Pyt. 1. POJECIE SPADKU
I. PRAWO SPADKOWE
Jego przedmiot to stosunki cywilnoprawne po śmierci człowieka - czyli określa zasady przejścia praw i obowiązków majątkowych ze spadkodawców na spadkobierców.
Cel to stworzenie możliwości przejścia majątku spadkodawcy przede wszystkim na jego osoby najbliższe - członków rodziny.
Spadkodawca - osoba fizyczna, której prawa i obowiązki majątkowe o charakterze cywilnoprawnym przechodzą po jego śmierci na następców prawnych.
Spadkobierca - osoba fizyczna lub prawna, która wstępuje w ogół praw i obowiązków spadkodawcy.
Sukcesja przewidziana w prawie spadkowym umożliwia utrzymanie w całości kompleksów majątkowo- gospodarczych (przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolne, hodowlane) bez konieczności ich likwidacji po śmierci prowadzącego działalność.
Chroni też interesy wierzycieli spadkodawcy, umożliwiając zadośćuczynienie ich roszczeniom po śmierci dłużnika przez instytucję odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe.
II. SPADEK
Art.922 [Pojęcie]
§ 1. SPADEK - to ogół mający cywilnoprawny charakter, podmiotowych praw i obowiązków majątkowych przechodzących z chwilą jego Śmierci na jednego lub kilku spadkobierców
• Czyli spadek nie obejmuje praw i obowiązków, które nie mają cywilnoprawnego charakteru, gdyż wynikają ze stosunków administracyjnych (np. zezwolenie na sprzedaż alkoholu), finansowo-prawnych lub karnoprawnych, a także praw i obowiązków niemajątkowych (np. prawa i obowiązki związane z dobrami osobistymi)
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Ścisłe powiązanie z osobą wykazują w szczególności te prawa i obowiązki, których realizacja bądź jest związana z indywidualnymi przedmiotami, kwalifikacjami konkretnego podmiotu (np. w umowie o dzieło - namalowanie obrazu przez artystę A), bądź też określone prawa mają zaspokoić indywidualne interesy (np. służebność mieszkania), bądź pewne obowiązki mogą być związane z sytuacją konkretnej osoby (np. obowiązek alimentacyjny).
Skutkiem ścisłego powiązania niektórych praw i obowiązków z podmiotem jest w rezultacie ich wygaśnięcie z chwilą śmierci osoby.
Nie należą do spadku również prawa i obowiązki, które z chwilą śmierci spadkodawcy „przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami"
§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek, obowiązek wykonania zapisów i poleceń, jak również mnę obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej (np. obowiązek dostarczania dziadkom spadkodawcy środków utrzymania, obowiązek wydania małżonkowi spadkodawcy przedmiotów urządzenia domowego).
Czyli SPADEK tworzą:
podmiotowe prawa majątkowe, zarówno bezwzględne, jak i względne. Oprócz nich na spadkobierców przechodzą także, nie będące prawami, pewne sytuacje prawne, np. posiadanie. Zbiór tych składników majątkowych tworzy stronę czynną spadku.
obowiązki majątkowe - tworzą stronę bierną spadku (zarówno długi będące odpowiednikami wierzytelności, jak i obowiązki związane z prawami podmiotowymi bezwzględnymi)
DZIEDZICZENIE
Dziedziczenie (spadkobranie) - polega na przejściu wskutek śmierci ogółu praw i obowiązków majątkowych objętych spadkiem na jednego (w całości) lub kilku (w częściach ułamkowych) spadkobierców.
Zdarzeniem warunkującym przejście praw i obowiązków jest śmierć osoby fizycznej.
Nabycie spadku przez spadkobierców następuje z mocy samego prawa (ex legę), przy czym wstępują oni w ogół praw i obowiązków bezpośrednio z chwilą śmierci spadkodawcy bez konieczności podejmowania jakichś czynności, jednakże z możliwością późniejszego oświadczenia co do przyjęcia lub odrzucenia spadku.
Dziedziczenie jest zatem rodzajem sukcesji uniwersalnej (przejście pod tytułem ogólnym), gdyż obejmuje całość praw i obowiązków mieszczących się w zakresie spadku.
Niezbędną przesłanką definitywnego dziedziczenia jest przyjęcie spadku, które musi nastąpić bądź przez wyraźnie oświadczenie woli, bądź wskutek milczenia.
PRZESŁANKI DZIEDZICZENIA
śmierć spadkodawcy
istnienie spadku
powołanie do spadku
kwalifikacje osobiste spadkobiercy
wola przyjęcia spadku przez osobę powołaną do dziedziczenia.
1. Art 926. [Powołanie do spadku]
§ 1. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.
§ 2. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał
spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
§ 3. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku
następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce (np. odrzuciła spadek).lub nie może być spadkobiercą (np. została uznana za niegodna).
2. Kwalifikacje osobiste spadkobiercy
Warunkiem koniecznym wstąpienia osoby w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego jest:
• posiadanie przez tę osobę zdolności do dziedziczenia, a wiec zdolności stania się spadkobiercą.
Art. 927. [Zdolność do dziedziczenia]
§ 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.
§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.
§ 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.
• Przymiot godności spadkobiercy
Art. 928. [Przyczyny niegodności]
§ 1. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli: ~
dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy (np. ciężkie pobicie spadkodawcy, fizyczne lub moralne znęcanie się nad nim);
podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
§ 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Art. 929. [Uznanie za niegodnego]
Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Art. 930. [Przebaczenie]
§ 1. Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, Jeżeli spadkodawca mu przebaczył.
§ 2. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych,
przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
3) Wola przyjęcia spadku
Mimo przyjęcia w polskim prawie konstrukcji nabycia spadku ex lege z chwilą jego otwarcia, definitywne dziedziczenie zależy od woli następcy prawnego.
Wolę swoją może wyrazić jeszcze przed otwarciem spadku - zrzeczenie lub po otwarciu - odrzucenie
Zrzeczenie
Art. 1048. [Zrzeczenie się przyszłego spadku] - Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym
spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Art. 1049. [Skutki zrzeczenia się]
§ 1. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej.
§ 2. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od
dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Art. 1050. [Uchylenie zrzeczenia]- Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym,
kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta w formie
aktu notarialnego.
Odrzucenie
Odrzucenie spadku jest jednostronną czynnością prawną spadkobiercy, przez którą oświadcza on przed sądem lub notariuszem (w terminie 6 miesięcy od dnia w którym dowiedział się o tytule swego powołania), że nie przyjmie spadku.
Skutkiem prawnym jest wyłączenie go od dziedziczenia i traktowanie, jakby nie dożył otwarcia spadku (art.1020).
Odrzucenie spadku nie wyłącza możliwości dziedziczenia zstępnych odrzucającego spadek (np. dzieci spadkobiercy mogą dziedziczyć część spadku, jaka przypadałaby ich wstępnemu).
i
Z
Pyt. 3. DZIEDZICZENIE USTAWOWE
Dziedziczenie ustawowe zmierza do pozostawienia majątku spadkowego osobom najbliższym spadkodawcy, którzy niejednokrotnie już. za życia swego poprzednika korzystali z tego majątku lub przyczynili się do jego tworzenia.
Ustawowy porządek dziedziczenia ma odzwierciedlać dorozumianą wolę spadkodawcy.
Do kręgu spadkobierców ustawowych zalicza się:
- zstępnych spadkodawcy
- jego małżonka
- rodziców
- rodzeństwo
- zstępnych rodzeństwa
- Skarb Państwa.
• Ustawodawca rozmieszcza spadkobierców w 2 grupach i ustala kolejność dochodzenia do spadku.
1) Dziedziczenie spadkobierców pierwszej grupy
Art. 931 [Dziedziczenie zstępnych i małżonka]
§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał,
przypada jego dzieciom w częściach równych (dochodzą one do spadku na zasadzie tzw. zastępstwa -
reprezentacji). Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Do spadku powołane są zarówno dzieci urodzone w związku małżeńskim, jak i dzieci pozamałżeńskie, których ojcostwo spadkodawcy zostało ustalone bądź w drodze uznania, bądź wskutek orzeczenia sądowego
Dzieci spadkodawcy wraz z jego małżonkiem § 1. Dziedziczą w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku.
Warunkiem koniecznym dziedziczenia małżonka z ustawy jest pozostawanie w związku małżeńskim ze spadkodawcą do chwili otwarcia spadku.
Małżonek pozostający w związku małżeńskim ze spadkodawcą do chwili otwarcia spadku może zostać wyłączony od dziedziczenia z ustawy:
Art. 940 [Wyłączenie małżonka od dziedziczenia]
§ 1. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o rozwód z jego winy, a żądanie rozwodu było uzasadnione, (czyli z winy małżonka nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego)
§ 2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem.
Termin do wytoczenia powództwa wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku
Oprócz udziału w spadku małżonkowi przysługuje tzw. zapis naddziałowy.
Art. 939 [Przedmioty urządzenia domowego]
§ 1. Małżonek dziedziczący z ustawy w zbiegu z innymi spadkobiercami, wyjąwszy zstępnych
spadkodawcy, którzy mieszkali z nim razem w chwili jego śmierci, może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. Do roszczeń małżonka z tego tytułu stosuje się odpowiednio przepisy o zapisie.
§ 2. Uprawnienie powyższe nie przysługuje małżonkowi, jeżeli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy.
Ponadto:
Art 923 [Osoby uprawnione do mieszkania]
§ 1. Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu 3 miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne.
Osobne reguły odnoszą się do dziedziczenia przysposobionego;
Art 936 [Dziedziczenie w razie przysposobienia pełnego]
§ 1. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem
przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby
przysposabiający był rodzicem przysposobionego.
§ 2. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie
dziedziczą po nim.
§ 3. W wypadku gdy jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, przepisu § 2 nie stosuje się względem tego małżonka i jego krewnych, a jeżeli takie przysposobienie nastąpiło po śmierci drugiego z rodziców przysposobionego, także względem krewnych zmarłego, których prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa zostały w orzeczeniu o przysposobieniu utrzymane.
Art. 937 [Dziedziczenie w razie przysposobienia niepełnego]
Jeżeli skutki przysposobienia polegają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a
przysposobionym, stosuje się przepisy poniższe:
przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;
przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni
przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych;
rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po
przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa.
2. Dziedziczenie spadkobierców drugiej grupy
W drugiej grupie umieszczono: małżonka spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwo oraz zstępnych rodzeństwa.
Dochodzą oni do dziedziczenia z powodu braku zstępnych, czyli wtedy, gdy:
- spadkodawca nie postawił zstępnych
- żyjący zstępni zrzekli się dziedziczenia
- odrzucili spadek
- zostali uznani za niegodnych.
Art. 932. [Dziedziczenie małżonka, rodziców i rodzeństwa]
§ 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek, rodzice i rodzeństwo.
§ 2. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu bądź z rodzicami, bądź z rodzeństwem, bądź z rodzicami i rodzeństwem spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
Art 933. [Udział spadkowy rodziców]
§ 1. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy, wynosi
jedną czwartą część tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa. Pozostałą część dziedziczy: rodzeństwo w częściach równych.
§ 2. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada
po połowie drugiemu z rodziców i rodzeństwu spadkodawcy.
§ 3. Jeżeli do spadku powołani są obok małżonka tylko rodzice albo tylko rodzeństwo, dziedziczą oni w
częściach równych to, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa.
Art 934. [Udział spadkowy rodzeństwa]
Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyto otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Art 935. [Rozwiniecie]
§ 1. W braku zstępnych, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada
jego małżonkowi. § 2. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom, rodzeństwu i zstępnym rodzeństwa.
W kręgu spadkobierców nie znaleźli się dziadkowie, ale ustawa przyznała im surogat dziedziczenia w postaci quasi alimentacyjnego roszczenia wobec spadkobierców:
Art. 938. [Uprawnienia dziadków]
Dziadkowie spadkodawcy, jeżeli znajdują się w niedostatku i nie mogą otrzymać należnych im środków utrzymania od osób, na których ciąży względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny, mogą żądać od spadkobiercy nie obciążonego takim obowiązkiem środków utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i do wartości jego udziału spadkowego. Spadkobierca może uczynić zadość temu roszczeniu także w ten sposób, że zapłaci dziadkom spadkodawcy sumę pieniężną odpowiadającą wartości jednej czwartej części swojego udziału spadkowego.
3. Dziedziczenie Skarbu Państwa
Art 935. [Dziedziczenie Skarbu Państwa]
§ 3. W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Art 1023. [Sytuacja Skarbu Państwa] - przymusowe dziedziczenie
§ 1. Skarb Państwa nie może odrzucić spadku, który mu przypadł z mocy ustawy.
§ 2. Skarb Państwa nie składa oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
4. Zasady dziedziczenia gospodarstwa rolnego oraz wkładu w rolniczej spółdzielni produkcyjnej
Art 1058. [Właściwe przepisy]
Do dziedziczenia z ustawy gospodarstw rolnych obejmujących grunty rolne ó powierzchni przekraczającej l ha stosuje się przepisy tytułów poprzedzających księgi niniejszej ze zmianami wynikającymi z przepisów poniższych.
Art. 1059. [Cechy spadkobierców ustawowych]— przesłanki:
Spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:
stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej, albo
mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo
są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo
są trwale niezdolni do pracy.
Spadkobiercami gospodarstwa rolnego w pierwszej kolejności są więc małżonek i dzieci spadkodawcy, jeżeli spełniają jedną z przesłanek wymienionych w art. 1059.
Dalsi zstępni spadkobiercy dziedziczą według art.931 § 2 z uzupełnieniem:
Art. 1060. [Dziedziczenie wnuków]
W granicach określonych w art. 931 §2 wnuki spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt. l i 2, dziedziczą gospodarstwo rolne także wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Podobne zasady odnoszą się do rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa. Rodzeństwo dochodzi do dziedziczenia gospodarstwa rolnego w braku zstępnych spadkodawcy (art.932) i przy spełnieniu którejś z przesłanek art. 1059. Dodatkowo dziedziczą także wtedy, gdy zstępni spadkodawcy nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059 lub w art. 1060. (art.1062)
Art. 1063. [Dziedziczenie na zasadach ogólnych]
Jeżeli ani małżonek spadkodawcy, ani żaden z Jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy, gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych.
5. ZAPIS
Ąrt. 968. [Zapis i dalszy zapis]
§ 1. Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego (np. przeniesienia własności, ustanowienia służebności mieszkania) na rzecz oznaczonej osoby (fizycznej lub prawnej bez względu na to, czy osoba ta jest jednocześnie spadkobiercą, czy też nie) - zapis (legat).
Zapisobierca - osoba uprawniona do otrzymania świadczenia.
§ 2. Spadkodawca może obciążyć zapisem także zapisobiercę - dalszy zapis (sublegat).
• Wskutek zapisu powstaje stosunek zobowiązaniowy między obciążonym zapisem a zapisobiercą.
Art. 970. [Wymagalności] - W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobiercą może żądać (roszczenie) wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobiercą obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.
Art. 981. [Przedawnienie] - Roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu.
Do zapisu stosuje się odpowiednio przepisy o powołaniu spadkobiercy, o zdolności do dziedziczenia i o niegodności. (art.972)
Zapisobierca nie wstępuje w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego jak spadkobierca, lecz nabywa określoną korzyść majątkową.
1) Regulacje zapisu rzeczy oznaczonej co do tożsamości:
Art. 976. [Bezskuteczność zapisu]
W braku odmiennej woli spadkodawcy zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy.
Art. 977. [Roszczenia uzupełniające]
Jeżeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości, do roszczeń zapisobiercy o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również do roszczeń obciążonego zapisem o zwrot nakładów na rzecz stosuje się odpowiednio przepisy o roszczeniach między właścicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy.
Art. 978. [Wady rzeczy oznaczonych indywidualnie]
Jeżeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości, obciążony zapisem ponosi względem
zapisobiercy odpowiedzialność za wady rzeczy jak darczyńca.
Regulacje zapisu rzeczy oznaczonej co do gatunku:
Art. 979. [Jakość rzeczy]
Jeżeli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, obciążony powinien świadczyć rzeczy średniej jakości, uwzględniając przy tym potrzeby zapisobiercy.
Art. 980. [Wady rzeczy oznaczonych rodzajowo]
Jeżeli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do odpowiedzialności obciążonego względem zapisobiercy za wady fizyczne i prawne-rzeczy stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Jednakże zapisobiercą może żądać od obciążonego zapisem tylko odszkodowania za nienależyte wykonanie zapisu albo dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych rzeczy takiego samego gatunku wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia
Pyt. 6. OŚWIADCZENIE O PRZYJĘCIU LUB ODRZUCENIU SPADKU
Spadkobierca wstępuje w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą otwarcia spadku, jednak nie jest to nabycie definitywne - zależne jest od oświadczenia woli osoby uprawnionej do dziedziczenia z testamentu lub z ustawy.
Osobami uprawnionymi do przyjęcia lub odrzucenia spadku są zarówno spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi.
Spadkobiercą ustawowym nie składającym takiego oświadczenia jest Skarb Państwa, który nie może odrzucić spadku przypadającego mu z mocy ustawy (może odrzucić spadek z testamentu), a przy tym spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
Art. 1018. [Cechy oświadczenia, forma]
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne.
§ 2. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
§ 3. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem.
Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia
oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo
poświadczonym.
Art.1012 rozróżnia 3 rodzaje oświadczeń, z którymi ustawa łączy różne skutki prawne:
1) oświadczenie o przyjęciu spadku wprost (tzw. przyjęcie proste) - nieograniczona odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe
2) oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza - ograniczona odpowiedzialność .do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku
3) oświadczenie o odrzucenia spadku.
Art. 1015. [Termin oświadczenia, skutki milczenia]
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo
osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak
oświadczenia spadkobiercy w terminie jest Jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem
inwentarza.
Art. 1016. [Dobrodziejstwo inwentarza]
Jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także
spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem
inwentarza.
Zasadą jest, że spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić (art.1014 § 3). Jednak są 2 wyjątki:
1. Art. 1014 § 1. - Przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, który temu spadkobiercy przypada z innego tytułu.
2. Art. 1014 § 2 - Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu.
Ponadto:
Art. 1022. [Zbieg tytułów do spadku]
Spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy.
Art. 1020. [Skutek odrzucenia]
Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Art. 1019. [Błąd. groźba]
§ 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku: zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
§ 2. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może
w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.
§ 3. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga
zatwierdzenia przez sad.
TRANSMISJA
Może się zdarzyć, że powołany do dziedziczenia spadkobierca umrze przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, nie złożywszy takiego oświadczenia. Wówczas jego spadkobiercy wstępują w sytuację prawną swego poprzednika i mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przypadającego temuż poprzednikowi - transmisja.
Transmitent - zmarły spadkobierca
Transmitariusz - dziedziczący po nim
Art. 1017. [Zgon przed złożeniem oświadczenia]
Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.
WZGLĘDNA BEZSKUTECZNOŚĆ ODRZUCENIA SPADKU
Oświadczenie odrzucające spadek może prowadzić do pogorszenia sytuacji wierzycieli spadkobiercy, którzy mogli liczyć na powiększenie jego majątku.
Art. 1024. [Odrzucenie z pokrzywdzeniem wierzycieli]
§ 1. Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika,
§ 2. Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku.
7. OTWARCIE SPADKU
Otwarcie spadku -jest techniczno-prawnym pojęciem dla oznaczenia chwili śmierci spadkodawcy i z którym to zdarzenie ustawodawca łączy skutek przejścia praw i obowiązków majątkowych na spadkobierców. Art 924 - Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.
Za chwilę śmierci uznaje się tzw. śmierć mózgową, polegającą na trwałym i nieodwracalnym ustaniu funkcji mózgu
Dokumentem stanowiącym dowód śmierci jest akt zgonu, sporządzony na podstawie wystawionej przez lekarza karty zgonu.
Chwila otwarcia spadku może wynikać również z postanowienia sądu stwierdzającego zgon albo z orzeczenia uznającego osobę fizyczną za zmarłą.
Art. 925. [Nabycie] - Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.
- A więc wstępuje ex legę w prawa i obowiązki tworzące spadek.
- Nabycie to nie jest zależne ani od woli spadkobiercy, ani od jego wiedzy o tytule powołania.
- Nabycie już w chwili otwarcia spadku nie jest definitywne, bo spadkobierca może spadek odrzucić, przez co traktowany jest jak osoba, która nie dożyła otwarcia.
• Otwarcie spadku jest ponadto decydujące do:
- określenia składników (aktywów i pasywów) majątku spadkowego
- oznaczenia kręgu podmiotów, które mogą być następcami prawnymi danego spadkodawcy.
Pyt. 8. ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPADKOBIERCY ZA DŁUGI SPADKOWE
Odpowiedzialność za długi spadkowe wykazuje pewne zróżnicowanie, w zależności od fezy, w której spadkobierca realizuje ciążące na nim obowiązki oraz od sposobu przyjęcia spadku.
Występują zatem 3 fazy:
od chwili otwarcia spadku do jego przyjęcia - spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku (nie z majątku osobistego);
od przyjęcia spadku do jego działu - ponosi odpowiedzialność z całego swojego majątku, zarówno osobistego, jak i nabytego wskutek spadkobrania;
po dziale spadku.
Art. 1031. [Przyjęcie proste i z dobrodziejstwem inwentarza]
§ 1. W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia.
§ 2. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nie istniejące długi.
Art. 1032. [Z dobrodziejstwem inwentarza]
§ 1. Jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacił niektóre długi spadkowe nie wiedząc o istnieniu innych długów, ponosi on odpowiedzialność za nie spłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił.
§ 2. Jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi on odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.
Art. 1033. [Zapisy i polecenia]
Odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów i poleceń ogranicza się zawsze do wartości stanu czynnego spadku.
Art. 1034. [Współspadkobiercyl
§ 1. Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli Jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów
§ 2. Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.
9. ZBYCIE SPADKU
Art. 1051. [Zbycie spadku] - Spadkobierca, który spadek przyjął, może spadek ten zbyć w całości lub w części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego.
Czyli przedmiotem umowy może być:
cały spadek (gdy dziedziczy jedna osoba)
ułamkowa część spadku (gdy dziedziczy jedna osoba i postanawia zbyć jedynie określoną część),
udział w spadku (przy wielości spadkobierców, jeden z nich zbywa ułamkowo swój udział),
część ułamkowa udziału (przy wielości spadkobierców, jeden z nich zbywa ułamkowo określoną część przypadającego mu udziału).
Zbywana część spadku lub część udziału musi być wyrażona ułamkiem.
Stroną zbywającą spadek lub udział w spadku może być wyłącznie spadkobierca Stroną nabywającą - zarówno inny spadkobierca, jak i osoba trzecia.
Art. 1052. [Podwójny skutek, kauzalność. forma]
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do zbycia spadku przenosi
spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły.
Czyli umowa o zbycie spadku ma charakter czynności prawnej o podwójnym, zobowiązująco-rozporządzającym skutku,
§ 2. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej spadek następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do zbycia spadku, -ważność umowy przenoszącej spadek zależy od istnienia tego zobowiązania.
Czyli umowa o zbycie spadku jest ponadto czynnością prawną kauzalną.
§ 3. Umowa zobowiązująca do zbycia spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej spadek, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do zbycia spadku.
Art 1053. [Sytuacja nabywcy] - Nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy.
Dochodzi wiec do sukcesji generalnej.
Nabywca staje się też uprawnionym do podejmowania czynności, których mógł uprzednio dokonywać spadkobierca.
Art 1055. [Odpowiedzialność za długi]
§ 1. Nabywca spadku ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe w tym samym zakresie co zbywca. Ich odpowiedzialność względem wierzycieli jest solidarna.
Strony mogą postanowić w umowie, czy nabywca będzie odpowiadał wobec zbywcy za to, że wierzyciele nie będą od niego żądali spełnienia świadczeń na zaspokojenie długów.
§ 2. W braku odmiennej umowy nabywca ponosi względem zbywcy odpowiedzialność za to, że wierzyciele nie będą od niego żądali spełnienia świadczeń na zaspokojenie długów spadkowych (że wierzyciel zaspokoił swoją wierzytelność z majątku zbywcy).
Art. 1054. [Obowiązki zbywcy]
§ 1. Zbywca spadku zobowiązany jest do wydania tego, co wskutek zbycia, utraty lub uszkodzenia przedmiotów należących do spadku zostało uzyskane w zamian tych przedmiotów albo jako naprawienie szkody, a jeżeli zbycie spadku było odpłatne, także do wyrównania ubytku wartości powstałego przez zużycie lub rozporządzenie nieodpłatne przedmiotami należącymi do spadku.
Czyli wydanie surogatów poszczególnych składników majątku spadkowego, które wchodziły w skład spadku w chwili jego otwarcia.
§ 2. Zbywca może żądać od nabywcy zwrotu wydatków i nakładów poczynionych na spadek.
Art. 1056. [Rękojmia]
W razie zbycia spadku spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów należących do spadku, (przedmiotem zbycia jest masa majątkowa)
Art. 1057. [Przejście korzyści i ciężarów]
Korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, jak również niebezpieczeństwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia przechodzą na nabywcę z chwilą zawarcia umowy o zbycie spadku, chyba że umówiono się inaczej.
10. ZACHOWEK
POJĘCIE
Swoboda testowania, możliwość powołania wybranego spadkobiercy może krzywdzić osoby najbliższe spadkodawcy, jego rodzinę. Dlatego prawo spadkowe wyróżnia instytucję zachowku;
W systemie zachowku spadkodawca może swobodnie rozrządzać całym spadkiem na wypadek śmierci, określonym osobom najbliższym przysługuje natomiast roszczenie o świadczenie pieniężne skierowane zasadniczo do powołanego spadkobiercy;
Wielkość zachowku jest pochodną udziału spadkowego, jaki przypadałby osobie uprawnionej, gdyby dziedziczyła z ustawy.
OSOBY UPRAWNIONE DO ZACHOWKU
Uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku z ustawy;
Rodzice nabędą prawo do zachowku wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych, wobec czego rodzice doszliby do dziedziczenia na podstawie ustawy albo w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy lub jego rodzeństwem, lub samodzielnie.
Wyłączonymi od zachowku są:
osoby, które zrzekły się dziedziczenia albo odrzuciły spadek przypadający im z ustawy,
osoby uznane za niegodnych dziedziczenia,
osoby wydziedziczone przez spadkodawcę,
małżonek wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o rozwód z jego winy, a żądanie rozwodu było uzasadnione.
OSOBY ZOBOWIĄZANE DO ZACHOWKU
Obowiązek zaspokojenia roszczeń z tytułu zachowku ciąży w pierwszej kolejności na spadkobiercach powołanych do dziedziczenia (zarówno testamentowych, jak i ustawowych).
Jeżeli jednak spadkobierca zobowiązany do zapłaty zachowku sam jest uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Do kręgu osób zobowiązanych z tytułu zachowku należą też obdarowani przez spadkobiercę.
Art. 1000. [Odpowiedzialność obdarowanych]
§ 1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkobiercy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny, (odpowiedzialność obdarowanych wchodzi w grę, gdy darowizna została uczyniona przed mniej niż l0 laty,
a przy tym obdarowany uzyskał wzbogacenie wskutek darowizny
§ 2. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek, (przy czym nie ma znaczenia, kiedy otrzymał darowiznę)
§ 3. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.
• Art 1001. [Kolejność]
Spośród kilku obdarowanych obdarowany wcześniej ponosi odpowiedzialność stosownie do przepisów artykułu poprzedzającego tylko wtedy, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która została obdarowana później.
WYSOKOŚĆ ZACHOWKU
Art 991. [Pojecie, uprawnieni]
§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni -2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach polowa wartości tego udziału - zachowek.
§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
• Art. 992. [Ustalenie udziału spadkowego]
Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Odpowiedni ułamek (2/3 lub !4) z obliczonego tak udziału stanowić będzie o wielkości zachowku przysługującemu osobie uprawnionej.
Aby otrzymać konkretną kwotę pieniężną, ułamek wyrażający wielkość zachowku należy pomnożyć przez wartość tzw. substratu zachowku.
Substrat zachowku obejmuje czystą wartość spadku powiększoną o wartość darowizn.
Czystą wartość spadku oblicza się przez odjęcie od aktywów spadku wartości długów spadkowych, nie uwzględniając po stronie długów zapisów i poleceń (art.933)
• Doliczeniu podlegają w zasadzie wszystkie darowizny dokonane przez spadkobiercę z wyjątkiem (art.944):
drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych (np. prezenty rodzinne), bez względu na osobę obdarowanego i czas dokonania czynności prawnej,
darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku, dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku,
przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu - nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego,
przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi - nie dolicza się do spadku darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa.
Obliczenie należnej uprawnionemu kwoty pieniężnej z tytułu zachowku nastąpi przez pomnożenie substratu zachowku (czysta wysokość spadku wraz z doliczonymi darowiznami) przez ułamek odzwierciedlający wielkość zachowku uprawnionego.
Art. 1007. [Przedawnienie]
§ 1. Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu.
§ 2. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku.
WYDZIEDZICZENIE
Polega na pozbawieniu przez spadkodawcę jego zstępnych, małżonka i rodziców uprawnienia do zachowku. Spadkodawca może tego dokonać, jeżeli uprawniony do zachowku:
wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
dopuścił się wobec spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
uporczywie nie dopełnia wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE
Rodzina jest sformalizowaną wspólnotą, opartą na związku małżeńskim.
Pokrewieństwo (istnienie więzi genetycznej między osobami):
- w linii prostej - pochodzenie jednej osoby od drugiej; syn od ojca, wnuczek od dziadka, tu wyróżnia się wstępnych - wszyscy krewni w linii prostej rodzice , dziadkowie , pradziadkowie i zstępnych -dzieci, wnuki, prawnuki
- w linii bocznej - osoby maja co najmniej jednego wspólnego przodka; rodzeństwo
> Powinowactwo (formalny prawny stosunek) -
Art. 26. Z małżeństwa wynika powinowactwo miedzy małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka; trwa ono mimo ustania małżeństwa.
Pyt. 1. ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA
Art. 1. (1) § 1. Małżeństwo zostaje zawarte,
> gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.
gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa - (jeżeli ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a kościołem albo innym związkiem wyznaniowym przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu tego kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.)
W świetle polskiego prawa nie mogą zawrzeć małżeństwa osoby tej samej płci
Z ważnych powodów sąd może zezwolić, na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika.
§ 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.
Poza granicami związek małżeński można zawrzeć przed konsulem
NIE MOŻNA ZAWRZEĆ MAŁŻEŃSTWA GDY występuje (w momencie zawarcia małżeństwa)
- brak przepisanej granicy wieku - Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.
- całkowite ubezwłasnowolnienie - choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy
- wcześniej zawarte małżeństwo
- pokrewieństwo (w linii prostej — całej, w linii bocznej dot. rodzeństwa)
-powinowactwo w linii prostej stosunek
-adopcji między przysposabiającym a adoptowanym
Pyt. 2. USTANIE MAŁŻEŃSTWA (śmierć, uznanie za zmarłego, rozwód, unieważnienie)
ŚMIERĆ małżonków
Śmierć osoby fizycznej kładzie koniec stosunkom prawnym w tym także małżeństwu.
UZNANIE ZA ZMARŁEGO
KRO Art 55. § 1. W razie uznania jednego z małżonków za zmarłego domniemywa się, że małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu o uznanie tego małżonka za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci.
KC Art 29. § 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło łat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarczy upływ lat pięciu.
§ 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.
Art 31. § l. Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego.
§ 2. Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych - pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe.
§ 3. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.
KRO § 2. Jeżeli po uznaniu jednego z małżonków za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu.
ROZWÓD
Art. 56. § 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, - - - jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków
- albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
-jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód
- albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Art. 57. § l. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.
§ 2. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Art. 58. § 1. (23) W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków
- oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
- Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.
Art. 59. (27) W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA
WIEK § 2. (13) Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków.
§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął.
§ 4. (14) Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.
> § 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków.
§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone.
§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.
§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby.
MAŁŻEŃSTWO § 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.
§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.
> § 3. Unieważnienia małżeństwa z powodu powinowactwa między małżonkami może żądać każdy z małżonków.
§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków. . .
> § 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powody stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.
Art. 151. (15) § 1. Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. l § 2 zostało złożone:
przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli,
pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony,
pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się dba wiać; że jemu samemu lub innej osobie-grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.
Art. 20. § 1. Orzekając unieważnienie małżeństwa, sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze.
§ 2. Za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia.
Art. 21. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w. zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.
Art. 22. Powództwo o unieważnienie oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa może wytoczyć także prokurator.
Pyt 3. USTALENIE POCHODZENIA DZIECKA (macierzyństwo, ojcostwo)
MACIERZYŃSTWO
W sytuacjach typowych kierownik USC rejestruje jako matkę dziecka kobietę o której ma informację (najczęściej lekarską), że ona urodziła dziecko.
Kiedy macierzyństwo budzi wątpliwości (porzucenie dziecka, zamiana noworodków w szpitalu) stosuje się przepis KPC przewidujący możliwość sądowego ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku pokrewieństwa między kobietą a dzieckiem.
Kiedy macierzyństwa nie da się ustalić mówimy o dziecku nieznanych rodziców.
OJCOSTWO
Ustalenie:
Art. 62. § 1. (29) Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.
Domniemanie to może być obalone jedynie po uwzględnieniu przez sąd powództwa o zaprzeczenie ojcostwa (co nie jest możliwe po śmierci dziecka)
Art 63. Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę.
Art 68. § 1. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarcza, jeżeli w procesie o zaprzeczenie ojcostwa mąż złoży oświadczenie, że nie jest ojcem dziecka.
Dobrowolne uznanie dziecka przez ojca . Ma miejsce wtedy gdy nie działa domniemanie ww. Uznanie polega na złożeniu przez mężczyznę oświadczenia o istnieniu pokrewieństwa między nim a dzieckiem. Uznać można dziecko poczęte, małoletnie, pełnoletnie, a także po śmierci jeżeli pozostawiło zstępnych.
Art. 77. § 1. Jeżeli dziecko jest małoletnie, do jego uznania potrzebna jest zgoda matki. Jeżeli
matka nie żyje albo jeżeli nie przysługuje jej władza rodzicielska, albo jeżeli porozumienie się z
matką napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, zamiast jej zgody potrzebna jest zgoda
ustawowego przedstawiciela dziecka.
§ 2. Do uznania dziecka poczętego potrzebna jest zgoda matki.
§ 3. Do uznania dziecka pełnoletniego potrzebna jest jego zgoda oraz zgoda matki, chyba że
matka nie żyje albo że porozumienie się z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.
Sądowe ustalenie ojcostwa
Art 84. § 1. Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać zarówno samo dziecko, jak i jego matka. Jednakże matka nie może wystąpić z takim żądaniem po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.
§ 2. Powództwo o ustalenie ojcostwa wytacza się przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje -przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Art 85. § 1. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w 300, a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka.
§ 2. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.
Art 86. Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o unieważnienie uznania dziecka może wytoczyć także prokurator.
Pyt. 4. NAZWISKO I IMIĘ DZIECKA
Rodzice wybierają imię dziecka i zgłaszają to w USC w celu sporządzenia aktu urodzenia (niedopuszczalne jest wpisywanie do aktu więcej niż 2 imion lub imiona ośmieszającego, nieprzyzwoitego, zdrobniałego czy nie pozwalającego odróżnić płci dziecka) Imię to można zmienić w ciągu 6 miesięcy, a także wskutek przysposobienia dziecka.
NAZWISKO zależne jest od pochodzenia człowieka od:
> Urodzenia w małżeństwie Art. 88. § 1. (32) Dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi ono od męża matki, nosi jego nazwisko, chyba że małżonkowie oświadczyli, że dziecko nosić będzie nazwisko matki.
- § 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka.
Jeżeli rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko trzynastego roku życia, do zmiany nazwiska dziecka potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.
> Uznania przez ojca Art. 89. § 1. Jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba że ten za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania, złożył przy uznaniu dziecka oświadczenie, że nosić ono będzie nazwisko matki;
- jeżeli w chwili uznania dziecko ukończyło już trzynasty rok życia, potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.
§ 3. Jeżeli ojcostwa dziecka nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki.
Jeżeli oboje rodzice są nieznani, sąd opiekuńczy nadaje dziecku nazwisko.
Ustalenia ojcostwa (89 § 2 KRO) Sąd w wyroku ustalającym ojcostwo albo sąd opiekuńczy w wydanym później postanowieniu nadaje dziecku na jego wniosek albo na wniosek jego przedstawiciela ustawowego nazwisko ojca. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.
Przysposobienia Art. 122. § 1. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposabia dziecko drugiego małżonka - nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa.
Nazwisko może się składać najwyżej z dwóch członów.
Imię i nazwisko mogą być zmienione w trybie adm. z ustawy 15.11.1956 O zmianie imion i nazwisk.
Art. 23. Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie, Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przeze swój związek założyli.
Pyt. 5. MAŁŻEŃSKIE USTROJE MAJĄTKOWE
Art. 31. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków.
Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
W szczególności stanowią dorobek małżonków:
pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;
dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majaku każdego z małżonków.
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków
W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym.
§ 2. Każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym. Do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej.
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
§ 2. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
§ 3. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.
z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym;
może również postanowić, że na dokonywanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu tym majątkiem wymagane będzie zamiast zgody drugiego małżonka zezwolenie sądu. Postanowienia te mogą być uchylone w razie zmiany okoliczności.
Zmiana lub wyłączenie wspólności ustawowej.
Małżonkowie mogą przez umowę wspólność ustawową rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Można ją zawrzeć także przed zawarciem małżeństwa.
§ 2. Małżonkowie mogą powoływać się względem osób trzecich na rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie wspólności tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome.
Do wspólności umownej stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej z zachowaniem przepisów poniższych.
Nie można przez umowę rozszerzyć zakresu wspólności na:
prawa niezbywalne;
wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę: albo "za inne usługi świadczone "osobiście przez jednego z małżonków.
W razie wątpliwości poczytuje się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności.
Spadkodawca lub darczyńca może zastrzec, że przedmioty przypadające jednemu z małżonków z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny nie wejdą do wspólności.
Pyt. 6. PRZYSPOSOBIENIE (pojęcie, rodzaje, skutki)
Adopcja to imitacja naturalnego pokrewieństwa, która stwarza zastępcze środowisko opiekuńczo wychowawcze jak najbardziej upodobnione do środowiska naturalnego.
Adoptować można:
- jedynie małoletniego,
- mając na celu jego dobro emocjonalne i materialne
- trzeba uzyskać zgodę dziecka jeśli ukończyło już 13 lat.
Adoptujący musi:
- złożyć odpowiedni wniosek do sądu
- mieć pełna zdolność do czynności prawnych
- musi mieć odpowiedni wiek (jaki zwykle dzieli naturalnych rodziców i dzieci)
RODZAJE PRZYSPOSOBIENIA
Adopcja pełna zwykła:
Art. 121. § 1. Przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.
§ 2. Przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego.
§ 3. Ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego.
§ 4. Skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego.
Art. 936. § 1. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jak by był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jak by przysposabiający był rodzicem przysposobionego.
§ 2. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim.
Przysposobienie całkowite:
Oprócz skutków adopcji zwykłej niesie za sobą zakaz ustalania czy kwestionowania ustalonego pochodzenia dziecka. Nie można również takiego przysposobienia rozwiązać. Sporządza się nowy akt urodzenia.
Adopcja niepełna:
Przysposabiający może ograniczyć skutki adopcji tylko do swojej osoby wyłączając krewnych
Art 115. § 1 Przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie.
Art 119. § 1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.
Art 122. § 1. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego
Art 123. § 1. Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad przysposobionym.
Art 125. § 1. Z ważnych powodów zarówno przysposobiony, jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd.
PYT. 7. OPIEKA
Art. 148. § 1. Nie może być ustanowiony opiekunem:
- kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych,
- kto został pozbawiony praw publicznych albo praw rodzicielskich lub praw opiekuńczych.
- w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.
Art. 153. Objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Opiekun powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.
Art. 156. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.
Art. 162. § 1. Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie.
§ 2. Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszystkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawiania dokumentów związanych z jej sprawowaniem.
Art. 166. § 1. Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem.
Art. 170. Gdy małoletni osiągnie pełnoletność albo gdy przywrócona zostanie nad nim władza rodzicielska, opieka ustaje z mocy prawa.
Pyt. 8. KURATELA.
Kuratelę ustanawia się dla:
- ubezwłasnowolnionego częściowo
- dziecka poczętego Art. 182. Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.
- osoby nieobecnej Art. 184. § 1. Dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, ustanawia się kuratora.
- Osoby ułomnej
PRAWA RZECZOWE OGRANICZONE
l. Użytkowanie /art.252-284k.c
2. Służebności / art.285-305
3. Zastaw /art.306-335k.c.
Użytkowanie
przez rolnic/.e
spółdzielnie
produkcyjne
/r.s.p./
/art.271-279/
zastaw bezumowny „ustawowy" /art.326
Przykłady:
art. 432.588,670,671,701, 702,764,773,790,802, 850, 857 k.c.
Użytkowanie
rzeczy /def.art.252 k.c7
Użytkowanie nieprawidłowe /art.264 k.c./
Użytkowanie
praw /art.265 k.c./
Inne wypadki użytkowania przez osoby prawne /art.284 k.c.7
4. Hipoteka /art. 65-112 ustawy o księgach wieczystych i hipotece z 1982r
zastawna rzeczach ruchomych /art. 306-326/
zastaw zwykły /na zasadach ogólnych/
rejestrowy zastaw bankowy /art.308/
zastaw antychretyczny / nie jest znany obowiązującemu prawu pewne jego elementy można znaleźć art.319k.c.
5. Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego /art.223-23! pr. spółdz. z 1982 r./
Hipoteka zwykła /art. 65 ustawy o ks.w. i hip./
Hipoteka kaucyjna /art. 102 ust. o ks. w. i hip./
Hipoteka przymusowa /art. 109 u. oks. w. i hip./
Hipoteka morska art. 64-66 kodeksu morskiego z 1961 r.
Hipoteka łączna art.76 u. o ks.w.
Hipoteka na ułamkowej części nieruchomości
art
Hipoteka na użytkowaniu wieczystym art.65 ust.3
7. Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
6. Prawo do domu
jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowe!
Hipoteka na wierzytelności
hipotecznej
aa 108 - 108 u. o ks. w. i hip.
Hipoteka na własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego
I lipoteka na spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego
Hipoteka na prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej / prawo do lokalu mieszkalnego w domu budowanym przez spółdzielnie mieszkaniową w celu przeniesienia jego własności na członka
PRĄ WO RZECZOWE - Pytania od 1-12
l. Pojęcie i ogólnąeh*r»kt«iys^ka pjpawa łteeasoiyego ip znaczeniu przed miotów vm,
Przedmiotem elementu przedmiotu stosunku cywilnoprawnego w przeważającej większości są rzeczy( np. mikrofon, portfel, budynek, nieruchomość), natomiast rzeczami zgodnie z definicją wynikającą z art 45.K.C są tylko przedmioty materialne, a więc chodzi tu o wszelkiego rodzaju prawa na przedmiotach materialnych (jak np. umowa kupna sprzedaży przenosząca prawa własności na danej rzeczy ze zbywającego na nabywającego), które mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego, sposoby zbycia, przysporzenia praw na rzeczach określone są w przepisach KC, jak również wynikają z zasad współżycia społecznego. Uznawana jest ogólna zasada, że nie można przysporzyć więcej praw niż się samemu posiada.
Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym to ogół przepisów prawa cywilnego, które regulują powstanie, zmianę i ustanie rzeczowych praw podmiotowych.
Oznacza zespól przepisów prawa cywilnego, które regulują:
powstanie treści,
zmianę,
ustanie
prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym. Poza rzeczą niekiedy przedmiotem praw rzeczowych mogą być prawa majątkowe (np. użytkowanie praw, zastaw na prawach, hipoteka na użytkowaniu wieczystym.
Założenie -jeden podmiot prawa ma bardzo wiele praw podmiotowych, tych sfer przyznawanych przez prawo i wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
Pod pojęciem praw rzeczowych podmiotowych rozumie się te kategorię cywilnych praw podmiotowych, które spełniają ^cznie dwa warunki:
dotyczą rzeczy
ukształtowane zostały jako prawa bezwzględne, czyli skuteczne wobec wszystkich (erga omnes).
Podmiotowe prawa rzeczowe są majątkowymi prawami cywilnymi o charakterze bezwzględnym mającym za przedmiot rzecz. W systemie prawa cywilnego istnieją dwie podstawowe kategorie majątkowych praw podmiotowych:
prawa rzeczowe o podanych wcześniej cechach;
prawa obligacyjne - podstawowym prawem obligacyjnym jest wierzytelność, której istotą jest to, że strona
uprawniona może żądać od strony zobowiązanej określonego zachowania (świadczenia).
Istnieje również podział na:
względne - ustawodawca przyznaje czasami prawom względnym rozszerzoną skuteczność wobec osób
trzecich (np. tzw. rozszerzenie pauliańskie, prawo wierzytelności)
bezwzględne.
Istotnym elementem praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym jest ich szczególny przedmiot, którym jest rzecz, rozumiana jako przedmiot materialny. Istnieje zasada numerus dausus praw rzeczowych czyli zamkniętej listy -tyczy się to zamkniętego katalogu ograniczonych praw rzeczowych. Implikacją tej zasady jest pozostawienie wyłącznej kompetengi ustawodawcy w zakresie określania listy praw rzeczowych, które mogą być ustanawiane przez podmioty oraz określenie ich treści i zakresu. W tym zakresie swoboda stron została wyraźnie przez ustawodawcę wyłączona.
3. Rzeczy jako przedmioty praw rzeczowych.
Rzeczy - zgodnie z art. 45 K.C. Art. 45. Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty
materialne, to przedmiot materialny. Nauka do tego określenia dodaje:
rzeczami wg polskiego K.C. są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach społeczno - gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne
1/11
Przesłanki rzeczy: materialne,
- wyodrębnione,
bycie przedmiotem obrotu Nie są więc rzeczami:
złoża w ziemi, woda, powietrze, dzikie zwierzęta na wolności - dopiero wydobyty węgiel, gaz w butli, woda w beczce, upolowane zwierzę mogą być dobrami samoistnymi, dobra niematerialne w postaci: energii, dóbr osobistych, dzieł literackich, artystycznych, naukowych, wynalazki, wzory użytkowe itp.
Przedmiotem praw rzeczowych mogą być tylko istniejące rzeczy zindywidualizowane. Podział rzeczy na
ruchome,
nieruchome,
proste (kartka papieru),
złożone (traktor),
zużywa Inę,
niezużywalne,
oznaczone co do tożsamości (np. samochód-każdy posiada fabrycznie oznaczony nr
nadwozia),
oznaczone co do gatunku (np. ziemniaki), znajdujące się w obrocie, wyłączone z obrotu (np. rzeki)
Najpowszechniejszą formą praw jest prawo na rzeczach. Każdy człowiek posiada bardzo dużo ilość praw, każda rzecz ,którą posiada jest odrębnym przedmiotem praw rzeczowych. Znakomita większość umów cywilnoprawnych dotyczy rzeczy.
A/t. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
Art. 142. § 1. Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. § 2. Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy.
4. Rzeczy ruchome i nieruchomości
Art. 46. § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. § 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy.
Od nieruchomości w rozumieniu art.46 KC należy odróżnić nieruchomość rolną, która jest zdefiniowana w art. 46 z indeksem l
Art. 461. (16) Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
2/11
Prawo podmiotowe zarezerwowane wyłącznie dla nieruchomości:
użytkowanie wieczyste,
służebność,
hipoteka
- własnościowe prawo do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej Prawo rzeczowe na nieruchomości wymienione w księgach wieczystych
Natomiast rzeczami ruchomymi jest wszystko to, co nie jest nieruchomością
Rzeczy ruchome - wszelkie rzeczy materialne nie stanowiące nieruchomości ani ich części składowych,
nie podlegają rejestrowi - wyjątek stanowi ewidencja pojazdów
5. GzęM
Art. 47. §1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i
innych praw rzeczowych.
§2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez
uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany
przedmiotu odłączonego.
(np. silnik w samochodzie)
§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej
części składowych.
(np. barak na placu budowy)
Art. 48. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
Art. 49. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Art. 50. Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.
6. Przynależność ,
Art. 51. § 1. Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi. (np. ciągnik rolniczy w gospodarstwie rolnym)
§2. Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej.
§ 3. Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z
rzeczą główną.
Art. 52. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych.
Ograniczoność prawna wobec rzeczy głównej odnosi skutek również względem przynależności.
?.WIastt«ić -pejfde^ treść, graniee wykonywanie.
Treścią pozytywną własności są uprawnienia właściciela.
Treścią negatywną zaś powszechny obowiązek NIENARUSZANIA sfery dozwolonego zachowania się
właściciela.
Uprawnieniami właściciela jest (katalog otwarty):
Posiadanie IUS POSSIDENDI