Pyt. 19 Charakterystyka zdań złożonych współrzędnie. (notatka od Magdy Krajewskiej z ćwiczeń).
Zdania WSPÓŁRZĘNIE złożone (mogą istnieć samodzielnie).
- łączne - treści obu zdań składowych łączą się.
Marek jest zdolny i uczy się pilnie. SPÓJNIKI:
_____ ……. _____ i, oraz, a, ani,
jak również
- przeciwstawne - treści obu zdań przeciwstawiają się sobie.
Biegacze byli już zmęczeni, ale nie chcieli odpoczywać. SPÓJNIKI:
------ ……------ ale, a, lecz,
jednak, zaś,
natomiast
- rozłączne - treści zdań współrzędnych wykluczają się.
Jutro pojadę na wycieczkę, albo zostanę w domu. SPÓJNIKI:
-------< ……. > -------- albo, lub,
Czy, bądź
- wynikowe - treść drugiego zdania wynika z treści pierwszego.
Agnieszka jest pracowita, więc w szkole uzyskuje dobre oceny
SPÓJNIKI:
Więc, zatem,
Toteż, dlatego
Pyt. 20 Charakterystyka zdań złożonych podrzędnie. (notatka od Magdy Krajewskiej z ćwiczeń).
Zdania PODRZĘDNIE złożone (jedno zdanie jest rozwinięciem treści drugiego) Zdanie podrzędne zastępuje lub rozwija jedną z części zdania nadrzędnego i odpowiada na takie samo pytanie jak część zdania, które zastępuje.
- podmiotowe (odpowiadają na pyt: kto? co?)
W zdaniu nadrzędnym podmiotem jest zaimek ten, ta, to (czasem w domyśle) lub znajduje się wyraźnie.
Kto nie pracuje, ten nie je.
Zdaję mi się , że już oglądałem ten film.
- orzecznikowe - (odpowiadają na pyt: jaki jest? kim jest? czym jest?) Odpowiednikami w zdaniu głównym są zaimki ten, taki, taka, takie.
Ten obraz jest taki, jak go sobie wyobrażałem.
Jakie drzewo taki owoc.
- przydawkowe - (odpowiadają na pyt: jaki? jaka? jakie? który? która? czyj? czyja? czyje? ile? czego? z czego?)
Odpowiednikami w zdaniu głównym są zaimki ten, taki, tyle.
Książka, która dostałem od rodziców, okazała się interesująca.
Jaki piątek, taki świątek
- dopełnieniowe - (odpowiadają na pyt: kogo? czego? komu? czemu?
Kogo? co? kim? czym? o kim?)
Odpowiednikami w zdaniu głównym są zaimki: ten, ta, to lub czasowniki modalne: widać.
Prosiłem kolegę, żeby mi pomógł.
Zrobisz to, co będziesz uważał za słuszne.
- okolicznikowe - zastępują okoliczniki zdania nadrzędnego.
miejsca - wskazują miejsce i kierunek. Odpowiadają na pytania gdzie? Skąd? Dokąd?
Pójdę tam, gdzie będą jechać moi przyjaciele.
Idę tędy, którędy prowadzi ścieżka.
czasu - wskazują na czas wykonania czynności zdania nadrzędnego.
Odpowiadają na pytania: kiedy? Jak długo? Dopóki? Dotąd?
Gdy zaczął padać deszcz, zrobiło nam się smutno.
Odkąd zacząłeś pracować, zdobyłeś uznanie otoczenia.
celu - wskazują w jakim celu wykonana jest czynność.
Odp na pyt: po co ? w jakim celu?
Poszedłem do lasu, aby nazbierać jagód.
Pożyczyłem koledze rower, aby mógł dojechać do domu.
przyczyny - wyrażają przyczynę tego, o czym się mówi w zdaniu. Odp na pyt: dlaczego? Z jakiego powodu?
Nie pojechałem na wycieczkę, ponieważ źle się czułem.
Ponieważ ojciec był dobrym człowiekiem, wszyscy go szanowali.
sposobu - wskazują w jaki sposób odbywa się czynność.
Odp na pyt: jak? W jaki sposób?
Przepisaliśmy pracę tak, aby nie było błędów.
Jak sobie pościelisz tak się wyśpisz.
przyzwolenia - zawierają myśl sprzeczną z tym, o czym się mówi w zdaniu nadrzędnym. Odp na pyt. Mimo co? Mimo czego?
Wszedł do winy, choć bardzo się bał.
Choćbym miał tu zostać do rana, nie ruszę się stąd.
warunku - wskazują warunki, przy których czynność zdania nadrzędnego może być wykonana. Odp na pyt: w jakim wypadku? Pod jakim warunkiem?
Jeśli chcesz wydawać sądy o ludziach, musisz ich poznać.
Jeśli wzgardzicie świętym wizerunkiem, Atena was zniszczy.
Pyt. 21 Klasyfikacja metod nauki czytania. (ćwiczenia)
Metody syntetyczne - opierając się na tej metodzie czytanie rozpoczyna się od części, składników, wyrazów tj. dźwięków, sylab i liter.
Wyróżniamy tu metody szczegółowe: metody dźwiękowe, metody sylabowe, metody alfabetyczne.
- metoda dźwiękowa -> dziecko poznaje najpierw samogłoski, później spółgłoski, następnie ich odpowiedniki literowe, z których układa sylaby i wyrazy.
- metoda sylabowa -> dziecko poznaje najpierw sylaby, z których buduje wyrazy.
- metoda alfabetyczna - > dziecko poznaje mały i duży alfabet (nazwy liter) i w toku sylabizowania uczy się czytać.
( poznanie elementów, które łączymy w coś - wyraz w zdania, odmiany literowe, głoskowe, sylabowe).
Metody analityczne:
- rozwój metod analitycznych poszedł w 2 kierunkach: w kierunku globalnej metody czytania doraźnego i w kierunku metod analityczno - syntetycznych.
- w metodach analitycznych proces nauki czytania rozpoczyna się od całościowego poznania przez dzieci wyrazów. Wyrazy są poznawane całościowo i globalnie.
( najpierw cały wyraz, zdanie a potem analiza elementów, aż do pojedynczej litery).
Metody analityczno - syntetyczne - opierają się na tym, że najpierw wyodrębnia się słuchowo odpowiednie głoski (samogłoski, spółgłoski), następnie wzrokowo głoski zapisane sylabami literowymi.
( najpierw mamy całe zdanie przechodząc do litery, a potem od litery do całego zdania).
Np. tata; ta ta-sylaby; t a t a-głoski; tata.
Pyt. 22 Charakterystyka metod syntetycznych.(internet)
Metody syntetyczne należą do najstarszych znanych metod nauki czytania. Służą przede wszystkim opanowaniu umiejętności czytania w aspekcie technicznym. Ich istotą jest przechodzenie od elementu do całości. Elementem może być dźwięk lub znak graficzny (litera), a całością wyraz lub zdanie.
Ze względu na podstawę syntezy wyróżnia się następujące metody:
- alfabetyczną, określaną jako sylabizowanie,
- fonetyczną, zwaną również głoskową,
- sylabową, czyli zgłoskową.
a) metoda alfabetyczna - jest bardzo stara metodą, znaną już w starożytności. Przy jej pomocy nauka czytania była długotrwała i żmudna. Przez kilka lat nauczyciel wyuczał dzieci poszczególnych liter alfabetu na pamięć. Gdy zapoznały się już z kształtem małych i wielkich liter oraz ich nazwami, przystępowały do czynności składania ich w sylaby. Z powstałych sylab tworzyły sylaby, a następnie w toku sylabizowania rozpoczynały powolne czytanie tekstu. Podstawową jednostka czytania w tej metodzie są nazwy liter zestawione w kolejności alfabetycznej.
W miarę upowszechniania się nauki czytania podejmowano różne próby modyfikacji tej metody. Przede wszystkim zmieniono i upowszechniono porządek liter alfabetu.
b) metoda fonetyczna - powstała w XVI wieku w wyniku kolejnej modyfikacji metody alfabetycznej. Jednak rozpowszechniła się dopiero w XIX wieku. Według tej metody nauka czytania rozpoczynała się od rozkładu wyrazu na dźwięki, czyli głoski, jednocześnie wyjaśniając ich artykulację, a dopiero potem następowało zapoznawanie dzieci ze znakami tych głosek, czyli literami, by wreszcie przystąpić do czytania wyrazów. Nauka czytania wiodła do poznania, w toku wymawiania samogłosek, później spółgłosek, a następnie ich odpowiedników literowych, do umiejętności czytania poprzez tworzenie sylab, a z nich wyrazów. Droga opanowania umiejętności czytania prowadziła podobnie jak w metodzie fonetycznej, od elementu do całości. Metoda fonetyczna rozwinęła się w dwóch kierunkach: syntetycznym i analitycznym. W nauce czytania bardziej przydatny okazał się kierunek analityczny.
c) metoda sylabowa - pomijała w ogóle głoski i rozpoczynała naukę czytania od zgłosek (sylab) samogłoskowych, a następnie przechodziła do zgłosek złożonych. Nauka czytania przebiegała w kilku fazach od poznania zgłosek samogłoskowych (a, e, i, o, u, y) poprzez zgłoski złożone z dźwięku spółgłoskowego i samogłoskowego (np. ma, me, mi, mo), do poznania zgłosek, w których samogłoska wyprzedzała spółgłoskę (ul, om, am). W trakcie dalszej nauki następowało poznanie zgłosek, w których oprócz samogłoski występowała zbitka dwóch lub więcej spółgłosek (kra, Brda).
Na metodzie sylabowej ciążył zarzut, że przedłużała okres mechanicznego składania wyrazów bez zrozumienia ich sensu.
Pyt. 23 Charakterystyka metod analitycznych. (internet)
Metody analityczne to druga grupa metod stosowanych w nauce czytania. Ich rodowód sięga XVI wieku. Eksponują one znaczeniową funkcję czytania, opierając się na rozumieniu czytanych tekstów. Metody te charakteryzuje prezentowanie w nauce czytania jednostek językowych mających określone znaczenie, takich jak wyrazy, części zdania i zdania. Istota metod analitycznych jest połączenie analizy słuchowej z analizą wzrokową. Nie pozwalają one na odczytywanie nowych wyrazów lub zdań na podstawie uprzednio poznanych liter.
Metoda wyrazowa to najstarsza odmiana metod analitycznych. Konieczne jest w niej wprowadzenie dużej liczby wyrazów, by w przyszłości mogły służyć do tworzenia zdań, a potem ułatwiały przeprowadzenie analizy i wyodrębnienie poszczególnych liter. Nauka czytania rozpoczynała się od zapoznania dziecka z określonym wyrazem lub wyrazami w połączeniu z ilustracją poprzez słuchanie jego brzmienia. Gdy dziecko potrafiło już rozpoznać wyrazy w tekście, dopiero wówczas odbywała się analiza słuchowo - wzrokowa na elementy składowe, literowo - zgłoskowe wyrazów.
Metoda zdaniowa była oryginalną próbą ułatwienia nauki czytania. Przyjmując z podstawę zdanie, wychodziła od zrozumienia tekstu, lecz wymagała dodatkowego wysiłku w zidentyfikowaniu wyrazów jako elementów składowych danej części zdania. W tej odmianie metod analitycznych zdanie, w przeciwieństwie do wyrazu, stanowiło jednostkę językową tworzącą logiczną całość. Metoda zdaniowa rozwijała równolegle mowę i myślenie dziecka oraz wytwarzała u niego nawyki potrzebne do zrozumienia sensu czytanego tekstu.
Metody analityczne rozwinęły się w dwóch kierunkach. Jeden doprowadził do powstania globalnej metody czytania, drugi stanowił podstawę rozwoju metod analityczno - syntetycznych.