XI. PATOLOGIA ŻEŃSKIEGO NARZĄDU PŁCIOWEGO
XI 1. nowotwory łagodne i złośliwe sromu - stany predysponujące do rozwoju raka. [Rudi]
Nowotwory łagodne
W sromie można spotkać wszystkie rodzaje nowotworów tkanek miękkich, jak: angioma, fibroma,leiomyoma, lipoma.
Gruczolak potowy sromu (hidradenoma vulvae) rozwija się z gruczołów apokrynowych skóry. Jest to zazwyczaj guz dobrze odgraniczony, jeśli jednak powoduje owrzodzenie skóry (co zdarza się rzadko), może imitować raka. Mikroskopowo zbudowany jest z drobnych cewek gruczołowych, częściej jednak ma utkanie drobnobrodawkowate lub cylindromatyczne, a komórki guza tworzą dwurzędowe formacje o skomplikowanym przebiegu. Przebieg nowotworu jest łagodny.
Nowotwory złośliwe
Choroba Pageta (morbus Paget) jest rakiem, który rozwija się w obrębie gruczołów apokrynowych w okolicy krocza i stopniowo przemieszcza się wzdłuż przewodów gruczołów wyprowadzających, naciekając naskórek i powierzchni skóry. Zmiana wygląda jak czerwona plama, łuszcząca się i pokryta strupkiem. Mikroskopowo widzi się rozrzucone w nabłonku charakterystycznie duże, anaplastyczne komórki, w których wybarwia się śluz.
Rak płaskonabłonkowy w stadiium przedinwazyjnym jest najczęściej opisywany jako erytroplazja Queyrata. Jest to lekko wyniosła szaroróżowa, wyraźnie odgraniczona zmiana, przedstawiająca pod mikroskopem typowe utkanie raka in situ., nie leczona przechodzi po pewnym czasie (zwykle długim) w raka inwazyjnego.
Rak płaskonabłonkowy inwazyjny występuje najczęściej u kobiet starszych. W połowie przypadków rozwija się on w obszarze zajętym uprzednio przez rogowacenie białe. Jest to schorzenie stosunkowo rzadkie (ok. 3% raków kobiety), lecz tylko 30% chorych przeżywa 5 lat po zakończeniu leczenia. Stosunkowo wcześnie daje przerzuty do węzłów chłonnych, później pojawiają się przerzuty odległe. Ognisko pierwotne stanowi guzkowatą wyniosłość, wrzodziejącą lub rozrastającą się brodawczakowato, o wyniosłych twardych brzegach. Mikroskopowo przedstawia obraz raka kolczystkokomórkowego o różnych stopniu dojrzałości, a nawet raka anaplastycznego. Wtórne zakażenie ogniska pierwotnego utrudnia rozpoznanie kliniczne, ponieważ odczyn zapalny dominuje w obrazie makroskopowym.
Czerniak złośliwy jest nowotworem nieco rzadziej spotykanym niż rak sromu. Często rozwija się ze znamienia. Złośliwienie znamienia objawia się wzmożoną pigmentacją, przyśpieszonym wzrostem zmiany i jej owrzodzeniem. Usunięcie chirurgiczne znamienia barwnikowego sromu jest więc postępowaniem zapobiegawczym. Czerniak złośliwy sromu jest najczęściej spotykany na wardze sromowej większej, rzadziej na mniejszej lub na łechtaczce. Budową mikroskopową nie różni się od czerniaka skóry.
XI 2. Rak szyjki macicy - wymień czynniki ryzyka, metody diagnostyczne, typy, rokowanie.
Czynniki ryzyka wystąpienia CIN/raka szyjki macicy: [Kimi]
wczesny wiek, w którym nastąpił pierwszy stosunek płciowy
liczni partnerzy seksualni
seks z partnerem, który miał liczne partnerki
przetrwała infekcja wirusem brodawczaka „wysokiego ryzyka”
niski status ekonomiczny
liczne ciąże.
Metody diagnostyczne:
biopsja
cytologia
kolposkopia
konizacja - gdy nie można ocenić całego chorobowo zmienionego fragmentu szyjki macicy. Jest to zabieg chirurgiczny w znieczuleniu ogólnym, podczas którego usuwa się stożkowy fragment szyjki macicy. Potem oddaje się go do badania mikroskopowego.
Typy:
rak płaskonabłonkowy (ok. 75%)
gruczolakorak
rak mieszany gruczołowy i płaskonabłonkowy
drobnokomórkowy rak neuroendokrynny.
Rokowanie:
przeżycie 5-letnie przedstawia się następująco:
- stopień 0 (rak przedinwazyjny) - 100%
- stopień 1 - 90%
- stopień 2 - 82%
- stopień 3 - 35%
- stopień 4 - 10%.
XI 3. Choroba trofoblastyczna - Postacie,metody diagnostyczne,czynniki ryzyka [siwy]
Choroba trofoblastyczna(Morbus trophoblasticus gravidatatis) - spektrum zmian, których cechą jest proliferacja trofoblasu. Zmiany te obejmują (zgodnie ze wzrastającym potencjałem złośliwości)
a)Zaśniad groniasty (mola hydatidosa)
b)Zaśniad groniasty inwazyjny ( mola hydatidosa invasiva)
c)Nabłoniak kosmówkowy (choriocarcinoma)
d)Guz trofoblastyczny (ang. Placental site trophoblastic tumor)
a)Zaśniad groniasty (mola hydatidosa) - choroba w której występuje obrzęk podścieliska kosmków łożyskowych i rozrost trofoblastu. Obrzęk jest tak duży, że w wyskrobinach z jamy macicy widoczne są one przypominając małe winogrona. Jest zmianą łagodną. Jest częstym powikłaniem ciąży. Może występować u kobiet w każdym wieku, najczęściej występuje u bardzo młodych, przed 20rż. Ryzyko zwiększa się u kobiet które już miały zaśniad. Objawy kliniczne: krwawienia z macicy najczęściej w 4-5miesiącu ciąży, macica powiększona lub prawidłowych rozmiarów. Zaśniad groniasty kompletny jest spowodowany nieprawidłowym zapłodnieniem i nieprawidłową gametogenezą. Jądra komórek trofoblastu zawierają jedynie chromosomy ojcowskie, ich liczba jest prawidłowa. (tzw. Zaśniad adrogenetyczny). W zaśniadzie groniastym częściowym kariotyp jest triploidalny lub traploidalny. W tym przypadku jajo zostało zapłodnione dwoma lub jednym diploidalnym plemnikiem. Jądra posiadają chromosomy i ojca i matki.
Makroskopowo jama macicy wypełniona licznymi obrzękłymi kosmkami łożyskowymi przypominającymi winogrona o cienkiej przezroczystej skórce. Widoczne są one w zwykle obfitych wyskrobinach z jamy macicy. Rzadko zaśniad groniasty może rozwinąć się w miejscu ciąży pozamacicznej. 2 stałe cechy: obrzęk podścieliska kosmków z tworzeniem torbielowatych przestrzeni i rozrost cyncytio i cytrofoblastu. W tak zmienionych kosmkach nie stwierdza się naczyń krwionośnych. W zaśniadzie kompletnym/klasycznym (mola hydatidosa completa) - kosmki obrzmiałe, a proliferacja trofoblastu ma charakter rozlany, trofoblast otacza obrzęknięte kosmki. W zaśniadzie częściowym (mola hydatidosa partialis) - tylko część kosmków obrzęknięta, a proliferacja trofoblastu jest ogniskowa. Ponadto w materiale z wyskrobin można znaleźć fragmenty tkanek płodu(które nigdy nie występują w zaśniadzie kompletnym).
Klinicznie: szybciej niż prawidłowo rośnie poziom hCG.
b)Zaśniad groniasty inwazyjny ( mola hydatidosa invasiva) - jest najczęściej zaśniadem kompletnym, w którym dochodzi do naciekania błony mięśniowej macicy i lub naczyń krwionośnych. Makroskopowo ściana macicy nieregularnie pogrubiała przez guz ze zmianami krwotocznymi wzrastający w mięsień. Mikroskopowo m macicy jest nacieczony przez obrzękłe kosmki łożyskowe z rozrostem trofoblastu. Do krwawień dochodzi na skutek penetracji błony mięśniowej przez zaśniad, która najczęściej zatrzymuje się na błonie surowiczej. Skutkiem naciekania naczyń są zatory trofoblastyczne w płucach, mózgu i rdzeniu kręgowym. Ogniska te nie rozrastają się podobnie do ognisk przerzutowych w nowotworach złośliwych, ale ulegają regresji, mogą być przyczyną krwawień. Zdarza się też pęknięcie macicy. W jajnikach stwierdza się objawy luteinizacji w związku z wysokim utrzymującym się poziomem hCG.
c)Nabłoniak kosmówkowy (choriocarcinoma) - dość rzadki nowotwór złośliwy różnicujący się z komórek trofoblastu o dużej agresywności i szybkim przebiegu, ale dobrze reagującym na chemioterapię. Powstaje przedewszystkim w trzonie macicy. Średni wiek choroby to 29lat. Makroskopowo guz miękki, barwy ciemnoczerwonej (z powodu wylewów krwotocznych), z jasnymi ogniskami odpowiadającymi martwicy niedokrwiennej. Nacieka błonę mięśniową trzonu macicy i wykazuje szczególną inwazyjność do naczyń krwionośnych i limfatycznych. W utkaniu guza występują rozległe pola wylewów krwawych, martwicy a także wtórny naciek zapalny. Niekiedy cały guz ulega martwicy, co sprawia trudność diagnostyczną. Histologicznie zbudowany jest z komórek nowotworowych typu syncytiotrofoblastu i cytotrofoblastu. Najczęstszym objawem klinicznym jest nieprawidłowe krwawienie z macicy, niekiedy cuchnące upławy. Przerzuty w płucach(>50%), mózgu, wątrobie, nerkach, szpiku i pochwie. Znaczne podwyższenie hCG (znacznie powyżej wartości spotykanych w zaśniadzie groniastym (hCG wyższy niż 100 000mIU/ml).
d)Guz trofoblastyczny (ang. Placental site trophoblastic tumor) - naśladuje inwazję myometrium przez prawidłowy trofoblast w miejscu implantacji. Najrzadziej spotykana odmiana choroby trofoblastycznej. Guz nacieka m macicy i jest zmianą dość dobrze odgraniczoną lub może powodować rozlane powiększenie macicy. Mikroskopowo zbudowany jest z komórek pośrednich trofoblastu. Są to duże komórki (większe od cytotrofoblastu) o obfitej kwasochłonnej lub amfofilnej cytoplazmie i pleomorficznych pojedynczych jądrach. Komórki te rozproszone są między włóknami mięśniowymi w postaci beleczek lub gniazd lub pojedynczo. Nie stwierdza sięcytrofobolastu ani syncytiotrofoblastu, ani też kosmków łożyskowych. Komórki trofoblastyczne pośrednie wykazują dodatni odczyn na obecność laktogenu łożyskowego (hPL) i słaby ogniskowy odczyn w części komórek na obecność hCG
XI 4. Nowotwory nabłonkowe trzony macicy - etiopatogeneza, typy histologiczne, czynniki rokownicze. [Clovie]
Klasyfikacja WHO:
Rak błony śluzowej (carcinoma endometri)
Rak endometrioidny (carcinoma endometrioides)
Gruczolakorak (adenocarcinoma)
Gruczolakorak z różnicowaniem płaskonabłonkowym (adenocarcinoma cum metaplasia planoepithelialis)
Rak brodawkowaty surowiczy (carcinoma papillare serosum)
Rak jasnokomórkowy (carcinoma clarocelulare)
Gruczolakorak śluzowy (adenocarcinoma mucosum)
Rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale)
Rak mieszany (carcinoma mixtum, carcinoma adenosquamosum)
Rak niezróżnicowany (carcinoma non diferentiatum)
Nowotwory mezenchymalne
Nowotwory mieszane, nabłonkowo-mezenchymalne
Inne nowotwory (np. chłoniaki złośliwe, nowotwory neuroektodermalne, nowotwory typu zarodkowego)
Nowotwory przerzutowe
Rak endometrium - najczęściej dotyczy kobiet po menopauzie, szczyt zachorowań 55-65 rok życia.
Etiogeneza:
Niezrównoważona stymulacja przez estrogeny endo- i egzogenne
Czynniki ryzyka:
Otyłość
Cukrzyca
Nadciśnienie
Niepłodność [cykle bezowulacyjne]
Późna menopauza
Doustne środki antykoncepcyjne
Palenia
Tamoxifen (?)
(wpływ przedłużonej stymulacji estrogenami !)
◊ Gruczolakorak endomerioidny (adenocarcinoma endometrioides) - 80%, przeważnie dobrze zróżnicowane, dobre rokowanie, estrogenozależny.
Makroskopowo: może przybierać postać polipowatego guza lub rozlanego nacieku, w dużych guzach występują ogniska martwicy i wylewów krawych. W badaniu hispat należy zmierzyć głębokość naciekania myometrium oraz ocenić typ histologiczny i stopień zróżnicowania raka.
Mikroskopowo: komórki rakowe tworzą cewki gruczołowe. Wyróżnia się 3 stopnie zróżnicowania w zależności od architektoniki i cech cytologicznych.
G1 (dobrze zróżnicowany) - prawie wyłącznie cewki gruczołowe, pola lite mniej niż 5% utkania.
G2 (średnio zróżnicowany) - zarówno cewki gruczołowe, jak i pola lite (50%)
G3 (nisko zróżnicowany) - dominują pola lite, z niewielką tendencją do tworzenia cewek; większa aktywność mitotyczna i większy polimorfizm.
Odmiany histologiczne:
Gruczolakorak z metaplazją płaskonabłonkową (adenocarcinoma cum mataplasia planoepitheliale, adenoacanthoma) - ogniska nabłonka wielowarstwowego płaskiego nie mają cech złośliwości; na ogół dobrze zróżnicowane
Rak gruczołowo-płaskonabłonkowy (carcinoma adenosquamosum) - komponent płaskonablonkowy ma cechy raka płaskonabłonkowego (najczęściej typu wielokomórkowego, nierogowaciejącego); średnio lub nisko zróżnicowane.
Rokowanie zależy od komponenty gruczołowej
◊ Rak brodawkowaty surowiczy (carcinoma papillare serosum) - wysoce agresywna postać raka błony śluzowej trzonu macicy przypominająca podobny typ raka jajnika. Występują wznowy, szybki rozwój, często rozpoznaje się na podstawie objawów dawanych przez przerzuty np. płyn w opłucnej
Histologicznie: brodawkowaty typ rozrostu z cechami znacznej atypii (polimorfizm i hiperchromazja jąder, duże jąderka, liczne mitozy), polami martwicy i ciałkami piaszczakowatymi (ok. 1/3 przypadków), immunohistochemicznie - akumulacja p53.
◊ Rak brodawkowaty śluzowy (carcinoma papillare mucosum) - nie nacieka, dobrze zróżnicowany, przypomina błonę śluzową szyjki macicy.
◊ Rak jasnokomórkowy (carcinoma clarocelulare) - zbudowany z dużych komórek o jasnej cytoplazmie zawierającej glikogen, o wyraźnych granicach międzykomórkowych. Struktury brodawkowate i komórki hufnalowe [hufnale to jakiś rodzaj gwoździ - przyp.clov] o skąpej cytoplazmie i dużym okrągłym jądrze, które wpuklają się do światła cewek, przypominają podobne raki spotykane w jajniku, szyjce macicy i pochwie. Wg badań ultrastrukturalnych pochodzą raczej z przewodów Müllera niż z pozostałości mesonephros (?). Występuje najczęściej u kobiet po menopauzie i najprawdopodobniej nie ma związku z ekspozycją na DES (co ma miejsce w przypadku raka pochwy i szyjki macicy u młodych kobiet)
◊ Rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale) - brak współistniejącego raka gruczołowego, brak łączności z nabłonkiem szyjki, brak zajęcia szyjki, wg wykładu było tego 35 przypadków W OGÓLE.
Rokowanie zależy od klasyfikacji wg FIGO: |
|
||
Stadium I |
Rak ograniczony do trzonu macicy |
||
I A |
Rak ograniczony tylko do endometrium |
||
I B |
Rak nacieka <1/2 grubości myometrium |
||
I C |
Rak nacieka >1/2 grubości myometrium |
||
Stadium II |
Rak nacieka szyjkę macicy |
||
II A |
Rak nacieka tylko gruczoły endocervix |
||
II B |
Rak nacieka podścielisko szyjki |
||
Stadium III |
Rak nacieka tkanki miednicy |
||
III A |
Rak nacieka błonę surowiczą i/lub przydatki, i/lub komórki rakowe są obecne w wymazach z otrzewnej |
||
III B |
Przerzuty do pochwy |
||
III C |
Przerzuty do węzłów chłonnych miednicy i/lub okołoaortalnych |
||
Stadium IV |
Rak szerzy się poza miednicę |
||
IV A |
Rak nacieka błonę śluzową odbytnicy i/lub pęcherza moczowego |
||
IV B |
Przerzuty odległe, w tym do węzłów chłonnych jamy brzusznej i/lub węzłów pachwinowych |
||
Ocena histologicznego stopnia zróżnicowania (złośliwości):
Stopień architektonicznego zróżnicowania
G1 = 5% lub mniej pól litych
G2 = 6-50% pól litych
G3 = więcej niż 50% pól litych
Wyraźny polimorfizm komórek (atypia), która „nie pasuje” do stopnia architektonicznego zróżnicowania podnosi stopnień 1. lub 2. o jeden.
Carcinoma papillare serosum, carcinoma clarocellulare i carcinoma planoepitheliale ocenia się na podstawie zróżnicowania jąder, a nie zróżnicowania architektoniki
Guz mieszany złośliwy Müllera (mięsakorak) (Tumor miętus malignus Mülleri; carcinosarcoma; tumor miętus mesodermalis), bardzo agresywny, związek z naświetlaniem miednicy mniejszej, po menopauzie, przewlekła stymulacja estrogenowa. Z uwagi na ekspresję keratyny i EMA uważa się, że jest metaplastycznym rakiem.
Rozrasta się w postaci polipowatych tworów, niekiedy wystających z ujścia zewnętrznego szyjki macicy.
Mikroskopowo: zbudowany z dwóch komponentów:
nabłonkowego - odpowiada gruczolakorakowi w różnych odmianach
mięsakowego - odpowiada złośliwym elementom mezenchymalnym. Ze względu na obraz komponentu mięsakowego wyróżnia się guzy homologiczne i heterogeniczne. W homologicznych komórki nowotworowe przypominają komórki podścieliska endometrium lub są bardziej wydłużone i przypominają leiomyosarcoma lub fibrosarcoma. W heterologicznych występują elementy mezenchymalne przypominające mięśnie szkieletowe, chrząstkę, tkankę kostną, asteroidną lub tłuszczową.
-------------------- z wykladu bardzo wazne nie obrabiane z pytaniem clovie! ---------------------------------
hiperplazja rozrost
hiperplazja endometrium - jest opisywana jako zmiana rozrostowa gruczołów endometrium oraz w mniejszym zakresie jego podścieliska. Czynnikiem etiologicznym jest niezrównoważona stymulacja estroegnowa. Stan ten powstaje w przebiegu cykli nieregularnych, stymulujące estrogenową bezowulację w zespole wielotorbielowatych jajników.
Hiperplazja typu simplex - podwyzszony stosunke gruczolow do podscieliska bez stłaczania gruczołów, przejście w raka 1% w ciągu 15lat.
Hiperplazja typu complex(złożona) - liczniejsze gruczoły, ze średnim stłaczaniem, pączkowanie oraz wpuklenia brodawkowate do światła gruczołów. 3% w ciągu 15 lat. Może być z atypią. W obrazie mikroskopowym atypia komórkowa, brak inwazji podścieliskowej, stłoczone gruczoły, gruczoł siedzi na gruczole “gruczoły są plecy w plecy”. Złożona architektonika gruczołu. Gruczoły są różnokształtne. Komórki mają cechy atypii: figury podziału, duże jadra. Przejście w raka hiperplazja prosta z atypią 8%, hiperplazja complex z atypią 29%.
rak gruczołowy endometrium - najczestszy wsrod nowotworow narzadow rodnych, stanowi najnizsza smiertelnosc wsrod kobiet. Prawie 80% gruczolakorakow, w chwili wykrycia jest ograniczonych do macicy. Sredni wiek to 65lat. 70% w wieku pomenopauzalnym, ¼ przed menopauza. 5% przed 40rż. Etiologia: niezrównoważona stymulacja endometrium przez estrogen poch endo egzo gennego. Stany w ktorych dominuje srodowisko hormonalne.
rozwijają się na podłożu hiperplazji i wtedy są lepiej zróżnicowane i z reguły mają lepsze rokowanie.
Druga grupa - niezależne od hormonów. Te nie współistnieją z typowymi czynnikami ryzyka, są niżej zróznicowane, cechują się bardziej agresywnym przebiegiem klinicznym. De novo rozwijają się z reguły u pacjentek starszych, są w mniejszym stopniu różnicowania.
Czynniki ryzyka: otyłość, stosowanie estrogenów, doustne śr antykoncepcyjne, cukrzyca, nierództwo, wczesne pokwitanie, zespol torbielowatych jajnikow palenie tytoniu
z reguły pacjentka zgłasza się z krawieniem - wyk się łyżeczkowanie. Wykonuje się cytologie PAP negatywna.
Klasyfikacja:
I endometrioidalny - gruczolakoraki - cośtam z liścmi paproci
II surowiczy,, sluzowy, jasnokomorkowy, plaskonablonkowy, mieszany, niezroznicowany
Typ surowiczy - podobny do tego który wyst w jajniku, cechuje sie wznowa, gorszym przebiegiem niz rak endometrioidalny, szybkim rozprzestrzenianiem w obrebie jamy brzusznej. Ten typ jest klinicnzie - nie jest dobrym typem histologicznym.Diagnostyka zaczyna się od płuc - w płynie komórki brodawkowate. I zaczyna się poszukiwanie - nalezy wykluczyc min tarczyce. Przebiega SKRYCIE.
Typ sluzowy mniej niz 7% - dobre rokowanie, wiekszosc przypadkow wykrywana w stadium I, dobrze zroznicowane, nie naciekaja, przypomina sluzowke szyjki macicy.
Typ jasnokomorkowy ok 4% ma gorsze rokowanie niz typowy rak endometrialny.
Rak plaskonablonkowy - rozpoznanie opiera sie na braku wspolistnienia raka gruczolowego, brak lacznosci z nablonkiem plaskim szyjki macicy, niezajeciu szyjki macicy.
Typ mieszany - rak sklada sie z wiecej niz 1 opisanych wariantow. Musi zawierac wiecej niz 10% innej komponenty. Wtedy piszemy ze rak mieszany.
czynniki prognostyczne
Stopien zroznicowania histologicznego, w stadium I, który koreluje z I stopniem zlosliwosci, 80%przezywalnosci, to jest G1. Im mniej zaawansowany tym wieksza szansa ze bedzie bardziej zroznicowany. 73% przezywalnosci dla G2. G3 58%. Macice dzielimy na 3 lub na 2 czesci, dlatego pisze sie ze zajmuje albo polowe, wiekszosc, albo cala grubosc sciany macicy.
Przerzuty do wezlow chlonnych miednicy i okoloaortalnych. Każde krwawienie po menopauzie wymaga weryfikacji histopatologicznej.
XI 5. Nowotwory mezenchymalne łagodne i złośliwe trzonu macicy - diagnostyka, leczenie, rokowanie. [Marysia]
Nowotwory błony mięśniowej
Mięśniak gładkokomórkowy - nowotwór łagodny różnicujący się w kierunku mm.gładkich. Jest to najczęstszy nowotwór u kobiet, występujący u 30-50% kobiet w okresie dojrzałości płciowej. Guzy te reagują n poziom estrogenów, ulegają inwolucji po menopauzie lub kastracji, a powiększają się w ciąży.
Morfologia: makro - dobrze odgraniczone, okrągłe, szarobiaławe guzy różniej wielkości z charakterystyczną wirowatą powierzchnią przekroju. Często są guzami mnogimi. W zależności od lokalizacji wyróżniamy mięśniaki śródścienne, podśluzówkowe i podsurowicówkowe. Te ostatnie mogą wytwarzać cienkie szypuły i przyczepiać się do otaczających narządów stanowiących źródło zaopatrzenia w krew, a następnie uwalniać się od trzonu macicy i stać się „mięśniakami pasożytniczymi”. Natomiast mięśniaki podśluzówkowe mogą wpuklać się do światła jamy macicy i w postaci polipowatego tworu wydostawać się przez ujście zewnętrzne szyjki (mięśniak rodzący się). Większe mięśniaki mogą ulegać martwicy niedokrwiennej z ogniskami wylewów krwawych i rozmiękania, a po menopauzie włóknieniu, szkliwieniu, wapnieniu. Mikro - pęczki przeplatających się, dobrze zróżnicowanych kom. przypominających prawidłowe komórki mięśni gładkich. W wariancie typowym nie stwierdzamy martwicy skrzepowej ani polimorfizmu jąder. Mitozy są nieliczne, a podścielisko stanowi dobrze unaczyniona tkanka łączna. Inne warianty: mięśniak ze zmianami zwyrodnieniowymi (zwyrodnienie szkliste, śluzowe, torbielowate, zwapnienia), mięśniak bogatokomórkowy, mięśniak atypowy, mięśniak gładkokomórkowy ze zwiększonym indeksem mitotycznym.
Klinika: mięśniaki mogą rozwijać się bezobjawowo. Najczęstszym objawem jest nadmierne krwawienie miesiączkowe i/lub nieprawidłowe krwawienie pozamiesiączkowe, częstomocz (przez ucisk na pęcherz), bóle w miednicy małej, u kobiet w ciąży - poronienia samoistne lub krwawienia poporodowe. Transformacja złośliwa zdarza się rzadko. Leczenie - usunięcie samych mięśniaków lub macicy z mięśniakami.
Mięśniakomięsak gładkokomórkowy - rzadko występujący nowotwór złośliwy, pojawiający się średnio ok. 54 rż.
Morfologia: makro - pojedynczy miękki guz barwy różowo-szarożółtej, rozrastający się śródściennie lub wpuklający się do światła jamy macicy w postaci polipowatych mac. Na przekroju - pola martwicy, wylewów krwawych, występuje naciekanie mięśnia macicy. Mikro - guz bogatokomórkowy zbudowany z wydłużonych kom. przypominających mm.gładkie, o różnym stopniu atypii. W zwykłym leiomyosarcoma: ogniska martwicy koagulacyjnej (geograficznej) - ostro odgraniczonej, średniego lub dużego stopnia polimorfizm kom, liczne mitozy. Wśród martwicy widać cienie komórek i jąder.
Klinika: najczęstszym objawem jest metrorrhagia. Mięsaki nie ulegają inwolucji po menopauzie, wykazują duża tendencję do wznowy po usunięciu. Przerzutują do płuc, kości, mózgu. 5-letnie przeżycie wynosi 10-30%.
Nowotwory podścieliska błony śluzowej - bardzo rzadkie (mniej niż 2%)
Endometrialny guzek stromalny - łagodny; zbudowany z komórek przypominających kom. podścieliska endometrium w fazie proliferacji, bez cech atypii. W utkaniu stwierdza się rozgałęziające się naczynia krwionośne, koncentryczne układy kom. nowotworowych wokół tętniczek oraz pola szkliwienia. Guzek stromalny jest zmianą pojedynczą, dobrze odgraniczoną, o średnicy kilku cm, rozrasta się rozprężająco i nie wnika do naczyń.
Klinika - występuje u kobiet w średnim wieku, po usunięciu nie daje nawrotów.
Endometrialny mięsak stromalny o małej złośliwości - zbudowany jak guzek stromalny, różnica dotyczy jedynie sposobu rozrostu: rozrasta się wieloguzkowo, nacieka błonę mięśniową właściwą oraz wrasta do naczyń.
Klinika - występuje u kobiet w średnim wieku, charakteryzuje się powolną progresją z nawrotami miejscowymi po operacji w miednicy małej, jajnikach, ścianie jelit. Przerzuty odległe pojawiają się rzadko i późno.
Niezróżnicowany mięsak endometrialny - anaplastyczny, zbudowany z kom. o znacznym polimorfizmie i atypii z licznymi figurami podziału i destrukcyjnym naciekaniem podścieliska. Morfologicznie nie przypomina komórek podścieliska.
Klinika - występuje u kobiet starszych. Charakteryzuje się znaczną agresywnością; większość chorych umiera w ciągu 3 lat od operacji z powodu nawrotów i przerzutów drogą krwionośną i limfatyczną.
XI 6. Omów przyczyny nieprawidłowego krwawienia z jamy macicy - podłoże zmian diagnostyka , postępowanie [Zyzio]
menorrhagia - obfite lub wydlóżone krwawienie pojawiające się o wlaściwym czasie
metrorrhagia - nieregularne krwawienie pomiedzy krwawieniem miesiaczkowym lub po menopauzie
zwiazane z zaburzeniami czynościowymi jajników ( nowotwory hormonalne czynne jajnika : folikulona thecoma
Krwawienie dysfunkcyjne to nieprawidlowe krwawienie o nieustalonej przyczynie w zakresie macicy
Przyczyny :
a. zaburzenia owulacji - Cykle bezowulacyjne są charakterystyczne dla poczatkowych miesiączek i ostrych miesiączek
Moga bys spowodowane
zaburzeniami czyności podwzgórza, przysadki, nadnerczy i tarczycy
zmiany czynościowe jajników z nadprodukcja estrogenów
gdzy wystepuje przewaga estrogenów nad progesteronem
▼
Endometrium przechodzi w faze proliferacji ale nie nastepuje po niej faza sekrecyjna
▼
w obrębie gruczolów endometrium mogą sie rozwijać lagodne zmiany torbielowate lub gruczolowe przybierające bezladną forme + redukcja podścieliska endometrium się zapada tętnice spiralne pekają
▼
krwotok
niedożywienie , otylość choroby wyniszczające , cięzki stres fiyczny lub emocjonalny
b. zaburzenia fazy letalnej - dysfunkcja cialka zóltego ( zaburzenie prawidlowego dojrzewania przedwczesne uwstecznianie ) - niedobór progesteronu
krwawienie indukowane srodkami antykonepcyjnymi ( obecnie zadko wystepuje )
d. schorzenia blony sluzowej i mięsniowej trzonu macicy (przewlekle zapalenie endometrium , polipy trzonu macicy , mięsniaki podsluzowkowe )
W różnych grupach wiekowych
Przed okresem dojrzewania ( przedwczesne dojrzewanie zaburzenia funkcji podwzgórza przysadki czy jajników )
okresie dojrzewania ( cykle bezowulacyjne )
wiek reprodukcyjny
- powiklania ciązy ( poronienia ,choroba trofoblastyczna ciąża ektopowa )
- zmiany organiczne ( mięsniaki , polipy, endometrioza , rak)
- cykle bezowulacyjne
okres okolomenopauzy
- cykle bez owulacyjne
- nieregulalne krwawienia
- zmiany organiczne ( rak, rozrosty polipy)
okres pomenopauzalny
- zanik endometrium
- zamiany organiczne ( jak wyżej )
XI 7. Nowotwory nabłonkowe jajnika etiopatogeneza obraz kliniczny diagnostyka [Kwach/siwy]
Nowotwory nabłonkowe jajnika
typy nabłonka w narządach rodnych:
w kanale jest gruczołowy typ nabłonka typu szyjkowego, mucinosum
jama macicy endometrium - endometrialny.
Jajowód nabłonek typu jajowodowego - czyli typu surowiczego
nowotwory łagodne:
gruczolakotorbielaki. Nazwa zależy od charakteru nabłonka który go pokrywa.
śluzowy
endometrialny
surowiczy
makroskopowo: może być jednokomorowy, wielokomorowy. Musimy zwrócić uwagę na płyn i jaki charakter płynu: czy jasny czy jasnożółty, czy mętny czy krwisty, czy śluzowy, który wypełnia torbiel.
Ważna jest ocena wyściółki, jaka jest powierzchnia wewnętrzna torbieli, szukamy brodawkowatych rozrostów i litych ognisk, które mogą występować jako zgrubienia, albo ogniska martwicy. Jaki charakter nabłonka.
Surowicze - są to torbielowate guzy wyścielone wysokim cylindrycznym nabłonkiem przypominającym nabłonek jajowodowy. Guzy te stanowią 30% wszystkich nowotworów jajnika.
Rozrostom brodawkowatym najłatwiej ulega typ surowiczy i typ endometrialny.
Morfologia: na ogół torbielowate o średnicy 10-20cm. na przekroju stwierdza sie jedną lub kilka przestrzeni torbielowatych wypełnionych płynem surowiczym(jasny płyn) W torbielowatych guzach łagodnych wewnętrzna powierzchnia ściany torbieli jest zazwyczaj gładka i lśniąca. W guzach o granicznej złośliwości ogniskowe brodawkowate wyrostki. Guzy wyścielone są nabłonkiem przypominającym nabł. jajowodowy.
podział:
Guzy łagodne: torbielako-gruczolak-surowiczy(cystadenoma serosum), torbielako-gruczolak brodawkowy(cystadenoma papillare serosum)
Raki: gruczolakorak surowiczy (adenocarcinoma serosum), torbielakogruczolakorak brodawkowy (cystadenocarcinoma papillare)
Guzy o granicznej złośliwości (borderline tumors) które różnią się od raków brakiem destrukcyjnego naciekania podścieliska. Guzy te stanowią problem diagnostyczny, guzy te w 30 %mogą dawać wszczepy do otrzewnej - mają trochę cech które budzą niepokój - nawarstwianie sie komórek, (tych które wyścielają te torbiele) - nazywa się to “cystadenoma papillare serosum bordeline(?)” - gruczoły które są zatopione w podścielisku i ..... (?). Bordelline znaczy że jest nieprzewidywalny. Może być tak że już nigdy nie wróci, a może być remisja. Pacjentki muszą być leczone profilaktycznie przed nawrotem choroby.
Część z tych nowotworów ma zdolność do rozprzestrzeniania się. Po 2-3 latach(paru) rozprzestrzeniony nowotwór.
gruczolakotorbielaki jajnika mają tendencje wszczepiania sie do otrzewnej i wędrowania w obrębie jamy brzusznej. Odrywa sie fragment wszczepia sie i sobie siedzi ;) te wszczepy podzielono na szczepy inwazyjne i nieinwazyjne.
Śluzowe - Najczęściej występują w postaci łagodnej 75%,raki stanowią 15% a guzy o ograniczonej złośliwości 10%. Morfologia:Guzy śluzowe osiągają duże rozmiary nawet do 25 kg,na przekroju liczne przestrzenie torbielowate wypełnione galaretowatą treścią. Mikroskopowo dzieli się na dwa typy: jelitowy -kom nowotworowe przypominają nabłonek wyścielający jelito cienkie, z obecnością kom. kubkowych, oraz typ endocerwikalny-kom nowotworowe przypominają nabłonek szyjki macicy. Podobnie jak w guzach surowiczych wyróżnia się nowotwory łagodne oraz raki. Guzy łagodne,torbielogruczolak śluzowy(cystadenoma mucinosum) oraz torbielakogruczolak brodawkowaty śluzowy(cystadenoma papillare mucinosum) Raki: gruczolakorak śluzowy(adenocarcinoma mucinosum) gruczolakorak brodawkowaty śluzowy(adenocarcinoma papillare mucinosum)
Nowotwory endometroidalne - stanowią 2-4 %wszystkich guzów jajnika. Mikroskopowo przypominają gruczolakoraki endometrialne błony śluzowej macicy. W 15-20% rakowi jajnika towarzyszy rak endometrium
guz Brennera (trumor Barnei) - Większość guzów to guzy łagodne Morfologia: Jest to gruczolakowlókniak (adenofibroma), we włóknistym podścielisku występują gniazda komórek nabłonka przejściowego podobnego do uroteialnego.
Gruczolak jasnokomórkowy (Adenocarcinoma clarocellulare) Mikroskopowo zbudowany z dużych komórek o jasnej zawierającej Glikogen cytoplazmie,tworzący lite pola. Guz często współistnieje z endometriozą jajnika.
UWAGA!!! Pułapka przy torbieli śluzowej - może nie mieć rozrostów! Choć powinien mieć! Przy torbieli śluzowej wystarczy że nabłonek jest typu śluzowego i nie ma rozrostów i juz jest gruczolakotorbielakiem.
Diagnostyka
Wykrycie raka ograniczonego jedynie do jajników zdarza się tylko u 25% chorych. U 50-75% chorych w chwili rozpoznania nowotworu stwierdzane są przerzuty. W celu ustalenia rozpoznania raka jajnika należy wykonać następujące badania:
- pełne badanie lekarskie (podmiotowe i przedmiotowe) ze szczególnym uwzględnieniem
badania dostępnych węzłów chłonnych,
- badanie ginekologiczne per vaginam i per rectum wraz z badaniem we wziernikach pochwowych (szczególnie istotne - powiększenie jajnika, mała ruchomość i nikła bolesność
wykrytego guza, twarde guzki w zatoce Douglasa),
- USG jamy brzusznej i USG przezpochwowe,
- ocena poziomu antygenu CA125 w surowicy krwi,
- podstawowe badania krwi i moczu,
- gastroskopia lub kolonoskopia oraz badanie piersi i mammografia w różnicowaniu guzów
pierwotnych i przerzutowych.
makroskopowo: może być jednokomorowy, wielokomorowy. Musimy zwrócić uwagę na płyn i jaki charakter płynu: czy jasny czy jasnożółty, czy mętny czy krwisty, czy śluzowy, który wypełnia torbiel.
Ważna jest ocena wyściółki, jaka jest powierzchnia wewnętrzna torbieli, szukamy brodawkowatych rozrostów i litych ognisk, które mogą występować jako zgrubienia, albo ogniska martwicy. Jaki charakter nabłonka. UWAGA!!! Pułapka przy torbieli śluzowej - może nie mieć rozrostów! Choć powinien mieć! Przy torbieli śluzowej wystarczy że nabłonek jest typu śluzowego i nie ma rozrostów i juz jest gruczolakotorbielakiem.
Rozrostom brodawkowatym najłatwiej ulega typ surowiczy i typ endometrialny.
Makroskopowo wygląd nowotworów złośliwych rozrost jest inny - będą obszary lite (z wyjątkiem typu śluzowatego), będą obszary brodawkowate które będą się zlewać, lite ogniska. Należy bardzo dokładnie obejrzeć powierzchnie zewnętrzną.
Niebezpieczeństwo: zmiany te mogą występować obustronnie i z tym należy się liczyć. Zabieg chirurgiczny jest duży, poszerza się. Przy zmianie jednostronnej kończy się na przydankach. Gruczolakotorbielaki jajnika mają tendencje wszczepiania sie do otrzewnej i wędrowania w obrębie jamy brzusznej. Odrywa sie fragment wszczepia sie i sobie siedzi ;) te wszczepy podzielono na szczepy inwazyjne i nieinwazyjne.
O rozpoznaniu raka jajnika decyduje badanie mikroskopowe wycinków tkanek lub całego guza. Chirurgiczna weryfikacja zmian wskazana jest w następujących sytuacjach:
- guz ujawniony po menopauzie,
- guz o średnicy 10 cm i większej,
- guz z szybkim wzrostem,
- brak możliwości precyzyjnej oceny zmiany w miednicy małej.
U większości chorych (ponad 95%) na nowotwory złośliwe jajnika występuje rak (podtypy
raka - surowiczy, śluzowotworczy, endometrioidalny, jasnokomórkowy, Brennera, mieszany
i niezróżnicowany). Istotne znaczenie rokownicze i wpływ na wybór metody leczenia
ma stopień zróżnicowania histologicznego (G1, G2 lub G3).
W ocenie stopnia zaawansowania raka jajnika, poza wyżej wymienionymi badaniami diagnostycznymi, użyteczne są:
- RTG klatki piersiowej,
- kolonoskopia lub wlew doodbytniczy,
- KT (niekiedy MR) jamy brzusznej i miednicy,
- wyłyżeczkowanie jamy macicy.
Obecnie dla określenia stopnia klinicznego zaawansowania stosowana jest klasyfikacja według FIGO
Klasyfikacja stopnia zaawansowania raka jajnika według FIGO
Stopień I - nowotwór ograniczony do jajników
IA - zajęcie jednego jajnika, bez zajęcia torebki i bez wysięku otrzewnowego
IB - zajęcie obu jajników, bez zajęcia torebki i bez wysięku otrzewnowego
IC - zajęcie torebki, pęknięcie torebki, wodobrzusze lub obecność komórek nowotworowych
w popłuczynach otrzewnowych
Stopień II - nowotwór jednego lub obu jajników z zajęciem narządów miednicy mniejszej
IIA - zajęcie miednicy lub jajowodów
IIB - zajęcie innych narządów miednicy mniejszej (pęcherz moczowy, odbytnica lub pochwa)
IIC - IIA lub B + IC
Stopień III - nowotwór jednego lub obu jajników wychodzący poza miednicą mniejszą lub z przerzutami do węzłów chłonnych zaotrzewnowych
IIIA - mikroskopowe ogniska nowotworu poza miednicą mniejszą
IIIB - ogniska o średnicy < 2 cm
IIIC - ogniska o średnicy > 2 cm lub przerzuty w węzłach chłonnych
Stopień IV - nowotwór jednego lub obu jajników z przerzutami odległymi (w tym, do wątroby lub opłucnej).
XI 8. Nowotwory nienabłonkowe jajnika - objawy kliniczne, metody diagnostyczne, podział. [KasiaW]
Do nowotworów nienabłonkowych jajnika możemy zaliczyć :
Nowotwory germinalne
● potworniak
● rozrodczak
● rak zarodkowy
● nabłoniak kosmówkowy
● nowotwór pęcherzyka żółtkowego
Nowotwory za sznurów płciowych i podścieliska
● włókniak
● ziarniszczak , otoczkowiak , włókniakootoczkowiak
● obojnaczak
● guz z komórek Sertoliego i Leydiga
● guz z komórek steroidowych
Przerzuty do jajników
1)
Rozrodczak (Dysgerminoma) - złośliwy nowotwór o dużej promienioczułości .Stanowi około 1% wszystkich złośliwych guzów jajnika i często bywa rozpoznawany u kobiet w ciąży . Występuje zazwyczaj w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Większość guzów rozpoznaje się w I˚ zaawansowania klinicznego , przy czym 10-15% są to guzy obustronne. Obraz morfologiczny podobny jest do postaci klasycznej seminoma. W leczeniu zaleca się usunięcie guza wraz z jednostronnymi przydatkami i pobranie wycinków do badania śródoperacyjnego z drugiego jajnika. Leczeniem z wyboru jest chemioterapia oparta na cisplatynie.
Nowotwór pęcherzyka żółtkowego ( Yolk sac tumor , endodermal sinus tumor) - drugi co do częstości guz w grupie złośliwych nowotworów germinalnych . Występuje u dzieci i młodych kobiet ,charakteryzuje się rozrostem agresywnym i szybkim. Komórki guza produkują AFP . AFP która fizjologicznie produkowana jest przez komórki pęcherzyka żółtkowego zarodka , jest markerem guza z pęcherzyka żółtkowego wspierającym jego rozpoznanie , jak i pozwalającym na śledzenie ewolucji choroby po chemioterapii. W surowicy krwi chorych z tym guzem stwierdza się ponadto podwyższone stężenie CA 125. Obraz histologiczny jest podobny do nowotworu pęcherzyka żółtkowego jądra.
Rak zarodkowy ( Carcinoma embryonale) - rzadko spotykany guz w jajniku , występ[uje u dziewcząt przed pokwitaniem i u młodych kobiet. Osiąga duże rozmiary ( przeciętna średnica 17 cm ) , a w momencie rozpoznania w 40% przypadków stwierdza się przerzuty w otrzewnej. Obraz mikroskopowy jest identyczny jak w przypadkach raka zarodkowego jądra.
Nabłoniak kosmówkowy ( Choriocarcinoma ) - nowotwór złośliwy o znacznej agresywności , z łatwością daje przerzuty drogą naczyń krwionośnych do płuc, watroby, mózgu , kości i innych narządów. Nabłoniaki kosmówkowe produkują znaczne ilości hCG . Większość przypadków nabłoniaka kosmówkowego w jajniku stanowią przerzuty tego nowotworu z macicy. Bardzo rzadko występujące pierwotne nabłoniaki kosmówkowe w jajniku mogą być związane z ciążą lub teżmogą być guzami germinalnymi niezwiązanymi z ciążą.
Potworniak ( Teratoma ) - Potworniakami nazywamy guzy germinalne , w których budowie można wyróżnić komórki i tkanki wywodzące się z więcej niż jednego listka zarodkowego. Wyróżnia się potworniaki dojrzałe ( teratoma maturum) , p.niedojrzałe ( teratoma immaturum ) , potworniaki z transformacją złośliwą i potworniaki jednolistkowe.
Potworniaki dojrzałe są to guzy łagodne, z większości torbielowate ,należą do najczęstszych nowotworów jajnika i stanowią 27-44% wszystkich guzów u dorosłych oraz 50% guzów u dziewczynek. Najczęstszą odmianą dojrzałego potworniaka jest torbiel skórzasta ( cystis dermoidalis) , która występuje obustronnie w 8-15% przypadków. W 1-2% potworniaków dojrzałych można stwierdzić ogniska transformacji złośliwej. W torbieli skórzastej jest to najczęściej carcinoma planoepitheliale. Potworniaki z transformacją złośliwą występują zwykle po 40 roku życia. Należy je podejrzewać , gdy w ścianie torbieli znajdują się guzkowate lite zgrubienia, martwica, krwotoki.
Wśród potworniaków jednolistkowych najczęściej występuje wole jajnikowe ( struma ovarii ), i rakowiak ( carcinoid).Zdarzają się również guzy złożone z tych dwóch komponentów.
Potworniaki niedojrzałe stanowią 20% wszystkich guzów zarodkowych jajnika . Występują u dziewczynek i młodych kobiet i są najczęściej jednostronne. Rokowanie w potworniakach niedojrzałych zależy w dużym stopniu od proporcji tkanek dojrzałych do niedojrzałych, a szczególnie od ilości prymitywnej tkanki neuroektodermalnej w guzie.
MORFOLOGIA:
Obraz mikroskopowy potworniaków jajnika jest podobny do guzów występujących w jądrze. Do oceny rokowania potworniaków niedojrzałych stosuje się podział trójstopniowy:
G1 - dominują tkanki dojrzałe ,a tkanki niedojrzałe zajmują w preparacie histologicznym mniej niż jedno pole widzenia w małym powiększeniu (MP ).
G2 - mniej jest tkanek dojrzałych i stwierdza się ogniska embrionalnej tkanki nerwowej z figurami podziałów mitotycznych , zajmujące w preparacie >1, ale <4 MP w jakimkolwiek preparacie
G3 - niedojrzałe neuroepithelium zajmuje >4 MP.
Struma ovarii - guz, który mikro- i makroskopowo przypomina dojrzała tarczycę. W guzach tych mogą występować różne zmiany patologiczne , które występują w tarczycy , np. rozrost guzkowaty z nadczynnością , zapalenia , a nawet nowotwory.
Rakowiak - stwierdzany w jajniku może być guzem przerzutowym lub nowotworem pierwotnym będącym składnikiem dojrzałego potworniaka bądż też potwornaikiem jednolistkowym. Pierwotne rakowiaki są guzami łagodnymi. W 1/3 przypadków występuje zespół rakowiaka, nawet bez przerzutów do wątroby.
Potworniaki leczy się operacyjnie , a w potworniakach o wyższym stopniu złośliwości stosuje się także chemioterapię.
2)
Ziarniszczak ( Folliculoma) - jeden z najczęstszych obok otoczkowiaków z nowotworów. Wyróżnia się postać zróżnicowaną, średnio i słabo. Nie ma znaczenia postać histologiczna dla przebiegu klinicznego. ROKOWANIE: wiek pow 40rż - duze lite guzy, obustronne, rozprzestrzenie pozajajnikowe i dużo mitoz. Te nowotwory dobrze sie leczą, ale jeżeli są późno wykryte i są obustronne to rokowanie co do wyleczenia spada. Nowotwór potencjalnie złośliwy , który wykazuje różnicowanie w kierunku komórek warstwy ziarnistej pęcherzyka jajowego. W ¾ przypadków stwierdza się aktywność hormonalną guza w postaci nadmiernej produkcji estrogenów , w wyniku czego u dziewcząt dochodzi do przedwczesnego dojrzewania płciowego , a u kobiet dojrzałych do patologicznych krwawień ( matorrhagia).
MORFOLOGIA: makroskopowo najczęściej są to guzy jednostronne ,otorebkowane, o różnych rozmiarach. Mikroskopowo zbudowany jest z niedużych owalnych komórek o charakterystycznym wyglądzie jądra przypominającym ziarno kawy. Komórki układają się w różne formy, tworząc struktury drobnopęcherzykowe, zwane ciałkami Call- Exnera, wielkopęcherzykowe, beleczkowe, wyspowe i lite. W utkaniu można spotkać ogniska komórek podobnych do osłonki pęcherzyka.
Odmianą tego guza jest postać młodzieńcza rozpoznawana w 80% w 2-óch pierwszych dekadach życia. W tej postaci komórki układają się w lite pola lub struktury wielkopęcherzykowe. Komórki są duże i zluteinizowane, wykazują dość duży polimorfizm i wysoki indeks mitotyczny.
Przerzuty: nerka płuca wątroba węzły chłonne
Włókniak (Fibroma) , otoczkowiak ( Thecoma), włókniakootoczowiak ( Fibro-thecoma) - guzy te są nowotworami łagodnymi wywodzącymi się z podścieliska jajnika. Obecność komórek otoczki pęcherzyka w guzie związana jest z produkcją estrogenów. Włokniak jest najczęstszym guzem podścieliskowym jajnika. Jest nowotworem nieczynnym hormonalnie . Czyste otoczkowiaki są guzami rzadko spotykanymi.
MORFOLOGIA: guzy jednostronne, otorebkowane, lite , na przekroju barwy szaro-żółtej. Obraz mikroskopowy jest niejednorodny. Włókniak zbudowany jest z dobrze zróżnicowanych fibroblastów, otoczkowiak z wrzecionowatych komórek przypominających komórki otoczki pęcherzyka , zawierających wodniczki lipidowe o bladoróżowej ,jasnej cytoplazmie. Guzy zbudowane z obydwu wyżej wymienionych typów komórek noszą nazwę włókniakootoczkowiaków. W każdym z omówionych guzów pomiędzy komórkami widoczne są pasma włókiem kolagenowych .
W ok. 40% przypadków guzów o średnicy powyżej 6 cm pojawia się zespół Meigsa , w którego skład oprócz guza jajnika wchodzą ascites i hydrothorax zazwyczaj po stroie prawej. Po usunięciu guza jajnika cofa się płyn w jamie otrzewnej i opłucnej.Przyczyna tego zespołu nie jest znana. W diagnostyce różnicowej z. Meigsa należy odróznik od raka jajnika z przerzutami do otrzewnej i związanymi z nimi płynem w jamie otrzewnej lub opłucnej.
Fibroma ovarii może też występować wspólnie z zespołem zwanym w j.ang. basal cell nevus syndrome ( Gorlin`s syndrome), w którym stwierdzono mutacje w genie supresorowym PATCHED. Klinicznie zespół ten objawia się obecnością licznych raków podstawnokomórkowych skóry w młodym wieku., najczęściej obustronnych guzów jajnika i zmianami w kościach, układzie nerwowym i oku.
Guz z komórek Sertolego i Leydiga (jądrzak) (Androblastoma , arrhenoblastoma) - guzy zbudowane z komórek przypominających komórki Sertolego i Leydiga o różnym stopniu zróżnicowania wymieszanych w różnych proporcjach. Występują bardzo rzadko, najczęściej u młodych kobiet i są zazwyczaj jednostronne. MORFOLOGIA: są różnej wielkości , na przekroju najczęściej lite , barwy żółtawej. W obrazie mikroskopowym w postaci dobrze zróżnicowanej stwierdza się cewki wyścielone komórkami przypominającymi komórki Sertolego, a w podścielisku między cewkami skupiska komórek podobnych do komórek Leydiga. W postaci średnio zróżnicowanej komórki nowotworowe są mniejsze, przypominają niedojrzałe komórki Sertolego i układają się głównie w sznury i gniazda. W postaci nisko zróżnicowanej komórki stają się wrzecionowate dając obraz mięsakopodobny. Widoczne są liczne mitozy. W postaciach średnio i nisko zróżnicowanych mogą pojawiać się elementy heterologiczne, najczęściej są to gruczoły śluzowe typu żołądkowo-jelitowego, rzadziej można spotkać tkankę chrzęstną . Oprócz wyżej wymienionych wyróżnia się jeszcze postać sieciowatą, w której komórki guza różnicują się w kierunku struktur rete testis, oraz postać mieszaną.
Część guzów nie powoduje zaburzeń hormonalnych, część zaś wydziela estrogeny i progesteron. U około połowy pacjentek z guzem z komórek Sertolego i Leydiga występują objawy związane z nadmiarem androgenów.
Obojnaczak (Gynandroblastoma) - bardzo rzadki nowotwór o łagodnym przebiegu, w którym część guza różnicuje się w kierunku ziarniszczaka , a część wykazuje utkanie jądrzaka.
Guz z komórek steroidowych - mała grupa guzów zbudowanych z komórek , których morfologicznie cechy przemawiają za sekrecją hormonów steroidowyh. Wyróżniamy dwa typy guzów z komórek steroidowych : nowotwór lutealny podścieliska i nowotwór z komórek Leydiga. Nowotwór lutealny podścieliska jest guzkiem zwykle barwy żółtawej , umiejscowionym w zrębie jajnika. Mikroskopowo guzy z komórek steroidowych zbudowane są z dużych komórek o obfitej eozynochłonnej lub zwakualizowanej cytoplazmie , które morfologicznie przypominają komórki luteinowe , komórki Leydiga lub komórki kory nadnerczy. W 40% guzów z komórek Leydiga można znależć w cytoplazmie komórek nowotworowych kryształy Reinkego.
3)Przerzuty do jajników powstają na drodze krwionośnej, naczyniami limfatycznymi , przez bezpośrednie naciekanie oraz drogą jajowodową. Przerzuty mogą imitować pierwotny guz jajnika i być pierwszym objawem choroby nowotworowej. Raki przerzutowe mają pewne cechy wspólne . Należą do nich : występowanie obustronne , obecność licznych drobnych guzków na powierzchni i na przekroju jajników, obecność komórek rakowych w świetle naczyń chłonnych i krwionośnych, reakcja desmoplastyczna podścieliska, a także rozsiew nowotworu poza jajniki już w czasie rozpoznania.
Najczęstszymi n.przerzutowymi w jajniku są te , które wywodzą się z przewodów Mullera , tzn. Raki macicy, jajowodu, drugiego jajnika. Ponadto przerzuty do jajników pochodzą najczęsciej z raka sutka, przewodu pokarmowego , czerniaka złośliwego skóry. Przerzuty raka z komórek sygnetowatych , najczęściej obustronne, pochodzące z żołądka lub jelita grubego nazywane są guzami Krukenberga.
11