francis - Marie Arouet - „WOLTER” (Voltaire) (1694 - 1778):
- kształcił się w Paryżu
- pochodził ze średnich warstw
- przez pewien czas przebywał w Anglii, ten pobyt miał duży wpływ na jego rozwój intelektualny; w Anglii zainteresował się poglądami Newtona - twórcę nowożytnego przyrodoznawstwa; zwrócił uwagę na poglądy John'a Lock'a
- jego celem było połączyć francuski racjonalizm z brytyjskim empiryzmem (Lock, Hume) oraz z osiągnięciami Newtona
- znane jego dzieło nosi tytuł „Kandyd” - jest to refleksja z pobytu w Anglii, krytykuje mocno realia francuskie
- nie jest filozofem w pełni tego słowa znaczeniu; jest raczej publicystą, dramaturgiem, historykiem, poetą, dramatopisarzem
- w swoich traktatach wysuwa przede wszystkim hasło walki z ciemnotą i krzywdą; głosi tez kult przyrodoznawstwa miara prawdy był dla niego rozum oświecony - rozum oświecony, to rozum uformowany na drodze doświadczenia, to też rozum odrzucający istnienie czynników duchowych, niematerialnych, uznawanych za nieracjonalne (racjonalne jest tylko to, co pochodzi z doświadczenia)
- specyficzny racjonalizm na usługach naturalizmu, głoszący, że nie istnieje żaden świat nadprzyrodzony (naturalizm - cała rzeczywistość ogranicza się do tego, co naturalne, przyrodzone)
- zwalcza dualistyczna koncepcje świata, człowieka, życia, czyli przyjmującą element materialny i niematerialny taką koncepcję uważa za fałszywą i szkodliwą, ponieważ jego zdaniem zwolennicy tak rozumianego dualizmu tworzą fikcję, dla których ludzie zaniedbują realne, doczesne życie i wypaczają je w różny sposób widać tu duży wpływ protestantyzmu podkreślający wartość życia doczesnego
- „zniszczyć, zdeptać niecnotę” - słowa Woltera wyrażają stosunek do kwestii społecznej; niecnota, to ciemnota społeczna, rodzącą, utrzymująca stan niesprawiedliwości, nierówności; te hasła uderzały w Kościół Katolicki, uznawany za myślicieli tego nurtu, za utrwalacza nierównego systemu społecznego
- w swoich poglądach daje Wolter do zrozumienia, że kwestia istnienia Boga jest dla niego problemem; nie mógł sobie zdać sprawy z tego, kim jest Bóg; rozum kazał mu uznać, że Bóg istnieje, a nawet kazał mu głosić taką tezę, że gdyby Bóg nie istniał należałoby Go wymyślić, wynaleźć („Nie mogę pojąć, by ten zegar mógł istnieć, a nie było zegarmistrza”) postrzega Boga jako konstruktora; uznaje Jego istnienie, ale nie wypowiada się na Jego temat
- DEIZM - uznaje istnienie Boga, ale tylko jako konstruktora, który dalej nie interesuje się swoim dziełem
- cel ludzkiego działania jest ukierunkowany na naprawienie istniejącego w świcie zła; człowiek powinien zmniejszać cierpienie i współpracować ze sprawiedliwością; powinien wieść takie życie, by umierając uważać je za słuszne; jeśli do idei wali z niesprawiedliwością doda się potrzebę przewrotu, rewolucji i przemocy, to rodzi to pragnienie rewolucji (Rewolucja Francuska), ze szczytnymi hasłami, ale i ofiarami i odrzuceniem tego, co związane z Bogiem, z rzeczywistością ponadmaterialną
- ROZUM skierowany PRZECIWKO OBJAWIENIU
- PRZYRODA skierowana PRZECIWKO CZYNNIKOM NADPRZYRODZONYM
- LUDZKOŚĆ rozumiana jako NAJWYŻSZY CEL ETYCZNY, mający zastąpić inne cele etyczno - religijne (zwłaszcza religijne), zaczątek religii i ludzkości; ludzkość staje się do pewnego stopnia bóstwem
BŁAŻEJ PASCAL (1623-1662):
- nurt pokartezjański
- nie tworzy filozoficznego systemu, ale raczej teorię religii opartej na uczuciach
- autor dzieła „Myśli”
- łączył w sobie genialne zdolności naukowe z głęboką natura religijną
- dużo osiągnięć w dziedzinie fizyki, hydrostatyki
- jego umysł kształtował się atmosferze dosyć rygorystycznej religijności (grupa jansenistów)
- podkreśla paradoksalny i dwuznaczny charakter ludzkiego losu w obliczu Boga i świata; mówi o dwóch rzeczywistościach, które pociągają człowieka życie człowieka jest poszukiwaniem Boga, pragnieniem zrozumienia Boga, a jednocześnie doświadczeniem własnej kruchości, niegodności wobec Boga; rozum chce poznać Boga, ale Bóg rozumowi się nie objawia; trzeba więc odwołać się do serca, a nie do rozumu, to serce rozstrzyga tę sprawę w odniesieniu do Boga, serce ma swoje racje, których rozum nie zna, nie rozpozna; serce nie jest jedynie jakimś uczuciem, chodzi tu o specyficzny rodzaj poznania - intuicję - poznanie jeszcze bardziej pewne, niż rozumowe; już w tym stwierdzeniu kryje się sceptycyzm - powątpiewanie w poznanie ostateczne
- zatrzymuje się na etapie wątpienia, nierozstrzygnięci najważniejszych problemów; „nie ma nic bardziej zgodnego z rozumem, jak odrzucić rozum, wyprzeć się rozumu”
- odwoływał się do kategorii rozumu; wysunął postulat wiedzy opartej o matematykę; stawiał wiedzy wysokie wymagania, a jednocześnie nieprzydatność racjonalizmu do rozwiązania kwestii najważniejszych kazała mu potępiać wszelką wiedzę, jako szaleństwo
- widząc niemożliwość pewnych rozstrzygnięć teoretycznych skłania się ku praktyce, stąd najważniejsza jest etyka - ma pomagać w dokonywaniu właściwego wyboru dóbr, pośród których człowiek się obraca; w tym porządku dóbr, uznaje radykalną przewagę ducha nad ciałem; pierwszeństwo boskiego porządku nad porządkiem przyrodzonym; porządek nadprzyrodzony objawia się przez miłość: „wszystkie ciała razem wzięte i wszystkie duchy razem wzięte i wszystkie ich wytwory nie są warte najmniejszego poruszenia miłości”
- tylko człowiek może powiedzieć „jestem trzciną” i pomyśleć w ten sposób Pascal jest prekursorem filozofii egzystencjalnej, zajmującej się kondycją ludzkiego bytu
- ludzi dzieli na:
1. rozsądnych:
* osoby, które służą Bogu z całego serca, bo Go znają
* osoby, które szukają Boga z całego serca, bo Go jeszcze nie poznali
2. nierozsądnych - nie szukają i nie służą Bogu
- zakład Pascala - Bóg istnieje, albo nie; należy przyjąć jedno za prawdziwe, człowiek musi dokonać wyboru, musi wejść w pewną grę, czy postawić zakład; jest rzeczą rozsądną i praktycznie uzasadnioną uznać, że Bóg istnieje i żyć tak, jakby Bóg istniał „jeśli Bóg istnieje, to zyskasz wszystko, zyskasz wieczność, szczęście, nieskończoną, nagrodę, wygraną, a jeśli nie istnieje, to nic nie stracisz przyjmując wszystko i żyjąc tak, jakby istniał” (Pascal miał moment mistycznego doświadczenia, kiedy Bóg objawił mu się w Biblii)
RACJONALIZM NIEMIECKI
IMMANUEL KANT (1724-1804):
- filozof, który chce połączyć dwie tradycje poznania: te, w których zasadniczą rolę odgrywają zmysły i doświadczenie (sensualizm, empiryzm) z tymi, w których zasadniczą rolę odgrywa rozum (racjonalizm)
- ważnym celem jest dogłębna analiza sposobu ludzkiego poznania; dotarcie do tego, co jest transcendentalne, do tego, co znajduje się u fundamentu (transcendentny - wychodzący pozna pewne granice, jak np. Boży byt, wykracza poza ludzkie poznanie; transcendentalny - stanowiący fundament, konieczny dla czegoś) filozofia Kanta filozofią transcendentalną
- urodził się i żył w Królewcu (Prusy Wschodnie)
- pochodził z rodziny rzemieślniczej, bardzo religijnej, o dość rygorystycznej moralności
- prowadził dość uporządkowany, ascetyczny i schematyczny tryb życia (anegdota o codziennym spacerze o tej samej porze)
- dzieła Kanta charakteryzują się uporządkowaniem, wielką erudycją, pisane są językiem niezwykle syntetycznym , naukowym , ciężkim, trudnym do rozumienia
- dokonał przełomu w kulturze intelektualnej, w filozofii, w nauce; doprowadził do reformy filozofii, do innego spojrzenia na jej główne zagadnienia
- w twórczości Kanta wyróżnia się dwa okresy:
1. okres przed krytyczny - zajmuje się od wtedy głównie pytaniem: czym jest świat?, pisze „Ogólna historię przyrody”, traktuje o tym, jak powstał układ słoneczny, twórczość z tego okresu nie ma tak wielkiego znaczenia
2. okres krytyczny - rozpoczyna się gdy Kant otrzymał Katedrę Filozofii na Uniwersytecie w Królewcu; powstały trzy wielkie, przełomowe dzieła: „Krytyka czystego rozumu” (teoria poznania, czysty rozum), „Krytyka praktycznego rozumu” (etyka), „Krytyka władzy sądzenia” (estetyka i filozofia świata organicznego) punktem wyjścia jest świadomość ograniczoności głównych orientacji nowożytnych filozofii, ograniczoności racjonalizmu i empiryzmu; występuje zarówno przeciwko jednostronności nurtów racjonalistycznych, dogmatycznych - przyjmujących pewne oczywiste stwierdzenia, co do wiedzy o świecie, oraz przeciwko jednostronności empiryzmu - poglądy Huma
- przeanalizował na nowo proces ludzkiego poznania i ustalił w jakich warunkach jest ono możliwe krytyka poznania