biomy ziemi
podział ekosystemów lądowych opiera się na koncepcji biomu wg której w wyniku procesu sukcesji na poszczególnych obszarach wykształcają się układy klimaksowi, przystosowane do lokalnych warunków klimatycznych i edaficznych(?). biomy obejmują duże obszary powierzchni lądów, a w ich obrębie flora i fauna mają podobny charakter jak również struktura przestrzenna ekosystemu. należy zdawać sobie sprawę z tego, że w obrębie biomu mogą występować różne stadia szeregu sukcesyjnego, które zazwyczaj prowadzą do tego samego końcowego stadium - klimaksu. Biomy mogą mieć bardzo duży obszar i stosunkowo jednolity typ, zwłaszcza jeśli chodzi o zespoły klimaksowi. typy biomu odpowiadają zjawiskom klimatycznym lub fizjologicznym powierzchni Ziemi.
(???)gleby na organizmy żywe gleby jako całość
biom
czynniki determinujące obszar życia na określonym fragmencie biosfery:
warunki klimatyczne: temperatura i opady
rodzaj podłoża
od klimatu i podłoża zależy sposób tworzenia się gleby, a także bilans produkcji i rozkładu.
powstawanie gleby i rozwój szaty roślinnej są wzajemnie uzależnione, a oba te procesy zależą także od klimatu i podłoża (??)
biom - fragment biosfery odznaczający się typowymi warunkami środowiskowymi, determinującymi tempo produkcji i rozkładu - czyli bilans materii organicznej, a w konsekwencji - rozwój charakterystycznych gleb i roślinności
rozmieszczenie biomów dość dokładnie odpowiada rozmieszczeniu stref klimatycznych - jest to układ równoleżnikowy zaburzony przez nie należące do tego porządku ukształtowanie pasm górskich. podział na biomy jest dość arbitralny, a granice między biomami są nieostre tak jak nieostre są przejścia między strefami klimatycznymi.
najbardziej typowe biomy odznaczają się charakterystycznym krajobrazem.
np. sawanna - roślinność trawiasta z typami krzewów i drzew (baobaby), zebry, antylopy, gnu, sępy
pustynia - piaszczysta - wydmy, kamienista, drobne oazy zieleni(??)
podobne biomy rozwijają się w podobnym klimacie na różnych kontynentach. spotykane tam zbiorowiska roślin i zespoły zwierząt mogą się bardzo różnić pod względem taksonomicznym natomiast funkcjonalne przystosowania organizmów w ramach poszczególnych biomów bywają bardzo podobne. zwierzęta i rośliny tego samego biomu wykazują nieraz uderzające konwergencje w adaptacjach mimo braku pokrewieństwa filogenetycznego.
reguła Allena
mówi o wyraźnej tendencji zmniejszania się wystających części ciała zwierząt stałocieplnych w klimatach chłodniejszych. przyczyna - zatrzymywanie ciepła na północy a pozbywanie się go na południu. np. długość uszu u zajęcy i lisów. Eskimosi również mają krótsze ręce i nogi niż ludzie żyjący w klimacie cieplejszym.
reguła Bergmana
stwierdza że rozmiary ciała zwierząt stałocieplnych w klimacie chłodniejszym są większe niż spokrewnionych z nimi zwierząt w klimacie cieplejszym różnice w wielkości ciała np. lisów, jeleni, królików, kolibrów i ludzi mają potwierdzać tę regułę.
zwierzęta klimatów chłodniejszych są większe bo zapewnia im to korzystniejszy stosunek powierzchni ciała do jego objętości -> utrzymywanie ciepła na północy i wyprowadzanie go na południu.
pojęcie biomu różni się zasadniczo od pojęcia krainy geograficznej. kraina geograficzna to rejon zasiedlony przez zwierzęta o wspólnym pochodzeniu, historii, często filo-???. podział świata na biomy nie pokrywa się z podziałem na krainy geograficzne.
w obrębie każdego biomu ma miejsce produkcja i rozkład materii organicznej w specyficzny dla niego sposób. każdy z biomów jest mniej lub bardziej wewnętrznie zróżnicowany: składa się na niego mozaika terenów o nieco innym ukształtowaniu i sposobie rozwoju życia ????????????????????????????
lasy liściaste strefy umiarkowanej
rozmieszczenie: Europa (bez Skandynawii i wybrzeża Morza Śródziemnego), środkowe i wschodnie obszary Ameryki Północnej, daleki wschód Azji.
klimat: temperatura w zimie <0°C, w lecie >12°C, opady 75-200cm/rok
produkcja pierwotna w lasach dochodzi do 1200 g ?????????/rok, w uprawach średnio o połowę mniejsza. bogata fauna i mikroflora wspomaga intensywny rozkład ściółki, ??? zbliżony do równowagi
gleby brunatne - absorbują(?) równomiernie materię organiczną i zawierają dużo miogenów.
lasy głównie liściaste i mieszane. bogaty krzewiasty ???, bujne runo (światło dociera), mało epifitów
Grędy, olsy, buczyny, bory mieszane w Polsce
buki w Ameryce Południowej
sezonowość - drzewa zrzucają liście
???????????????????????????????????????????????????????????????
adaptacje zwierząt: migracyjność sezonowa, hibernacja
|
Rodzaj klimatu |
Główne biomy |
1. |
polarny |
lodowce i lądolody |
2. |
zimny |
borealne lasy iglaste (tajga) |
3. |
suchy |
pustynia i biomy trawiaste |
4. |
umiarkowany |
lasy liściaste strefy umiarkowanej, grądy, buczyny |
5. |
tropikalny |
wilgotne lasy deszczowe, podzwrotnikowe lasy liściaste, sawanny |
6. |
wysokogórski |
roślinność wysokogórska |
wilgotne lasy równikowe (las deszczowy)
rozmieszczenie: Afryka równikowa (Kongo), dorzecze Amazonki, wybrzeże półwyspu Indyjskiego, półwysep Malajski, Indonezja, Filipiny, Nowa Gwinea, inne wyspy oceaniczne w strefie równikowej
klimat: średnia temperatura >17ºC, roczna suma opadów >240cm, brak wyraźnej sezonowości
produkcja i dekompozycja:
produkcja 1800-200 g ?????????, błyskawiczna dekompozycja (rozkład) ??? produkcję
gleby laterytowe, bardzo ubogie na skutek bardzo szybkiego obiegu pierwiastków odżywczych, które w przeważającej części zawarte są w biomasie.
roślinność: wielowarstwowy las zawsze zielony z drzewami osiągającymi 70m, brak ???. bogactwo gatunków roślin (wiele epifitów i zwierząt w koronach drzew, ogromna różnorodność gatunkowa), sekwoja, cypryśnik.