Obrazy wsi w literaturze

1. Starożytne sielanki opiewające życie na wsi.

A. Teokryt - grecki autor sielanek

B. Wergiliusz - rzymski autor utworów opiewających życie na wsi, życie pasterskie, np. Bucolica, poemat Georgica Ziemiaństwo

2. W średniowieczu powstała Satyra na leniwych chłopów autorstwa szlachcica, który ma zastrzeżenia do chłopów, uważa, ze są leniwi, odszukują, celowo niszczą narzędzia.

3. Wizje wsi w odrodzeniu.

A. Wyidealizowany obraz wsi przedstawili

- Mikołajek Rej Żywot człowieka poczciwego - ideał ziemiańskiego życia i ziemiańskiej szczęśliwości, zalet życia wiejskiego w każdej porze roku: wiosną sadzenie, latem zbieranie plonów, zimą odpoczynek.

- Jasiu Kochanowski Pieśń świętojańska o Sobótce - życie na wsi na lepsze, spokojniejsze, bezpieczniejsze niż życie dworskie czy podróżnicze. Życie wiejskie pozwala na radość i harmonię. Pochwała pracy oracza, ziemianina, praca na wsi podniosła, godna szacunku. Ziemnianina wspomaga żona - dobra gospodyni. Młodzież wiejska także lepsza, lepiej wychowana. Wieś jest miejscem spokoju, stabilizacji i kształtowania się wartości moralnych, np. uczciwości, pobożności, sprawiedliwości, szacunku dla starszych.

B. Krytyczny obraz wsi w utworze Szymusia Szymonowica Żeńcy . Ukazana ciężka praca chłopów, niezadowolenie ze swego losu, z ciężkiej pracy. Jest to przykład antysielanki.

4. Pozytywistyczne utwory ukazujące życie chłopów

A. Przedstawienie sytuacji chłopów po uwłaszczeniu

- Wolny najmita Marychy Konopnickiej - Wolność gorsza od niewoli, sytuacja chłopów bardzo ciężka, pozbawieni ziemi.

- Na fujarce też Marychy - dramat chłopa, bieda i głód

- Szkice węglem Henia Sienkiewicza. Chłopi ukazani jako ciemni, zacofani ludzie.

B. Schłopiała szlachta z Nad Niemnem E'Lizy Orzeszkowej przykładem pracowitości, patriotyzmu. Poszanowanie pracy, tradycji, przywiązanie do ziemi, chęć współpracy z dworem.

C. Chłopi, prosty lud z Potopu Henia Sienkiewicza jako waleczni patrioci - Ale właśnie szlachta i magnaci stawali przy Szwedach, a lud prosty najwięcej miał chęci do oporu.

5. Wieś i chłopi w Młodej Polsce.

A. Sonety z chałupy Jasia Kasprowicza. Ukazane ciężkie warunki panujące na wsi, nędza, chłopi nie mają pieniędzy na lekarza, na naukę, a ci, którzy utracili ziemię muszą opuścić wieś, tułać się po świecie i żebrać.

B. Odmienny obraz wsi w Weselu Stacha Wyspiańskiego. Obalenie mitu arkadyjskiego. Chłopi ciekawi świata, interesujący się polityką - Cóz tam panie w polityce ? Chinczyki trzymają się mocno? (...) A i my tu cytomy gazety i syćko wiemy. Inteligencja nie rozumie wsi, nie dostrzega zmian, chłopi uważają, że inteligencja gardzi nimi, nie chce się z nimi wiązać - Pon się boją we wsi ruchu, pon nos obśmiwajom w duchu - a jak my, to my się rwiemy ino do jakiej bijacki, z takich jak by był Głowacki. Chłopi są dumni ze swojego pochodzenia, są gotowi do walki, chętni do działania, ale bez dowództwa nie zaczną Jakby kiedy co do czego, myśmy wi się nie od tego, ino kto by nos chcioł użyć - kosy wisom nad boiskiem. Należy liczyć się z chłopami - A bo chłop i ma coś z Piasta (...) bardzo wiele, wiele z Piasta, chłop potęgą jest i basta.

Chłopomania - zauroczenie chłopami. Inteligencja uważa wieś za raj, zafascynowanie ubiorem, wyglądem chłopów, wieś kojarzy im się z zabawą, niedostrzegają ich prawdziwej roli, pracy. Nie chcą burzyć obrazu wsi, który mają zakodowany, w ludzie imponuje im ich siła, prostota, chłopi nie są zdolni do samodzielnego działania, są skrytykowani za brak odpowiedzialności, materializm, są łasi na pieniądze - kupiłem se czapkę z pawich piór, postawię se złoty dwór.

C. Chłopi zamknięci w swojej społeczności

- Chłopi Władzia Rey'Monta. Wieś polska przełomu XIX i XX w. Rozwarstwienie wsi: chłopi bogaci, średnio zamożni i biedni. Wieś samodzielna, dwór nie jest autorytetem, nie służy chłopom pomocą. Chłopi, mimo że żyją w zaborze rosyjskim nie rwą się do walki. Nie mają świadomości, ale mają świadomość społeczną. Umieją się zjednoczyć, żeby walczyć o las. Chcą polskiej szkoły, ale problemem jest wysokość opłat. Nieliczni potrafią czytać, nie czytają gazet, nie interesują się polityką, światem. Życie ich wyznaczone przez pory roku, związane z tym prace i święta kościelne. Zbiorowość ustala prawa obowiązujące społeczność wsi i pilnuje ich przestrzegania. Życie ich sprowadza się do ciągłej walki o byt. Posiadaniu ziemi podporządkowane są wszelkie działania, od posiadania ziemi uzależniona jest wartość jednostki. Małżeństwa w zamkniętych grupach - najczęściej łączy się morgi.

Miejsce w gromadzie tylko dla silnych, pracowitych, zdrowych; ludzi słabych, starych odtrąca się, nie są przydatni. Nie ma litości, współczucia.

- Rozdziobią nas kruki, wrony, ... Stacha Żeromskiego. Chłopi obojętni na powstanie, brak zaangażowania, zamknięci w swojej grupie, dla nich większym wrogiem pan. To było powstanie panów, czyli ich wrogów. Gdy chłop zbliża się do trupa Winrycha, uczestnika powstania, chodzi mu tylko o zysk, ograbia go. Tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i za cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą głową i modlitwą na ustach.

Chłopi nie myślą o zmianie sytuacji narodowej tylko sytuacji społecznej.

- Ludzie bezdomni Stacha Żeromskiego. Chłopi w Mękarzycach zamknięci w swojej społeczności, nie interesuje ich otoczenie, świat Tak, bez wątpienia, wieś stworzył Pan Bóg, a miasto diabeł.

6. Obraz wsi i chłopów w dwudziestoleciu międzywojennym.

Przedwiośnie tegoż Stacha. Chłopi w Chłodku podobni do chłopów Rey'Monta, zamknięci w swojej grupie. Interesują ich tylko sprawy własnej wsi. Nie interesują się tym, co się dzieje na świecie. Życie ich wypełnia praca. Praca, warunki w jakich żyją prowadzą do zezwierzęcenia, zabicia uczuć. Cóż za zwierzęce pędzicie życie, chłopy silne i zdrowe. Jedni mają jadła tyle, że z niego urządzili kult, obrzęd, nałóg, obyczaj jakiś i jakąś świętość, a drudzy po to tylko żyją, żeby nie zdychać z głodu, zbuntujcież się chłopy potężne przeciw sobaczemu losowi. Chłopi klasą niezdolną do samodzielnego dziłania, do zmian.

1. Sielankowy obraz wsi - wieś spokojna, pełna harmonii, szczęścia

A. Żywot człowieka poczciwego Reja

B. Pieśń świętojańska o Sobótce Kochanowskiego

2. Trudne warunki panujące na wsi, ciężka praca chłopów, bieda, głód, zacofanie

A. Żeńcy Szymonowica

B. Wolny najmita Konopnickiej

C. Na fujarce Konopnickiej

D. Szkice węglem Sienkiewicza

E. Sonety z chałupy Kasprowicza

3. Patriotyzm, chęć walki, działania, waleczność

A. Nad Niemnem Orzeszkowej - patriotyzm, poszanowanie tradycji

B. Potop Sienkiewicza - waleczność

C. Wesele Wyspiańskiego - chęć do walki

4. Brak zaangażowania w sprawy narodu, zamknięcie w swojej społeczności

A. Chłopi Reymonta

B. Rozdziobią nas kruki, wrony,... Żeromskiego

C. Ludzie bezdomni Żeromskiego

D. Przedwiośnie Żeromskiego

5. Chęć współpracy chłopów z inteligencją i szlachtą

A. Nad Niemnem Orzeszkowej

B. Wesele Wyspiańskiego

---