historia polski ściąga


DAGOME IUDEX- akt oddania pañstwa polskiego pod opiekê papie¿a przez Mieszka I, wystêpuj¹cego pod imieniem Dagome. Znany jedynie z mocno zniekszta³conego streszczenia. Stanowi podstawê do okreœlenia terytorium ówczesnego pañstwa polskiego, które wed³ug dokumentu obejmowa³o w latach 990-992 Wielkopolskê, Kujawy, Mazowsze i Œl¹sk oraz prawdopodobnie Pomorze. ZA£AMANIE PRYNCYPATU- Praktycznie zwierzchnia w³adza pryncypacka przesta³a istnieæ za Kazimierza Sprawiedliwego. Leszek Bia³y podtrzymywa³ tytu³ "ksiêcia Polski", ale gdy w 1207r. zabiega³ w Stolicy Apostolskiej o autokratyczn¹ konfirmacje swojej w³adzy, sz³o nie tyle o uznanie jej pryncypackiego charakteru lecz o posiadanie Krakowa. Uda³o mu siê utrzymaæ zwierzchnoœæ Krakowa nad Pomorzem Gdañskim. Uszczupla³o siê prawo monarsze, a œwieccy, mo¿ni i duchowni roœli w si³ê. Zaczêli wp³ywaæ na ksiêcia przez jego doradców. Zdo³ali sobie wyrobiæ reprezentacje nadaj¹c formê instytucji pañstwowej starym s³owiañskim wiecom. W XIIIw. dosz³y one do rozkwitu, mia³y zakres s¹dowy i ustawodawczy. Wiecowi przewodniczy³ ksi¹¿ê, zasiadali w nim dostojnicy œwieccy i duchowni, którym przys³ugiwa³ g³os wi¹¿¹cy w uchwa³ach podejmowanych z regu³y jednomyœlnie. UNIA POLSKI I LITWY- Litwa by³a zagro¿ona przez Zakon Krzy¿acki. Po œmierci Ludwika Andegaweñskiego panowie ma³opolscy mieli w swoich rêkach ster w Polsce.Zaczêto d¹¿yæ do zawarcia unii z Litw¹. W 1385 do Krakowa przyby³o poselstwo litewskie, Jagie³³o wystawi³ akt w Krewie. W 1386 Jagie³³o zosta³ królem polskim po zaœlubieniu Jadwigi i ochrzczeniu siê. Podjêto chrystianizacjê Litwy. Po³¹czenie obu pañstw natrafi³o na trudnoœci, oba pañstwa mia³y ró¿ne organizacje polityczno-ustrojowe. Zagro¿eniem by³ Zakon Krzy¿acki, który d¹¿y³ do rozbicia unii.w 1388 Jagie³³o na zjeŸdzie w Toruniu chcia³ doprowadziæ do ugody z Zakonem. Zakon udzieli³ poparcia Witoldowi co spowodowa³o spiêcie miêdzy Jagie³³¹ i Witoldem. Jagie³³o poszed³ na kompromis i odda³ Witoldowi namiestnictwo na Litwie. Jagie³³o nawi¹za³ porozumienie z Czechami i Wêgrami, ksi¹¿êtami zachodniopomorskimi i Ziemowitem IV.Witold szykowa³ siê do wojny z Tatarami i zawar³ pokój z Zakonem w 1399, w zamian za wsparcie przez Zakon odda³ im ZmudŸ. W 1399 Witold poniós³ klêskê nad rzek¹ Worskl¹ pokonany przez Tatarow i zwróci³ sie z pomoc¹ do Jagie³³y. W 1401 zawarto uniê wileñsko-radomsk¹- Witold uzyska³ do¿ywotni tytu³ na Litwie, ale zwierzchni¹ w³adzê nad nim mia³ Jagie³³o.W 1404 zakoñczy³a siê wojna pokojem w Raci¹¿u. BOJAR- na terenach Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego przed uni¹ z Polsk¹ by³ to tytu³ szlachecki. Istnia³ on tak¿e w Rosji do czasow Piotra I. BULLA- w œredniowieczu tak nazywano okr¹g³¹ pieczêæ metalow¹ (odciskan¹ w olowiu, z³ocie lub srebrze) przytwierdzon¹ do szczególnie wa¿nych dokumentów wydawanych przez monarchów i papie¿y. Z czasem nazwa bulla przyjê³a siê jako nazwa samego dokumentu. CECH- organizacja zawodowa rzemieœlników okreœlonej bran¿y kieruj¹ca siê w³asnymi przepisami. Posiada³a w³adzê z wyboru, zapewnia³a opiekê cz³onkom, ustala³a wysokoœæ i jakoœæ produkcji, organizowa³a ¿ycie towarzyskie. Wed³ug przynale¿noœci cechowej rzemieœlnicy uczestniczyli w uroczystoœciach œwieckich i koœcielnych oraz w obronie miasta. DYPLOMACJA- ca³oksztalt dzialalnoœci zwi¹zanej z realizacj¹ polityki zagranicznej pañstwa. Terminem tym okreœla sie równie¿ ogó³ zasad i zwyczajów, jakiepowinny obowi¹zywaæ w stosunkach miêdzynarodowych. EDYKT- rozporz¹dzenie urzêdowe, termin u¿ywany od staro¿ytnoœci do koñca XVIIIw. FEUDALIZM- ustrój spo³eczno-polityczny rozwiniety w œredniowieczu. Podstaw¹ gospodarki by³a ziemia pozostaj¹ca w rêku feuda³a i przekazana w u¿ytkowanie ch³opom. Wytworzy³a siê drabina spo³eczna, na szczycie której sta³ monarcha, ni¿ej mo¿ni wasale, a jeszcze ni¿ej drobniejsi wasale - rycerstwo. GRÓD- pierwotnie obronna osada usytuowana w trudno dostêpnym miejscu, otoczona wa³em i palisad¹, póŸniej uzupe³niona drewnianym zamkiem i basztami.Z czasem wokó³ grodów powstawa³y osady rzemieœlnicze i handlowe tzw. podgrodzia, które da³y pocz¹tek miastom. HEREZJA- odstêpstwo od religii panuj¹cej. Ludzi g³osz¹cych pogl¹dy niezgodne z panuj¹c¹ religi¹ nazywano heretykami. IMMUNITET- przywilej wydawany przez panuj¹cego, który w ten sposób zwalnia³ pana feudalnego i jego maj¹tek z okreœlonych powinnoœci. Wspó³czeœnie jest to przywilej dla cz³onków parlamentu i dyplomatów, zwalniaj¹cy od odpowiedzialnoœci s¹dowej i zapewniaj¹cy nietykalnoœæ osobist¹. INWESTYTURA- w œredniowieczu nadanie lenna wasalowi przez seniora, tak¿e nadawanie stanowisk koœcielnych przez monarchê. KOLCZUGA- rodzaj uzbrojeni ochronnego, wykonanego z ³¹czonych kó³ek ¿elaznych lub siatki drucianej w formie kaftana i czepca. U¿ywana od wczesnego œredniowiecza po wiek XVIII. MARSZA£EK- w dawnej Rzeczypospolitej jeden z najwy¿szych urzêdów. W jego kompetencjach by³o m.in zarz¹dzaniem dworem królewskim, zapewnienie bezpieczeñstwa w³adcy oraz wymiar sprawiedliwoœci. MONARCHIA- forma rz¹dów w pañstwie, w którym jedna osoba (ksi¹¿ê, król, cesarz) jest do¿ywotnio najwy¿szym organem w³adzy. Monarchia stanowa, typowa dla œredniowiecza, by³a form¹ rz¹dów, gdzie panuj¹cy rz¹dzi³ w porozumieniu z przedstawicielami poszczególnych stanów. PóŸniej ukszta³towa³a siê monarchia parlamentarna, polegaj¹ca na przejêciu znacznej czêœci uprawnieñ monarchy przez parlament. REKTOR- w dawnej Polsce prze³o¿ony szkó³ zakonnych, przykoœcielnych i elementarnych, a tak¿e nazwa prze³o¿onego wy¿szej uczelni wybieranego przez profesorów. SEKULARYZACJA- przejœcie ze stanu duchownego w stan œwiecki lub zniesienie instytucji duchownych i przejêcie dóbr koœcielnych przez pañstwo. Przykladem tego jest utworzenie pañstwa œwieckiego z ziem krzy¿ackich i przyjêcie przez wielkiego mistrza Zakonu tytu³u ksiêcia pruskiego. STAROSTA- w dawnej Polsce urzêdnik królewski, sprawuj¹cy w³adzê administracyjn¹ i s¹dow¹ zwykle na obszarze jednego powiatu. SUKCESJA- nastêpstwo tronu, dziedziczenie praw do tronu, dziedziczenie dóbr materialnych, prawo do spadku. WOJEWODA- najwy¿szy dostojnik na dworze pierwszych Piastów, pocz¹tkowo zarz¹dza³ dworem, póŸniej dowodzi³ wojskiem. W wiekach póŸniejszych urzêdnik ziemski i jednoczeœnie senator. W Polsce po odzyskaniu niepodleg³oœci najwy¿szy urzednik terenowej administracji pañstwowej. WÓJT- przedstawiciel pana feudalnego i jego dziedziczny urzêdnik w mieœcie zorganizowanym na prawie niemieckim. Wójtem zwykle zostawa³ zasadŸca, pobiera³ on czynsze i sta³ na czele s¹du zatrzymuj¹c pewn¹ czêœæ tych op³at.

HENRYK PROBUS (1257 - 1290) Urodzi³ siê w 1257 lub 1258 r., jedyny znany syn ksiêcia wroc³awskiego Henryka III, syna Henryka Pobo¿nego i Judyty, córki Konrada I Mazowieckiego, poprzednio ¿ony Mieszka Oty³ego opolsko-raciborskiego (zmar³a tu¿ po urodzeniu Henryka). W 1266 r., po œmierci ojca, sta³ siê dziedzicem jego ksiêstwa, nad którymi rz¹dy przej¹³, wobec ma³oletnioœci nastêpcy, stryj jego W³adys³aw, arcybiskup salzburski. Stryj powierzy³ Henryka królowi czeskiemu na dwór w Pradze. Tam zetkn¹³ siê on z wykwintnym ¿yciem dworskim, w którym siê rozsmakowa³. PóŸniej rozwin¹³ on u siebie ¿ycie dworskie z  wystêpami poetów i turniejami, a tak¿e sam komponowa³ pieœni mi³osne na wzór minnesaengerów. W 1273 r. zostaje uznany za pe³noletniego, ale nadal utrzymuje siê jego zale¿noœæ od króla czeskiego Przemys³a Ottokara II. 18 lutego 1277 r. z jego dworu w Jelczu pod Wroc³awiem porwali go ludzie Boles³awa Rogatki i uwiêzili we Wleniu. 22 lipca za cenê uwolnienia odst¹pi³ Rogatce szóst¹ czêœæ swego terytorium, ze Strzegomiem i Œrod¹. Na wieœæ o œmierci króla czeskiego w  bitwie pod Suchymi Krutami (25 VIII 1278 r.) ruszy³ zbrojnie na Pragê, aby za¿¹daæ regencji w Czechach i opieki nad ma³oletnim Wac³awem II. Ubieg³ go jednak w tym Otton brandenburski i Henryk musia³ siê zadowoliæ, otrzyman¹ od Rudolfa Habsburga jako do¿ywotnie odszkodowanie, ziemi¹ k³odzk¹. W lutym 1281 r. wezwa³ on na zjazd w Baryczy swych s¹siadów: Przemys³a II wielkopolskiego, Henryka legnickiego (syna Rogatki) i Henryka g³ogowskiego, po czym uwiêziwszy ich, zmusi³ do ustêpstw. Przemys³ odst¹pi³ mu ziemiê wieluñsk¹, a obaj Henrykowie zajêli wobec niego pozycjê lenn¹. W nastêpnych latach narasta³ spór Henryka IV z biskupem Tomaszem II o wsie za³o¿one przez biskupów w puszczy granicznej. Ksi¹¿ê zosta³ wyklêty, ale poparli go miejscowi franciszkanie, premonstratensi i cystersi, a tak¿e Piastowie œl¹scy (poza górnoœl¹skimi), wiêkszoœæ rycerstwa i miasta. Skonfiskowa³ on dobra biskupie w Nysie i Otmuchowie, wygna³ ze swego ksiêstwa zwolenników biskupa i zabroni³ stosowaæ siê do zarz¹dzeñ biskupich. W styczniu ogólnopolski synod w £êczycy, któremu przewodzi³ arcybiskup Jakub Œwinka, potêpi³ jednak Henryka, a ten zwolni³ skonfiskowane dobra biskupie i dokona³ dalszych ustêpstw na rzecz Koœcio³a. W 1288 r., po œmierci Leszka Czarnego Henryk wyst¹pi³ jako nastêpca na tronie krakowskim; Wawel wyda³ mu kasztelan krakowski, Su³ko z NiedŸwiedzia, a miejscowi rzeŸnicy otworzyli bramy miasta. Napotka³ wszak¿e na opór biskupa krakowskiego Paw³a z Przemankowa, sporej czêœci rycerstwa, W³adys³awa £okietka i ksiêcia halickiego Lwa. Poparli go natomiast ksi¹¿êta œl¹scy oraz miasta, zw³aszcza Kraków i Wroc³aw. Do papie¿a wys³a³ Henryk poselstwo z proœb¹ o przywrócenie królestwa w Krakowie, zmar³ jednak 24 czerwca 1290 r. we Wroc³awiu, prawdopodobnie otruty. Miejsce pochówku to kolegiata œw. Krzy¿a na Ostrowiu Tumskim we Wroc³awiu. Ksiêstwo wroc³awskie zapisa³ Henrykowi G³ogowskiemu, Kraków Przemys³owi II (jako przysz³emu królowi), ziemiê k³odzk¹ zwróci³ Wac³awowi II, a biskupowi wroc³awskiemu pe³niê praw ksi¹¿êcych w ziemi nysko-otmuchowskiej. Nie szczêdzi³ przywilejów miastom (siedemnaœcie dla samego Wroc³awia, w tym pierwsze w Europie Œrodkowej prawo sk³adu, poza tym np. przywilej lokacyjny dla Wieliczki), organizowa³ ruch osadniczy.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Historia Polski Lata PRL u
zydzi Polscy na aryjskich papierach zdegenerowaqni mordercy i zdrajcy, ZYDZI W HISTORII POLSKI
historia polski 1764 1864gierowski 5FQ46Z7FKRU3AQSLKDG4LKSDUAYBM22KAXKEXVI
Historia Polski Lata 1921 26
Gramatyka opisowa języka polskiego ściaga
Historia Polski XX wieku Materiały do egzaminu historia polski XXw wykład! 11 12
Animowana historia Polski
Skrypt z XX wieku Historia Polski
Opracowanie tomu 9 wielkiej historii Polski by ChudY 2, Politologia, 1 rok UJ
zydowskie plany przejecia Polski Kryzys tozsamosci Izraela, ZYDZI W HISTORII POLSKI
Historia polskiej my¶li jÄ™zykoznawczej (1)1
kalendarium Polski18 1945 IX tom Wilekiej Historii Polski SowaBrzoza
historia polski14 1950
Historia Polski
7e 24elka+historia+polski+3 WVEM24S5FFNWKPADMF57S5UBQ46CTI3X7Y47XQI

więcej podobnych podstron