PODZIAŁ WYSIŁKÓW :
1) ze wzgl. na liczbę skurczów serca :
- statyczne ( dominującym typem aktywności mięśni są dłużej utrzymywane skurcze izometryczne )
- dynamiczne ( wykonywane są z przeważającym udziałem skurczów izotonicznych i krótkotrwałych skurczów izometrycznych )
2) ze wzgl. na czas trwania :
- krótkotrwałe ( trwają do 2 min., mają char. beztlenowy )
- wytrzymałościowe ( 15 - 20 min., źródłem pracy są przemiany tlenowe i węglowodanowe )
- długotrwałe ( ponad 30 min., procesy tlenowe, im dłużej trwa wysiłek fiz. tym większy udział tłuszczów w osiągnięciu energii )
Zależność między intensywnością wysiłku a czasem jego trwania jest odwrotnie proporcjonalny.
3) ze wzgl. na źródła energii :
- beztlenowe (fosfokreatyna. ATP )
- mieszane ( tłuszcze )
- tlenowe ( węglowodany, tłuszcze )
4) ze wzgl. na ilość zaangażowanych w wysiłku mięśni :
- ogólne ( zaangażowane jest ponad 30% masy mięśniowej np. praca wykonywana prze obie kończyny dolne )
- lokalne - miejscowe ( zaangażowane jet mniej niż 30% masy mięśniowej np. praca wykonywana przez 1 lub obie kończyny górne )
5) ze wzgl. na zapotrzebowanie na tlen :
- submaksymalne ( submax < 100% VO2max )
- maksymalne ( max = 100% VO2max )
- supramaksymalne ( supramax > 100% VO2max )
PODZIAŁ WYSIŁKÓW SUBMAKSYMALNYCH :
1) do 20% VO2max - lekkie
2) 25 - 50% VO2max - umiarkowane
3) 55 - 75% VO2max - ciężkie
4) powyżej 75% VO2max - bardzo ciężkie
Źródła energii wykorzystywane w czasie wysiłku fizycznego :
Substratami energetycznymi, wykorzystywanymi przez mięśnie do resyntezy ATP są : 1) fosfokreatyna, 2) glikogen mięśniowy, 3) glukoza wychwytywana z krwi, 4) WKT, 5) ketokwasy, 6) aminokwasy
Aktywację procesów energetycznych, zachodzących w cytoplazmie i mitochondriach, rozpoczyna uwolnienie jonów wapnia z siateczki śródplazmatycznej przez impulsy nerwowe. Zwiększenie stężenia jonów wapnia w cytoplazmie aktywuje ATP - azę miofibrylarną, katalizującą rozkład ATP. Proces ten dostarcza energii do dkurczu włókienek kurczliwych i prowadzi do obniżenia stosunku ATP/ADP. W wyniku sprzężenia zwrotnego, obejmującego regulatory metaboliczne zależne od tego stosunku, aktywowane są procesy, w następstwie których ATP jest resyntetyzowany.
Wysiłek fizyczny - praca mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej czynnościowych zmian w organizmie.
Koszt fizjologiczny - to wielkość zmian zachodzących w organizmie ( np. w ukł. krążenia, ukł. oddechowym ), która jest konsekwencją podjęcia wysiłku fizycznego. Koszt ten jest mniejszy u osób zaadoptowanych do wysiłku ( wytrenowanych ), a u osób nie wytrenowanych ( nie zaadoptowanych ) ten koszt jest mają większy.
Obciążenie względne - oznacza proporcję pomiędzy zapotrzebowaniem na tlen podczas wykonywania pracy a maksymalnym pochłanianiem tlenu przez organizm ( VO2max ) - submax, max, supramax. ( skala wysiłku wg. Borga )
Obciążenie bezwzględne - oznacza ilość energii wydatkowanej przez organizm w jednostce czasu ( moc ), może być ono wyrażone również w jednostkach objętości tlenu pochłanianego przez organizm w ciągu minuty lub jednostkach pracy zewnętrznej wykonanej w określonym czasie ( ocena ciężkości wysiłku wg. Buskirka )
WYSIŁEK STATYCZNY :
W pokrywaniu zapotrzebowania metabolicznego Miśni podczas wysiłków statycznych, wykonywanych w sposób ciągły i z użyciem dużej siły, przeważają więc procesy beztlenowe. Podstawowymi substratami wykorzystywanymi do resyntezy ATP podczas tego rodzaju wysiłku jest fosfokreatyna i glikogen mięśniowy. Jeśli skurcz utrzymuje się dłużej niż kilka sekund, to w mięśniu gromadzi się znaczna ilość mleczanu, który nie przedostaje się do krążenia ogólnego. Prowadzi to do szybkiego zwiększenia stężenia jonów wodoru, co z kolei hamuje aktywność glikolizy. Zmniejsza się tempo resyntezy ATP, a także stosunek ATP/ADP w komórkach ( prowadzi to do zmniejszenia skuteczności przenoszenia energii i zmniejszenia zdolności do skurczów ). Zjawisko to przyczynia się więc do szybszego rozwoju zmęczenia podczas wysiłków statycznych.
Poziom stabilizacji jest związany ze stopniem wytrenowania. Czas stabilizacji zależy od : stopnia wydolności, środowiska, zmęczenia. Pod koniec stabilizacji występują zaburzenia ( np. bóle mięśni, przyspieszenie rytmu bicia serca ).
Praca w fazie „drugiego oddechu” nie może być zbyt długa ponieważ organizm nie wytwarza już tyle energii i pojawia się zmęczenie.
Czas trwania restytucji ( odpoczynku ) zależy od ciężkości wysiłku. Im wysiłek jest krótszy i dynamiczniejszy tym restytucja jest krótsza. Im wysiłek dłuższy i mniej dynamiczny tym restytucja jest dłuższa. Jeśli organizm jest bardziej wytrenowany tym restytucja następuje szybciej.
WYSIŁEK STATYCZNY (siłowe, oporowe)
W pokrywaniu zapotrzebowania metabolicznego mięśni podczas wysiłków statycznych, wykonywanych w sposób ciągły i z użyciem dużej siły, przeważają więc procesy beztlenowe. Podstawowymi substratami wykorzystywanymi do resyntezy ATP podczas tego rodzaju wysiłku jest fosfokreatyna i glikogen mięśniowy. Jeśli skurcz utrzymuje się dłużej niż kilka sekund, to w mięśniu gromadzi się znaczna ilość mleczanu, który nie przedostaje się do krążenia ogólnego. Prowadzi to do szybkiego zwiększenia stężenia jonów wodoru, co z kolei hamuje aktywność glikolizy. Zmniejsza się tempo resyntezy ATP, a także stosunek ATP/ADP w komórkach ( prowadzi to do zmniejszenia skuteczności przenoszenia energii i zmniejszenia zdolności do skurczów ). Zjawisko to przyczynia się więc do szybszego rozwoju zmęczenia podczas wysiłków statycznych.
Zachodzą zmiany w układach : krążeniowym, oddechowym itd. Wysiłki te zachodzą w bezdechu. Wzrasta napięcie mięśni, które oddziałują na naczynia krwionośne ( zmniejszają światło naczyń, co zmniejsza przepływ krwi z tlenem i odwrotnie z CO2 ). Krew utrzymywana jest na obwodzie. Pojawia się ból związany z brakiem odpływu kwasu mlekowego. Jony wodorowe drażnią końcówki nerwowe. Drażnione są również metabloreceptory. Wzrasta tętno, w układzie krążeniowym następuje odbarczenie. Zmniejsza się powrót żylny, serce zaczyna przyspieszać swoją pracę. Ból staje się tak duży że jesteśmy zmuszeni przerwać pracę.
WYSIŁEK INTENSYWNY
W czasie restytucji ( odpoczynku ) obserwujemy wzrost tętna, ciśnienia oraz częstotliwości oddechów. Restytucja jest fazą szybką ( nie występuje faza wolna ). Organizm szybko się regeneruje, nie pracuje pompa mięśniowo - sercowa. Efekt wysiłku objawiający się mocą zewnętrzną jest zależny od wydolności. Wysiłkowi temu towarzyszy wzmożone wytwarzanie amoniaku, zwłaszcza we włóknach typu FT. Na skutek deaminacji AMP ilość nukleotydów purynowych ulega zmniejszeniu. Sprzyja to utrzymaniu wysokiego potencjału przenoszenia energii, przyczyniając się do podwyższenia stosunku ATP/ADP.
WYSIŁEK DYNAMICZNY
Wykonywany jest z przeważającym udziałem skurczów izotonicznych i krótkotrwałych skurczów izometrycznych. Wykonywane są na 2 - 3 wdechach ( osoby wytrenowane ). Podczas tego wysiłku pracuje pompa mięśniowo - sercowa. Przyspiesza akcja pracy serca, zwiększa się wentylacja, ciśnienie tętnicze. Restytucja jest dynamiczna oraz krótkotrwała ( brak fazy wolnej ).
PARADOKS LINCHARDA - zjawisko pojawia się w czasie restytucji, polega na intensyfikacji układu oddechowego i krążeniowego.
PARADOKS ( ZJAWISKO ) VALSALVY - to próba parcia przy zamkniętej głośni ( wysiłki oporowe, statyczne ).