19.Porównanie filozofii Heraklita z Efezu i Paramenidesa z Elei.

Heraklit

Stworzył dzieło składające się z trzech traktatów: kosmologicznego,politycznego i teologicznego, był uważany za sposób wyrażania swoich myśli za „ciemnego”.

Poglądy:

1. Ogień jako zasada świata. Poszukiwał „ arche” i znalazł ją w ogniu. Ogień dla niego staje się morzem,powietrzem, ziemią i znów ogniem.

2. Zmienność rzeczy. Rozważał nie tylko początek przyrody, ale i jej własności. I znalazł, że zasadniczą jej własnością jest zmienność. Obrazem rzeczywistości jest rzeka wg niego wszystko płynie nic nie jest wieczne, natura jest ciągłą śmiercią i rodzeniem się, nie możemy powiedzieć, że jesteśmy, bo „jesteśmy i nie jesteśmy zarazem” prawdą jest, że się zmieniamy. Trwanie jest złudzeniem, nie ma bytu, jest tylko stawanie się. Ta teoria powszechnej zmienności zw. heraklityzmem.

3. Względniość rzeczy. Zacierają się granice między przeciwieństwami, nie mają wyraźnej granicy są tylko ciągłe przejścia np. między dniem i nocą, młodością a starością, więc wszystko jest tym samym. To przekonanie o zmienności doprowadziło go do relatywizmu.

4. Rozumność świata. Ponieważ wszystko było zmienne, zmienność jest własnością przyrody. „ Ogień wg miary zapala się i gaśnie wg miary”.Jedno prawo rządzi wszystkimi przemianami, rządzi człowiekiem jak i wszechświatem. Człowiekiem rządzi rozum. Druga teoria to myśl o rozumności świata. Był pierwszym filozofem, który rozmyślał o sobie -szukał samego siebie.

5. Refleksje epistemologiczne i etyczne. Był pierwszym filozofem o zainteresowaniach humanisty.

Znaczenie Heraklita:

1. Teoria powszechnej zmienności

2. Teoria rozumności świata

Paramenides z Elei.

Stworzył doktrynę przeciwną zmienności świata.

Poglądy:

1. Teza naczelna. Parmenides przyznawał rację Heraklitowi, ale wyciągał wnioski i twierdził, że bytem nie może być byt, który przestaje istnieć.

2. Teoria bytu. „ Trzeba z konieczności powiedzieć i myśleć, że tylko to, co jest, istnieje. Bo byt jest a nie bytu nie ma”. Wywnioskował wszystkie właściwości bytu. Byt nie ma początku i nie ma końca jest, więc wieczny, ciągły, nieruchomy, niepodzielny, niezmienny. Teoria Heraklita była w zgodzie z doświadczeniem, Parmenides zaś drogą czystego rozumowania doszedł do innych wniosków. Mniemał, że wyniki rozumowania, a nie zjawiska dają właściwy obraz bytu.Jego filozofia jedności nosi w sobie początek dualizmu.

3. Metoda dedukcyjna.Z faktami doświadczenia Heraklita był w niezgodzie, odrzucił doświadczenie zaufał rozumowi i dedukcji.

4. Postawa epistemologiczna. „ Skąd wiemy, że niebytu nie ma”? „Niebytu nie można ani poznać ani wypowiedzieć”. Utożsamił on myśl i byt, choć wiedział, że spostrzeżenia ludzkie ulegają złudzeniom.

Znaczenie Parmenidesa:

1. naczelna teoria jedności i niezmienności bytu

2. pogląd na nierozerwalność bytu i myśli

3. odróżnienie myśli od postrzegania

4. dedukcyjna i diakekcyjna metoda filozofowania

20. Atomizm starożytny.

Atomizm jako materialistyczny pogląd na świat. Zapoczątkowany przez Leucypa w V w., Demokryt rozbudował teorię i powiązał ją z doświadczeniem.

Demokryt

Zw. „ śmiejącym się filozofem” był uczniem Leucypa, był wybitnym uczonym.

Poglądy:

1. Atomistyczna teoria materii. Atomiści nawiązywali to teorii Parmenidesa o niezmienności bytu jednakże doszli do innych wniosków. Do postulatu bezsprzeczności dodali zgodność z doświadczeniem. Stworzyli podstawę do nauki fizyki. Doszli do wniosku, że cała materia składa się z atomów. Teoria atomów miała cztery tezy:

1. przyroda składa się z mnogości atomów, czyli niepodzielnych cząstek

2. atomy posiadają ilościowe własności a nie posiadają jakościowych

3. własność atomów to ruch

4. atomy znajdują się i poruszają w próżni; uznając próżnię pojmowali materię jako nieciągła

2.Subiektywistyczna teoria przestrzeń. Teorię atomów Demokryt uzupełnił teorię natury

negatywnej atomy posiadają tylko własności matematyczne nie posiadają jakości zmysłowych

3. Program przyczynowej nauki. Starali się wyjaśniać przyczynowo zjawiska, twierdzili, że nic nie dzieje się bez przyczyny, lecz wszystko z jakiejś racji i konieczności,. Zaprzeczali istnieniu jakiejś siły rozumnej kierującej światem, rozum mieli za doniosłą, ale tylko ludzką władzę służącą do poznania a nie za siłę kosmiczną. Jednolicie traktowali zjawiska.

4. Etyka. Najwyższym dobrem jest zadowolenie osiąga się go przez umiar. Kierownikiem postępowania ma być rozum.

Rola atomistów:

1. stworzenie programu racjonalno-empirycznej i wyłącznie przyczynowej teorii

2. stworzenie teorii atomów

3. sformułowanie teorii subiektywności

4. zbudowanie filozofii materialistycznej

Epikur

Od atomistów przejął materialistyczną i mechaniczną fizykę. Filozofię podporządkował praktycznym celom życia.

Poglądy:

1. Etyka. Hedonizm i radość życia. Zakładał, że szczęście jest największym dobrem, celem zaś wyjaśnienie, na czym szczęście polega i jak je można osiągać. Szczęście to doznawanie przyjemności, a nieszczęście to doznawanie cierpień. Jego podstawową myślą było, że do szczęścia musi brakować cierpienia w końcu brak cierpienia odczuwamy jako przyjemność. Życie jest radością. Hedonizm łączył się tu z kultem życia.

2. Przyjemności zewnętrzne. Radość życia nie jest jedynym składnikiem szczęścia, są też przyjemności powodowane przyczynami zewnętrznymi. Wymagają działania pozytywnych przyczyn. Jedne przyjemności powstają przy braku potrzeb inne przy zaspokajaniu potrzeb. Pozytywne przyjemności: fizyczne bądź duchowe.

3. Środki do szczęścia. To cnota i rozum. Cnotę należy pielęgnować, bo jest środkiem do szczęścia. Przyjaźń też jest środkiem do przyjemności.

4. Fizyka.

1. Fizyka bez bóstw. Jego teoria przyrody była materialistyczna: przyjmowała, że nie istnieje nic poza ciałami i pustą przestrzenią, była atomistyczna, natomiast w pojmowaniu przyczyn była mechanistyczna.

2. Psychologia bez nieśmiertelnej duszy. Epikur był przekonany, że dusza musi być cielesna, więc jest niezniszczalna

Epikuryzm:

1. kult życia i szczęścia

2. trzeźwa postawa umysłu

3. epikuryzm to etyka

4. to filozofia przyrody

21. Filozofia Sokratesa- gł. twierdzenia

Sokrates zajmował się tylko człowiekiem, zajmował się sprawami etycznymi i

logicznymi.

Poglądy:

1. Cnota jest dobrem bezwzględnym. Twierdził, że człowiek powinien zabiegać o dobro najwyższe. Był pierwszym filozofem, który wyróżnił dobra moralne i za to zw. go „twórcą etyki”, był pierwszym przedstawicielem stanowiska - moralizmu.

2. Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem

3. Cnota jest wiedzą. Twierdził, że nikt umyślnie i ze świadomością zła nie czyni, skoro dobro gwarantuje szczęście nie ma powodu, aby ktoś, kto je zna go nie czynił. Wiedza jest warunkiem cnoty, czyli jest tym samym, co cnota. Stworzył intelektualizm etyczny. Twierdził, że cnoty można się uczyć tak jak i wiedzy. Cnota jest jedna.

Poglądy logiczne:

1.Metoda elenktyczna. Tzw. metoda zbijania, polegała na doprowadzeniu do absurdu, fałszywą tezę przeciwnika przyjmował poważnie, po czym pytaniami zmuszał do wyciągania z tezy konsekwencji dopóty doprowadziło do twierdzenia sprzecznego.

2. Metoda maieutyczna. Zw. sztuką położniczą, bo każdy człowiek nosi w sobie wiedzę prawdziwą, ale jej sobie nie uświadamia i trzeba mu w tym pomóc.

22. Filozofia św. Augustyna

Filozofia Augustyna wyrosła na podłożu doktryn chrześcijańskich jak i starożytnych. Z filozofów jego gł. źródłem był Platon.

Poglądy:

1. Teoria poznania.

1.Teoria duszy. Przyjmował, że dla człowieka celem jest szczęście i że filozofia ma je znaleźć, szczęście może dać jedynie Bóg. Do szczęścia potrzebne jest poznanie Boga i własnej duszy.

2. Poznanie idei i jej oświecenie przez Boga.Umysł poznaje prawdy wieczne. Świat idealny jest złączony z Bogiem tak, więc jeśli dusz poznaje prawdę to dzięki temu, że istnieje Bóg i udziela swych idei. Poznanie umysłowe ma charakter intuicyjny.

Augustyn uczynił Boga ośrodkiem myśli filozoficznej. Zauważył przewagę Boga nad stworzeniem, przewagę duszy nad ciałem, woli nad rozumem. Bóg jest najwyższym bytem niezależnym, jest on przyczyną wszelkiego bytu, jest przedmiotem poznania, najwyższym dobrem. Dusza jest substancją samoistną - nie jest ani własnością ciała ani rodzajem ciała, duszę znamy lepiej niż ciało.

Dla Agustyna zasadniczą postacią życia duchowego była wola.

Cała filozofia była ześrodkowana w Bogu. Augustyn personalizował Boga jako byt nieskończony, ale i osobę godną miłości. Cokolwiek istnieje jest dobrem, świat jest pełen istoty boskiej i cudu. Ocena świata dobra i zła, nauka o łasce, człowiek jest odpowiedzialny za dobro i zło tym wszystkim zajmował się Augustyn w swej etyce.

Augustyn jako pierwszy włączył do filozofii historię zw. jest historiozofem.

23. Filozofia św. Tomasza z Akwinu

Wzorem dla Tomasza był Arystoteles.

Poglądy:

1.Wiedza i wiara. Oddzielił wiedzę od wiary, dziedzinę rozumu od objawienia. Rozum poznaje nie tylko rzeczy materialne, ale również Boga, jego istnienie, działanie, własności. Niektóre prawdy przekraczają rozum, ale żadna mu się nie sprzeciwia. Na tej podstawie powstał koncepcja rozgraniczenia filozofii i teologii. Teologia buduję się na podstawie objawień, filozofia na podstawie rozumu.

2. Nauka o bycie. Wg Tomasza umysłowi ludzkiemu nie jest znany ani Bóg ani dusza dane są mu tylko prawdy jednostkowe i one służą za punkt wyjścia. Wyodrębnił powszechniki:

a) powszechnik może być zawarty w substancji jednostkowej

b) powszechnik może być wyabstrahowany przez umysł, które nazywał też refleksyjnym istnieje w umyśle a jedynie postawę ma w rzeczach

c)powszechnik niezależny od rzeczy

Składniki bytu. Są bytami samodzielnymi, złożone są z istoty i istnienia. Istotą każdej rzeczy jest to, co wspólne jej gatunkowi- istota Boga jest taka, że implikuje jego istnienie. Bóg jest bytem koniecznym i niezależnym a stworzenie jest bytem przypadkowym i zależnym. Istota substancji cielesnych złożona jest z materii i z formy.

3. Nauka o Bogu. Istnienie Boga nie jest prawdą oczywistą, niewymagającą dowodzenia. Wg Tomasza było pięć dowodów istnienia Boga:

1. Istnienie ruchu

2. z niesamoistości

3. z przypadkowości

4. z faktu

5. z powszechnej celowości przyrody

4. Nauka o świecie. Tomistyczne pojęcie przyrody:

• Twierdził, że świat został stworzony z niczego

• To stworzenie dokonał sam Bóg

• Stworzenie jest aktem dobrej woli

• Odbyło się ono wg idei Bożych

• Stworzenie nastąpiło w czasie

5. Nauka o duszy. Wg niego dusza ludzka jest formą człowieka; jest to dusza rozumna, gdyż rozumie poznawanie jest czynnością właściwą i wyróżniającą człowieka.

6.Nauka o poznaniu. Tomasz stał na stanowisku: a) receptywności poznania,b) łączności poznania wyższego z niższym.

Ogólne własności TOMIZMU:

• Dualizm między bytem absolutnym a względnym

• Hilemorfizmem bronił jedności ludzkiej natury

• Obiektywizm

• Empiryzm, że wiedza pochodzi z doświadczenia

• Uniwersalizmem wyższość ogółu nad jednostką

• Realizmem umiarkowanym

• Intelektualizm

• Stworzył drugi typ scholastyki

1

---