnętrzne służby kontroli technicznej,

• obowiązek ustanowienia wewnętrznej służby zapobiegania wypadkom i ochrony pracy istnieje, gdy pracodawca zatrudnia powyżej 20 proc.,

• pracodawca powołując wewnętrzną służbę zapobiegania wypadkom i ochrony pracy ustanawia w tym zakresie doradcę lub doradców,

Hiszpania - Ustawa z dnia 8 listopada 1995r. o zapobieganiu zagrożeniom w pracy,

• pracodawca wyznacza jednego lub kilku pracowników do służby zapobiegania wypadkom i ochrony pracy,

• pracodawca może zlecić usługę w tym zakresie wyspecjalizowanej firmie,

• w firmie zatrudniającej poniżej 6 pracowników funkcje specjalisty z zakresu bhp pełni pracodawca o ile ma wymagane kwalifikacje,

• pracodawca, który nie zlecił wykonywanie funkcji z zakresu bhp specjalistom wewnętrznym lub zewnętrznym zobowiązany jest poddać się audytowi zewnętrznemu,

• służby zapobiegania w Hiszpanii, to grupy osób wyposażone w materiały potrzebne do wykonywania czynności związanych z zapobieganiem,

• celem działania służb zapobiegania w Hiszpanii jest zagwarantowanie odpowiedniej ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, doradztwo pracodawcy i pracownikom,

• służby zapobiegania doradzają pracodawcy w szczególności w zakresie:

• projektowania systemów i planowania działań z zakresu zapobiegania,

• oceny czynników zagrożenia,

• określania priorytetów w stosowaniu odpowiednich środków zapobiegawczych i kontroli ich skuteczności,

• informowania i szkolenia pracowników,

• udzielania pierwszej pomocy i działań ratunkowych,

• kontroli zdrowia pracowników w związku z występującymi zagrożeniami.

Niemcy - obowiązek utworzenia służby bezpieczeństwa pracy istnieje w zakładach zatrudniających powyżej 50 osób,

• zadania służby bezpieczeństwa uzależnione są od:

• rodzaju pracy i związanych z tym zagrożeń wypadkowych,

• liczby zatrudnionych,

• organizacji firmy,

• wiedzy i wyszkolenia osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pracy,

• pracodawca niemiecki powinien zapewnić odpowiednie warunki do pracy służbie bezpieczeństwa pracy oraz możliwości dalszego szkolenia jej pracownikom,

• zadaniem służby bezpieczeństwa pracy jest wspieranie pracodawcy w zapewnieniu wszystkich wymogów bezpieczeństwa pracy i ochrony przed wypadkami przy pracy,

Austria - w zakładach pracy zatrudniających powyżej 50 osób musi być powołana specjalna osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo pracy,

• powołana osoba staje się służbą bezpieczeństwa pracy,

• prawa i obowiązki oraz kwalifikacje osób wchodzących w skład służby bezpieczeństwa pracy są podobne do tych w Niemczech.

Dania - minister pracy określa zasady dotyczące współpracy służby zdrowia z zakładami pracy w celu zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa pracującym,

• regulacje ministra pracy mogą być rozszerzone na inne obszary, np. środowisko naturalne,

• służba zdrowia jest dotowana przez państwo.

PORÓWNANIE STANU BHP W KRAJACH UE

I W POLSCE

• miernikami służącymi do porównywania stanu bezpieczeństwa pracy są:

• wskaźniki częstotliwości i ciężkości wypadków,

• wskaźniki częstości zachorowań na choroby zawodowe,

• liczba osób zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia,

• odmienne definicje wypadku przy pracy, różne zasady statystyki dotyczącej wypadków przy pracy, chorób zawodowych i pracowników zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia obowiązujące w UE i w Polsce utrudniają bezpośrednie porównania,

• możliwość bezpośredniego porównania istnieje tylko przy wykorzystaniu wskaźników dotyczących częstotliwości wypadków przy pracy,

• wskaźniki częstotliwości śmiertelnych wypadków przy pracy w wybranych państwach UE i w Polsce.

Lp.	Kraj	Wskaźniki wypadków śmiertelnych na 1000 zatrudnionych
1.	Polska	0,045	1999 r.
				0,053	2000 r.
				0,050	2001 r.
2.	Hiszpania	0,095	1999 r.
3.	Włochy	0,080	1998 r.
4.	Belgia	0,055	1997 r.
5.	Austria	0,053	1998 r.

PODSUMOWANIE

• W prawie UE bezpieczeństwo pracy i ochronę zdrowia pracowników postrzega się nie tylko jako indywidualny interes pracownika, ale również jako interes społeczny, polegający na dążeniu do powszechnego polepszenia warunków środowiska pracy.

• Podstawowym aktem prawnym UE z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników jest Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy - tzw. Dyrektywa ramowa.

• Każdy unijny pracodawca musi zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w każdym zakresie związanym z pracą.

• Pracodawca w UE musi wyznaczyć jednego lub więcej pracowników do prowadzenia działalności związanej z ochroną zdrowia i zapobieganiem ryzyku zawodowemu w firmie. Tym samym tworzy służbę ochrony i zapobiegania, czyli odpowiednik polskiej służby bhp.

• Każdy pracownik zatrudniony w kraju należącym do UE jest odpowiedzialny za własne oraz innych osób bezpieczeństwo i zdrowie, na które mają wpływ jego działania podczas pracy, zgodnie z jego przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy instrukcjami.

10

---