�YWOT CZ�OWIEKA PO�CIWEGO

PO�CIWOŒ� WED�UG REJA: S�owo „po�ciwoœ�" to w poj�ciu Reja przede wszystkim postawa charakteryzuj�ca si� brakiem pychy, umiej�tnoœci� odnalezienia w �yciu spokoju, cichej przystani i satysfakcji z w�asnej pracy. Rej nawi�zuje w tym do zasady z�otego œrodka, prezentuje model egzystencji zgodnej z natur�, pe�nej radoœci �ycia, ale r�wnie� umiaru, powœci�gania ambicji i nami�tnoœci. Po�­ciwy szlachcic-ziemianin to cz�owiek doœwiadczony �yciowo, umiej�cy czyta� i pisa�, ale wykszta�cony bez przesady, z pomini�ciem szkodliwej, zdaniem Reja, gramatyki i logiki. Celem �ycia szlachcica - ziemianina powinna by� uczciwa praca na w�asnym, gospodarowanie i pomna�anie swojego maj�tku. Cz�owiek powinien podporz�dkowa� si� rytmowi przyrody, zmiennoœci p�r roku i wsp�y� z natur�, a nie przeciwstawia� si� jej.

„Cz�owiek po�ciwy" - realizuje Rejowskie zasady dotycz�ce „po�ciwoœci " (por. str. 106). Jest szlachcicem, gospodarzem, �yje œwiadom praw natury, z kt�r� w pe�ni harmonizuje jego egzystencja. Wieœ i swoje gospodarstwo traktuje jako ziemsk� „arkadi�" (krain� szcz�œcia), gdzie praca nie m�czy, ale daje radoœ� i sa­tysfakcj�, a odpoczynek jest po��czony z korzystaniem z d�br gospodarstwa i owoc�w w�asnego wysi�ku. Bohater Reja ma tak�e ugruntowane pogl�dy na te­mat cz�owieka i jego kondycji w œwiecie. Za najwa�niejsz� wartoœ� uwa�a cnot� (�ac. virtus), co jest w pe�ni zgodne z renesansowym œwiatopogl�dem. Wed�ug „cztowieka po�ciwego" cnota jest miar� szlachectwa i cz�owiecze�stwa. Sama nazwa cnota oznacza takie zalety jak: uczciwoœ�, prawoœ�, patriotyzm, rozs�dek polityczny, respektowanie zasad �ycia spo�ecznego, m�droœ�. Wad�, o kt�rej wspo­mina Rej, jest pycha - cz�sto spotykana wœr�d wsp�czesnych mu szlachcic�w. Wed�ug pisarza mo�e ona by� powodem œmiesznoœci i ha�by, ogranicza wol� i uniemo�liwia trzeŸw� i m�dr� ocen� rzeczywistoœci. Wyzbycie si� pychy, piel�­gnacja cnoty, �ycie w zgodzie z natur� i innymi ludŸmi to zalety, kt�re posiada Rejowski bohater.

Zywot zawiera wzorcowy przyk�ad szlachcica - ziemianina. Utw�r ukazuje wartoœci, uroki i po�ytki p�yn�ce z poczciwego �ycia, a zarazem jest za­ch�t� do prowadzenia takiego w�aœnie prawego, statecznego, uczciwego i zgodnego z natur� �ywota, kt�ry mo�e da� cz�owiekowi wiele radoœci i zadowole­nia, a tak�e pozwoli zachowa� spok�j wewn�trzny. Zawarty tu opis ludzkiego �ycia obejmuje koleje losu cz�owieka od dzieci�stwa, poprzez m�odoœ� i dojrza�oœ�, a� do staroœci. Rej nie ogranicza si� jedynie do ukazania przyk�ad�w pozytywnych, jako doskona�y obserwator œwietnie stosuje r�wnie� tak zwane egzempla nega­tywne, czyli podaje modele postaw, jakich w �yciu nale�y si� wystrzega�. �ywot... nale�y uzna� za sum� spostrze�e�, przemyœle� i doœwiadcze� zgro­madzonych w czasie ca�ego �ycia Miko�aja Reja, wyraz ch�ci podzielenia si� z innymi w�asnymi pogl�dami. Rej stara si� wskaza� czytelnikom wartoœci, jakie powinny kszta�towa� osobowoœ� ka�dego obywatela, a wi�c: sprawiedliwoœ�, uczciwoœ�, skromnoœ�, pracowitoœ� i umi�owanie ojczyzny.

---