Ochrona powierzchni ziemi

Angelika Końko

Plan prezentacji



Ramy prawne



Powszechna ochrona powierzchni

ziemi



Ochrona gatunków rolnych i leśnych



Rekultywacja



Masowe ruchy ziemi



Ochrona kopalin

Ramy prawne:



Umowy międzynarodowe:

-

Konwencja o obszarach wodno-błotnych, mające znaczenie

międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa

wodnego z 1971 roku ( Konwencja Ramsarska)

-Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz

siedlisk naturalnych (Konwencja Berneńska)

-Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza

Bałtyckiego z 1992 r. (Konwencja Helsińska - HELCOM)

(ratyfikacja) 15.02.2000r.

-Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i

jezior międzynarodowych z 1992 r.

- Konwencja ONZ w sprawie zwalczania pustynnienia w krajach

dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza

w Afryce (ratyfikacja) 12.02.2002



Prawo Unii Europejskiej:

-Dyrektywa Rady Europy 75/442/EWG z 1975 roku

mieniona w roku 1991 (91/156/EWG).

-Dyrektywa 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów

Ramy prawne cd.:



Prawo polskie-źródła prawa:

-Ustawa POŚ z dn. 27.VI.2001 (Dz.U.01.62.627 z póź.

zm.) -

art. 71-76; 82-84, 101-111; 125-126;

-Ustawa z dn. 03.11.95 o ochronie gruntów rolnych i

leśnych (Dz.U.04.121.1266 z póź.zm)

-Ustawa z dn 04.02.94 Prawo geologiczne i górnicze

(Dz.U.05.228.1947 z póź. zm.)

Powszechna ochrona powierzchni

ziemi

Definicja powierzchni ziemi zawarta jest w art. 3 pkt

25 ustawy POŚ, który określa ją jako „naturalne

ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się

pod nią ziemię do głębokości oddziaływania

człowieka, z tym, że pojęcie „gleba” oznacza górną

warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych,

materii organicznej, wody, powietrza i organizmów,

obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie”

Regulację prawną dotyczącą ochrony powierzchni

ziemi można podzielić na przepisy dotyczące

powszechnej ochrony powierzchni ziemi obejmujące

wszystkie grunty niezależnie od ich statusu oraz

ochronę gruntów rolnych i leśnych. Dla tych dwóch

kategorii istnieją odrębne przepisy w zakresie

rekultywacji gruntów, która odgrywa ważną rolę

przy wykonywaniu ochrony powierzchni ziemi.

Powszechna ochrona powierzchni

ziemi cd.

Według art. 101 ustawy POŚ głównym celem ochrony

powierzchni ziemi jest zapewnienie najlepszej jakości

powierzchni ziemi, racjonalne gospodarowanie na

danym terenie, zachowanie walorów przyrodniczych,

dbanie o jakość gleby i ziemi na poziomie wymaganych

standardów, zachowanie wartości kulturowych oraz

zapobieganie ruchom masowym ziemi i ich skutkom.

Obserwacją zmian oraz oceną jakości gleby i ziemi

zajmuje się inspekcja ochrony środowiska w ramach
państwowego monitoringu środowiska. Według art. 110
ustawy POŚ rejestrem terenów, na których stwierdzono
przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi
zajmuje się starosta, wprowadzając każdego roku
aktualizacje. Informacje zawarte w tym rejestrze
umieszczane są w bazach danych udostępnianych
publicznie.

Standardy jakości gleby i ziemi

Jednym z celów ochrony powierzchni ziemi jest stosowanie

instrumentów prawnych o charakterze standardów. Za

pomocą normatywów na sprawcę zanieczyszczenia

może zostać nałożony obowiązek przestrzegania

określonych wymagań ochronnych.

W zakresie ochrony powierzchni ziemi wprowadzono

standardy wyznaczone dla niektórych substancji w

glebie albo w ziemi oraz zróżnicowane w zależności od

rodzaju gruntu. Ustalono standardy dla trzech grup

rodzajów gruntu:

-grupa A – najostrzejsze – grunty wchodzące w skład

obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów

ustawy - Prawo wodne, oraz grunty chronione na

podstawie przepisów o ochronie przyrody

-grupa B – łagodniejsze – grunty zaliczane do użytków

rolnych, leśnych oraz zadrzewionych, nieużytki oraz

grunty zurbanizowane

-grupa C – najłagodniejsze – tereny przemysłowe, użytki

kopalne, tereny komunikacyjne

W razie przekroczenia obowiązujących standardów istnieje

obowiązek wykonania rekultywacji gruntów.

Ochrona gruntów rolnych i leśnych-ochrona

ilościowa

W ochronie gruntów leśnych i rolnych ważne jest

przede wszystkim zachowanie aktualnej ich ilości.

W art. 2 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych

znajduje się wykaz gruntów kwalifikowanych do
rolnych i leśnych. Do gruntów rolnych zaliczamy:
użytki rolne, grunty pod stawami rybnymi dla
potrzeb rolnictwa, pod budynkami mieszkalnymi
wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych, pod
budynkami produkcji rolniczej, parki wiejskie,
tereny pracowniczych ogródków działkowych,
terany zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa,
torfowiska i oczka wodne. Do gruntów leśnych
zaliczamy lasy, grunty zrekultywowane dla potrzeb
gospodarki leśnej i grunty pod drogami
dojazdowymi do gruntów leśnych.

Ograniczenie przeznaczenia gruntów

rolnych

i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne.

Na cele nieleśne i nierolnicze powinno się wyznaczać

nieużytki rolne, choć nie zawsze jest to możliwe, dlatego

ustawa przewiduje okoliczność, w której grunty rolne i

leśne są przeznaczane na inne cele.

Przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na inne cele

wymaga przeprowadzenia dwuetapowej procedury.
Pierwszy etap to zmiana miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego za zgodą właściwego
organu- udzielana na wniosek wójta, burmistrza lub
prezydenta miasta. Drugi etap to uzyskanie decyzji o
wyłączeniu gruntów rolnych i leśnych z produkcji
rolniczej lub leśnej, która wydawana jest przez starostę,
Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych czy
Dyrektora Parku Narodowego. Decyzja ta wydawana jest
na wniosek podmiotu zamierzającego wyłączyć grunty z
produkcji i wiąże się z obowiązkiem zapłaty.

Ochrona jakościowa gruntów rolnych i

leśnych.

Ochrona gruntów rolnych i leśnych polega na

zapobieganiu przed degradacją, dewastacją

oraz szkodom w produkcji rolniczej,

rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na

cele rolnicze, zachowaniu torfowisk i oczek

wodnych, przywracanie walorów użytkowych

gruntom leśnym, ulepszanie użytków leśnych

oraz zapobieganie obniżenia ich

produkcyjności.

Ministrowi właściwemu do spraw środowiska

zlecono opracowanie krajowego programu
zwiększania lesistości, wskazujący na wielkość
zalesień, ich rozmieszczenie oraz sposób
realizacji.

Obowiązek zapobiegania degradacji.

Obowiązek zapobiegania degradacji ciąży na właścicielu

gruntu. W sytuacji wystąpienia erozji lub masowych

ruchów ziemi odpowiedni organ tj. starosta, Dyrektor

Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych bądź Dyrektor

Parku Narodowego może nakazać właścicielowi gruntów

zalesienie lub zadrzewienie na danym obszarze użytków

zielonych. W przypadku winy właściciela gruntów

wystąpienia degradacji gruntów wójt wydaje decyzję o

nakazie wykonania odpowiednich zabiegów

zaprzestających degradacji.

Grunty zdewastowane to takie, które w wyniku działalności

człowieka lub innych czynników utraciły całkowicie

wartości użytkowe. Grunty zdegradowane to takie,

których wartość użytkowa zmalała w wyniku pogorszenia

się warunków przyrodniczych lub wskutek zmian

środowiska oraz działalności przemysłowej, a także

nieodpowiedniej działalności rolniczej. Grunty

zdewastowane i zdegradowane powstały przeważnie

(84,7% gruntów) w wyniku działalności w zakresie

górnictwa i kopalnictwa surowców innych niż

energetyczne. Dotyczy to głównie gruntów z terenów

poeksploatacyjnych górnictwa siarkowego.

Rekultywacja

Rekultywacja gruntów polega na nadaniu lub przywróceniu

gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym wartości

użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe

ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości

fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków

wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz

odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg. Grunty

zrekultywowane podlegają zagospodarowaniu, czyli

rolniczemu, leśnemu lub innemu rodzajowi użytkowania.

Obowiązek rekultywacji zawarty w ustawie POŚ, odnosić się

może do wszystkich rodzajów gruntów, bez względu na ich
przeznaczenie czy funkcję. Rekultywacja taka konieczna jest
w przypadku niekorzystnego przekształcenia naturalnego
ukształtowania terenu czy zanieczyszczenia gleby lub ziemi.
Obowiązek rekultywacji obciąża właściciela gruntu.
Władający ziemią jest odpowiedzialny za zanieczyszczenia
lub przekształcenia terenu niezależnie od tego, kto je
spowodował.

Rekultywacja cd.

W przypadku, gdy sprawca zanieczyszczenia gruntu

lub przekształcenia terenu nie dysponuje prawami do

powierzchni ziemi, w sytuacji wystąpienia klęski

żywiołowej bądź z uwagi na zagrożenie życia lub

zdrowia ludzi i zaistnienia w środowisku

nieodwracalnych szkód, starosta ma obowiązek

rekultywacji gruntu.

Rekultywacja gruntów rolnych i leśnych leży u podstaw

innych zasad niż rekultywacja, o której mowa w

ustawie POŚ. Zasady te uporządkowane są w ustawie

o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Według tej

ustawy, rekultywacja jest to nadanie gruntom

zdegradowanym wartości użytkowych lub

przyrodniczych, poprawa własności fizycznych i

chemicznych, uregulowani stosunków wodnych,

odtworzenie gleb, odbudowanie lub zabudowanie

niezbędnych dróg.

Masowe ruchy ziemi

Według art. 3 pkt 32a ustawy POŚ ruchy

masowe ziemi to „powstające naturalnie

lub na skutek działalności człowieka

osuwanie, spełzywanie lub obrywanie

powierzchniowych warstw skał,

zwietrzeliny i gleby”.

Zgodnie z art. 110a ustawy POŚ starosta

ma obowiązek prowadzić obserwację

terenów zagrożonych ruchami

masowymi, terenów, na których

wystąpiły ruchy masowe oraz rejestr

zawierający informacje o tych terenach.

Ochrona kopalin-prawo UE

W prawodawstwie Unii Europejskiej

obowiązuje dyrektywa 94/22/EC

Parlamentu Europejskiego i Rady w

sprawie warunków przyznawania i

korzystania z koncesji na poszukiwanie,

badanie i produkcję węglowodorów. Ma

ona na celu zapewnienie równego

traktowania wszystkich podmiotów

gospodarczych, krajowych i

zagranicznych, ubiegających się o

użytkowanie górnicze i koncesję na

działalność w odniesieniu do tej grupy

kopalin.

Ochrona kopalin-prawo polskie

W prawie polskim złoża kopalin podlegają ochronie polegającej

na racjonalnym, gospodarczo uzasadnionym gospodarowaniu

ich zasobami przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i

zagospodarowania kopaliny oraz maksymalnym ograniczeniu

szkody w środowisku (art. 125 i 126 ustawy POŚ). Prawo

ochrony środowiska zobowiązuje prowadzącego eksploatację

złoża do podejmowania środków niezbędnych do ochrony

zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi

oraz wód powierzchniowych i podziemnych, a także do

sukcesywnego prowadzenia rekultywacji terenów

poeksploatacyjnych. Rekultywacja terenów

poeksploatacyjnych, szczególnie w górnictwie otworowym

siarki, jest zadaniem złożonym i trudnym, ponieważ ten

rodzaj działalności górniczej wywołuje szereg przekształceń

środowiska przyrodniczego. Każdy typ przekształceń może

ujawnić się z bardzo dużym natężeniem, jak np. miejsca

zalewiskowe czy obszary poerupcyjne. Ostateczne skutki

eksploatacji są ponadto uzależnione od lokalnych właściwości
środowiska i jego wrażliwości na dany czynnik degradujący.

Ochrona kopalin-

prawo geologiczne i górnicze

Prawo geologiczne i górnicze dzieli kopaliny na

podstawowe i pospolite. Zgodnie z art. 5 ust. 2

ustawy do kopalin podstawowych zalicza się

surowce energetyczne, metale w postaci rud oraz

w stanie rodzimym, surowce przemysłu

chemicznego, budowlanego, ceramicznego i

szklarskiego oraz wszystkie kopaliny występujące

w granicach obszarów morskich RP. Kopaliny nie

wymienione w przepisie są kopalinami

pospolitymi.

Kwestie własności kopalin ustawodawca rozwiązał

w art. 7 ust. 1 pr.g.g., w której zdeklarowano, że

złoża kopalin niestanowiące części składowych

nieruchomości gruntu są własnością Skarbu

Państwa.

Ochrona kopalin cd.

Projekt zagospodarowania złoża sporządza się w celu

przystąpienia do wydobywania kopalin. Musi

zapewniać ochronę złóż oraz stosowanie

technologii ograniczających ujemny wpływ na

środowisko. Teren górniczy tworzący przestrzeń

objętą szkodliwymi wpływami robót górniczych

jest ważny z punktu widzenia ochrony środowiska.

Dla takiego terenu sporządza się miejscowy plan

zagospodarowania przestrzennego zapewniający

integrację wszystkich działań w granicach terenu

górniczego.

Ustawa POŚ rozporządza również, że eksploatacja

złoża kopaliny powinna być prowadzona w sposób

gospodarczo uzasadniony, przy zastosowaniu

środków ograniczających szkody w środowisku,

przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i

zagospodarowania kopaliny (art. 126 ust. 1 ustawy

POŚ)