1. Sposoby definiowania administracji; sfery ingerencji administracji

1)Pojęcie najpotoczniejsze:

1. administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych

2. admin. oznacza określoną i o specjalnych celach działalność podejmowaną w ramach w ramach realizacji celów o charakterze publicznym

3. admin. oznacza ludzi zatrudnionych (powołanych, nominowanych, wybieranych, przyjętych do pracy w oparciu o umowę cywilną) w stosunkach wyodrębnionych w pierwszym znaczeniu

2. najczęściej spotykane modele określenia admin. (w znaczeniu działalności):

1. def. negatywno-przedmiotowa - admin. jest to podejmowana w publicznym celu działalność państwa (i związków publicznoprawnych) poza ustawodawstwem i sądownictwem

2. def. negatywno-podminotowa - admin. to działalność tych organów publicznych (państwowych), które nie są organami ustawowymi i sądowymi

3. z obszaru def. przedmiotowych pozytywnych:

admin. to działalność (celowa/ praktyczna/ rzeczywista/ konkretna/planowana/bezpośrednia/władcza/ ciągła/ regulująca/ twórcza/ kontrolowana/oparta na prawie/ trwała/ organizatorska/ kierownicza/ swoista), mająca na celu realizację (potrzeb) zadań publicznych/państwa/ społecznych podmiotów samorządowych/ podmiotów publicznych/ wymagających ochrony/ konkretnych/ z zakresu ochrony interesów publicznych/ określonych ustawami

d. z obszaru def. pozytywnych podmiotowych- admin. jest to działalność organów administracyjnych.

e. z obszaru def. opartych na kryterium szczególnym

- admin. jest to część działalności państwa, w wyniku której powstaje stosunek administracyjnoprawny.

- admin. jest to taka bezpośrednia i konkretna działalność, którą przez czynności

rzeczywiste realizuje się w celu bezpieczeństwa, postępu i dobrobytu zbiorowości.

Sfery ingerencji administracji

1. Policja administracyjna.

Działania polegające na ochronie bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, a w szczególności życia , zdrowia i mienia. Sam przedmiot ochrony jakby dwoisty chroni się pewne dobra i pewne stany. Ograniczenia formułowane w interesie publicznym i katalog form władczych są takie same jak w reglamentacji. Przedmiot i cele są różne.

Policja ma zagwarantować nienaruszalność dotychczasowego stanu porządku, mienia i niektórych poddanych ochronie administaracyjnoprawnej, dóbr osobistych człowieka.

Formy prawne działania, kształt konstrukcji normy uznaniowej- interpretacja prawnego warunku rozstrzygnięcia np. pojęcie porządku publicznego.

II. Reglamentacja.
To różnorodna forma działania administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystywania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarczych w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego.
Kształtowanie działalności podmiotów uspołecznionych poprzez wykorzystanie składników procesu wytwarzania, świadczenia usług, obrotu towarowego oraz ograniczenia na płaszczyźnie przedmiotowej ustanowione wobec sytuacji regulowanych prawem rzeczowym, w szczególności prawem własności (np. wywłaszczenie).

Należy ja odróżnić od kontroli i nadzoru. Narzucenie woli państwa w ramach reglamentacji odbywa się zawsze na podstawie szczególnych podstaw prawnych, ma znaczenie konkretne i nie jest związane z jednym tylko sposobem powstawania sytuacji prawnych.

III. Świadczenia materialne.
Działania polegające na zapewnieniu materialnych warunków życia w społeczeństwie. Ingerencja administracji w dziedzinach które zazwyczaj pozostawione są indywidualnej inicjatywie jednostek (np. zapewnienie mieszkania), jak i w dziedzinach, które pozostawione są zorganizowaniu przez administrację publiczna (ubezpieczenia społeczne).

IV. Świadczenia niematerialne.

Regulacja niematerialnych warunków życia w społeczeństwie (poddanych prawu administracyjnemu). Realizacja tego odbywa się głównie przez wydawanie decyzji administracyjnych (przyjęcie chorego do kliniki), ale może też wynikać wprost z prawa (realizacja obowiązku szkolnego).

Tam gdzie wprost jest regulowana prawem, administracja jest zmuszona do zapewnienia realizacji tego prawa. Tam gdzie wynika z decyzji administracyjnej: 1)administracja musi wydać decyzję pozytywna w razie zaistnienia przewidzianych prawem okoliczności (zarejestrować urodzenie dziecka), 2) w których administracja może wydać tylko decyzję pozytywną (umieszczenie w domu opieki dla ludzi starszych).

V. Zakaz ingerencji administracji.
Może być osadzona na tych postanowieniach Konstytucji, które nie dopuszczają żadnego wyjątku lub dopuszczony wyjątek określają dokładnie.

2. Administracja publiczna, administracja państwowa, administracja prywatna, administracja rządowa, administracja samorządowa.

Administracja publiczna, czyli taka która jest sprawowana przez państwo w szerokim tego słowa znaczeniu, czyli przez organy państwowe, samorządowe i inne. Pojęcie to odrodziło się w PL po odrodzeniu instytucji samorządu terytorialnego.

Administracja państwowa- posługiwano się w PL tym pojęciem do roku 1950; jest to system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizacyjnej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku wewnętrznym oraz zewnętrznym, przy czym przebieg jak i skutki działalności zewnętrznej przypisywane są zawsze państwu jako takiemu. Działalność prowadzona rzez państwo jako organizację.

Administracja prywatna- działalność instytucji niepublicznych, które nie realizują zadań publicznych wynikających z ustaw.

Administracja rządowa - przedstawiciele administracji rządowej występują na szczeblu ogólnokrajowym (prezydent, rada ministrów z prezesem, ministrowie, urzędy centralne) oraz wojewódzkim (wojewoda).

Tworzą centralne i naczelne organy administracji rządowej oraz różne organy administracji w województwie.

 

Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa. Organami naczelnymi są: Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i szefowie komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, obsługiwane prze urzędy zwane ministerstwami.

Organy centralne bezpośrednio podlegają organom naczelnym i są przez te organy nadzorowane. Właściwość organów centralnych obejmuje teren całego państwa. Organy centralne to organy jednoosobowe lub kolegialne noszące najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor, np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Prezes Agencji Rynku Rolnego, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki.

Administracja rządowa w terenie dzieli się na zespoloną (np. Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej), pozostającą pod zwierzchnictwem wojewody i składającą się ze służb, inspekcji i straży oraz niezespoloną (np. Dyrektorzy okręgowych izb skarbowych), podlegającą bezpośredniemu zwierzchnictwu ministrów lub centralnych organów administracji rządowej.

 Wojewoda będąc przedstawicielem rządu w województwie, jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów.

Administracja samorządowa 

występuje na szczeblu województwa (marszałek, sejmik, zarząd), powiatu (starosta, rada powiatu) oraz gminy (prezydent, burmistrz lub wójt, rada gminy). Szczególnym przypadkiem są miasta na prawach powiatu, gdzie znajduje się urząd miasta (prezydent i rada miasta). Należy zauważyć swoistą dwuwładzę na poziomie województwa, gdzie dwa urzędy mają ten sam zakres terytorialny i, jak pokazuje praktyka, nie do końca rozdzielne zadania.

3. Administracja i prawo regulujące jej działalność w państwie policyjnym i prawnym

Państwo policyjne: Funkcja zarządu wewn. państwa oraz sprawowania i umacniania władzy polit. Panujący decyduje o sposobach zarządzania. Zarządzanie wewn. jest w luźnym związku z prawem. Prawo -wyrazem woli panującego. ma on prawo wkraczać we wszystkie dziedziny życia poddanych. Wszelkie akty stanowione przez władzę nie podlegają sądowej kontroli. Panujący skupia władzę ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą. Struktury scentralizowane.

Państwo prawa -demokratyczne. Związane powszechnie obowiązującym pr. Działalność ma charakter wykonawczy -poddana kontroli sądowej. Podmioty sprawujące władze za podejmowane działania ponoszą odpowiedzialność prawną. Admin. publiczna jest ustrojową strukturą pełniącą funkcje państwa i samorządu teryt.. Występuje związanie pr. Admin. publ. ma obowiązki, nie uprawnienia(nie mogą się powstrzymywać). Obow. Zas. - dobro wspólne, sprawiedliwość społ., zakaz dyskryminacji. Jawność działań.

4. Sposoby definiowania prawa administracyjnego; pogranicza prawa administracyjnego.

1. Główny obserwowany w literaturze sposób budowania pojęcia prawa administracyjnego obraca się wokół modelu wg którego:

+ Prawo administracyjne jest to zespół norm regulujących działalność administracyjną (administracyjną w sensie przedmiotowym)

+ Pr. administracyjne jest to prawo, które normuje administrację publiczną.

Nie jest to sposób efektywny i pojęciowo zadawalający, gdyż nie zawiera w sobie jakichkolwiek cech wskazujących na to, że administracja jest w jakikolwiek sposób normowana prawem.

2. Sposób definiowania opierający się na uwzględnieniu szczególnej cechy tego prawa - cechy władztwa, obrazującej możliwość jednostronnego rozstrzygania sytuacji indywidualnych, rozstrzygania trwałego i obowiązującego wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczonego przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku

+ Pr. admin. jest to prawo, które zawiera element władztwa

3. Sposób (wbrew pozorą znany od dawna) oparty na ekspozycji prawnych specjalnych cech tego prawa traktowanych łącznie jako swoisty (nieznany gdzie indziej) jego rys dający możliwość uznania go za kryterium wyodrębnienia

+ Pr. admin. dotyczy admin. publicznej (pojętej jako pewna dziedzina kultury społecznej) i jest dla nie swoiste, tj. obejmuje to, co jest wytworzone właśnie dla organizacji i działania admin. publ., a nie zarazem dla innych dziedzin kultury społecznej.

Żadna z tych definicji nie jest błędna w jakimś bezwzględnym sensie, bo każdej z nich można użyć dla odpowiedniego zakresu zjawisk i w odpowiednim celu. Każda z nich może stać się bezużyteczna, gdy się jej zechce używać w sposób absolutny i wyłączny.

Żaden ustawodawca nie dał do dzisiaj ani def. pr. admin. ani nawet nie ustalił normatywnych kryteriów jego wyróżnienia.

Trudności w rozgraniczeniu pojawiają się wówczas, gdy istnieją bliższe związki między prawem administracyjnym a inna gałęzią prawa. Dotyczy to przede wszystkim prawa konstytucyjnego należącego do dziedzin prawa publicznego, która dotyczy ustroju i działań organów państwa podejmowanych w interesie publicznym. Można stwierdzić, że normy prawa konstytucyjnego stanowią punkt wyjścia dla norm prawa administracyjnego; dotyczy to zwłaszcza regulacji prawnej dotyczącej ustroju administracji, np. pr. konstytucyjne zajmuje się Rada Ministrów z punktu widzenia jej pozycji w systemie organów państwa, natomiast pr. admin. - pozycją tego organu w systemie organów administracji i jego rolą w procesie administrowania. Przeważającą większość norm pr. admin., zwłaszcza prawa materialnego i procesowego nie wykazuje tak ścisłych związków z pr. konstytucyjnym i dlatego do tej grupy norm nie należy odnosić sformułowania, iż stanowi ona skonkretyzowane pr. konstytucyjne.

Najtrudniej jest odgraniczyć pr. admin. do prawa cywilnego. Problem ten w doktrynie niemieckiej jest ujmowany jako rozgraniczenie pr. publicznego od pr. prywatnego. W doktrynie niemieckiej podkreśla się, że ani nauka ani praktyka nie wyjaśniły różnicy między pr. publicznym a pr. prywatnym w sposób wystarczający. Wg Łętkowskiego „ nie istnieje żadna materialna nieprzekraczająca granic między pr. cywilnym a administracyjnym, a o każdorazowej kwalifikacji każdego stosunku prawnego powinna decydować analiza jego treści i przyjętej przez ustawodawcę metody rozwiązywania powstałych na jego tle konfliktów. Trzeba odrzucić przekonanie, że stosunek prawny zawsze musi być albo prywatno- albo publicznoprawny, nie może być natomiast nigdy publiczno- i prywatnoprawny łącznie.”

5. Sposoby klasyfikowania norm prawa administracyjnego.

Prawo administracyjne daje się uporządkować koncepcyjnie w zakresie jego wewnętrznej konstrukcji opartej na wyróżnieniu norm rodzajowo podobnych. Wyróżnienie najbardziej powszechne opiera się prawdopodobnie na odpowiedzi na 3 podstawowe pytania: kto robi, co robi, jak robi. Wyróżniamy:

a) Normy prawa ustrojowego regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji. Dotyczą wiec tworzenia i obsadzania organów administracyjnych i ich urzędów, budowy wewnętrznej oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji. Określone nieprawidłowości w toku stosowania tych norm mają bezpośrednie i podstawowe znaczenia dla poprawności realizacji norm Pr. materialnego. Jeżeli decyzje administracyjną wydał „organ” zniesiony albo niekompetentny, to decyzja taka albo jest nieważna, albo w ogóle nie jest aktem lub w ogóle nie istnieje.

1. Normy prawa materialnego określają:

1. gdy realizacja prawa następuje przez wydanie decyzji- organy właściwe do jej wydania , a także określoną treść decyzji co do prawa i obowiązków przydawanych lub nakładanych

2. gdy stosunki prawne (prawa, obowiązki) powstają z mocy samego prawa- ustają stosunki nieprzestrzegania norm tego prawa

1. Normy prawa procesowego regulują tok czynności podejmowanych

1. przez organy określone prawem ustrojowym w celu

2- realizacji norm prawa materialnego, zarówno wtedy, gdy regulują wykonanie i kontrolowanie decyzji administracyjnych, jak i wtedy, gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.

6. Wewnętrzne prawo administracyjne.

Terminem tym określa się liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy powinnego zachowania się (nakazy, zakazy, przyzwolenia) tworzone i realizowane w organizacyjnych układach kierownictwa w administracji państwowej.

Układ kierownictwa można określić jako hierarchiczne powiązanie organów administracyjnych: kierowniczego (nadrzędnego) i podporządkowanego;

oraz powiązanie służbowe przełożonego i podwładnego w strukturze organu. Powiązanie to ma charakter ustrojowy, a więc trwały, polega na prawnie określonej możliwości bądź obowiązku ingerowania w działalność podległego organu przez stosowanie środków prawnie wskazanych lub przez prawo dopuszczonych. Układy organizacyjne kierownictwa mogą być różnie budowane. Zróżnicowanie kompetencji hierarchicznych jest uzasadnione odmiennością dziedzin działania administracji, rodzajem i stopniem specjalizacji poszczególnych ogniw w danym układzie. Odpowiednio zatem powinny być zróżnicowane w każdym z tych układów prawne dyrektywy kierownicze. Podstawowe znaczenie dla identyfikacji układów organizacyjnych mają przepisy prawne określające ich strukturę, rodzaj działań kierowniczych, oraz treść zadań przypisanych dla danego układu lub jego części.

Ogólną cecha dyrektyw wewnętrznego pr. admin. jest ich ograniczony zasięg obowiązywania (w ramach organizacyjnego układu kierownictwa). Wydawane są na podstawie ogólnego upoważnienia do kierowania podporządkowanymi organami (na podstawie nie poddanej rygorom formalnego i merytorycznego powiązania aktu wykonawczego z ustawa).

Ponadto cechuje je:

+ znaczne zróżnicowanie postaci

+ zmienność i dowolność nazw pod jakimi występują w praktyce

+ brak generalnego obowiązku publikowania aktów

Cechy te odróżniają wewnętrzne prawo admin. od powszechnie obowiązującego (zewnętrznego), a zarazem utrudniają określenie charakteru prawnego i klasyfikacje aktów wewnętrznych.

Systematyka aktów wewnętrznych

Obok często wymienianych i mocno osadzonych w praktyce akrów typu:

zarządzenia, instrukcje, wytyczne, polecenia służbowe, statuty, regulaminy

pojawiają się działania nieporównywalnie trudniejsze do identyfikacji:

telegramy, zawiadomienia, karty dokumentacyjne, arkusze kontroli, mikrofilmy, zapisy dźwięku, dyskietki, plany, schematy, diagramy, komunikaty, repetytoria, poradniki, konspekty i raporty.

Wszystkie mogą zawierać dyrektywy działania których znaczenie wiążące ujawni się dopiero w konkretnej sytuacji. Są to instrumenty którymi administracja jest zdolna modyfikować nagle i tajemniczo istniejący stan prawny. Trudności charakterystyki formalnej i merytorycznej widoczne są w próbach ukazania różnic miedzy instrukcją, okólnikiem, wytycznymi. „Instrukcja” oznacza zarazem formę aktu oraz charakteryzuje jego treść, podobnie termin „wytyczne”; tylko „okólnik” jest określeniem formy aktu, ale znów może on zawierać tak instrukcje, jak i wytyczne (w sensie rodzaju dyspozycji).

Podsumowując akty pr. wewnętrznego maja złożoną naturę z punktu widzenia ich treści. Mogą być: ogólne i indywidualne, abstrakcyjne i konkretne, dyrektywne i indykatywne.

Obowiązują na podstawie kompetencji kierowniczej, w przypadku indywidualnych są przestrzegane, bo zawierają wyjaśnienia, porady i zalecenia pochodzące od organu nadrzędnego i niosącego ryzyko odpowiedzialności za skutki działań niezgodnych z udzielonymi wskazaniami.

System aktów wewnętrznych jest otwarty (93 art. Konst.), mogą one obowiązywać tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akt, ich podstawą prawną mogą być tylko ustawy, podlegają one kontroli co do zgodności z pr. powszechnie obowiązującym . Nie mogą być podstawa decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

7. Piramidalny a sieciowy system prawa administracyjnego

Od początku swego istnienia prawo administracyjne, a także sama administracja kształtowały się w ramach systemu piramidalnego. Opierał się on na założeniu hierarchii, która jest wszechobecna, przez co kształtuje układ wzajemnych zależności. W prawie administracyjnym u szczytu owej piramidy można szablonowo usytuować Konstytucję, z której wynikają najważniejsze a zarazem najogólniejsze normy. Jest rdzeniem całego systemu. Wszelkie akty prawne niższej rangi sytuowane są na niższych poziomach, nie tylko ze względu na pierwszeństwo stosowania, ale i z uwagi na rozbudowywanie i stopniową konkretyzację norm. Z uwagi na zmieniającą się rzeczywistość, można zaobserwować stopniowe odchodzenie od systemu piramidalnego na rzecz systemu sieciowego. System sieciowy nie jest już wypracowanym i stabilnym układem, w którym funkcjonują ściśle zhierarchizowane założenia, co do norm prawnych, ale także, co do ustroju i organizacji administracji. Istotą systemu sieciowego jest wzajemna wymiana, uzupełnienie i nachodzenie na siebie poszczególnych norm, które poprzez dynamiczny rozwój rozbudowują sieć powiązań normatywnych. Sieciowy system prawa administracyjnego nie jest elementem oderwanym od rzeczywistości rozwijającej się statycznie. Jest jednym z wielu systemów połączonych mostami instytucjonalnymi, które razem współtworzą ogólną sieć prawa. Konstytucja w takim systemie przestała być rdzeniem, stała się swoistą manierą(?), z której wynikają poszczególne nitki normatywne, wzajemnie się przeplatające, idące w różnych kierunkach a także podlegające nierównomiernej modyfikacji na poszczególnych poziomach. Razem tworzą one sieć, a więc system sieciowy.

8. Zasady ogólne prawa administracyjnego.

Pojęcie zasad prawa administracyjnego nie odbiega pojęcia zasad prawa. Są to normy prawne, czyli powszechnie obowiązujące zasady ogólne.

Zasada prawa:

a. Wzorzec ukształtowania instytucji prawnej w szczególnie doniosłych dla niej aspektach (znaczenie opisowe).

b. Wiążące prawnie normy należące do danego systemu prawa, nadrzędne w stosunku do danego systemu i takie, którym wyznacza się w tym systemie rolę szczególną, odmienną od pozostałych norm tego systemu (znaczenie dyrektywne)

c. Określają powinność (respektowania poszczególnych wartości)

d. Ukierunkowują procedury prawotwórcze

e. -II- procesy wykładni i interpretacji

f. -II- procesy korzystania z prawa

Katalog tych zasad nie jest bezsporny (istnieją specyficzne zasady prawa ustrojowego). Zasady pr. admin. dzielimy na regulujące prawo ustrojowe, materialne i procesowe.

9. Europeizacja prawa administracyjnego;

Istnienie międzynarodowego prawa administracyjnego jest faktem realnym. Konstytutywnym elementem funkcjonowania jest respektowanie przez wszystkich członków organizacji międzypaństwowej tych samych norm pr.admin., które właśnie z powodu przyjęcia ich i wykonywania przez różne dotąd państwa można nazwać międzynarodowym prawem administracyjnym. Ponadto chodzi o sytuacje opisaną w ar. 90 Konst., wg którego RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Idzie wreszcie o takie umowne ustalenia, których treść stanowi jednocześnie część krajowego porządku prawnego, czyli poszerza regulacje prawa wewnętrznego. W sposób bezpośredni lub zastępuje pr. wewnętrzne w razie ewentualnej sprzeczności umowy z prawem wewnętrznym (art. 91 ust. 2 Konst.). Może się zdarzyć, że w razie jednakowej, już istniejącej regulacji w państwach objętych umowa dwustronną lub wielostronną (traktatem) albo w państwach funkcjonujących w ramach lub wchodzących w ramy organizacji narzucającej swoim członką własne prawo, że właśnie to, istniejące już w tym państwie prawo, zostanie uznane za wspólne normy o charakterze norm pr. admin.

Uwzględniając więc elementy konstytutywne leżące u podstaw możliwości wyodrębnienia międzynarodowego pr. admin., można uznać, iż:

Międzynarodowym pr. admin. jest taki fragment porządku prawnego, o tym samym przedmiocie regulacji z zakresu pr. admin., który obowiązuje jednocześnie wszystkie właściwe podmioty w co najmniej dwóch krajach w sposób bezpośredni i trwały, i który na tych samych zasadach w obrębie jego zakresu zastosowania wywołuje odpowiedzialność i egzekucje realizowaną tak samo przez organy osobne lub wspólne.

W warunkach UE polska administracja publiczna podobnie jak przed akcesją działa zgodnie z założeniami ustawodawcy na podstawie i w granicach praw (art. 7 Konst.). Zasadniczą zmianę stanowi okoliczność, iż prawo powszechnie obowiązujące nie stanowi już kategorii jednolitej. Pr. admin. od 1.05.2004 stanowi połączenie systemu UE (pr. wspólnotowego) i podsystemu pr. polskiego. Pr. wspólnotowe ma przewagę nad pr. krajowym. Jej źródłem jest m.in. zasada solidarności (lojalnej współpracy- art. 10 Traktatu ustanawiającego UE). Wyrazem tej przewagi są wykreowane przez ETS zasady:

1)bezpośredniości skutku prawa wspólnotowego - polega na tym, że prawo UE przyznaje zwłaszcza podmiotom prawnym, w tym samym osobom fizycznym, określone prawa (uprawnienia) podmiotowe w różnych dziedzinach życia, które winnym być chronione przez sądy państw członkowskich, zwłaszcza jeśli jednostka powołuje się na normy wspólnotowe kreujące takie prawa.

2)pierwszeństwa (prymatu, supremacji, nadrzędności) pr. wspólnotowego - wyraża się w tym, że krajowa norma prawna- niezgodna z bezpośrednio obowiązującą normą pr. wspólnotowego- winna bezwarunkowo ustąpić miejsca w toku wykonywania pr. normie wspólnotowej.

3)efektywności pr. Wspólnotowego - zmierza do tego, aby pr. krajowe (zwłaszcza proceduralne) „nadmiernie nie utraciło” lub „praktycznie nie uniemożliwiło” pełnej i skutecznej realizacji treści wypływających z pr. wspólnotowego.

Oddziaływanie pr. wspólnotowego i dorobku pr. UE na polskie pr. admin. zachodzi na wielu płaszczyznach. Nie narzuca państwą członkowskim modelu władzy wykonawczej, lecz w określonych dziedzinach stawia pewne wymaga:

+zadania (kompetencje) administracyjne musza być realizowane przez krajowe organy administracji publicznej o określonej pozycji prawnej

+zobowiązuje państwa do ustanowienia krajowych norm materialnego pr. admin. o określonej treści (harmonizacja) w licznych dziedzinach życia społecznego, np. ochrona środowiska Pr. wspólnotowe przybierając postać zwłaszcza rozporządzeń wspólnotowych może stanowić także bezpośrednią podstawę (norma materialna) dla zachowań (władczych i niewładczych) admin. publ. np. w obszarze rolnictwa.

Normy państw członkowskich określają poszczególne procedury stosowane przed organami publicznymi, są jednak pewne dziedziny w obrębie których krajowa administracja publ. współdziałać zwłaszcza z Komisja Europejską czy organami admin. innych państw członkowskich np. w dziedzinach zaliczanych do sektorów regulowanych: energetyka, kolej, poczta, telekomunikacja. Podstawowym sposobem znoszenia sytuacji konfliktowych między pr. wspólnotowym a krajowym jest stosowana przez krajowe organy admin. publ. wspólnotowa (proeuropejska) wykładnia pr. krajowego. Jej celem jest zagwarantowanie zgodności tegoż pr. z pr. wspólnotowym i ostateczne zapewnienie skuteczności prawu UE. Jeżeli za pomocą tej wykładni nie można usunąć niezgodności organ admin. publ. winien odmówić wykonania pr. krajowego i zastosować jako podstawowe rozstrzygnięcie (normę materialną) prawa wspólnotowego. Nie istnieje jednak generalny obowiązek prowspólnotowej wykładni, dotyczy on tylko dziedzin objętych regulacją pr. wspólnotowego. Wzorem przyjaznej wykładni jest pr. wspólnotowe powszechnie obowiązujące oraz jak wskazuje niekiedy orzecznictwo ETS, także to nie mające waloru powszechnego obowiązywania.

10.  Publiczne prawa podmiotowe, władztwo administracyjne, szkoda legalna.

Publiczne prawo podmiotowe- sytuację obywatela, ukształtowaną przez normę prawa administracyjnego, w której obywatel ten może skutecznie domagać się czegoś od państwa lub może w sposób niekwestionowany przez państwo coś uczynić, realizując swój indywidualny interes.

Władztwo administracyjne - zdolność organu administracji publicznej do jednostronnego kształtowania praw i obowiązków podmiotu administrowanego. Konstrukcja tego władztwa opiera się na nierównorzędności podmiotów, wyrażającej się w możliwości kształtowania przez organ administracji publicznej sytuacji drugiego podmiotu, niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem przedmiotowym. (Jan Boć)

Szkołą legalna - dla dobra ogólnego poświęca się dobro jednostki

11.  Pojęcie i rodzaje źródeł prawa administracyjnego; cechy źródeł prawa administracyjnego.

Źródła prawa- dawniej oznaczenie głównie dokumentów, przekazów, w których spisywano dane prawne. Obecnie oznacza sposoby, w jakich tworzy się, utrzymuje i zmienia prawo

Źródłami pr. administracyjnego są:

+ konstytucje

+ ratyfikowane umowy międzynarodowe

+ liczne ustawy

+ rozporządzenia z mocą ustawy (od 1997 w bardzo ograniczonym zakresie)

+ liczne rozporządzenia

+ bardzo liczne miejscowe przepisy prawne

+ uchwały

+ zarządzenia akty prawa wewnętrznego

+ statuty

+ regulaminy

Cechami charakterystycznymi, nierzadko swoistymi źródeł prawa administracyjnego są:

1) ich wielkość i różnorodność w sensie składników gatunkowych, odróżnia je zasadniczo od źródeł innych działów prawa: najliczniej reprezentowane są rozporządzenia

2) ewentualna kodyfikacja natrafia na najróżniejsze przeszkody, a na dobrą sporawe w ogóle nie jest podejmowana, oczywiście poza procedurą. Ewentualne zamiary dotyczą co najwyżej zasad ogólnych pr. admin., czyli regulacji podobnej do tej, która istnieje np. w pr cywilnym;

3) większość źródeł pochodzi od samej administracji. Organy administracji państwowej, głównie organy nazywane dotąd naczelnymi, a także organy centralne w obrębie prawa wewnętrznego, wydają wielka ilość różnorakich aktów paranych, albo w oparciu o szczególno podstawę prawną albo tylko na podstawie normy kompetencyjnej; te ostatnie były do niedawna nierzadko nazywane aktami samoistnymi, ale tylko gdy wywodzone z nich prawa i obowiązki podmiotów zewnętrznych wobec administracji.

4) prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżniania go jako działu (gałęzi). W nim samym skutkiem wyróżniania i regulowania pewnych przedmiotów szczególnych , dochodzi jak gdyby do dalszego podziału na niższym stopniu i wyodrębnieniu tzw. Działów kompleksowych, które charakteryzują się jednoczesnym udziałem także norm z innych działów prawa np. pr. ochrony środowiska

5) w pr. admin. znane jest (i stanowi jego część) pr. miejscowe, ustanowione (w granicach ustaw) z powodu ewenementu lokalnego, tj. potrzeby takiej regulacji, która nie występuje jednocześnie na obszarze całego kraju.

12. Źródła prawa administracyjnego w świetle Konstytucji

Polska Konstytucja z 1997 dzieli źródła prawa administracyjnego na:

1) źródła powszechnie obowiązujące

2) źródla prawa o charakterze wewnętrznym

Adresaci:

Ad.1. obywatele i inne podmioty, takie jak: osoby prawne, instytucje, organizacje, stowarzyszenia, partie polityczne.

Ad.2. wyłącznie jednostki organizacyjne podległe jednostce stanowiącej prawo

Źródła pr. powszechnie obowiązującego wymienione zostały wyczerpująco (system zamknięty pod względem podmiotowym i przedmiotowym) w art. 87 Konst :

1. Konstytucje

2. Ustawy

3. ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. rozporządzenia

Natomiast na obszarze działania organów które je ustanowiły (e) akty prawa miejscowego.

Powyższy katalog należy uzupełnić o:

• rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta RP w okresie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie (art.234 Kost.),

• układy zbiorowe pracy (art.59 ust. 2 Konst.),

• zasady prawa międzynarodowego, nieratyfikowane umowy międzynarodowe i prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych, bo zgodnie z art. 9 Konst. Polska przestrzega wilżącego ją prawa międzynarodowego

Podmiotowe zamknięcie źródeł pr. powszechnie obowiązującego w Konst. polega na wyszczególnieniu organów władzy publicznej i społecznych podmiotów władzy, któż przysługują kompetencje prawotwórcze.

Źródła o charakterze wewnętrznym, czyli uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa RM oraz ministrów i inne. Konst. w art. 93 wskazuje na ich podstawowe cechy. Szczególną pozycję zajmują regulaminy Sejmu i Senatu, są poza generalną hierarchia norm: poniżej Konstytucji; musza być z nią zgodne.

Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego zostały wymienione przykładowo.

Na straży hierarchii aktów normatywnych stoi Trybunał Konstytucyjny.

14. Skuteczność norm prawa międzynarodowego w prawie wewnętrznym w świetle Konstytucji

1.Stosunek prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego.

Rozważając relację prawa międzynarodowego do wewnętrznego sformułowano dwie teorie: monistyczną i dualistyczną

Teoria monistyczną stwierdza, iż prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny, którego normy pozostają względem siebie w porządku hierarchicznym. Wyróżniamy monizm z prymatem prawa wewnętrznego i monizm z prymatem prawa międzynarodowego.

• Monizm z prymatem prawa wewnętrznego wykształcił się w nauce prawa niemieckiego pod wpływem G.W F.Hegla ( zwolennicy A.Lasson, K Schmitt). Prawo międzynarodowe jest zewnętrznym prawem państwowym, podporządkowanym państwu, nie może zatem krępować jego działań.

• Monizm z prymatem prawa międzynarodowego (szkoła wiedeńska, H. Kelsen), wszystkie istniejące normy prawne stanowią jedność, a prawo międzynarodowe jest wyższym porządkiem prawnym w stosunku do każdego porządku krajowego i dlatego też ogranicza swobodę działania państwa.

Teoria dualistyczna stwierdza wg. H.Triepla, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne stanowią dwa odrębne systemy, różniące się zarówno przedmiotem regulacji jak i źródłami. Inny zwolennik tej teorii D. Anziiotti podkreślał, że normy prawa wewnętrznego nie mogą być wyprowadzane z prawa międzynarodowego i odwrotnie. Według niego nie jest możliwa kolizja miedzy tymi normami.

Jednakże zgodnie z poglądami dualistów, normy prawa międzynarodowego mogą uzyskać moc obowiązującą w porządku wewnętrznym w drodze transformacji.

• Transformacja zwykła - każda ratyfikowana umowa międzynarodowa ogłaszana jest w odpowiednim dzienniku urzędowym.

» Transformacja generalna - na podstawie konstytucji wszystkie normy wiążące państwo włączone są do prawa wewnętrznego.

Brak normy prawa międzynarodowego regulującej wzajemny stosunek prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego spowodował, iż państwa same porządkują tę kwestię, zamieszczając odpowiednią klauzulę w konstytucji. Analiza praktyki międzynarodowej pozwala stwierdzić wyraźną tendencję co do wyższości prawa międzynarodowego nad prawem wewnętrznym. Każde państwo ma swobodę określania relacji prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego, nie może jednak uznać wyższości prawa wewnętrznego.

2. Stosowanie umów międzynarodowych w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozwój demokracji sprawił, iż została w polskiej konstytucji uznana wyższość wiążących norm międzynarodowych nad normami wewnętrznymi.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietna 1997 roku stwierdza wart. 89 ust. 1: „Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1. pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych

2. wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

3. członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej

4. znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym

5. spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy"

Relacje między prawem wewnętrznym, a międzynarodowym określa art. 91 Konstytucji RP: ,,(...)ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana". Ustęp 2 tegoż art. Stanowi: „Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą,, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową".

Art. 9 stwierdza, że: „Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego". Konstytucja uznaje jedynie wyższość umów międzynarodowych ratyfikowanych nad prawem wewnętrznym. Normy zwyczajowe nie mają pierwszeństwa przed ustawami polskimi, pierwszeństwa tego nie mają również umowy międzynarodowe niepodlegające ratyfikacji.

15. Proces boloński

W dniu 19 czerwca 1999r. ministrowie edukacji 29 krajów podpisali Deklarację Bolońską. Jest to dokument zawierający zadania prowadzące do zbliżenia systemów szkolnictwa wyższego krajów europejskich. Głównym celem Deklaracji Bolońskiej jest stworzenie do 2010 roku Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego.

Cele(określone w deklaracji bolońskiej):

• wprowadzanie przejrzystych i porównywalnych systemów stopni oraz wdrożenie Suplementu do Dyplomu,

• przyjęcie systemu kształcenia opartego na dwóch/trzech poziomach kształcenia;

• powszechne stosowanie systemu punktów kredytowych (tj. ECTS- European Credit Transfer System);

• promocja mobilności studentów, nauczycieli akademickich, naukowców oraz personelu administracyjnego;

• promocja współpracy europejskiej w zakresie zwiększenia poziomu jakości szkolnictwa wyższego;

• promocja europejskiego wymiaru szkolnictwa wyższego, szczególnie w zakresie rozwoju zawodowego, mobilności oraz zintegrowanych programów nauczania, szkolenia i badań.

Stan realizacji zaleceń Deklaracji Bolońskiej omawiany jest na konferencjach ministrów ds. szkolnictwa wyższego. Odbywają się one co dwa lata i kończą komunikatem podsumowującym dotychczasowe osiągnięcia oraz wyznaczającym dalsze działania.

Pierwsza Konferencja Ministrów Edukacji krajów sygnatariuszy Deklaracji Bolońskiej, odbyła się w Pradze w dniach 18-19 maja 2001r. Podtrzymała ona ogólne kierunki działań związane z utworzeniem Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego dołączając nowe elementy w postaci:

• promocji kształcenia przez całe życie;

• podkreślenia znaczenia współpracy z instytucjami szkolnictwa wyższego oraz studentami;

• potrzeby promocji atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego w świecie.

Podczas kolejnej konferencji Ministrów, (Berlin 18-19 września 2003r.) wskazano na potrzebę wzmocnienia współpracy w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Podkreślono również konieczność włączenia w proces boloński tematyki dotyczącej studiów doktoranckich.

W dniach 19- 20 maja 2005r. odbyła się w Bergen kolejna Konferencja Ministrów Edukacji krajów uczestniczących w Procesie Bolońskim. Wzięły w niej udział delegacje wszystkich 45 krajów uczestniczących w Procesie.
Przyjęty i podpisany przez przewodniczących delegacji tekst Komunikatu konferencji w Bergen zawiera ogólne informacje dotyczące stanu realizacji Procesu Bolońskiego oraz wskazuje jego dalsze kierunki rozwoju. Od czasu ostatniej konferencji ministrów w Berlinie w większości krajów na powszechna skalę został wprowadzony dwustopniowy system kształcenia oraz stworzony krajowy system oceny jakości. Realizując działania zmierzające do uznawalności dyplomów i okresów studiów 36 krajów (spośród 45) ratyfikowało Konwencje Lizbońską.

W Bergen ministrowie przyjęli dwa dokumenty stanowiące podstawę do kształtowania krajowych systemów szkolnictwa wyższego tj.:

1. Standardy i wskazówki dot. zapewnienia jakości kształcenia (Standards and quidlines for Quality Assurance)- dokument opracowany przez ENQA;
2. Ramowa struktura kwalifikacji i umiejętności absolwentów w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (Qualification Framework for EHEA) - dokument przygotowany przez specjalną grupę roboczą.

W komunikacie wskazano również priorytety rozwoju procesu na kolejne lata tj.:

• rozwój studiów doktoranckich oraz powiązanie szkolnictwa wyższego ze sferą badań;

• wymiar społeczny Procesu Bolońskiego tj. zapewnienie dostępności do studiów szczególnie studentom z grup o niższym statusie społecznym;

• usuwanie barier w mobilności studentów oraz pracowników uczelni.

Polska włączyła się w proces realizacji Procesu Bolońskiego m.in. podejmując działania zmierzające do powszechnego stosowania Suplementu do Dyplomu, rozwijając trójstopniowy system studiów i system punktów kredytowych ECTS, powołując Państwową Komisję Akredytacyjną, promując mobilność np. w ramach programu Sokrates/Erasmus, Erasmus Mundus lub dwustronnych umów międzynarodowych itp. Nowa Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym w pełni uwzględnia zalecenia Procesu Bolońskiego.

16. Acquis communatiare w sferze szkolnictwa wyższego a polskie prawo o szkolnictwie

Acquis communautaire (fr. "dorobek wspólnotowy", czyt. aki komünoter) - dorobek prawny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, obejmujący wszystkie traktaty założycielskie i akcesyjne oraz umowy międzynarodowe je zmieniające (tzw. prawo pierwotne), przepisy wydawane na ich podstawie przez organy Wspólnot (prawo wtórne), umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty i Unię Europejską, orzecznictwo ETS i Sądu Pierwszej Instancji, a także deklaracje i rezolucje oraz zasady ogólne prawa wspólnotowego. Obowiązkiem każdego państwa wstępującego do Unii Europejskiej jest wprowadzenie acquis communautaire do własnego systemu prawnego. Kwestie dotyczące szkolnictwa wyższego w przypadku krajów-członków Unii Europejskiej niezależnie od postanowień Deklaracji Bolońskiej poddane są jednocześnie acquis communautaire. Choć formalnie są to dwa odrębne obszary regulacji istnieje między nimi ścisła zależność i wzajemne powoływanie się. Warto przypomnieć więc niektóre dokumenty Unii, gdyż pomagają one lepiej zrozumieć zalecenia zawarte w Deklaracji Bolońskiej i późniejszych komunikatach Praskim i Berlińskim.

Traktat z Maastricht, tworzący Unię Europejską, przewidywał w art. 149 i 150 wspieranie przez Unię rozwoju europejskiego wymiaru w edukacji, popieranie wymiany studentów i nauczycieli, m.in. przez zachęcanie do uznawania dyplomów i okresów studiów, promowanie współpracy między instytucjami edukacyjnymi, wreszcie popieranie edukacji na odległość. Działania Unii w tym zakresie miały się jednak odbywać w ramach "uzupełniania" i "wspierania" działalności państw członkowskich, nie przewidziano zatem w tym zakresie harmonizacji przepisów prawnych. Traktat Amsterdamski i Traktat Nicejski podtrzymały ten stan rzeczy. Podobne regulacje znalazły się również w projekcie Traktatu Konstytucyjnego Unii: kompetencje Unii w zakresie szkolnictwa wyższego mają być wspierające, koordynujące i uzupełniające lecz bez zastępowania uprawnień państw w tym zakresie. W zakresie tzw. prawa wtórnego dyrektywy związane z edukacja są nieliczne. Wymienić tu można dyrektywę o uznawaniu kwalifikacji zawodowych i okresów studiów w wybranych zawodach oraz tzw. dyrektywę horyzontalną, która wprowadzała ogólny system uznawania dyplomów szkół wyższych po co najmniej 3-letniej edukacji i szkolenia zawodowego. Obie wymienione dyrektywy dotyczą jednak kwalifikacji zawodowych, co traktowane jest jako odrębne od uznawalności akademickiej. Warto jednak wspomnieć, że w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości definicja szkolenia zawodowego została rozciągnięta także na kształcenie akademickie. Ma to znaczenie z tego względu, że uprawnienia Unii w zakresie kształcenia zawodowego są większe, gdyż łączą się ze swobodą przepływu osób. W praktycznym działaniu organów Unii można odnotować wiele inicjatyw dotyczących edukacji, a w szczególności szkolnictwa wyższego. Pamiętać jednak trzeba, że mają one charakter polityczny, prawnie niewiążący, ale zarazem wyznaczający kierunki reform gospodarczych i społecznych. Szczególnie ważne znaczenie mają tutaj postanowienia konferencji Rady Europejskiej, która odbyła się w Lizbonie w 2000 roku, inicjujące tzw. Strategię Lizbońską. Rada Europejska postawiła jako cel stworzenie w Europie do roku 2010 najbardziej konkurencyjnej gospodarki świata opartej na wiedzy, zrównoważonym wzroście gospodarczym, zwiększaniu miejsc pracy. Z tego celu wynikają określone zadania edukacyjne. Należą do nich m.in. przekształcenie szkół wyższych w nowoczesne lokalne wielofunkcyjne ośrodki kształcenia, wzrost liczby osób z wyższym wykształceniem, inwestowanie w zasoby ludzkie. Generalnie można stwierdzić, że edukacja staje się w tym ujęciu kluczowym elementem trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Warto w tym kontekście przypomnieć także postanowienia Konwencji Lizbońskiej z 1997 r., (której Polska jest tez sygnatariuszem) wprowadzającą system wzajemnego uznawania dyplomów i stopni akademickich. Bardziej szczegółowo kwestią miejsca wyższej edukacji w rozwoju Europy zajęły się wspólnie Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska. W dokumencie z 2002 r. organy te podkreśliły potrzebę wypracowania wspólnej, europejskiej polityki edukacyjnej dla wszystkich poziomów i sektorów kształcenia. Miałoby się to dokonać przez reorganizację programów nauczania, kontrolę jakości nauczania i wprowadzenie środków umożliwiających uznawanie dyplomów i kwalifikacji. Warto zauważyć, że w kwestiach szczegółowych, takich jak harmonizacja systemów kształcenia, stopni i dyplomów akademickich, odwołano się do prac prowadzonych w ramach procesu bolońskiego. Trzeba wreszcie odnotować Komunikat Komisji Europejskiej z 2003 r. (The Role of Universities in the Europe of Knowledge). W dokumencie tym Komisja przyjęła harmonogram działań zakreślony w ramach procesu bolońskiego. Do listy zmian, do których musza się dostosować wyższe uczelnie, zaliczono wzrost liczby studentów, potrzebę kształcenia ustawicznego (uczenie się przez całe życie), umiędzynarodowienie edukacji i badań naukowych przyspieszone przez nowe technologie, reorganizację wiedzy wyrażającą się w dwóch przeciwstawnych trendach, polegających z jednej strony na dążeniu do specjalizacji, a z drugiej na atrakcyjności wiedzy interdyscyplinarnej. Stąd wynika konieczność rozszerzenia dostępu do studiów i zwiększenia różnorodności programowej oferty otwartej na potrzeby studiujących. Komisja uważa, że wyższe uczelnie powinny dążyć do wyeliminowania takich zjawisk, jak wysoki odsetek osób porzucających studia, wysokie bezrobocie wśród absolwentów wynikające z znacznym stopniu z niedopasowania kwalifikacji do potrzeb rynku pracy, brak elastyczności programów i drożności poszczególnych systemów edukacyjnych, niska jakość usług edukacyjnych, wreszcie trudności z uznawaniem okresów studiów i dyplomów. Stanowisko Komisji Europejskiej miało bez wątpienia wpływ na treść komunikatu Konferencji w Berlinie ministrów ds. edukacji i zawarty tam apel o przyspieszenie prac nad wdrażaniem Deklaracji Bolońskiej. Wszystkie wskazane wyżej dokumenty, dotyczące funkcjonowania wyższych uczelni, nie mają charakteru prawnie wiążącego. Decydujące są zatem w tym obszarze działania krajowego legislatora, tzn. parlamentu i ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego. Podpisane przez ministrów deklaracje stanowią jedynie polityczne zobowiązanie rządów krajów-sygnatariuszy Deklaracji Bolońskiej, natomiast nie tworzą stanu prawnego, który mógłby być (lub powinien być) bezpośrednio wdrażany przez szkoły wyższe. Wchodzenie w europejską przestrzeń szkolnictwa wyższego przez polskie uczelnie wymaga więc sprzyjającej oprawy prawnej, której - jak na razie - wyraźnie brakuje. W przyszłości pojawi się być może nowa ustawa o szkolnictwie wyższym (choć nie wszystkie zapisy w jej przygotowanym projekcie zgodne są z "duchem bolońskim"), ale już na gruncie obecnie obowiązującej ustawy (po jej licznych nowelizacjach) można w drodze aktów wykonawczych ułatwić szkołom wyższym wdrażanie postanowień bolońskich. Można tu wymienić ustalenie wzoru suplementu do dyplomu, wprowadzenie punktów zaliczeniowych do wymaganej dokumentacji studiów, określenie nowego modelu standardów nauczania w systemie dwóch cykli studiów, czy zasad finansowania studiów na kierunkach wspieranych przez państwo w ramach polityki edukacyjnej i zatrudnienia.

17.  Rozporządzenia jako źródła prawa administracyjnego.

Rozporządzenia z mocą ustawy

+ od 17.10.1997 mogą być wydawane tylko przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów w zakresie i w granicach stanów nadzwyczajnych (atr.228 ust. 3-5 Konst.)

+ podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

Rozporządzenie (powszechnie obowiązujące)

+ przepisy wykonawcze do ustaw, uzupełniają ustawy

+ może być wydawana w tych samych sprawach co ustawy (wspólna materia społeczna)

+regulacja ustawowa jeśli wymagana uzupełnienia to ustawodawca powinien upoważnić naczelny organ administracji państwowej do szczegółowego unormowania spraw, które ze względu na swój przedmiot należą do dziedziny regulowanej ustawą

+ upoważnienie o charakterze szczegółowym:

- określa właściwy organ do wydania rozporządzenia

- określa zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu

- zawiera wytyczne dotyczące treści aktu rozporządzenia

(bo rozporządzenie wydawane jest w celu wykonania ustawy)

Wytyczne - wyrażenie kierunków unormowań jakie mają nastąpić w drodze rozporządzenia

Rozporządzenia może wydawać:

• Prezydent

• Rada Ministrów

• Prezes Rady Ministrów

• ministrowie kierujący działami administracji rządowej

• przewodniczący określonych w ustawach komitetów

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Rozporządzenia powszechnie obowiązujące wydają także wojewodowie, jednak nie są to rozporz. o których mowa w Konstyt.

+organy nie mogą delegować swojej kompetencji do wydawania rozporządzeń innemu organowi

+ rozporządzenia - ogłaszane w Dzienniku Ustaw RP

+ praktyka coraz częstszego upoważniania przez ustawodawcę organów administracji publicznej do wydawania rozporządzeń wykonawczych oraz rozwija różnorodne środki mające na celu ochronę przed nadużyciami instytucji rozporządzenia przez organy admin. publ.

18. Lokalne źródła prawa administracyjnego - zarys systemu

+ ograniczony terytorialnie zasięg obowiązywania

+ przepisy zawarte w lokalnych źródłach nie mogą być stosowane w podobnych sytuacja na terenie całej RP

+ w ramach lokalnych źródeł prawa wyróżniamy: aktami prawa miejscowego

prawo zakładowe

prawo samorządów specjalnych

+ element lokalny

+ dominującą role mają akty prawa miejscowego

Cechy charakterystyczne aktów prawa miejscowego:

1. zawierają normy powszechnie obowiązującego prawa

2. stanowione przez niektóre terenowe organy administracji publicznej

3. stanowione na podstawie delegacji ustawowej lub ogólnej normy kompetencyjnej

4. uznane przez Konst. za źródło powszechnie obowiązującego prawa RP

5. publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych

6. podlegające bezpośredniej kontroli sądowej (tez z inicjatywy administrowanych)

Cechy charakterystyczne pr. zakładowego:

1. zawierają normy prawne o zróżnicowanym i nietypowym charakterze ( normy kierownictwa wewnętrznego, n. wewnętrznie obowiązujące, n. o chartka. Powszechnie obowiązującym),

2. stanowione są rzez organy zakładów administracyjnych

3. stanowione na podstawie delegacji ustawowej lub ogólnej normy kompetencyjnej

4. ich stanowienie pominięto w Konstytucji (nie objęte bezpośrednią regulacją Konst.)

5. brak szczególnej podstawy prawnej w akcie rangi ustawy do ich publikacji w dzienniku urzędowym,

6. brak przepisu wskazującego na poddanie ich bezpośredniej kontroli sądowej

Podobne cechy ma prawo stanowione przez organy samorządów specjalnych.

19. Samorządowe akty prawa miejscowego.

Akty prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego:

a) stanowione rzez organy gminy

+ przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy, stanowione przez gminy (reprezentowane przez swoje organy) na podstawie uprawnień ustawowych

+ kryterium podstawy prawnej do wydawania aktu normatywnego i przedmiotu regulacji: przepisy wykonawcze, przepisy porządkowe

Przepisy wykonawcze:

• tworzy rada gminy w drodze uchwały

• delegacja ustawowa: ustawa szczegółowa lub ustawa o samorządzie gminy

# uchwały wykonawcze do przepisów ustawy o samorządzie gminy:

- senat gminy

- statut sołectwa

- uchwała określająca zasady nadawana honorowego obywatelstwa gminy

# uchwały wykonawcze do przepisów ustawy szczególnej:

- uchwały określające stawki podatku od nieruchomości czy od posiadania psów

- uchwały znajdujące delegacje ustawowe w ustawie o: wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, utrzymywaniu czystości i porządku w gminach

+ do tej grupy należą też normatywne uchwały gminy podejmowane w celu wykonania woli mieszkańców wyrażonej w referendum gminnym

+ ust. o samorządzie gminnym- art.41 ust.1

# pr. do stanowienia aktów pr. miejscowego ma rada gminy jako organ stanowiący

gminy (zakaz subdelegowania tego uprawnienia na rzecz organu wykonawczego)

# dopuszczalność przyznania organowi wykonawczemu gminy kompetencji

prawotwórczych w przepisach ustaw szczególnych, np.

- ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

- ust. o stanie klęski żywiołowej (org. wykonawcze gminy, starości czy wojewodowie w województwach, mogą wprowadzać niezbędne ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w drodze zarządzenia lub decyzji)

+ stosowanie gminnych przepisów wykonawczych jest bądź uprawnieniem bądź obowiązkiem

+ z samego faktu odjęcia uchwały przez organ stanowiący nie można jeszcze wywodzić ze mamy do czynienia z aktem prawa miejscowego

Ogłaszane są w wojewódzkim dzienniku urzędowym:

+ wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia (chyba że dany akt wyznacza termin dłuższy)

Przepisy porządkowe:

+ ustanawia je rada gminy w formie uchwały porządkowej

+ może je podejmować organ wykonawczy gminy- wójt (burmistrz, prezydent miasta) w formie zarządzenia

+ zawierają nakazy, zakazy określonego zachowania się, możliwość wprowadzenia sankcji w postaci grzywny za naruszenie tych przepisów

+ ich wydanie jest możliwe gdy stan faktyczny nie został objęty regulacją ustaw szczególnych, a jest konieczność ingerencji powodowanej ze względu na

ochronę: życia lub zdrowia obywateli

zapewnienie porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego

+ wydanie przez radę gminy uchwały na odstawie upoważnienia zawartego w ustawie szczególnej wyklucza traktowanie takiej uchwały jako prawa miejscowego zawierającego przepisy porządkowe

+ art. 41 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym: zarządzenie ustanawiające przep. porządkowe obowiązuje do najbliższej sesji rady (jeżeli nie zostanie zatwierdzony przez radę- traci moc obowiązującą)

Ogłaszane są w drodze oświadczeń, także w sposób zwyczajowo przyjęty lub w środkach masowego przekazu:

+ wchodzą w życie - po upływie 3 dni od dnia ogłoszenia, za który uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu

+ w uzasadnionych wypadkach mogą wchodzić w życie w terminie którym

+ jeżeli zwłaszcza wejście w życie może spowodować niedozwolone szkody, zagrożenia życia, zdrowia lub mienia - organ prawodawczy może zarządzić, iż wchodzą w życie z dzień ogłoszenia

+ wójt (burmistrz) zobowiązany jest do przesyłania przepisów porządkowych do wiadomości wójtom sąsiednich gmin (następnego dnia po ustanowieniu)

- starosta w tym samym terminie ma przesłać przep. porządkowe do wiadomości wójtom gmin położonych na terenie powiatu i starostom sąsiednich powiatów

Miasta na prawach powiatu :

+ prezydent stanowi akty pr. miejscowego w sytuacjach gdy kompetencje te przyznano organowi wykonawczemu- niezależnie od tego czy są to przepisy gminne czy też powiatowe

b) stanowione przez organy powiatu

+ powszechnie obowiązują

+ przepisy wykonawcze i porządkowe

+ ustawa o samorządzie powiatowym (5 VI 1998)

+ mocniejsza pozycja rady powiatowej (art. 42 ust. 2i3)

+ art. 42 ust. 1 - akty r. miejscowego owity stanowi rada powiatu w formie uchwały (jeżeli ustawa upoważniająca do wydania aktu nie stanowi inaczej)

+ kompetencje prawotwórcze starosty na podstawie ustawy o stanie klęski żywiołowej

Przepisy porządkowe:

+ nieprawny charakter stosunków społecznych wymagających tego rodzaju regulacji

+ warunkowe dopuszczenie do stanowienia takich aktów- zarząd powiatu (akt respektowany dominującej pozycji rady)

+ stany faktyczne: dodano ochronę mienia obywateli i ochronę środowiska naturalnego

+ mogą być stanowione w szczególnie uzasadnionych przypadkach, o ile przyczyny ich wydania występują na obszarze więcej niż 1 gminy

c) stanowione przez organy województwa

+ ustawa o samorządzie województwa 5 VI 1998

+ organ prawodawczy: jedynie organ stanowiący (rozdz.8)

+ art. 18 pkt. : wyłączna właściwość sejmiku województwa do stanowienia aktów prawa miejscowego

-zarząd województwa jest kompetentny do stanowienia aktów pr. miejscowego, gdy przepis szczególny dosłowne uczyni wyjątek od powyższego generalnego założenia

+ nie przewiduje się stanowienia przepisów porządkowych

20.  Akty prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy administracji rządowej.

Stanowione w województwie:

a) akty wykonawcze (bez statutowych)

b) akty porządkowe- rozporządzenia pozarządowe (kompetencje do ich wydawania ma wyłącznie wojewoda)

+ ustawa o administracji rządowej w województwie

+ rozdz. IV - akty pr. miejscowego: wojewoda i w pewnym zakresie organy administracji niezespolonej

+ kontrola aktów normatywnych organów administracji niezespolonej:

uprawnienie nadzoru ma obecny Prezes Rady Ministrów (art. 41 ust.)

1) akt pr. miejscowego stanowione przez wojewodę

+ wojewódzka administracja zespolona: prawo powszechnie obowiązujące (właściwość wojewody)

+ pominięto działających pod zwierzchnictwem wojewody:

- kierowników zespolonych służb

- inspekcji

- straży wojewódzkich

Jednak jeżeli w dziedzinach objętych aktywnością tych organów przewiduje się stanowienie aktów pr. miejscowego, to delegacje ustawowe kierowane są do wojewody (działającego na wniosek lub po opinii odpowiedniego kierownika zespolonej służby inspekcji czy straży wojewódzkiej).

Mechanizm ten dominuje - w sferze przepisów wykonawczych - w warunkach współdziałania

+ rozporządzenia porządkowe wydaje wojewoda zawsze samodzielnie

stany faktyczne: mienie (bez żądnych ograniczeń)+ to co w przypadku stanowienia przepisów po stronie samorządowej

b) stanowione przez organy administracji niezespolonej, czyli:

- dyrektorzy wojewódzkich urzędów statystycznych

- dyr. okręgowych urzędów górniczych nie stanowią aktów

- dyr. izb skarbowych prawa miejscowego

- naczelnych urzędów skargowych

Kompetencje do stanowienia aktów pr. miejscowego mają:

1) dyr. regionalnych zarządów gospodarki wodnej

2) dyr. urzędów morskich

3) dyr. urzędów żeglugi śródlądowej

4) okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego

5) powiatowi lekarze weterynarii

Przepisy wykonawcze-> zarządzenia

Przepisy porządkowe-> zarządzenia porządkowe

21. Prawo zakładowe, prawo stanowione przez organy samorządów specjalnych

Akty normatywne stanowione przez organy zakładów administracyjnych:

+ mówimy o stanowieniu aktów normatywnych, gdy te mają na celu kształtowanie reguł korzystania z zakładu administracyjnego

+ jest pewien problem w zakwalifikowaniu tych aktów w konstytucyjnym ujęciu źródeł prawa. W relacjach zakład - użytkownik mamy do czynienia z zależnościami o charakterze wewnętrznym, jednakże zakłady nierzadko podejmują działania prawne o charakterze normatywnym - stanowią akty normatywne (np. kształtujące reguły korzystania z usług zakładu)

+ zaakceptowano prawny charakter układu: zakład- destynatariusz

+ pr. zakładowe nie jest w całości pr. wewnętrznym w znaczeniu aktów normatywnych kierownictwa wewnętrznego (bo istnieją kwestie norm traktujących o kwestiach materialnych i procesowych bezpośrednio dotyczących administrowanych) -> są to kwestie norm powszechnie obowiązujących

- normy kierowane do administrowanych- są wewnętrznie obowiązujące (np. prawa i obowiązki użytkowników zakładu)

- inne będą powszechnie obowiązujące (np. określające zasady przyjmowania do zakładu)

Przykład regulacji upoważniającej do stanowienia pr. zakładowego:

ustawa z 27 lipca 2005- prawo o szkodnictwie wyższym

- umocowanie do stanowienia statutów uczelni (oraz regulamin, tryb rekrutacji)-> uchwala senat uczelni (większością 2/3 statutowego składu senatu)

- prawo zakładowe -> np. regulamin świadczeń pomocy materialnej

- statut: określa ustrój i funkcjonowanie nieregulowanych ustawą lub sprawy które ustawa pozostawia do rozstrzygnięcia statutowi

+ uchwały senatu podlegają nadzorowi rektora, którego w funkcjach może zastąpić minister do spraw szkolnictwa wyższego

Zasadą jest ogłaszanie aktów normatywnych w dzienniku urzędowym.

Obowiązek ten mogą wyłączyć przepisy rangi ustawy, przy zastrzeżeniu że są to akty pr. zakładowego, które nie zawierają norm powszechnie obowiązujących.

Reguła ta nie jest respektowana, ze względu na to że nie stworzono warunków do respektowania reguły domagającej się publikacji w dzienniku urzędowym.

Stanowione przez organy samorządów specjalnych, czyli samorządy

zawodowe, gospodarcze, pracownicze - mają kompetencje do stanowienia prawa

+ normy o charakterze powszechnie obowiązującym, np. jeśli będą stanowione przez organy o ograniczonej ( w ramach statutu) właściwości miejscowej i dot. będą np.:

- ustanawia wysokość składek osób należących do samorządu zawodowego (np. okręgowy zjazd lekarzy weterynarii)

- określają min. i maks. liczby członków np. izby adwokackiej

można je kwalifikować jako lokalne źródła pr. administracyjnego (uchwały należące do aktów normatywnych zawierają normy ustrojowe pr. administracyjnego)

Mechanizmy samorządowe znajdują zastosowanie w niektórych zakładach administracyjnych (np. samorząd studencki na wyższej uczelni).

22.  Kontrola aktów prawa miejscowego

W sprawie trybu kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej.

§ 1. Rozporządzenie określa tryb wykonywania kontroli zgodności aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej z:

  1)   ustawami oraz aktami wydanymi w celu ich wykonania,

  2)   polityką rządu,

  3)   zasadami rzetelności i gospodarności.

§ 2. 1. Wojewoda przekazuje wydany akt prawa miejscowego, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie po podpisaniu właściwemu rzeczowo ministrowi, a gdy ten akt reguluje sprawy należące do właściwości dwóch lub więcej ministrów - wszystkim zainteresowanym ministrom.

2. Właściwy rzeczowo minister dokonuje wstępnej kontroli aktu.

3. W razie stwierdzenia w wyniku kontroli, o której mowa w ust. 2, uchybień uzasadniających uchylenie kontrolowanego aktu przez Prezesa Rady Ministrów, akt ten przekazuje się ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej, wraz z wnioskiem w sprawie uchylenia, zawierającym uzasadnienie.

4. Minister właściwy do spraw administracji publicznej przedstawia Prezesowi Rady Ministrów, wraz z uzasadnieniem, projekt rozstrzygnięcia w sprawie uchylenia aktu prawa miejscowego ustanowionego przez wojewodę.

§ 3. 1. Organy administracji niezespolonej przekazują ustanowione akty prawa miejscowego, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie po podpisaniu, właściwemu rzeczowo ministrowi, a gdy akty regulują sprawy należące do właściwości dwóch lub więcej ministrów wszystkim zainteresowanym ministrom.

2. Właściwy rzeczowo minister dokonuje kontroli aktu i, w razie stwierdzenia uchybień uzasadniających jego uchylenie, przedstawia Prezesowi Rady Ministrów projekt rozstrzygnięcia w sprawie uchylenia aktu prawa miejscowego, ustanowionego przez organy administracji niezespolonej, wraz z uzasadnieniem.

§ 4. 1.  Minister właściwy do spraw administracji publicznej lub właściwy rzeczowo minister mogą przed przedstawieniem Prezesowi Rady Ministrów projektu rozstrzygnięcia w sprawie uchylenia aktu prawa miejscowego ustanowionego przez wojewodę lub organ administracji niezespolonej wystąpić do wojewody lub do organu administracji niezespolonej o uchylenie lub zmianę kwestionowanego aktu we własnym zakresie. Wystąpienie powinno wskazywać dostrzeżone uchybienia oraz zawierać uzasadnienie.

2. W przypadku gdy wojewoda lub organ administracji niezespolonej nie uchyli albo nie zmieni aktu prawa miejscowego w terminie 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia, o którym mowa w ust. l, minister właściwy do spraw administracji publicznej lub właściwy rzeczowo minister niezwłocznie przedstawia Prezesowi Rady Ministrów projekt rozstrzygnięcia w sprawie uchylenia kwestionowanego aktu wraz z uzasadnieniem.

§ 5. Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów uchylające akt prawa miejscowego ustanowiony przez wojewodę lub organ administracji niezespolonej podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym w trybie określonym w odrębnych przepisach.

23.  Orzecznictwo sądów i trybunałów jako źródło prawa administracyjnego

Naczelny Sąd Administracyjny- organ najważniejszy w strukturze podmiotów kontrolujących administracje. Daje gwarancję, że w granicach obowiązywania jednego prawa będą w podobnych sytuacjach podejmowane podobne rozstrzygnięcia.

Ogłoszenie wybranych wyroków w Orzecznictwie NSA, Orzecznictwie Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, a zwłaszcza w różnych fachowych czasopismach czy gazetach.

Funkcja orzeczeń sądowych w sferze uznania ich za źródło prawa ma sens specjalny. Organy administracji publicznej rozstrzygając w sprawach podobnych do tych w których orzekał NSA, sąd powszechny (w tym antymonopolowy) np. ze względu na niejasność, złą budowę normy i obawiając się uchybienia decyzji przez sąd, traktują treść jego wyroków jako „inną cześć obowiązującego prawa”.

24.  Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych zawierających przepisy powszechnie obowiązujące

Promulgacja: odnosi się do procedury prawotwórczej i oznacza urzędowe stwierdzenie, że akt doszedł do skutku

Publikacja: ostatni element promulgacji, niezbędny do tego aby podjęty akt normatywny nabrał mocy prawnej

W sytuacji gdy nie istnieje instytucja promulgacji, publikacja jest tylko urzędowym ogłoszeniem treści normy prawnej, z którym to faktem prawo niekoniecznie musi wiązać określone skutki względem obowiązywania aktu.

Art.88 ust. 1 Konst.: warunkiem wejścia w życie źródeł pr. powszechnie obowiązującego prawa RP jest ich ogłoszenie

Ustawa z dnia 20 lica 2000r.- o ogłoszeniu aktów normatywnych i niektórych innych

aktów prawnych:

+ określa zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawa oraz tryb wydawania dzienników urzędowych

+ ogłaszanie aktów normatywnych w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe

+ akty normatywne ogłaszane są niezwłocznie

+ akty normatywne zawierają przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od dniach ogłoszenia (chyba że akt określa dłuższy termin)

+ w uzasadnionych przypadkach w terminie krótszym niż 14 dni, a jeżeli interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia w dzienniku urzędowym (art. 4)

+ art.5 -> przepisy art. 4 nie wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokracji państwa prawnego nie stają temu na przeszkodzie

Ustawa reguluje ogłaszanie aktów prawnych w:

1. Dziennik Ustaw RP

2. Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”

3. Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”

4. dziennik urzędowy ministrów kierujących działami administracji rządowej

5. dziennik urzędowy urzędów celnych

6. wojewódzkie dziennik urzędowe

Ad.1.

• konstytucja

• ratyfikowane umowy międzynarodowe

• oświadczenia rządowe w sprawie mocy obowiązującej umów międzynarodowych

• rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta

• rozporządzenia wydawane przez:

- Prezydenta

- Radę Ministrów

- Prezesa RM

- ministrów kierujących działami administracji rządowej

- przewodniczących określonych w ustawach komitetów będących członkami RM

- KRRiT

• teksty jednolite powyższych aktów

• orzeczenia TK dot. Aktów normatywnych ogłaszanych w Dzienniku Ustaw

• uchwały RM uchylające rozporządzenie Ministra

• Ad.2.

• zarządzenia prezydenta wydawane na podstawie ustawy

• uchwały RM i zarządzenia Prezesa RM wydawane na podstawie ustawy

• orzeczenia TK dot. Aktów ogłaszanych w Monitorze Polskim lub aktów które nie były ogłoszone

Ad.4.

Przykłady dziennika urzędowego ministra kierującego resortem i centralnego organu administracji rządowej

- Dziennik Urzędowy Ministra Finansów

- Dziennik Urzędowy Głównego Urzędnika Statystycznego

Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych aktów prawa Unii Europejskiej określają przepisy UE.

Dziennik Urzędowy UE- wyd. jest przez Urząd Oficjalnych Publikacji Komisji Unii Europejskiej i zawiera:

1. w serii L (legislacja):

+ rozporządzenia

+ dyrektywy

+ decyzje

+ zalecenia

+ opinie

2. w serii C (komunikaty albo informacje i zawiadomienia) w szczególności:

+ streszczenia wyroków Europ. Tryb. Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji

+ protokoły z posiedzeń Parlamentu Europejskiego

+ raporty Trybunału Obrachunkowego

• pisemne zapytania poselskie i odpowiedzi na nie

• stanowiska Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów

• ogłoszenia o naborze do pracy w instytucjach UE

• wezwania do okazania zainteresowanymi programami, projektami UE

• ustawy publiczne dot. Pomocy żywnościowej

• spis treści Dziennika UE serii LE

3. w serii S (suplementy):

• umowy publiczne dot.: pracy, dostaw, usług ze wszystkich państw członkowskich

• umowy użyteczności publicznej

• umowy publiczne dot. instytucji UE

• umowy Europejskiej Fundacji Rozwoju (kraje ACP)

• umowy Phare, Tacis z państwami środkowej i wschodniej Europy

• projekty finansowane przez Europejski Bank Inwestycji, E.B. Centralny, E.B. Odbudowy i Rozwoju

• umowy dot. Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Lichtenstein)

• umowy zawarte zgodnie z porozumieniem dot. zamówień publicznych (GPA) w ramach GATT/ Światowej ORG. Handlu (WTO) ze Szwajcarią

• zawiadomienia dot. europejskiej ekonomicznej grupy inwestycyjnej EEIGS)

• umowy publiczne dot. umów lotniczych

25.  Stosunki a sytuacje administracyjnoprawne.

I. Pojęcie stosunku administracyjnoprawnego.

Stosunek prawny- gdy ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną przedmiotem obowiązek jednego podmiotu jest jakieś określone zachowanie się wobec drugiego.

Stosunek administracyjnoprawny- stosunek prawny, którego:
1) jednym z podmiotów jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji pub. który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw i obowiązków w sferze realizacji zadań administracji;
2) drugim z podmiotów jest np. obywatel, spółka, zakład administracyjny.

II. Sytuacja administracyjnoprawna.

Sytuacja prawna- każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne.

Sytuacja administracyjnoprawna- sytuacja społeczna regulowana przez prawo administracyjne.

Relacja między tymi pojęciami:

Nie można wielokrotnością stosunków prawnych wyrazić sytuacji prawnej. Istotą stosunku administracyjnoprawnego są zależne układy zachowań jednego podmiotu stosunku wobec drugiego podmiotu, a istotą sytuacji prawnej jest przysługujące lub nakazane przez prawo zachowanie się podmiotu w danej sytuacji. Opisywanie treści prawa za pomocą pojęcia sytuacji prawnej zmierza do zastąpienia relacyjnego układu zachowań dwóch podmiotów przez pokazanie stanu praw i obowiązków tylko jednego podmiotu.

26. Cechy charakterystyczne stosunków administracyjnoprawnych

Stosunek administracyjnoprawny to wzajemny układ zachowań miedzy dwoma podmiotami, kwalifikowany przez prawo administracyjne, wyróżniany spośród innych stosunków prawnych tym, że:

1) jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji publicznej, który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw lub obowiązków w sferze realizacji zadań administracji, i któremu z tego powodu wystarcza zdolność administracyjnoprawna czynna, sformułowana przez normy prawne określające jego kompetencje;

2) drugim z podmiotów stosunku może być obywatel, spółka, przedsiębiorstwo państwowe, zakład administracyjny i każda inna jednostka organizacyjna kwalifikowana przez prawo jako podmiot praw bądź obowiązków administracyjnoprawnych;

3) podmiotem rozstrzygającym o treści wzajemnych między dwoma podmiotami praw czy obowiązków jest zawsze organ administracji publicznej (z wyjątkiem stosunków powstających z mocy prawa), niezależnie od tego, czy inicjatywa nawiązania stosunku weszła do organu administracyjnego (z urzędu), czy od drugiej strony stosunku (na wniosek). Ta zdolność organu do rozstrzygania o prawach lub obowiązkach odzwierciedla się w tzw. jednostronności stosunku administracyjnego, czyli władztwie administracyjnym. Konstrukcja tego władztwa opiera się na nierównorzędności podmiotów wyrażającej się w możliwości kształtowania przez organ administracji publicznej sytuacji drugiego podmiotu, niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem przedmiotowym.

27.  Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych.

Klasyfikacja stosunków administracyjnoprawnych na poszczególne rodzaje oparta jest na zmianie poszczególnych elementów składowych stosunku, czyli zmianie podmiotów, przedmiotu czy treści. Zasięg zmian tych elementów może być różny. Najbardziej stabilnym jest przedmiot stosunku, jako przynależność sprawy do kompetencji regulowania i rozstrzygania przez administrację państwową, jest on wogóle niezmienny. Najbardziej ruchomym elementem jest treść stosunku, wiele stosunków administracyjnoprawnych różni się tylko ze względu na swoją treść.

Charakter normy prawnej stanowiącej źródło powstania stosunku prawnego, daje podstawę zasadniczemu podziałowi na:

a) stosunki materialnoprawne - mają trwały charakter, tak jak prawa i obowiązki kwalifikowane za ich pomocą (np. trwałość decyzji o nadaniu obywatelska jest bezwzględna)

b) s. procesowe- w swojej istocie mają charakter przejściowy , przy czym długość ich trwania jest określona ogólnie lub szczegółowo dla określonych rodzajów postępowania; nie są samodzielne, ale kwalifikowane za ich pomocą postępowanie administracyjne (sadowe) zmierza do ustalenia stosunku materialnoprawnego, choćby w wyniku wydanego aktu administracyjnego układ wzajemny między stroną i organem administracji praw i obowiązków nie uległ zmianie (np. w przypadku decyzji negatywnej). Nie każdemu stosunkowi materialnoprawemu odpowiada uprzedni stosunek procesowy, nie występują one gdy stosunek materialnoprawny powstaje z mocy samego prawa tz. Az jakiejkolwiek działalności admin. pań o charakterze ustalającym zasięg praw czy obowiązków

Podział stosunków procesowych:

1. proceduralne- zachodzą wyłącznie w toku postępowania przed organem administracji państwowej, pozycja stron w tym postępowaniu jest nierównorzędna (analogicznie do budowy stosunku materialnoprawnego). Jednostronne rozstrzygnięcie sytuacji procesowej strony przez organ administracji, nie zmienia się także w razie postępowania przed organem odwoławczym. Przejawią się w uzależnieniu czynności procesowej jednego uczestnika postępowania od czynności procesowej drugiego Jest to uzależnienie formalne, bo organ musi rozpatrzyć wniosek strony, ale nie musi go uwzględnić

2. sporne- zachodzi gdy pozycja organu i strony(nierównorzędna w stosunku procesowo-proceduralnym) wyrównuje się przed sadem lub innym organem niezależnym od administracji i powołanym do kontroli decyzji administracyjnych. W PL systemi prawnym wiąże się z działalnością Sądu Administracyjnego. Sytuacje procesowe, które sa wynikiem zaskarżenia decyzji administracyjnych, milczenia admin. czy np. uchwały rady gminy. Sformułowany w k.p.k. rzeczowy zasięg zaskarżenia decyzji admin. stanowi zarazem podstawę prawną powstania stosunku spornego. Jego model wyznaczony jest prze z udział w nim dwóch (kilku) równorzędnych stron (jedna z nich jest zawsze organem administracji publicznej, który wydał zaskarżoną decyzje) oraz sądu (innego podmiotu niezależnego od administracji), którego pozycja jest jednakowo zwierzchnia wobec każdej ze stron. W sporze tym nie musi uczestniczyć adresat zaskarżonej decyzji.

Ponadto wyróżnia się w literaturze prawniczej:

a)stosunki wewnętrzne

b) stosunki zależności służbowej

c) stosunki między jednostkami zwierzchnimi a jednostkami podległymi

d) stosunki zależności zakładowej

e)stosunki w obrębie gospodarki państwowej

f) stosunki prawne w ramach działań niewładczych

g) stosunki łączące administracje państwowa z organizacjami społecznymi poza sfera wykonywania zadań planowych

h) stosunki egzekucyjne

i) stosunki prawne nawiązywane za zgoda drugiego uczestnika stosunku i bez jego zgody

j) stosunki wywołujące bezpośrednio skutki cywilnoprawne i stosunki zobowiązujące do zawarcia umowy

28.  Sposoby powstawania sytuacji administracyjnoprawnych i nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych.

Sposoby powstawania sytuacji administracyjnoprawnych i nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych są takie same.

1) powstają z mocy samego prawa

A -gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna (akt normatywny), która z tym stanem wiążą określone skutki prawne wyrażające się w nałożeniu obowiązku, przydaniu prawa bądź ich modyfikacji (np. wydanie z powodu epidemii aktu porządkowego, który wprowadza nakazy lub zakazy określonego zachowania się, ustawowa zmiana zwykłego korzystania z wód, wprowadzenie aktem normatywnym godzin policyjnych)

B- gdy w danym stanie prawnym zmienia się sytuacja faktyczna (bądź prawna) albo podejmowana jest jakaś czynność, i z którą to zmiana sytuacji faktycznej lub podjęciem czynności norma prawna wiąże określone skutki prawne, wyrażające się w nałożeniu obowiązku, przydaniu prawa bądź w ich modyfikacji (np. powstanie obowiązku szkolnego)

Określony stosunek prawny nawiązuje się tylko za pomocą pierwszego ze wskazanych sposobów, natomiast niektóre sytuacje prawne powstają także w sposób wiązany.

We wskazanych sposobach nie uczestnicz organy administracji

(oczywiście poza stanowieniem prawa). Ich rola sprowadza się jedynie do kontroli czy zachowanie określonych podmiotów w określonej sytuacji jest zgodne z prawem.

We wskazany sposób powstają wyłącznie obowiązki, natomiast stosunki procesowe:

2) powstają z mocy decyzji organu administracyjnego np. obowiązek uwzględnienia pokontrolnego zarządzenia wydanego przez organ NIK, obowiązek odbycia służby wojskowej, wszczęcia postępowania administracyjnego.

Najczęstszy sposób formułowania praw i obowiązków, a jeśli chodzi o powstanie praw niemal wyłączny. Chodzi tutaj o rodzaj zindywidualizowanej wypowiedzi organu administracyjnego, a nie tylko te które maja kwalifikowana postać aktu administracyjnego. Stosunki procesowe proceduralne są nawiązywane zarówno z urzędu, jak i na wniosek, uzależnione są od pierwszej czynności procesowej organu, która oczywiście nie ma charakteru decyzji administracyjnej (np. w pojęciu k.p.k), ale która jest jakimś rozstrzygnięciem organu administracji mającym znaczenie prawne.

29. .POJĘCIE FORM DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: KRYTERIA KLASYFIKOWANIA FORM DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Brak jest jednej akceptowanej przez wszystkich definicji prawnych form działania administracji publicznej. Pojęcie to zawsze jest kształtowane przyjętą koncepcją administracji publicznej oraz jej wykonawczym bądź nie tylko wykonawczym charakterem. Czyli pojęcie prawnych form działania admin. publicz. jest zależne od tego jak rozumie się administrację publiczną oraz stosunek tej administracji do prawa. I tak np. inny jest katalog prawnych form działania administracji gdy przez administrację publiczną rozumie się:

a)wykonywanie prawa;

inny gdy mamy na myśli:

b) działalność twórczą, podejmowaną przez organy admin. nie tylko po to, aby wiernie i dokładnie
wykonywać prawo, ale także po to aby w ramach prawa realizować ze znaczną dozą
samodzielności, w sposób twórczy, zadania publiczne;

W przypadku a) formy działania to jedynie te przejawy działalności administracji:

• które mają ściśle wykonawczy charakter względem ustawy (i innych aktów prawnych stanowionych na podstawie i w celu wykonania ustawy);

• które wyrastają z norm prawnych w sposób wyraźny;

• które są określane szczegółowo tymi normami i dla podjęcia, których prawo wyraźnie upoważnia;

W przypadku b) do prawnych form działania zalicza się także działania, które:

• administracja publiczna podejmuje na podstawie ogólnych norm prawa dla wykonania określonych zadań publicznych i

• których kształt prawny jest w znacznym zakresie ukształtowany przez praktykę administracyjną, w ramach dopuszczonej prawnie samodzielności działania organów administracji publicznej.

Najbardziej popularną definicję prawnych form działania administracji publicznej stworzył Jerzy Starościak:

FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ - to dopuszczony przez prawo i przez nie określony typ konkretnej czynności organu administracji (dopuszczony prawem środek zastosowany przez organ administracyjny dla załatwienia konkretnej sprawy).

Należy także wspomnieć o metodach prawnych form działania administracji - sa to polityki (praktyki) stosowania prawnych form działania; styi rozwiązywania spraw określonego typu. Mamy następujące metody:

1. metoda przymusu;

2. metoda przekonania;

3. metoda podejmowania działalności prewencyjnej;

4. metoda oddziaływania ekonomicznego;

5. metoda cywilistyczna;

KLASYFIKACJA PRAWNYCH FORM DZIAŁANIA (jest wiele różnych klasyfikacji)

1. podział z podręcznika; (str. 328)

2. podział podany na wykładzie;

Ad. 1

Prawne formy działania administracji dzielą się na:

• akty administracyjne

• akty normatywne

• formy działań faktycznych

• umowy

Ad.2

Klasyfikacja według Jerzego Starościaka Kryterium tego podziału jest relacja między podmiotami, związana z podległością służbową. Formy działania są związane ze sferami działania administracji publicznej; a sfery te można podzielić na:

Sfera zewnętrzna	Sfera wewnętrzna
1. Akty jednostronne, władcze: • akty stanowienia ogólnie obowiązującego prawa (akty normatywne) • wydawanie aktów administracyjnych indywidualnych 2. Działania dwustronne: a zawieranie umów ® porozumienia administracyjne: między organami między organem a podmiotem 3. Prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej i czynności materialno - techniczne 4. Zapoznanie się z opinią innego organu	1. Polecenia służbowe ( akt indywidualny) 2. Inne środki kierownictwa

30. Władcze formy działania administracji publicznej

Władztwo - 3 elementy: • jednostronności- jednostronne kształtowanie pozycji adresata, kiedy adresat występuje z jakimś wnioskiem, żądaniem do podmiotu administrującego (jednostronne kształtowanie pozycji prawnej podmiotu administrowanego) • zastosowania środka przymusu- jeśli organ nakłada jakiś obowiązek (a nie gdy organ stwierdza czyjeś prawo), podmioty administrowane muszą podporządkować się oświadczeniu woli organu administrującego w przeciwnym razie organ ten zastosuje środek przymusu • domniemanie ważności- aktu administracyjnego - dopóki nie zostanie wzruszony jest ważny

Władcze formy działania administracji należą do działań prawnych.

Władcze formy działania administracji można podzielić na: a) ze względu na rodzaj adresata, rodzaj normy prawnej - akt administracyjny generalny - akt administracyjny indywidualny b) kryterium sfer działania administracji [akt administracyjny generalny, akt administracyjny indywidualny można podzielić na]: - zewnętrzne - wewnętrzne c) kryterium posiadania normy prawnej [zewnętrzne i wewnętrzne dzielimy na] - normatywne - nienormatywne

Organy stanowiące i kontrolne jednostek samorządu terytorialnego. Gmina Kompetencje stanowiące i kontrolne w gminie posiada rada, jeśli jest to miasto - to rada miejska, jeśli miasto i gmina to rada miasta i gminy, jeśli tylko gmina wiejska - to rada gminy. Powiat Rada powiatu - organ stanowiący i kontrolny powiatu. Województwo Sejmik województwa - organ stanowiący i kontrolny województwa.

31. Niewładcze formy działania administracji publicznej

Niewładczymi formami działania administracji są:

1.czynności prawne podejmowane w sferze zewnętrznej:

* czynności publicznoprawne wielostronne:

-porozumienia

-umowy publicznoprawne

-związki publicznoprawne

* czynności prywatnoprawne:

-jednostronne -wielostronne (umowy)

2. czynności faktyczne podejmowane w sferze zewnętrznej:

działania społeczno - organizatorskie:

-działalność: propagandowa szkoleniowa informatorska

3. czynności faktyczne podejmowane w sferze wewnętrznej:

3 działalność społeczno - organizatorska (szkolenia)

Działania społeczno - organizatorskie (i te podejmowane w sferze zewnętrznej i te podejmowane w sferze wewnętrznej) są z reguły niewładczymi formami działania administracji się zdarzyć, że niektóre będą władcze; dlatego należy każdy przykład rozpatrywać indywidualnie.

32. Akt Administracyjny

- sformalizowany objaw woli organu administrującego

- podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji,

- skierowany do zindywidualizowanego adresata, w konkretnej sprawie

- wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, niekiedy też w sferze innych działów prawa

Adresatem: obywatel, inny podmiot prawa publicznego lub prywatnego.

Przepisy prawa rangi ustawowej powinny określać: jakie prawa i obowiązki mogą być przedmiotem rozstrzygnięcia organu administracji, powinny upoważniać organ administracji publicznej do takiego rozstrzygania, tryb podejmowania rozstrzygnięć, zasady kontroli prawidłowości rozstrzygnięć, formę owego rozstrzygnięcia.

Formy aktów administracyjnych najczęściej określane w przepisach prawa to decyzje administracyjne (koncesje, pozwolenia, zezwolenia, zgody, licencje).

Akt administracyjny  postać zindywidualizowanego działania organu administracji publicznej, jest rezultatem zastosowania przez ten organ określonych norm prawa administracyjnego w konkretnej sytuacji faktycznej. Jest formą w jaką organ ujmuje skutki prawne porównania stanu faktycznego z normami prawa.

Prawidłowy akt administracyjny - musi być wydany zgodnie z:

a) prawem materialnym - prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzyganie w drodze aktu administracyjnego b) prawem ustrojowym - czy musi być on (akt) wydany przez organ administracji publicznej kompetentny miejscowo i rzeczowo c) prawem procesowym - czyli musi być wydany w odpowiednim trybie d) musi być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej

Sposoby klasyfikowania:

1) Ze względu na sposób kształtowania stosunków prawnych:

a) akty konstytutywne - tworzą / zmieniają / uchylają stosunki prawne, obowiązują ex nunc.

b) akty deklaratoryjne - potwierdzają prawa i obowiązki, które wynikają dla adresatów z ustawy, nie tworzą nowych praw czy obowiązków, obowiązują ex tunc.

2) Ze względu na charakter stosunku organu administracyjnego wydającego akt administracyjny do adresata aktu:

a) akty administracyjne zewnętrzne- adresowane do odrębnych podmiotów prawnych

b) akty administracyjne wewnętrzne: adresowane do organów, instytucji, pracowników podległych służbowo organowi wydającemu akt

3) Ze względu na zakres prawnej regulacji warunków wydania aktu

a) akty administracyjne związane: akty, których warunki podjęcia zostały wyraźnie określone normami

b) akty administracyjne swobodne: warunki ich wydania nie są przez prawo w ogóle określone lub są określone ale w sposób niewyczerpujący.

4) Z punktu widzenia wyrażenia woli adresata aktu administracyjnego, gdy owo wyrażenie woli staje się warunkiem podjęcia aktu lub też takiego warunku nie stanowi:

a) akty administracyjne które dochodzą do skutku za zgodą adresata

b) akty administracyjne które dochodzą do skutku bez jego zgody

5) Z punktu widzenia wywołania skutków prawnych w sferze prawa cywilnego:

a) akty które rodzą bezpośrednie skutki cywilnoprawne

b) akty które wywołują pośrednio skutki cywilnoprawne

6) Ze względu na uwzględnienie żądania adresata (strony):

a) akty pozytywne b) akty negatywne

7) Akty wydawane: a) na wniosek b) z urzędu

8) ze względu na treść rozstrzygnięcia sprawy, akty dzielimy na: a) akty nakazujące b) akty kształtujące c) akty ustalające

9) Ze względu na adresata: a) akty osobiste b) akty rzeczowe

33. Akt generalny i kryteria klasyfikacji

Akt administracyjny generalny - jest to akt wydany przez organ administracji publicznej w rozumieniu ustrojowym i funkcjonalnym, na podstawie przepisów prawa. Jest to akt o charakterze ogólnym i władczym, który zawiera w swej treści normy prawne lub dokonuje interpretacji tych norm, niekiedy akt ten zawiera jedynie urzędowe informacje rzutujące na stosowanie prawa. Zawiera normy abstrakcyjne (co do sytuacji) i generalne (co do adresata).

Należy do władczych form działania administracji. Akt administracyjny generalny: - może tworzyć normy prawne - może normy prawne interpretować - może zawierać informacje, które ułatwiają stosowanie prawa Akt administracyjny generalny: zewnętrzny -kryterium sfer działania administracji, wewnętrzny - kryterium sfer działania administracji. Akty normatywne zewnętrzne i wewnętrzne dzielą się na: normatywne - kryterium posiadania normy prawnej nienormatywne - kryterium posiadania normy prawnej

Akt administracyjny generalny - jest to akt wydany przez organ administracji publicznej w rozumieniu ustrojowym i funkcjonalnym, na podstawie przepisów prawa. Jest to akt o charakterze ogólnym i władczym, który zawiera w swej treści normy prawne lub dokonuje interpretacji tych norm, niekiedy akt ten zawiera jedynie urzędowe informacje rzutujące na stosowanie prawa.

Zawiera normy abstrakcyjne (co do sytuacji) i generalne (co do adresata).

Akt administracyjny generalny:

- może tworzyć normy prawne

- może normy prawne interpretować

- może zawierać informacje, które ułatwiają stosowanie prawa

Akt administracyjny generalny: zewnętrzny, wewnętrzny

Akty normatywne zewnętrzne i wewnętrzne dzielą się na: normatywne, nienormatywne

Akt administracyjny indywidualny - podwójna konkretyzacja (podmiotu i przedmiotu)

orzeczenia, decyzja administracyjna , koncesja

- uregulowana w prawie materialnym

- inaczej zbudowana niż typowa decyzja administracyjna

- może być wydawana przez jakiś dany podmiot, brak typowych środków zaskarżenia  jedynie wniosek o ponowne rozpatrzenie

- inny typ nadzoru nad koncesjami niż nad decyzjami administracyjnymi

d) licencja e) zezwolenia f) postanowienie g) promesa h) ugoda administracyjna

34. Formy aktów administracyjnych.

1. decyzja

2. zezwolenie

3. koncesja

4. licencja

Decyzja- akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego.

Decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce. Gdy normy prawa administracyjnego upoważniają organ administracji publicznej do przyznania lub odmowy uprawnień dla jednostki, a także, gdy upoważniają organ administracyjny do nałożenia obowiązku lub zwolnienia z tego obowiązku, organ ten powinien podjąć stosowną w tym zakresie czynność prawną w formie decyzji administracyjnej. W szczególności organ administracji publicznej nie może ograniczyć się do udzielenia jednostce informacji, na przykład o braku możliwości przyznania uprawnienia lub braku możliwości zwolnienia z obowiązku. Niekiedy, dla czynności przyznających uprawnienia (odmowy przyznania uprawnień) lub nakładających obowiązek (odmowy zwolnienia z obowiązku), ustawodawca przyjmuje określenia inne niż decyzja. Mogą to być uchwały organów kolegialnych, orzeczenia, nakazy, zarządzenia i inne określenia wyrastające z reguły z pewnej tradycji legislacyjnej.

Decyzja jest aktem administracyjnym wywierającym trwałe skutki w sferze prawa administracyjnego. Przekształca ona interes prawny iub obowiązek prawny jednostki w jej prawo nabyte lub niezbywalne ( co do zasady) lub obowiązek prawny.

Zezwolenie (pozwolenie, zgoda, karta)- forma aktu administracyjnego ustalającego uprawnienia w sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę ha dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego.

Nabycie uprawnienia lub zgoda ustalone w zezwoleniu następują zwykle w warunkach prawnie określonego zakazu pewnego zachowania się jednostki lub zakazu podejmowania przez jednostkę pewnych czynności. Zezwolenia wydawane są na czas oznaczony lub nieoznaczony. Zezwolenia na działalność dla której określono szczególne warunki jej wykonania, mogą być cofnięte w przypadku nieprzestrzegania tych warunków przez osobę korzystającą z zezwolenia.

Koncesja- akt administracyjny, który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej.

Wydając koncesję organ administracji państwowej może nałożyć na adresata koncesji ( koncesjonariusza) określone uprawnienia, obowiązki a także określić warunki, które koncesjonariusz winien spełnić. Obecnie w polskim ustawodawstwie administracyjnym uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej np. w zakresie:

1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego
magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach
górniczych;

2. wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią

3. ochrony osób i mienia

4. transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych

5. rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych

Katalog dziedzin działalności gospodarczej i usługowej podlegającej koncesjonowaniu nie jest zamknięty. Koncesja może być udzielona na czas oznaczony lub nieoznaczony. Wykonywanie działalności objętej koncesją podlega kontroli organu koncesyjnego, który jest uprawniony do cofnięcia koncesji w ściśle określonych przypadkach, np., gdy koncesjonariusz narusza warunki koncesji. Koncesjonariusz nie może powierzyć wykonania koncesji innej osobie. Koncesjonariusz ma prawo do osiągnięcia korzyści finansowych ( np. pobierania opłat od odbiorców świadczeń, objętych koncesjonowaniem).

Koncesje wiążą się z odstępowaniem od monopolu państwowego na rzecz podmiotów niepaństwowych w celu realizowania zadań publicznych.

Licencja (patent)- akt administracyjny ustalający uprawnienia do wykonywania określonej działalności ( niekoniecznie o charakterze gospodarczym) iub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej działalności związane jest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.

Licencja łączy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tę działalność. Np. akty administracyjne ustalające uprawnienia dla personelu lotniczego (licencje lotnicze), akty administracyjne ustalające uprawnienia dla przewodników turystycznych (licencje przewodnickie).

Zwykle warunkiem wydania licencji jest posiadanie określonego zasobu wiedzy i umiejętności, stwierdzonych pozytywnie zdanym egzaminem, który stanowi podstawę do nabycia uprawnień ujętych w licencji.

Licencja może być udzielona na czas oznaczony lub na czas nieoznaczony. Wykonywanie działalności objętej licencją podlega kontroli. Organ, który licencji udzielił, uprawniony jest do cofnięcia licencji w ściśle określonych prawem przypadkach, na przykład, gdy nie są przestrzegane warunki określone w akcie licencji lub też, gdy posiadacz licencji utracił uprawnienia do prowadzenia działalności objętej licencją

35. Decyzje administracyjne a polecenia służbowe: akty administracyjne organów zakładów
administracyjnych

Polecenie służbowe (rozkaz) - ustne lub pisemne zlecanie pracownikowi konkretnych obowiązków lub czynności do wykonania Wykonywanie poleceń służbowych dotyczących pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych, a nieusprawiedliwiona odmowa wykonania polecenia jest uznawana za ciężkie naruszenie tych obowiązków Jest to akt administracyjny wewnętrzny, podwójnie konkretny (adresat i sytuacja są podane imiennie), władczy, co do zasady nie można go zaskarżyć do sądu

Decyzja administracyjna - akt administracyjny zewnętrzny, podwójnie konkretny, władczy, stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążącym dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. Decyzje administracyjne mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem

Akty administracyjne organów zakładów administracyjnych są jakby formą pośrednią, do nich odnosić się mogą i decyzje administracyjne (jako akty zewnętrzne) i polecenia służbowe (jako akty wewnętrzne)

36. Samodzielność organów administracji publicznej w podejmowaniu aktów administracyjnych

Samodzielność organu administracyjnego nie jest nigdy nieskrępowana, zawsze jest w jakimś stopniu zdeterminowana przez prawo oraz orzecznictwo. Przykładem takiego ograniczenia jest prawna regulacja zasad ogólnych postępowania administracyjnego ( np. zasada wg, której organy administracji państwowej wyjaśniają stan faktyczny i załatwiają sprawę, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli), a także zasady sformułowane w orzecznictwie sądowym ( rozważenie wszystkich okoliczności faktycznych sprawy jest prawnym obowiązkiem organu administracyjnego; pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych stanowi naruszenie prawa). Obowiązkiem organu administracyjnego jest także podanie w uzasadnieniu decyzji administracyjnej wszystkich przesłanek, które zostały uwzględnione przy podejmowaniu decyzji. Najpełniejszą postacią samodzielności prawnej organu wydającego akt administracyjny jest tzw. uznanie administracyjne.

Uznanie administracyjne jest to samodzielność, której organowi administracji publicznej udziela norma prawna blankietowa, skonstruowana najczęściej w ten sposób, że przy rozwiniętej w pełni hipotezie dyspozycja ma formę dysjunktywną ( organ administracyjny w warunkach określonych w hipotezie ma wybór między różnymi sposobami zachowania się; może samodzielnie ustalić kryterium rozstrzygnięcia i w oparciu o te kryteria ustalić treść rozstrzygnięcia).

Norma blankietowa nie zobowiązuje organu do określonego zachowania się, daje tylko upoważnienie. Organ administracji publicznej musi sam ustalić treść rozstrzygnięcia, ale aby to nastąpiło musi samodzielnie określić sposób korzystania z udzielonego upoważnienia, w szczególności musi ustalić, do jakiego konkretnego celu ma dążyć, aby skorzystać z tego upoważnienia zgodnie z dobrem publicznym, interesem społecznym, interesem indywidualnym itp. Organ administracji publicznej ma obowiązek wybrać takie zachowanie, które uważa za najlepsze, tzn. takie, które jest zgodne z dobrem publicznym, ale także z interesem podmiotów będących adresatami aktów administracyjnych.

Samodzielność organu administracyjnego przyjmująca postać uznania administracyjnego nie jest nigdy dowolnością nie jest postępowaniem arbitralnym. Wynika ono zawsze z upoważnienia wyrażonego konstrukcja normy blankietowej zawartej w przepisach ustawy. Jest to więc samodzielność uwarunkowana przez samą normę blankietową, a więc zawsze w jakimś zakresie i w jakimś kierunku jest ograniczona. Liczne ograniczenia tej samodzielności prawnej organu administracyjnego wynikają ponadto z norm prawa materialnego, norm prawa procesowego oraz norm prawa ustrojowego

Trzeba odróżnić uznanie administracyjne (tzw. samodzielne wartościowanie, ocenę celowości rozstrzygnięcia na podstawie ustalonego stanu faktycznego) od aktu administracyjnego podjętego w zakresie uznania administracyjnego. Uznanie administracyjne nie podlega kontroli sądowej, natomiast akt administracyjny „uznaniowy" podlega kontroli sądowej, z punktu widzenia tego czy odpowiada formalnym wymogom ustawowym.

Od uznania administracyjnego należy odróżnić takie postacie prawnej samodzielności organu administracji jak ocena pojęć nieoznaczonych zawartych w normach prawa stosowanych przez organ administracyjny ( samodzielna interpretacja takich pojęć używanych przez ustawodawcę, jak „interes publiczny", „potrzeby i warunki miejscowe")

37. Formy działań faktycznych - zarys systemu; działania faktyczne w sprawach paszportowych (lub w sprawach z zakresu obowiązku meldunkowego)

Działania faktyczne są dopuszczalną i niewadliwą prawnie kategorią działań administracji publicznej, uzupełniającą działania prawne tej administracji. Są one podejmowane w procesach stosowania prawa, zawsze na podstawie prawa i w granicach obowiązujących przepisów. Od działań prawnych różnią się tym, że w ogóle nie są określone prawem łub są określone w sposób niewyczerpujący, omijający np. warunki ich podejmowania, treść, formę i tryb ich podejmowania, zasady kontroli ich prawidłowości. Należy pamiętać, że jedynie poprzez działania prawne można kształtować sytuację prawne jednostki.

Podstawą prawną działań faktycznych, mogą być normy prawne o charakterze materialnym, ustrojowym i procesowym. Podstawa prawna jest tu rozumiana jako upoważnienie udzielone do pełnego skonkretyzowania norm materialnych ustrojowych i procesowych. Naczelny Sąd Administracyjny kontroluje działania faktyczne organów administracji publicznej. Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa:

ustalenie niektórych celów i zadań - polega na zbieraniu informacji, analizowaniu ich, sporządzaniu prognoz, zbieraniu propozycji zainteresowanych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych, dokonywanie analiz; tzw. zadania bieżące ustalane sana posiedzeniach, naradach, telekonferencjach i ujęte są w formie protokołu.

ustalanie niektórych sytuacji faktycznych -dwojakiego rodzaju: * stanów obiektywnej rzeczywistości, które muszą wystąpić, aby można było podjąć działanie prawne, * elementów życia społecznego, z którymi organ powinien się liczyć i uwzględnić, przy wykonywaniu danej formy prawnej. Następuje to poprzez zbieranie informacji, ich ocenę i przyjęcie wiążącego rozwiązania.

tworzenie sytuacji faktycznych - działania faktyczne, których celem jest stworzenie nowej sytuacji faktycznej, ograniczone ramami organizacyjnego oddziaływania organu, co oznacza, że nie mogą być bezpośrednio adresowane do podmiotów organizacyjnie niepodległych.

przeprowadzanie ocen - czy elementy rzeczywistości tworzą dany stan faktyczny uzasadniający działanie, czy działać, czy nie podejmować działania, w jakim kierunku działać, czy zamierzone działanie przyczyni się do wykonania zadania określonego prawem.

dokonywanie wyboru - formy działania, treści rozstrzygnięcia, kierunku działania, sposobu zachowania się, metody działania, mementu podjęcia działania. Organ administracji publicznej nie ma prawa wyboru formy działania, gdy rozstrzyga o prawach i obowiązkach obywatela, nie może działać w formie nie przewidzianej przez prawo.

tworzenie kryteriów oceniania i wyboru - kryteria takie powinny być przede wszystkim wyinterpretowane z obowiązującego systemu prawa, z zasad określonych w konstytucji i ustawach, z orzecznictwa i doktryny, także z norm do których prawo odsyła, np. norm moralnych, etyki zawodowej, zasad współżycia społecznego, wiedzy fachowej.

projektowanie wariantów działań - propozycje rozstrzygnięć różnej treści, przygotowywane ze względu na możliwość wystąpienia różnych okoliczności i warunków, w jakich będzie wykonywana norma prawna. Podstawą do ich formułowania są informacje o aktualnym stanie rzeczywistości, posiadane informacje o warunkach, możliwościach wykonawców oraz o dostępnych środkach rzeczowych i finansowych.

h) tworzenie norm organizacyjnych - ustalanie reguł wewnątrzorganizacyjnego zachowania się pracowników
administracji publicznej, które wiążą ich w ramach stosunku podległości służbowej. Podstawą prawną są tu
normy strukturalno-orgamzacyjne, zakres przedmiotowy ogranicza się zaś jedynie do kwestii ściśle
organizacyjnych.

i) podejmowanie decyzji organizacyjnych - decyzje organizacyjne kształtują organizację wewnętrzną aparatu
administracyjnego. Są one podejmowane na podstawie ogólnych norm kompetencyjnych oraz norm
blankietowych, przy braku norm prawa administracyjnego materialnego i procesowego.

Inne formy działań faktycznych - podejmowane poza postępowaniem administracynym: a) działania faktyczne zmierzające do nawiązania współpracy z obywatelami - zaliczane do sfery tzw. zjawisk niekonfliktowych w prawie administracyjnym, których cechą jest powstrzymywanie się administracji od władczego regulowania stosunków społecznych, od rozstrzygnięć między interesem społecznym a indywidualnym oraz rezygnacja z ustalania sytuacji prawnej jednostki. Prawo administracyjne nie daje w tym względzie organom administracji publicznej prawnej przewagi nad jednostką, sytuując jej pozycję jako podmiotu kooperującego z administracją, bez obowiązku podporządkowania się. Dla tych działań faktycznych stawiane sa trzy bezwzględne warunki: - podejmowane w oparciu o przepis prawa administracyjnego materialnego, - nie mogą naruszać praw i wolności obywateli określonych w konstytucji i ustawach, - podejmowane jedynie w celu nawiązania współpracy z obywatelami.

Dwie kategorie tych działań:

działania dwustronne - etap przygotowania współpracy i etap nawiązania współpracy. W pierwszym organ administracji publicznej propaguje wśród ludności określone przetsięwzięcie, poprzez takie działania faktyczne jak: działania informacyjne, popularyzatorskie, ukazujące korzyści ze wspólnego działania. Działania te mogą być prawnie kwalifikowane jako oferta skierowana do bliżej nieoznaczonych adresatów. Organ administracji publicznej powinien wskazać termin, w którym oczekuje inicjatywy ludności oraz formę oczekiwanej inicjatywy. W drugim etapie, działania organu administracji publicznej są kierowane do osób które zgłosiły inicjatywę. Następuje konkretyzacja rodzaju przedsięwzięcia, terminu realizacji, zakresu i formy udziału obywateli i administracji, zasad i formy rozpatrywania ewentualnych sporów.

działania jednostronne - podejmowane są w celu wywołania określonych, jednorazowych zachowań obywateli. Formy tych działań (apel, odezwa) oraz sposób ich stosowania (środki masowego przekazu, inny sposób miejscowo przyjęty) pozostają w sferze udzielonej administracji samodzielności. Granice tej samodzielności wyznaczają zasady określone w konstytucji, prawa i wolności obywateli, zwyczaje, zasady współżycia społecznego, zasady doktryny administrowania.

b) działania informacyjne

w obrębie struktury administracyjnej - w celu zapewnienia koniecznej sprawności aparatu administracji publicznej, są niezbędnym organizacyjnym czynnikiem współdziałania i koordynacji jednostek organizacyjnych, z których składa się aparat administracji publicznej. Działania te powinny znajdować podstawę prawną przede wszystkim w przepisach prawa ustrojowego.

kierowane do obywatela - związane z ochroną praw podmiotowych obywateli. Obywatel ma prawo do uzysaknia pełnej informacji w sprawach dotyczących jego żywotnych interesów. Informacja niepełna lub błędna, a także brak informacji, powinno być traktowane jako naruszenie prawa. Służą do zapoznania obywatela z przysługującymi mu uprawnieniami i ostrzegania przed działaniami mogągymi przynieść szkodę.

c) działania faktyczne o charakterze materialno-technicznym - czynności te wywołują skutki prawne poprzez
fakty dokonywane przez organy administracyjne lub upoważnionych przedstawicieli tych organów. Organy te
muszą być wyraźnie upoważnione do wykonywania tego typu czynności, a gdy wiąże sie to z kontrolą
wykonywania obowiązków przez obywatela, upoważnienie takie musi zawierać się w ustawie. Dowolna jest
natomiast technika wykonywania tych czynności.

Działania faktyczne w sprawach paszportowych:

przyjęcie wniosku, rejestracja wniosku

ustalenie stanu faktycznego przez wojewodę, który odmawia wydania paszportu, ze względu na przesłanki wymienione w art.6 ust.2;

ustalenie zaistnienia "przypadku uzasadnionego ważnym interesem osoby", w którym wydaje się paszport uprawniający do jednokrotnego wyjazdu za granicę, mimo przesłanek uzasadniających odmowę (art.7 ust.1);

ustalenie terminu ważności paszportu tymczasowego przez konsula, ze względu na przeznaczenie dokumentu (art.9 ust.la);

ustalenie zaistnienia okoliczności uzasadniających decyzję o unieważnieniu paszportu (art.10 ust.1);

ustalenie przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej, zaistnienia uzasadnionego przypadku, gdy przemawia za tym ważny interes osoby uprawnionej do otrzymania paszportu, i wydanie przez niego paszportu lub dokonanie w nim zmian (art.4 ust.2)

Działania faktyczne z zakresu obowiązku meldunkowego;

zameldowanie, wymeldowanie na pobyt stały lub czasowy;

przyjęcie zgłoszenia urodzenia dziecka, zgonu osoby, przyjęcie zgłoszenia o zmianie stanu cywilnego;

ocena stanu faktycznego, uzasadniającego wydanie przez organ gminy decyzji w sprawie wymeldowania osoby, która nie dopełniła obowiązku wymeldowania się (art.15 ust.2)

38. Umowy publicznoprawne a umowy cywilne jako formy działania administracji

UMOWY muszą mieć odpowiednią podstawę prawną, mieścić się w ramach prawnie określonych kompetencji organu upoważnionego do ich zawarcia, a ich przedmiotem mogą być sprawy z zakresu administracji publicznej. W umowach charakteryzuje ograniczenie elementu jednostronności działania (jak przy akcie administracyjnym). Podmioty konkretyzując normę ustawową właśnie za pomocą umowy- działają w szerszej samodzielności prawnej. Umowy są podejmowane na podstawie i w granicach prawa.

Dwa typy umów jako form działania administracji:

- umowy cywilnoprawne - regulowane przepisami pr cywilnego

- umowy publicznoprawne - regulowane przepisami pr administracyjnego

I. Umowy cywilnoprawne.

- stosowanie dla wykonania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem (Skarbu Państwa lub samorządowym) - ich zawieranie jest związane z działaniem w formie aktu administracyjnego - może ona podlegać przepisom o nadzorze, może podlegać rejestracji - zmiana / unieważnienie aktu na podstawie którego zawarto umownie stanowi automatycznej podstawy do zmiany / unieważnienia umowy

II. Umowy publicznoprawne.

- stosowanie do wykonania kompetencji dotyczących współpracy organów administracyjnych w określonych dziedzinach - głównie związane są ze wspólnym wykonywaniem zadań z zakresu administracji publicznej bądź ich przekazaniem lub powierzeniem - stronami: organy administracji publicznej (z reguły) - sądy powszechne nie mogą rozpatrywać sprów wynikających z takich umów - podstawą prawną: przepisy pr administracyjnego

Umowy publicznoprawne w polskim prawie:

• Związki komunalne

• Porozumienia komunalne

• Porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej

• Kontrakty wojewódzkie (od 2000r.)

• Umowy administracyjne między studentem a uczelnią (od 2005r.) - art. 160 ust3 prawo o szkolnictwie wyższym

40. Podział terytorialny państwa

Od dnia 1 stycznia 1999 r. mamy zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa. Jednostkami tego

podziału są: gminy powiaty i województwa.

Województwa.

Mamy 16 województw. Siedzibami wojewody i sejmiku województwa w poszczególnych województwach są:

woj. dojnośląskie - Wrocław,

woj. kujawsko-pomorskie - wojewoda - Bydgoszcz, sejmik województwa - Toruń;

woj. lubelskie - Lublin;

woj. lubuskie - wojewoda - Gorzów Wlk., sejmik województwa - Zielona Góra;

woj. łódzkie - Łódź;

woj. młopolskie - Kraków;

woj. mazowieckie - Warszawa;

woj. opolskie - Opole;

woj. podkarpackie - Rzeszów;

woj. podlaskie - Białystok;

woj. pomorskie - Gdańsk;

woj. śląskie - Katowice;

woj. świętokrzyskie - Kielce;

woj. warmińsko-mazurskie - Olsztyn;

woj. wielkopolskie - Poznań;

woj. zachodniopomorskie - Szczecin. Powiaty.

Mamy 380 powiatów, w tym 315 powiatów ziemskich i 65 miast na prawach powiatu, powiat jest zasadniczą jednostką podziału terytorialnego, która obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin (powiat ziemski), albo cały obszar miasta (miasto na prawach powiatu). W woj. dolnośląskim mamy 26 powiatów i 4 miasta na prawach powiatu (Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych, Wrocław) Gminy.

Mamy 2424 gminy oraz miasto stołeczne Warszawę, które jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu. Gmina jast podstawową jednostką podziału terytorialnego

41. Delegatury w administracji rządowej; jednostki pomocnicze gminy.

Delegatury w administracji rządowej.

Zgodnie z ustawą o administracji rządowej w województwie przez ooiecie delegatury należy rozumieć apar3t pomocniczy właściwego ministra lub wojewody zorganizowany poza jego siedzibą. Wojewoda może tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego oraz delegatury komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Nazwy siedziby i zakres działania tych delegatur określa statut urzędu wojewódzkiego. Delegaturami urzędu wojewódzkiego kierują kierownicy delegatury.

Jednostki pomocnicze gminy.

Na podstawie art.5 ustawy gminnej - gmina może tworzyć

jednostki pomocnicze: sołectwa na obszarech wiejskich, dzielnice i osiedla w miastach. Jednostką pomocniczą może też być miasto na terenie gminy. Tworzy je rada gminy w drodze uchwały, z urzędu, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Zasady ich tworzenia określa statut gminy. Rada gminy określa organizację i zakres działania jednostki pomocniczej w odrębnym statucie, który może przewidywać powstanie jednostki niższego rzędu w ramach danej jednostki pomocniczej. Rada gminy może upoważnić organ wykonawczy jednostki pomocniczej do wydawania decyzji administracyjnych (dekoncentracja wewnętrzna).

sołectwo - organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie (wszyscy obywatele zamieszkali na terenie sołectwa - zasada demokracji bezpośredniej). Jest właściwe dla wszystkich spraw nie zastrzeżonych dla innych organów sołectwa. Organem wykonawczym jest sołtys, a wspomaga go rada sołecka, jako organ opiniodawczo-doradczy, Sołtys administruje majątkiem sołectwa, organizuje mieszkańców do wspólnych przedsięwzięć, jest przewodniczącym zebrania wiejskiego - prowadzi jego obsługę i organizuje jego pracę (przygotowuje projekty uchwał, wykonuje uchwały, zwołuje zebrania).

dzielnica, osiedle - organem uchwałodawczym jest rada (wybrana na zasadach ustalonych przez radę gminy - zasada demokracji pośredniej; wyjątkiem jest osiedle o charakterze wiejskim, gdzie organem uchwałodawczym może być ogólne zebranie mieszkańców). Organem wykonawczym jest zarząd z przewodniczącym na czele, podział zadań określa statut dzielnicy czy osiedla. Przewodniczący zarządu może uczestniczyć w pracach rady gminy z prawem udziału w głosowaniu.

42. Administracja w ujęciu statycznym

Opis administracji w ujęciu statycznym polega na wyodrębnieniu obiektów i nazw występujących w administracji.

W ujęciu statycznym wyodrębniamy:

1. stanowisko pracy w administracji publicznej

2. szczególne stanowisko pracy: organ administracji publicznej

3. urząd

4. jednostki podziału terytorialnego

Ad. 1) Def.

1. jest to człowiek, lub grupa ludzi

2. zajmujący wyodrębnione organizacyjnie miejsce w strukturze administracji przez przepisy prawa administracyjnego ustrojowego (rangi ustawy)

3. wyodrębnione pod względem zadań i kompetencji (prawo ustrojowe, materialne, procesowe)

4. powołany wyłącznie lub głównie do administrowania (wydedukowanie z pkt. c)

Ad 2) Jest to adres administracyjny, który spełnia wszystkie 4 poprzednie cechy, ale z mocy prawa jest jeszcze zdolny do załatwiania spraw na zewnątrz, ich finalizowania, co do zasady, we własnym imieniu.

Przykład:

Art.2pkt.2 ustawy o administracji rządowej w województwie

Organem administracji rządowej w województwie jest wojewoda. Tylko on ma zdolność do załatwiania spraw na zewnątrz (osoba wyjściowa). Wojewoda ma prawo zgodnie z art.32, przesuwać swoje kompetencje na pracowników urzędu wojewódzkiego, do załatwiania określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność.

Pracownicy urzędu z mocy prawa rozpatrują i przygotowują sprawy, które przedstawiają do załatwienia wojewodzie. Dopiero podpis wojewody nadaje decyzji moc. Pracownik, którego wojewoda upoważnił do załatwiania spraw nie jest organem, bo nie załatwia sprawy w swoim imieniu, a podstawą do tego jest akt indywidualny (upoważnienie), nie wynika to natomiast z mocy prawa.

Znaczenia urzędu: Urząd, struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół ludzi wyodrębniony do realizacji zdań ( praw i obowiązków) związanych z określonym organem adm.publ.( urząd jako stanowisko np.Urząd Ministra, Starosty, Wojewody) jako szczególna nazwa org. administrującego( np.Urząd Celny, USC- nazwa umowna organem tego urzędu jest kierownik)Zorganizowany zespół osób wyposażonych w środ. materialne przydatne org. do pracy i wykonywaniu jego funkcji(np. Urząd Gminy, Starostwo, Ministerstwo)

Pojęcie organu administrującego - Organ jest powołany w drodze wyboru lub powoływania. Podmiot który ma wszystkie atrybuty organów administracji a nie jest organem administracji ma prawo wydawania decyzji administracyjnych w drodze cesji uprawnień , na podstawie przepisów prawa lub upoważnień. Funkcje adm.publicznej mogą być zlecone organizacjom społecznym, fundacjom, państ. jedn. organizac, komunalnym jedn .organiz. nie będącymi organami adm. rządowej bądź samorządu teryt. Zlecenie funkcji z zakresu adm.publ. następuje gdy przepisy prawa powierzają lub zwalają na powierzenie określonym podmiotom nie będącym org.adm.publ. wykonywanie zadań tej admin. Do takich org. społ. Realizujących zadania adm.publ. należą: np. OSPoż. PCK

43. Centralizacja a decentralizacja

CENTRALIZACJA - dany organ administracyjny wraz z urzędem wchodzi w skład większej całości na zasadzie hierarchicznego podporządkowania; układ lokalizacyjny w którym urzędy wchodzą do większej całości na zasadzie hierarchicznego podporządkowania; występuje nadzór hierarchiczny. Kryteria nadzoru: legalność, celowość, rzetelność, gospodarność, zgodność z polityką. Nie występuje sądowo ochrona przed ingerencją nadzorczą. Istotne elementy: ścisłe wyodrębnienie prwane zadań i kompetencji na każdym stopniu organizacyjnym adm; możliwość ich dekoncentrowania na org niższego stopnia; zachowanie hierarchicznego podporządkowania w sferze realizacji tych kompetencji (zależność org niższego stopnia od org wyższego - zależność służbowa i osobowa)

- regulowanie stosunków osobowych czyli:

• awansowanie, • nagradzanie, • przeniesienie na inne stanowisko, • odpowiedzialność służbowa/ porządkowa / dyscyplinarna

- zależność służbowa, kierowanie organem niższym za pomocą aktów dwojakiego rodzaju:

aktów generalnych:- okólników- wytycznych- instrukcji- zarządzeń

aktów indywidualnych : poleceń służbowych

Organ wyższy może w/w akty wydawać a niższy musi je respektować

Stosunek organizacyjny wyrażający się w hierarchicznym podporządkowaniu jest stosunkiem między organami administracji państwowej. Jego treść podobna do treści stosunków pracownik urzędu  zwierzchnik służbowy (obowiązkiem pracownika państwowego/ samorządowego jest sumienne wypełnianie poleceń przełożonego)

DECENTRALIZACJA: taki system organizacyjny administracji, w którym:

poszczególne podmioty administrujące mają wyraźnie określone kompetencje

ustalone bądź przekazywane z innych (wyższych) organów w drodze ustawowej

realizowane w sposób samodzielny

podlegające w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organów kompetentnych

Jeśli tylko część kompetencji jest zdecentralizowana, realizacja reszty odbywa się w układzie hierarchicznego podporządkowania.

Kompetencje mogą być przekazane tylko w drodze ustawowej.

Samodzielność - konstytutywna cecha decentralizacji, oznacza wyeliminowanie podporządkowania hierarchicznego z układu stosunków z organami zwierzchnimi.

Brak podporządkowania jest podstawowym elementem różniącym decentralizację od dekoncentracji. Samodzielność ta realizowana jest w ramach porządku prawnego. Samodzielność w ramach decentralizacji ma charakter względny.

Nadzór weryfikacyjny- jest formą zapewnienia zgodności działań zdecentralizowanych z prawem.

W obecnym układzie organizacyjnym należy odróżniać :

a) podmioty zdecentralizowane

b) podmioty zdecentralizowane pełniące f-cje z zakresu administracji publicznej

Podmioty zdecentralizowane:

a) Podstawowymi jednostkami zdecentralizowanymi w obrębie struktur w państwie są jednostki samorządu terytorialnego

b) Przedsiębiorstwo państwowe i komunalne: - zadania zasadniczo różnią ten podmiot od innych zdecentralizowanych, - zasięg zadań organów przedsiębiorstwa jest ograniczony rzeczowo

c) Zakład administracyjny: - funkcje administracyjne wynikają z kontynuacji f-cji wykształconych historycznie , - władztwo zakładowe nie różni się od władztwa administracyjnego w swej istocie

d) Społeczny podmiot organizacyjny: - nazwa zbiorcza obejmująca jednostki organizacyjne nie mające jednocześnie charakteru państwowego i prywatnego

43 Rodzaje decentralizacji

Dwa rodzaje decentralizacji:

terytorialna - wyposażenie organów administracji zarządzających poszczególnymi jednostkami podziału terytorialnego w taki stopień samodzielności wobec organów nadrzędnych, który uzasadnia uznanie ich za organy zdecentralizowane (np. samorząd terytorialny)

rzeczowa - powierzenie samodzielnym organom lub organizacjom zarządzania określonymi rodzajami spraw

44. Pojęcie i rodzaje dekoncentracji

Dekoncentracja - przeniesienie kompetencji na organy (organ) niższe bądź równorzędne, dokonane w drodze aktu normatywnego rzędu ustawy lub w drodze aktu normatywnego organu przenoszącego kompetencje, z zachowaniem nadrzędności hierarchicznej organów zwierzchnich w zakresie realizacji przekazanych kompetencji.

Rodzaje dekoncentracji:

Ujęcie statyczne: obraz aktualnego rozkładu kompetencji między poszczególnymi organami aparatu administracyjnego. Ilość kompetencji i ich ranga mają znaczenie nie tylko do oceny, czy zjawisko istnieje, ale także dla ustalenia stopnia jego intensywności. Jeśli organy niższego stopnia lub organy niższych stopni będą mieć w stosunku do organów zwierzchnich administracji czy organów wyższego stopnia znaczy zasób kompetencji - możemy mówić o wysokim stopniu dekoncentracji.

Ujęcie dynamiczne: proces dekoncentrowania, to jest przesuwania kompetencji z jednego podmiotu na drugi lub z jednego na kilka podmiotów. Dekoncentrowanie więc to ruch kompetencji.

46. Naczelne a centralne organy administracji rządowej

Określenia, z których każde brane oddzielnie jest równie poprawne:

1. Naczelne organy administracji rządowej to te spośród organów administracji publicznej, które są powoływane przez Prezydenta bezpośrednio czy też po uprzednim wyborze przez Sejm

2. Naczelnymi organami administracji rządowej są organy zwierzchnie wobec pozostałych organów (i innych podmiotów organizacyjnych państwa) w strukturze administracji rządowej.

3. Naczelnymi organami administracji rządowej są organy powoływane przez Prezydenta czy Sejm i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

4. Naczelnymi organami administracji rządowej są organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

W ujęciu strukturalnym i funkcjonalnym do organów naczelnych administracji rządowej zaliczamy Radę Ministrów i organy wchodzące w jej skład (Prezes Rady Ministrów, ministrowie oraz przewodniczący komisji i komitetów określonych w ustawach).

Wg Konstytucji Prezydent jest centralnym konstytucyjnym organem, o podstawowym znaczeniu dla państwa, a nie tylko dla administracji (naczelny organ administracji państwowej).

Rada Ministrów jest najwyższym, wykonawczym i zarządzającym organem administracji państwowej. Rada Ministrów kieruje całokształtem działalności administracji państwowej, podejmując różne uchwały, wydając rozporządzenia i różne wytyczne. W kompetencji Rady Ministrów znajdują się wszystkie sprawy polityki

państwa, których ustawy nie zastrzegły dla Prezydenta, innego organu administracji państwowej lub samorządu terytorialnego (szczegółowe kompetencje patrz podręcznik str153).

W skład Rady Ministrów wchodzą:

• Prezes Rady Ministrów (art. 148 Konstytucji RP, podręcznik str.157) » wiceprezesi Rady Ministrów

• ministrowie (podręcznik str. 159)

• przewodniczący komisji i komitetów sprawujących funkcję naczelnych organów administracji państwowej: Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych (jest nim minister właściwy ds. nauki) oraz Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej

Centralnymi organami administracji państwowej są centralne urzędy, nie zaliczane do organów naczelnych. Kierownicy urzędów centralnych nie są członkami rządu. Centralne urzędy administrują określonymi, wyodrębnionymi, z reguły wąskimi zakresami zagadnień. Nie są też organami terenowymi, ponieważ ich właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju. Centralne organy administracji państwowej są tworzone w drodze aktów rangi ustawy, wyjątkowo aktem niższego rzędu. Organy te noszą nazwy sugerujące kolegialny skład tych organów, jednak zazwyczaj są organami

monokratycznymi. Przysługujące mu funkcje jednoosobowe pełni najczęściej jego przewodniczący (wydaje zarządzenia).

Organami zwierzchnimi centralnych organów są: Sejm, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie; im tez przysługują uprawnienia nadzorcze. Minister do którego należy sprawowanie nadzoru nad określonym urzędem centralnym, przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów Minister ten :

• składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu

• składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o powołanie odwołanie kierownika urzędu centralnego

• powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego

• wykonuje w stosunku do urzędu centralnego funkcje kontrolne

Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów administracji Organy w terenie to zazwyczaj organy rządowej administracji specjalnej ( np urzędy celne), lub też terenowe organy rządowej administracji ogólnej. Niektóre z tych organów nie maja odpowiedników wśród organów terenowych.

Tak samo jak organy naczelne organy centralne mogą mieć swoje organy opiniodawczo-doradcze.

47. Kształtowanie składu osobowego Rady Ministrów

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w artykule 147 stanowi, że w skład Rady ministrów wchodzą:

1. Prezes Rady Ministrów jako przewodniczący

2. Wiceprezesi Rady Ministrów

3. Ministrowie

4. Przewodniczący w ustawach komitetów

Według artykuł 154 Konstytucji Prezydent Rzeczpospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczpospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów. Na płaszczyźnie prawnej wybór desygnowanej osoby zależy od uznania Prezydenta. W rzeczywistości jednak swoboda działania Prezydenta zależy od układu sił w Sejmie. Jeżeli wiec istnieje wyraźna i stabilna koalicja, która dysponuje większością w Izbie, to Prezydent powinien zwrócić się do niej o zasugerowanie kandydata i pomijając sytuacje szczególne - nie powinien odmawiać desygnowania takiej osoby. Jedynym zadaniem desygnowanego Premiera jest skompletowanie składu swojego gabinetu. Wymaga to uzgodnień koalicyjnych, a także akceptacji Prezydenta, ponieważ bez jego decyzji nie może dojść do powołania rządu. Premier przedstawia prezydentowi skład nowej Rady Ministrów. Jest to wyłączne prawo premiera, prezydentowi pozostawiony jest tylko wybór między powołaniem proponowanego rządu lub odmową jego powołania, nie może zaś powołać rządu w innym składzie. Powołanie rządu musi nastąpić w terminie 14 dni od przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów.

Powołanie Rady Ministrów oznacza kres istnienia dawnego gabinetu. Z momentem powołania pojawia się nowa Rada Ministrów, w pełni zdolna do działania Nie oznacza to jednak zakończenia procedury, bo tak powołana Rada Ministrów musi jeszcze uzyskać od Sejmu wotum zaufania. W terminie 14 dni od dnia powołania nowego rządu przez prezydenta, premier jest zobowiązany przedstawić Sejmowi program działania Rady Ministrów wraz z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Na posiedzeniu Sejmu premier wygłasza expose, wskazujące podstawowe zamierzenia rządu i przedstawia skład swojego gabinetu. Po wystąpieniu Premiera następują pytania i dyskusja, na zakończenie której raz jeszcze zabiera głos Prezes rady Ministrów. Następnie przeprowadza się głosowanie nad wnioskiem o wotum zaufania - jego przyjęcie wymaga bezwzględnej większości głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeżeli wniosek uzyska bezwzględną większość, to postępowanie nad tworzeniem nowej Rady Ministrów dobiega końca i nowy rząd może dalej działać. Dopóki ten wyraz zaufania nie zostanie wyraźnie cofnięty, należy domniemywać, że rząd cieszy się zaufaniem Sejmu, co stanowi, stosownie do założeń systemu parlamentarnego, konieczną przesłankę dla jego powstania i działania.

Tak utworzona Rada Ministrów cieszy się jednoczesnym poparciem prezydenta i Sejmu, co pozwala ją określić mianem rządu prezydencko - parlamentarnego.

48. Minister jako organ monokratyczny i członek organu kolegialnego

Zgodnie z art. 147 i 149 Konstytucji ministrowie wchodzą w skład Rady Ministrów, kierują też określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministrć kierującego działem administracji rządowej określają ustawy Minister zajmuje jednocześnie dwie pozycje :

1. jest członkiem kolegialnego organu administracji rządowej zwany Radą Ministrów (w którym może, jak mówi Konstytucja, pełnić funkcje wicepremiera lub premiera)

2. jest organem kierującym określonym działem administracji rządowej zwanym resortem

W zakresie pierwszej pozycji poddany jest kierownictwu, koordynacji Prezesa Rady Ministrów. W zakresie drugiej pozycji poddany jest koordynacji, kontroli i zwierzchnictwu służbowemu Prezesa Rady Ministrów.

Minister kierujący określonym działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów na wnios Prezesa Rady Ministrów może uchylić te rozporządzenie lub zarządzenie ministra(art. 149 pkt.2 Konstytucji).

Nie ma wymogu tworzenia urzędu ministra w drodze ustawy, tylko zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określa się ustawą. Konstytucja nie określa ani nazwy ani liczby ministrów. Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu oraz gabinetu politycznego ministra.

Zadania i kompetencje ministra określane sąw szczególności:

• w rozporządzeniu ustalającym szczegółowy zakres działania ministra

• w rozporządzeniu o utworzeniu ministerstwa

w rozporządzeniu określającym statut ministerstwa

■ w innych ustawach i niższych aktach normatywnych

Całość funkcji ministra można w najogólniejszym ujęciu rozdzielić na:

1. funkcje prawotwórcze ( gdzie minister wydaje rozporządzenia i zarządzenia)

2. funkcje polegające na wydawaniu decyzji administracyjnych

3. funkcje kierowania resortem nie obejmujące działalności prawotwórczej i decyzyjnej

4. funkcje szczególne wynikające ze szczególnego statusu ministra w określonej sferze Minister jako członek Rady Min!strów(art.6,7.8.9 Ustawy o Radzie Ministrów):

• uczestniczy , na zasadach określonych Konstytucji, w ustalaniu polityki państwa . ponoszą treść i za reali działań Rządu odpowiedzialność

• jest obowiązany do inicjowania i opracowywania, w zakresie swojego działania, polityki Rządu, przedkład inicjatyw i odpowiednich projektów aktów normatywnych na posiedzenia R.M.

• realizuje politykę ustaloną przez R.M.

• realizuję politykę ustaloną przez R.M. w szczególności:

1. współdziała z innymi członkami R.M.

2. nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowe]

3. współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielami środowisk zawodowych i twórczych

4. występuje do Prezesa R.M. o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonania zadań wykraczających poza zakres jego działania

5. po zawiadomieniu Prezesa R.M. powołuje rady i zespoły, jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania

• reprezentuje w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez R.M.

• upoważniony prze R.M., reprezentuje Rząd przed Sejmem w sprawach rozpatrywanych z inicjatywy R.M. W takim wypadku minister składa, po porozumieniu się z Prezesem RM., wszelkie oświadczenia w imieniu Rządu

Prezes rady Ministrów ustala, w drodze rozporządzenia(art.33 Ustawy o Radzie Ministrów): 1.

1. szczególny zakres działania ministra, niezwłoczne po powołaniu Rady Ministrów, a jeżeli minister został powołany w innym czasie - niezwłocznie po jego powołaniu

2. ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej, który ma obsługiwać ministra , a w wypadku ministra kierującego określonym działem administracji rządowej - również organy jemu podległe lub przez niego nadzorowane

1a. Prezes rady Ministrów określając szczegółowy zakres działania ministra, w wypadku ministra kierującego określonym działem administracji rządowej:

1. wskazuje, z uwzględnieniem przepisów o działach administracji rządowej, dział lub działy, którymi kieruje minister

2. określa zakres uprawnień ministra jako dysponenta wyodrębnionej lub wyodrębnionych części budżetu państwa.

Minister kierujący określonym działem administracji rządowej ustala, w drodze obwieszczenia wykaz jednostek organizacyjnych jemu podległych lub przez niego nadzorowanych Obwieszczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski"(art 33pkt.1d ustawy o Radzie Ministrów)

1.Minister kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek.

Szczególnie( art.34ustawy o Radzie Ministrów):

1. tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne

2. powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych

3. organizuje kontrole sprawności działania, efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne

2.Minister nadzoruje i kontroluje działalność organów i jednostek, w stosunku do których uzyskał uprawnienia nadzorcze na podstawie przepisów ustawowych

3 Rada Ministrów może powołać przy ministrze komitet doradczy i określić zakres jego zadań.

Minister, w celu dostosowania do polityki ustalonej przez R.M. zasad i kierunków działania podległych

lub nadzorowanych centralnych organów administracji rządowej, innych urzędów lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, może wydawać kierownikom urzędów centralnych oraz kierownikom innych urzędów i jednostek organizacyjnych wiążące ich wytyczne i polecenia Ale wytyczne te i polecenia nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej. Wydane ustnie muszą mieć potwierdzenie na piśmie(art.34a Ustawy o Radzie Ministrów).

Minister, do którego zakresu działania należy sprawowanie nadzoru nad określonym urzędem centralnym, przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu R.M. Minister ten:

1. składa Prezesowi R.M. wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu

2. składa Prezesowi R.M. wnioski o powołanie i odwołanie kierownika urzędu centralnego

Dzień wydania Dz.Urz. jest dniem ogłoszenia aktu prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, jeżeli nie stanowią inaczej. Rozporządzenia porządkowe wojewody i powiatowe przepisy porządkowe ogłasza się również w środkach masowego przekazu oraz w drodze obwieszczeń jak również w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie.

49. Aparaty pomocnicze centralnych organów administracji rządowej

Konstytucja nie normuje sytuacji centralnych organów administracji rządowej. Nie wchodzą one w skład Rządu, poza wyjątkami określonymi w ustawach. Nie są też organami terenowymi, ponieważ ich właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju. Są tworzone w drodze aktów rangi ustawy , wyjątkowo aktem niższego rzędu. Tworzenie ich i znoszenie połączone jest najczęściej z koncentracją uprawnień przez inny organ centralny lub naczelny i jest procesem ciągłym dlatego liczba tych organów jest zmienna. Organy te są zazwyczaj monokratyczne, jeśli nazwa zawiera określenie urząd, mamy do czynienia z organem jednoosobowym. Jest nim szef urzędu zwany prezesem lub dyrektorem. Centralne organy powoływane są najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów. Organami zwierzchnimi centrainych organów są: Sejm, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie .Cały urząd jest zespołem osób, danych organowi do pomocy w wykonywaniu zadań.

Zgodnie z ustawą z 8 sierpnia 1996r. minister, do którego zakresu działania należy sprawowanie nadzoru nad określonym urzędem centralnym, przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów. Minister ten:

1. składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu

2. składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o powołanie i odwołanie kierownika urzędu centralnego

3. powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego

4. wykonuje w stosunku do urzędu centralnego funkcje kontrolne

Ilekroć właściwy minister lub kierownik urzędu centralnego określa, na podstawie przepisów odrębnych, terytorialny zakres działania podległych mu lub nadzorowanych przez niego urzędów albo innych jednostek organizacyjnych, określenie to następuje w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej(art 6 ustawy o działach administracji rządowej). Kierownikom urzędów centralnych Prezes RM wydaje wytyczne i polecenia, które nie mogąjednak dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej.(art.33a ustawy o działach administracji rządowej).

Prezes RM. w drodze rozporządzenia, wyznacza ministra właściwego do spraw uznawania kwalifikacji w zawodach regulowanych oraz do spraw uznawania kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania działalności, objętych działalnością administracji rządowej wykonywaną przez urzędy centralne, oraz wskazuje , który z tych urzędów wyznaczony minister może upoważnić do wykonania powyższych zadań Minister ten może też w drodze rozporządzenia, upoważnić do wykonywania zadań w sprawach uznawania kwalifikacji w zawodach regulowanych oraz w sprawach uznawania kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania działalności wskazany urząd albo określone podmioty.

W sprawach indywidualnych decyzje centralnego organu administracji rządowej są ostateczne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa uprawnienie to przyzna ministrowi kierującemu określonym działem administracji rządowej. Są organami zwierzchnimi terytorialnych organów administracji wraz z którymi tworzą tzw. qasi-resorty. Organy w terenie to zazwyczaj organy rządowej administracji niezespolonej (np. państwowi inspektorzy sanitarni), administracji zespolonej lub też (np. komendanci wojewódzcy policji). Aktualny wykaz większości centralnych organów i ich podporządkowania po wejściu w życie ustawy z dnia 4 września 1997r. o działach administracji rządowej znajduje się na str.163 podręcznika "Prawo administracyjne".

50. Reformy terenowej administracji publicznej - 1990r., 1998r., 2002r.

W roku 1990 zaczęła się nowa historia nowej organizacji samorządu terytorialnego, wówczas na poziomie gminy. Tworzenie wyższych stopni samorządu terytorialnego. Zgodnie z przyjętą w 1997r. Konstytucją, ustrój terytorialny Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. Zasadniczy podziała terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze oraz kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność Konstytucja rozstrzygnęła o dalszym kierunku prac legislacyjnych.

W rezultacie uchwalono trzy ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie W związku z reformą ustrojową państwa, ustanawiające nowy kształt terenowej administracji publicznej, która objęła od 1 stycznia 1999r.

1. na stopniu wojewódzkim: sejmik, zarząd województwa oraz marszałka

2. na stopniu powiatowym: radę, zarząd powiatu oraz starostę

3. na stopniu podstawowym: radę, zarząd gminy( miasta) i wójta (burmistrza, prezydenta).

Istotne znaczenie ustrojowe Ola stopnia podstawowego samorządu terytorialnego miała ustawa z dnia 20 czerwca 2002r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Dotychczas bezpośrednim mandatem demokratycznym w gminie dysponowała tylko rada gminy. Ustawa ta daje wójtowi bezpośrednią legitymację demokratyczną, przyjmując jako regułę jego wybór w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym, a tylko w razie niemożliwości dokonania takiego wyboru daje stosowne kompetencje radzie gminy.

Likwidacja zarządu, kolegialnego organu wykonawczego gminy, spowodowała konieczność przejęcia jego kompetencji. Wójt był jedynym organem gminy. Mory mógł być następcą prawnym. Dlatego wójt przejął wszystkie zadania i kompetencje zarządu gminy. Przejął także dotychczasowe kompetencje rady gminy do ustalania regulaminu organizacyjnego urzędu gminy oraz do powoływania swych zastępców. Nowy układ zasadniczo kompetencyjny został wyznaczony przez nowelizację ustawy o samorządzie gminnym oraz ustaw z zakresu materialnego prawa administracyjnego.

Samorząd gminny( ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990):

Obecnie w Polsce mamy 2424 gminy oraz miasto stołeczne Warszawę. Ustawa o samorządzie gminnym przyjmuje jednolity model gminy, bez rozróżnienia na wiejskie i miejskie(str.202 podręcznik). Gmina jest adresatem norm prawnych, jako podmiot prawa w strukturze organizacyjnej państwa. Według art.6 ustawy gminnej do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów, ustanawia domniemanie właściwości na rzecz gminy. Artykuł 7 ustawy gminnej ustala, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Gmina wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, posiada osobowość prawną. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Gmina nie może uchylić się od wykonania zadań jeżeli są one określone w ustawie. Wykonuje ponadto zadania zlecone z zakresu administracji rządowej określone w art 8 ustawy samorządowej O ustroju gminy stanowi jej statut, projekt statutu gminy powyżej 300tyś. mieszkańców podlega uzgodnieniu z Prezesem RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym ( poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy. Referendum gminne jest szczegółowo uregulowane w ustawie z dnia 15 września 2000r. o referendum lokalnym. W referendum mogą brać udział mieszkańcy gminy uprawnieni do głosowania, są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat. Osoby te powinny zamieszkiwać w miejscowości położonej na terenie gminy pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego pobytu( str. 207 podręcznik) Organami gminy są: 1) rada gminy 2) wójt(burmistrz, prezydent miasta) Działalność organów gminy jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. Uchwały rady gminy za padają zwykła większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym. Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. W skład rady wchodzą radni w liczbie: 1) 15 w gminach do 20tyś mieszkańców, 2)21 w gminach do 50 tyś mieszkańców, 3) 23 w gminach do 100tyś mieszkańców,4) 25 w gminach do 200tyś mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100tyś , nie więcej jednak niż 45 radnych. Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy(art. 18 ustawy).

Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy; w tym celu powołuje komisje rewizyjną. Rada wybiera ze swojego grona przewodniczącego i od 1 od 3 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej polowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Obraduje na sesjach zwołanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej niż raz na kwartał. Może ona powoływać ze swojego grona stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot działania i skład osobowy.

Mandatu radnego nie można łączyć z: 1) mandatem posła lub senatora,2) wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,3) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego. Organem wykonawczym gminy jest wójt, kadencja wójta rozpoczyna się z dniem rozpoczęcia kadencji rady gminy.(art. 26a ustawy). Wójt. w drodze zarządzenia, powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. Funkcję wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z: 1)funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie 2)członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta3) zatrudnieniem w administracji rządowej 4) mandatem posła lub senatora. Wójt wykonuje uchwały rady gminy zadania gminy określone przepisami prawa. Zadania wójta są określone w art.30 ustawy. Do zadań wójta należy w szczególności: przygotowywanie projektów uchwał rady oraz określanie sposobu ich realizacji, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu, zatrudnianie i zwalnianie swoich zastępców, kierowników gminnych jednostek organizacyjnych oraz wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Wójt kieruje sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Wójt wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędu gminy, którego jest kierownikiem i któremu nadaje w drodze zarządzenia regulamin organizacyjny, określający organizację oraz zasady funkcjonowania urzędu.

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką taką może być też położone na terenie gminy miasto. Jednostki pomocnicze tworzy rada gminy, w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Zasady tworzenia jednostek pomocniczych określa statut gminy.

Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, w którym mogą uczestniczyć z głosem rozstrzygającym wszyscy mieszkańcy gminy, zamieszkali na terenie sołectwa. Wykonawczym - sołtys Przyjmuje się domniemanie właściwości na rzecz zebrania wiejskiego Działalność sołtysa wspomaga rada sołectwa. Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Sołtys administruje majątkiem sołectwa, organizuje mieszkańców sołectwa do wspólnych przedsięwzięć. Jako przewodniczący i organ wykonawczy zebrania wiejskiego prowadzi obsługę tego organu oraz organizuje jego pracę.

Organem uchwałodawczym dzielnicy lub osiedla jest rada - organ przedstawicielski wybrany według zasad ustalonych przez radę gminy, organem wykonawczym w dzielnicy jest zarząd, na czele zarządu stoi przewodniczący.

Na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze całej gminy( art.40 ustawy).

Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansowana podstawie budżetu gminy .Projekt budżetu przygotowuje wójt(art 60 ustawy). Dochody gminy określone są w art. 54 ustawy.

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne. Rejestr związków prowadzi minister właściwy do spraw administracji publicznej. Związek taki nabywa osobowość prawną, po zarejestrowaniu z dniem ogłoszenia statutu.

Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem Organami nadzoru są Prezes R.M. i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa

Powiat( ustawa z 5 czerwca 1998r.)

Artykuł 164 Konstytucji dopuszcza tworzenie w drodze ustawy innych jednostek samorządu regionalnego lub lokalnego niż gmina. Do takich jednostek należy powiat. Art. 1 ustawy stanowi, ze powiat jest lokalną wspólnotą samorządową oraz odpowiednie terytońum. Ustawa o samorządzie powiatowym ustanawia dwie kategorie powiatów:

1. powiat jako zasadnicza jednostka podziału terytorialnego, która obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin( powiat ziemski)

2 cały obszar miasta (miasto na prawach powiatu)

Przy tworzeniu , łączeniu, podziale, znoszeniu powiatów i ustalaniu ich granic należy dążyć do tego, aby powiat obejmował obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze, zapewniające zdolność do wykonywania zadań publicznych. Kompetencje w zakresie tworzenia, łączenia, podziałów oraz znoszenia powiatów należą do Rady Ministrów, która rozstrzyga o tym po zaciągnięciu opinii zainteresowanych rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, w drodze rozporządzenia określającego gminy wchodzące w skład powiatów oraz nazwy powiatów i siedziby ich władz. W drodze rozporządzenia Rady Ministrów ustalane są także zasady i tryb postępowania w sprawach tworzenia, łączenia, podziału i znoszenia powiatów oraz określenie ich granic. Aktualnie mamy 315 powiatów ziemskich i 65 miast naprawach powiatu.

Artykuł 4 ustawy powiatowej stanowi, że powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:

1) infrastruktury technicznej( transport i drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, utrzymywanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej)

2) infrastruktury społecznej( edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, wspieranie osób niepełnosprawnych, kultura i ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy, ochrona praw konsumenta, promocja powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi)

3) porządku i bezpieczeństwa publicznego (porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpowodziowa .przeciwpożarowa i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi, obronności, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży)

4) ładu przestrzennego i ekologicznego (geodezja, kartografia i kataster, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany, gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, ochrona środowiska) Ustawy mogą też określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Powiat wykonuje ustawowe zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Może też zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami samorządu terytorialnego, a także z województwem.

Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych w powiecie jest wspólnota samorządowa., podejmuje ona rozstrzygnięcia bezpośrednio - w głosowaniu wyborczym oraz w referendum, a także za pośrednictwem organów powiatu.

Referendum powiatowe jest określone w art. 10 ustawy i ustawie 15 września 2000r. Mogą brać w nim udział mieszkańcy powiatu uprawnieni do głosowania. Są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat i stale zamieszkują na obszarze działania rady powiatowej. W referendum mieszkańcy wyrażają swoją wolę: 1) co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspóinoty;2)w sprawie zakresu zadań i kompetencji organów powiatu;3)w sprawie odwołania rady powiatu.

Organami powiatu są:1) rada powiatu2)zarząd powiatu. Działalność organów powiatu jest jawna. Rada jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. Kadencja jej trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. W skład rady wchodzą radni liczbie 15 w powiatach liczących do 40 tyś mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20tyś. Mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych. Artykuł 12 ustawy powiatowej określa zakres wyłącznej właściwości racy Uchwały rady i zarządu zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym. Rada wybiera ze swojego składu przewodniczącego oraz od 1 do 2 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu powiatu. Ustawa powiatowa nie zalicza przewodniczącego do organów powiatu. Jego ustawowym i wyłącznym zadaniem jest organizowanie pracy rady oraz prowadzenie jej obrad. Rada obraduje na sesjach zwołanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Rada może także powoływać komisje stałe, jedna z nich ma charakter obligatoryjny - komisja rewizyjna dla kontroli zarządu, może też powołać komisje doraźne dla wykonania zadań nadzwyczajnych. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia zdrowia i mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy. Mandatu radnego powiatu nie można łączyć z 1) mandatem posła lub senatora, 2) wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,3)członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.

Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako przewodniczący oraz pozostali członkowie w liczbie od 3 do 4 osób, w tym wicestarosta. wybrani przez radę powiatu ze swojego grona bądź z poza składu rady. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w organie samorządu gminy i województwa oraz zatrudnieniem w administracji rządowej a także z mandatem posła i senatora. Jeżeli rada powiatu nie dokona wyboru zarządu w terminie 3miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów - ulega rozwiązaniu z mocy prawa .Przeprowadza się następnie wybory przedterminowe, które zarządza wojewoda w terminie 3 miesięcy od dnia rozwiązania rady. Jeżeli nowa rada nie dokona wyboru zarządu to nie ustanawia się nowych wyborów tylko kompetencje i zadania rady i zarządu przejmuje komisarz rządowy ustanowiony przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody. Zarząd powiatu wykonuje uchwały powiatu i zadania powiatu Do zadań zarządu należy w szczególności: 1)przygotowanie projektów uchwał rady,2) wykonywanie uchwał rady,3)gospodarowanie mieniem powiatu, 4) wykonywanie budżetu powiatu, 5) zatrudnienie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu. Zarząd realizując zadania powiatu podlega wyłącznie radzie, która stanowi o jego kierunku działania. Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu, które wspólnie tworzą administrację zespoloną( starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu, jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży).

Starosta organizuje pracę zarządu powiatu jako jego przewodniczący i starostwa powiatowego jako jego kierownik. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. Starosta jako zwierzchnik powiatowych służb, inspekcji i straży, powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek w uzgodnieniu z wojewoda zatwierdza programy ich działania, uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu. Staroście przysługuje kompetencja podejmowania zadań doraźnych w sprawach niecierpiących zwłoki związanych z zagrożeniem interesu publicznego. Zadania powiatu wykonywane są także w drodze decyzji administracyjnej. Starosta ma kompetencje do ich wydawania, może upoważnić on też wicestarostę, poszczególnych członków zarządu, pracowników starostwa, powiatowych służb, inspekcji i straży oraz kierowników jednostek organizacyjnych powiatu do wydania tych decyzji w jego imieniu.

Powiat samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu powiatu.Budżet powiatu jest uchwalany przez radę na rok kalendarzowy Dochody powiatu określone są w artykule 56 ustawy.

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, powiaty mogą tworzyć związki z innymi powiatami. Związek uzyskuje osobowość prawną po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu.

Nadzór nad działalnością powiatu sprawuje Prezes Rady Ministrów oraz wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa.

Prawa powiatu przysługują miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 liczyła więcej niż 100 000 mieszkańców, a także tym miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów. Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje: 1)rada miasta, 2) prezydent miasta.

Województwo( ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998r.)

Artykuł 1 ustawy mówi że województwo to jednostka samorządu terytorialnego - regionalna wspólnota samorządowa, która jest największą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej Nowe województwa są tworzone przez ustawę z 24 lipca 1998r o wprowadzeniu zasadniczego trójpodziału państwa. Ustawa ta stanowi ze zmiana granic województw, w tym związana z tworzeniem , łączeniem, dzieleniem, zniesieniem powiatów, następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po zaciągnięciu opinii organów jednostek samorządu terytorialnego, których zmiana dotyczy. Obecnie mamy 16 województw.

Samorząd województwa jest właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa, realizowanej przez programy wojewódzkie, uwzględniającej zgodnie z ustawą następujące cele:

s pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej

mieszkańców,

s pobudzanie aktywności gospodarczej,

s podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

S zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych

pokoleń,

s kształtowanie i utrzymywanie ładu przestrzennego.

Samorząd województwa prowadzi ponadto politykę rozwoju województwa, na którą składa się:

^ tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,

•* utrzymywanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,

s pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z

zakresu użyteczności publicznej,

S wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,

^y racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z

zasadą zrównoważonego rozwoju,

s wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,

•/ wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego, s promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa

Artykuł 14 ustawy wojewódzkiej stanowi, że samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: ^ infrastruktury technicznej( drogi publiczne i transport)

S infrastruktury społecznej (edukacja publiczna w tym szkolnictwo wyższe, promocja i ochrona zdrowia: kultura i ochrona jej dóbr; pomoc społeczna; polityka prorodzinna, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumentów, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy); ^ bezpieczeństwa publicznego;

s ładu przestrzennego i ekologicznego ( modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie

przestrzenne, ochrona środowiska).

Katalog ten nie ma charakteru zamkniętego, ponieważ ustawy mogą określać inne zadania samorządu województwa. Samorząd wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, która podlega kontroli sądowej. Województwo posiada osobowość prawną. Dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu Ustrój województwa jako jednostki samorządu terytorialnego określa statut województwa uchwalony po uzgodnieniu z Prezesem RM. Statut podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Województwo może zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych. Wspólnota samorządowa podejmuje rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym a także za pośrednictwem organów województwa. Referendum jest określone ustawą z dnia 15 września 2000r.

Organami samorządu województwa są: 1) sejmik województwa2)zarząd województwa Działalność organów województwa jest jawna Artykuł 18 ustawy określa zakres wyłącznej właściwości sejmiku. Sejmik województwa wybiera ze swojego składu przewodniczącego oraz nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu województwa. Ustawa wojewódzka nie zalicza przewodniczącego do organów województwa. Jego ustawowym zadaniem jest organizowanie pracy sejmiku oraz prowadzenie jego obrad. Sejmik obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Sejmik może powoływać komisje - organy wewnętrzne sejmiku, mogą to być komisje stałe( obligatoryjna komisja rewizyjna dla kontroli zarządu oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Może też powoływać komisje doraźne do wykonywania zadań nadzwyczajnych.

Mandatu radnego województwa nie można łączyć z:1) mandatem posła lub senatora,2) wykonywaniem funkcji wojewody i wicewojewody,3) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego

Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa. W skład pięcioosobowego zarządu wchodzą marszałek województwa jako przewodniczący, 1 lub 2 wicemarszałków oraz pozostali członkowie. Zarząd województwa wykonuje zadania województwa nie zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Do zadań zarządu należy w szczególności: wykonywanie uchwał sejmiku województwa; gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo; przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa; przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie; organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi; kierowanie, koordynowanie, działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników; uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego.

Zarząd wykonuje zadania przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych. Zasady i tryb działania województwa określa statut województwa.

Marszałek województwa organizuje pracę zarządu województwa jako jego przewodniczący i urzędu marszałkowskiego jako jego kierownik; jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu marszałkowskiego i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Marszałkowi przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki(patrz starosta). Marszałek może również wykonywać zadania w drodze decyzji administracyjnych. Może on upoważnić wiceprzewodniczących zarządu, pozostałych członków zarządu, pracowników urzędu marszałkowskiego oraz kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych do wydawania decyzji w jego imieniu.

Nadzór nad działalnością samorządu województwa sprawuje Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa. Nadzór ten jest sprawowany na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Na podstawie ustawy ora upoważnień udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmiki województwa stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa i jego części.

Ustawa z dnia 20 czerwca 2002r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta

Ustawa określa określa tryb i zasady bezpośredniego wyboru wójta, burmistrza i prezydenta miasta Jeżeli jest mowa o wójcie rozumie się przez to także burmistrza i prezydenta miasta. Wójt wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Prawo wybierania wójta w danej gminie ma każdy, kto posiada prawo wybierania do rady tej gminy. Prawo wybieralności ma każdy obywatel polski posiadający prawo wybierania do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 25 lat, z tym że kandydat musi stale zamieszkiwać na terytorium gminy, w której kandyduje. Kandydat na wójta nie może jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie. Za wybranego na wójta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów Tryb przeprowadzenia wyborów określa ustawa szczegółowo w artykule 4. wybory wójtów zarządza

Prezes rady Ministrów w drodze rozporządzenia, łącznie z wyborami do rad gmin. Przedterminowe wybory wójta zarządza Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia. Wybory organizują i sprawują nadzór nad ich przebiegiem zgodnie z przepisami prawa Państwowa Komisja Wyborcza i komisarze wyborczy. Wybory przeprowadzają komisje powołane do przeprowadzenia wyborów do rad gmin.

Prawo do zgłaszania kandydatów na wójta przysługuje:

1. partiom politycznym i koalicjom partii politycznych

2. stowarzyszeniom i organizacjom społecznym

3. wyborcom

Kandydatów na wójtów zgłasza się do gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 25 dniu przed dniem wyborów do godziny24.00. Gminna komisja wyborcza sporządza listę kandydatów, na której, w kolejności alfabetycznej nazwisk umieszcza się nazwiska, imiona, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, nazwę komitetu zgłaszającego kandydata oraz nazwę partii politycznej, do której należy kandydat. Najpóźniej w 15 przed dniem wyborów gminna komisja wyborcza podaje powyższe dane do wiadomości wyborców, przez rozplakatowanie obwieszczeń Jeżeli w terminie nie zgłoszono żadnego kandydata lub zgłoszono tylko jednego kandydata gminna komisja wyborcza niezwłocznie w2ywa, przez rozplakatowanie obwieszczeń, do dokonania dodatkowych zgłoszeń. W takim wypadku termin zgłaszania kandydatów ulega przedłużeniu o 5 dni. Jeżeli mimo tego nie zostanie zarejestrowany żaden kandydat, wyboru wójta dokona rada gminy bezwzględna większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.

Wygaśnięcie mandatu wójta następuje w skutek:

1. odmowy złożenia ślubowania

2. pisemnego zrzeczenia się mandatu

3. utraty prawa wybieralności lub brak tego prawa w dniu wyborów

4. naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej

5. orzeczenia trwałej niezdolności do pracy w trybie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

6. śmierci

7. odwołania w drodze referendum

51. Wojewódzka administracja zespolona

Zwierzchnikiem wojewódzkiej administracji rządowej zespolonej jest wojewoda, który wykonuje zadania przy pomocy I i II wicewojewody oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego oraz dyrektorów wydziałów. Zwierzchnictwo to występuje w dwóch postaciach- zwierzchnictwa osobowego i służbowego. Zwierzchnictwu osobowemu podstawę daje włączenie inspekcji, straży lub służb w strukturę urzędu wojewódzkiego. Organizację zespolonej administracji rządowej w województwie określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę. Statut ten i jego zmiany (z zastrzeżeniem- nazwy stanowisk kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich) podlega zatwierdzeniu przez Prezesa Rady Ministrów i jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Do statutu urzędu wojewódzkiego dołącza się wykaz jednostek organizacyjnych podporządkowanych wojewodzie oraz przedsiębiorstw państwowych, dla których wojewoda pełni funkcję organu założycielskiego. Szczegółową organizację oraz tryb pracy urzędu wojewódzkiego określa regulamin ustalony przez wojewodę w drodze zarządzenia; częścią tego regulaminu są regulaminy komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych, będących aparatem pomocniczym kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, ustalone przez kierowników tych jednostek i zatwierdzone przez wojewodę, chyba że ustawa stanowi inaczej. Regulamin urzędu wojewódzkiego udostępnia się do powszechnego wglądu.

Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda (z wyjątkiem: komendanta wojewódzkiego Policji, Komendanta Stołecznego Policji i komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej). Osoby te działają z ustawowego upoważnienia w imieniu wojewody ( chyba że przepis szczególny nakazuje im działać we własnym imieniu lub gdy kompetencja przypisana jest tylko wojewodzie), co jest już wyrazem zwierzchnictwa służbowego popartego uprawnieniem wojewody w zakresie kierowania, koordynacji, zapewnienia warunków skutecznego działania, wydawania poleceń służbowych i pełną własną odpowiedzialność.

Wojewoda może upoważnić na piśmie pracowników urzędu wojewódzkiego, niezatrudnionych w jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, do załatwienia określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność w

ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych. Upoważnień takich udziela się osobom zajmującym określone stanowiska lub posiadającym szczególne kwalifikacje.

Wojewoda może powierzyć prowadzenie, w jego imieniu, niektórych spraw z zakresu swojej właściwości jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów z obszaru województwa, a także kierownikom państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych funkcjonujących na obszarze województwa. Powierzenie następuje na podstawie porozumienia wojewody odpowiednio z zarządem jednostki samorządu terytorialnego, właściwym organem innego samorządu lub kierownikiem państwowej osoby prawnej albo innej państwowej jednostki organizacyjnej funkcjonującej na obszarze województwa.

Na stopniu wojewódzkim administracja rządowa zespolona obejmuje:

1. Inspekcję Handlową,

2. Służbę Ochrony Zabytków,

3. Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,

4. Policję,

5. Inspekcję Ochrony Środowiska,

6. Państwową Straż Pożarną,

7. Inspekcję Farmaceutyczną,

8. Inspekcję Budowlaną,

9. Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa,

10. Inspekcję Weterynaryjną,

11. Inspekcję Geodezyjną i Kartograficzną,

12. kuratora oświaty,

13. wojewódzkiego konserwatora przyrody.

52. Urząd Wojewody

Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody

Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, co min polega na:

1. kontrolowaniu wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów,

2. kontrolowaniu wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej,

3. zapewnianiu współdziałania wszystkich podmiotów administrujących, działających na obszarze województwa i kierowaniu ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w ustawach,

4. dokonywaniu oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego, opracowywaniu antypowodziowego planu operacyjnego oraz ogłaszaniu i odwoływaniu alarmu przeciwpowodziowego,

5. reprezentowaniu Rady Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych,

6. partycypacji w powoływaniu i odwoływaniu organów administracji niezespolonej.

Wojewoda może wydawać, w zakresie wykonywania funkcji przedstawiciela Rady Ministrów, polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych(wymienionych w punktach 3 i 4 ) obowiązujące również organy samorządu terytorialnego. O wydanych poleceniach wojewoda niezwłocznie informuje właściwego ministra, który może wstrzymać wykonanie poleceń i wystąpić do Prezesa Rady Ministrów o rozstrzygnięcie sporu.

Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są obowiązane do: uzgadniania
z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych
ustaw; zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody (dotyczącymi ww. punktów 3 i 4);
składania wojewodzie rocznych informacji o swej działalności na obszarze województwa.
W sytuacjach nadzwyczajnych (o których mowa w pkt 3) wojewodzie przysługuje, niezależnie od uprawnień
wynikających z odrębnych przepisów, uprawnienie do żądania wszczęcia postępowania dyscyplinarnego
wobec każdego pracownika rządowej administracji niezespolonej i pracownika samorządowego, który
dopuścił się naruszenia prawa.

Z uwzględnieniem przepisów o tajemnicy państwowej i innych rodzajów tajemnicy określonych ustawami, wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa przez organy administracji rządowej, a także przez organy samorządu terytorialnego w zakresie zadań przejętych na podstawie porozumienie lub zleconych. Kierownicy państwowych osób prawnych, państwowych jednostek organizacyjnych, agencji i funduszy działających na obszarze województwa udzielają, wojewodzie, na jego żądanie, informacji oraz wyjaśnień dotyczących działalności tych osób i jednostek.

Wojewoda jako zwierzchnik zespolonej administracji rządowej:

• kieruje nią i koordynuje jej działalność, -zapewnia warunki do skutecznego jej działania,

• ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

Organem zespolonej administracji rządowej w województwie jest wojewoda, a w przypadkach określony w ustawach, w szczególności w zakresie wydawania indywidualnych aktów administracyjnych- kierownik zespolonej służby, inspekcji lub straży wojewódzkiej. Do kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie, niezastrzeżone na rzecz innych organów tej administracji.

Wojewoda jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach, co polega na:

• reprezentowaniu Skarbu Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań,

• wykonywania innych uprawnień wynikających z reprezentowania Skarbu Państwa,

• wykonywaniu uprawnień i obowiązków organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych do czasu przekazania tej funkcji ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych uprawnień i obowiązków z innych tytułów.

Wojewoda jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią.

53. Wojewoda jako nadzorowany i jako nadzorujący

Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością wojewody na podstawie kryterium zgodności jego działania z polityką rządu. Minister właściwy do spraw administracji publicznej sprawuje nadzór nad działalnością wojewody na podstawie kryterium zgodności jego działania z prawem, a także pod względem rzetelności i gospodarności oraz dokonuje okresowej oceny pracy wojewody.

Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanawiane przez wojewodę, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w cel ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.

Ustawa o administracji rządowej w województwie stanowi, że wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, a w szczególności., kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej.

Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, tylko w przypadkach określonych ustawami Zasada ta dotyczy zadań własnych i zadań zleconych. Środki nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego są wtedy prawnie zdefiniowane i brak jest wśród nich polecenia służbowego.

Wojewoda (obok Prezes Rady Ministrów, a w zakresie spraw finansowych- regionalnej izby obrachunkowej) jest organem nadzoru nad działalnością gminną, w którą może wkraczać tylko w przypadkach określonych ustawami; ma prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, niezbędnych do wykonywania przysługujących mu uprawnień nadzorczych. Wójt obowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia, natomiast akty ustanawiające przepisy porządkowe przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia. Uchwały lub zarządzenia organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne, a nieważność orzeka wojewoda ( bądź Prezes Rady Ministrów) w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia. Wojewoda sprawuje również nadzór (przepisy o nadzorze nad gminami stosuje się odpowiednio) nad związkami i porozumieniami międzygminnymi.

Organem nadzoru nad działalnością powiatu (odpowiednio-województwa) jest wojewoda (obok Prezesa Rady Ministrów, a w zakresie spraw finansowych- regionalnej izby obrachunkowej), w przypadkach określonych ustawami. Nadzór nad związkiem powiatów sprawuje wojewoda właściwy dla siedziby związku. Nadzór nad wykonywaniem zadań powiatu (odpowiednio- województwa) sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem. Wojewoda ma prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania powiatu(odpowiednio-województwa), niezbędnych do wykonywania przysługujących mu uprawnień nadzorczych. Starosta(odpowiednio- Marszałek województwa) zobowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady(uchwały sejmiku województwa oraz uchwały zarządu województwa podlegające nadzorowi) w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia, a uchwały organów powiatu w sprawie wydania przepisów porządkowych podlegają przekazaniu w ciągu 2 dni od ich podjęcia O nieważności uchwały w całości lub w

części orzeka wojewoda ( bądź Prezes Rady Ministrów) w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia je* doręczenia organowi nadzoru.

54. Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich zagadnienia ustrojowoprawne

Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda, z wyjątkiem: komendanta wojewódzkiego Policji {który jest powoływany po zasięgnięciu opinii wojewody), Komendanta Stołecznego Policji (który jest powoływany po zasięgnięciu opinii wojewody oraz opinii Prezydenta m. st. Warszawy), komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej (który jest powoływany za zgodą wojewody.

Kierownik zespolonej służby, inspekcji lub straży wojewódzkiej, w przypadkach określonych w ustawach, jest organem zespolonej administracji rządowej w województwie, w szczególności w zakresie wydawania indywidualnych aktów administracyjnych. Zadania zespolonej administracji rządowej w województwie wykonuje Wojewoda oraz działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży:

1. Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,

2. Komendant Wojewódzki Policji,

3. Kurator Oświaty,

4. Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,

5. Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa,

6. Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny,

7. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,

8. Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej,

9. Wojewódzki Lekarz Weterynarii,

10. Wojewódzki Konserwator Zabytków,

11. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego.

55. Wojewódzka administracja zespolona a powiatowa administracja zespolona

Powiatową administrację zespoloną stanowią: 1) starostwo powiatowe, 2) powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu, 3) jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Skoncentrowanie całego administracyjnego aparatu pomocniczego w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem. Zasada zespolenia nie jest w powiecie realizowana w pełnej postaci. Poza strukturą starostwa pozostaje część jednostek organizacyjnych, które są aparatem pomocniczym kierowników powiatowych służb i inspekcji. Starosta ma duży wpływ na obsadę najważniejszych stanowisk w powiatowej administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży (zespolenie osobowe).

Zespolenie kompetencyjne - wykonywanie przez starostę wobec powiatowych służb, inspekcji i straży kompetencji umożliwiających kształtowanie polityki powiatu

Organizację i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu powiatu.
Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.
Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży:
1) powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy

2) zatwierdza programy ich działania,
3) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu,
4) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,
5) zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli. (ustawa)

56. Organy administracji niezespolonej; wojewoda a organy administracji niezespolonej

Organy administracji niezespolonej - należy przez to rozumieć terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi oraz kierowników państwowych osób prawnych i kierowników innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa.

Ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.

Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie organy administracji niezespolonej (oraz wojewoda) stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części. Podlegają one następczej kontroli.

Uprawnienia wojewody w stosunku do terenowych organów administracji niezespolonej (uprawnienia te posiada z racji wykonywania polityki Rady Ministrów):

1) Powoływanie i odwoływanie organów administracji niezespolonej następuje na wniosek właściwego miejscowo wojewody albo po uzyskaniu uprzednio jego zgody, chyba że ustawa stanowi inaczej.

2) Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są obowiązane do:

 a) uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych ustaw,

 b) zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody,

 c) składania wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody - także bieżących wyjaśnień o swej działalności na obszarze województwa.

Cechy tych organów:

pełne wykorzystanie podporządkowania hierarchicznego, wynikające z potrzeb scentralizowanego kierownictwa i bezwzględnego zapewnienia państwowej jednolitości polityki i działania (z wyjątkami)

różność zadań poszczególnych grup organów

zasada dekoncentracji wewnętrznej

liczna liczba organów powołana jest wyłącznie do f-cji kontrolnych (nadzorczych), charakter działań często policyjny (np. urzędy górnicze) funkcje z zakresu administracji państwowej niektóre z organów pełnią w sposób wyłączny, inne organy zaś łączą je specjalistycznymi zadaniami spoza obszaru administracji państwowej (organy administracji leśnej)niektóre organy nie rozstrzygają spraw indywidualnych z zakresu administracji państwowej (organy administracji statystyki) niektóre prowadzą działalność usługową (usługi niematerialne świadczone przez zakłady administracyjne)

zróżnicowana treść zadań wynika z odrębności dziedzin tych organów

zróżnicowany zasięg działalności administracyjnej

Przykładowe ORGANY ADMINISTRACJI NIEZESPOLONEJ

  7)   Dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej

  8)   Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych,

  9)   Dyrektorzy urzędów morskich

  10)  Dyrektorzy urzędów statystycznych

Pozostały niezespolone dotychczas funkcjonujące struktury administracyjne np:

- organy administrujące Sądu Najwyższego - organy zakładów administracyjnych

- organy banków państwowych - organy administracji ubezpieczeń społecznych (ZUS)

- organy NIK - organy państwowych instytutów naukowych poza systemem szkół wyższych

57. Pracownicy administracji publicznej

a. pracownicy urzędów państwowych nie będący członkami korpusu służby cywilnej.

Kiedyś urzędników administracji publicznej (chociaż ustawa tego expressis verbis nie wyrażała) odróżniało od innych pracowników administracji państwowej odróżniało nawiązanie stosunku pracy na podstawie mianowania lub powołania.

W tej chwili liczba mianowanych urzędników znacznie się zmniejszyła.

Służbowy charakter pracy urzędników wiąże się z wysokim poziomem stawianych im wymagań, a także ze stosunkowo dużą dyspozycyjnością. Kandydaci do stanowisk urzędniczych muszą spełniać wymagania dotyczące zarówno kwalifikacji zawodowych, postawy obywatelskiej, jak i stanu zdrowia. Przedpodjęciem pracy powinni odbyć aplikację asministracyjną przygotowującą ich do "należytego wykonywania onowiązków urzędnika państwowego", a w trakcie trwania stosunku pracy co dwa lata dokonywana winna być ocena ich pracy pod kątem nie tylko jakości, ale i przydatności danego urzędnika do zawodu. Do roku 1994 przed pbjęciem stanowiska urzędnicy składali ślubowanie.

b. korpus służby cywilnej

Służba cywilna - zespół urzędników administracji rządowej w Polsce. Służba ta działa w celu zapewnienia fachowej, bezstronnej i apolitycznej kadry urzędniczej. W jego skład wchodzą urzędnicy szczebla centralnego, jak również przedstawiciele rządowej administracji terenowej (urzędy wojewódzkie, skarbowe itp.). W skład służby cywilnej nie wchodzą pracownicy samorządu terytorialnego.

Korpus służby cywilnej dzieli się na:

- pracowników Służby Cywilnej (zatrudnianych na podstawie umowy o pracę)

- urzędników Służby Cywilnej (mianowanych przez Prezesa Rady Ministrów )

"organy" służby cywilnej:

-dyrektor generalny urzędu - zajmuje podstawowe miejsce w hierarchii organizacji służby cywilnej. Organizuje on nabór do korpusu, nadaje nowomianowanym pracownikom służby cywilnej stopnie służbowe etc.;

- Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów - nadzoruje przestrzeganie zasad służby cywilnej, kieruje procesem zarządzania kadrami w służbie cywilnej, planuje i nadzoruje wykorzystanie środków finansowych na wynagrodzenia i szkolenia członków korpusu służby cywilnej określonych ustawą budżetową

- Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (kierowana przez Szdefa kancelarii premiera);

- Prezes Rady Ministrów - mianuje pracowników korpusu Służby Cywilnej,

- Krajowa Szkoła Administracji Publicznej - kieruje procesem postępowania kwalifikacyjnego dla pracowników służby cywilnej ubiegających się o mianowanie;

c. Państwowy zasób kadrowy

Tworzy on zbiór kandydatów na wysokie stanowiska państwowe.Obejmuje ona kilkanaście stanowisk.
Ustawa ustala dwie drogi wejścia do zasobu:

- egzamin do państwowego zasobu kadrowego,

- kunkurs na wysokie stanowisko państwowe;

Tworzą go w pierwszej kolejności urzędnicy służby cywilnej, którzy posiadają co najmniej 5 letni , osoby które złożyły egzamin do zasobu, osoby które wygrały konkurs ogłoszony przez Prezesa RM lub osoby mianowane przez Prezydenta RP na pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i orgaznizacjach międzynarodowych. Kadencja przynależności do zbioru obejmuje lat 5, z możliwością przedłużenia wyłącznie w drodze egzaminu.

d. pracownicy samorządowi:

Dobór formy nawiązania stosunku pracy oznacza miejsce w hierarchii pracowników samorządowych.

- najwyższy szczebel zajmują pracownicy piastujący funkcję organów samorządowych (wójtowie itd) - wybór jako forma nawiązania stosunku pracy;

-pracownicy w strukturze organizacyjnej urzędu gminy lub instytucji samorządowych związku międzygminnego - mianowanie jako forma nawiązania stosunku pracy.

- samodzielni pracownicy samorządowi (zastępca wójta, sekretarz i skarbnik gminy i powiatu oraz skarbnik województwa) - powołanie

-najniższą pozycję zajmują pracownicy samorządowi zatrudniani na podstawie umów o pracę.

58. Podmioty administrujące inne niż organy administracji publicznej

Organ administrujący to każdy podmiot, który uczestniczy w realizacji funkcji administracji( zadań administracyjnych) bez względu na charakter podstawy prawnej uprawniającej do podejmowania takiego działania. Musi być to podstawa prawna zgodna z prawem, określająca charakter kompetencji i ich zakres, muszą to być kompetencje z zakresu adm., publ. Podstawami są; Konstytucja, ustawy, rozporządzenia, porozumienia i umowy publiczno- prawne, akty o charakterze wewnętrznym.

RODZAJE PODMIOTÓW ADMINISTRUJĄCYCH:

1.organy administracji państwowej- to organy adm. rządowej i samorządowej ( uznane przez normy prawa ustrojowego z odpowiednimi kompetencjami)

2. związki samorządów

3. przedsiębiorstwa państwowe

4. organizacje społeczne, społeczno- zawodowe i zawodowe( ustawowe określenie zakresu kompetencji)- LOK, Związek Wędkarski

5. osoby prawne prawa prywatnego- sp. Zo.o, sp. Akcyjna- oraz tworzone przez samorządy terytorialne dla realizacji zadań własnych ST - np. wodociągi, oczyszczalnie, cmentarze

6. osoby fizyczne umocowane do realizacji zadań z zakresu administracji

7. organy jednostek organizacyjnych( pomocnych) np. ST- rada osiedla, sołtys, rada dzielnicy

8. kierownicy osób prawnych prawa publicznego- rektor uczelni wyższej

9. kierownicy jednostek organizacyjnych wyodrębnione przez organ administracji- dyrektor szkoły

61. Organy publicznej szkoły wyższej

organy kolegialne:

• senat (lub inny organ jeżeli statut wyższej uczelni zawodowej takowy przewiduje)

- obok senatu, jeżeli statut uczelni tak stanowi może działać konwent

• rady podstawowych jednostek organizacyjnych

organy jednoosobowe:

• rektor

• kierownicy podstawowych jednostek organizacyjnych. Kierownikiem wydziału jest dziekan.

• organami wyborczymi uczelni publicznej są kolegia elektorów

• w organach kolegialnych uczelni publicznej oraz organach wyborczych uczelni publicznej reprezentowani są studenci, nauczyciele akademiccy, doktoranci, oraz pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi.

USTAWA:

Art. 60. 1. Organami kolegialnymi uczelni publicznej są senat i rady podstawowych jednostek organizacyjnych, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Statut publicznej uczelni zawodowej może przewidywać zamiast senatu inny organ kolegialny.

3. Przepisy ustawy dotyczące senatu stosuje się do organu kolegialnego, o którym mowa w ust. 2.

4. W uczelni publicznej, jeżeli statut tak stanowi, obok senatu lub organu, o którym mowa w ust. 2, może działać konwent.

5. Organy kolegialne uczelni niepublicznej określa jej statut. Przepisy ustawy dotyczące senatu stosuje się odpowiednio do najwyższego organu kolegialnego uczelni niepublicznej.

6. Organami jednoosobowymi uczelni są rektor i kierownicy podstawowych jednostek organizacyjnych. Kierownikiem wydziału jest dziekan.

7. Statut uczelni niepublicznej może przewidywać istnienie innego, oprócz rektora, organu jednoosobowego.

8. Organami wyborczymi uczelni publicznej są kolegia elektorów.

9. W organach kolegialnych uczelni i organach wyborczych uczelni publicznej są reprezentowani nauczyciele akademiccy, doktoranci, studenci oraz pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi.

Art. 61.

1. Skład senatu uczelni określa statut.

2. Statut uczelni publicznej określa tryb wyboru i procentowy udział w składzie senatu przedstawicieli nauczycieli akademickich, doktorantów, studentów oraz pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, z uwzględnieniem ust. 3.

3. Udział przedstawicieli studentów i doktorantów w senacie uczelni nie może być mniejszy niż 20%. Liczbę przedstawicieli studentów i doktorantów ustala się proporcjonalnie do liczebności obu tych grup w uczelni, z tym że studenci i doktoranci są reprezentowani co najmniej przez jednego przedstawiciela każdej z tych grup.

4. W publicznej uczelni akademickiej nauczyciele akademiccy posiadający tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego stanowią więcej niż połowę statutowego składu senatu, nie więcej jednak niż trzy piąte.

5. W publicznej uczelni zawodowej nauczyciele akademiccy posiadający co najmniej stopień naukowy doktora stanowią więcej niż połowę statutowego składu senatu, z tym że statut uczelni zawodowej prowadzącej studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie może ustalić inny skład senatu.

6. Przewodniczącym senatu uczelni jest rektor.

7. W posiedzeniach senatu uczelni publicznej uczestniczą, z głosem doradczym, kanclerz, kwestor, dyrektor biblioteki głównej oraz przedstawiciele związków zawodowych działających w tej uczelni, po jednym z każdego związku.

8. W publicznej uczelni zawodowej w skład senatu wchodzą kanclerz oraz przedstawiciel uczelni wskazany przez rektora uczelni akademickiej, z którą publiczna uczelnia zawodowa współdziała na podstawie zawartej umowy.

Art. 62.

1. Do kompetencji senatu uczelni należy:

1) uchwalanie statutu, z zastrzeżeniem art. 58 ust. 1;

2) uchwalanie regulaminu studiów, regulaminu studiów doktoranckich, regulaminu studiów podyplomowych oraz zasad przyjęć na studia i studia doktoranckie;

3) ustalanie głównych kierunków działalności uczelni;

4) ustalanie zasad działania uczelni oraz wytycznych dla rad podstawowych jednostek organizacyjnych w zakresie wykonywania podstawowych zadań uczelni określonych w art. 13;

5) ocena działalności uczelni, zatwierdzanie rocznych sprawozdań rektora z jej działalności oraz ocena działalności rektora;

6) podejmowanie uchwał w sprawie utworzenia filii, zamiejscowej podstawowej jednostki organizacyjnej lub zamiejscowego ośrodka dydaktycznego oraz w sprawie utworzenia i likwidacji kierunku studiów;

7) wyrażanie zgody na zawarcie przez rektora umowy o współpracy z podmiotem zagranicznym, chyba że statut stanowi inaczej;

8) wyrażanie zgody na utworzenie akademickiego inkubatora przedsiębiorczości lub centrum transferu technologii w formie jednostki ogólnouczelnianej, fundacji lub spółki handlowej, prowadzących działalność usługową, szkoleniową lub naukową;

9) nadawanie tytułu doktora honoris causa;

10) podejmowanie uchwał w sprawach określonych w przepisach o zakładach opieki zdrowotnej;

11) wyrażanie opinii społeczności akademickiej uczelni oraz wyrażanie opinii w sprawach przedłożonych przez rektora, radę podstawowej jednostki organizacyjnej albo członków senatu, w liczbie określonej w statucie.

2. Do kompetencji senatu uczelni publicznej należy także:

1) uchwalanie planu rzeczowo-finansowego uczelni;

2) zatwierdzanie sprawozdania finansowego uczelni zgodnie z przepisami o rachunkowości;

3) ustalanie zasad nabywania, zbywania i obciążania papierów wartościowych w zakresie nieuregulowanym w przepisach o finansach publicznych oraz o obrocie papierami wartościowymi;

4) wyrażanie, z zastrzeżeniem art. 90 ust. 4, zgody na:

a) nabycie, zbycie lub obciążenie mienia o wartości określonej w statucie,

b) przystąpienie do spółki, spółdzielni lub innej organizacji gospodarczej oraz utworzenie spółki lub fundacji.

3. W uczelni, w której nie ma podstawowych jednostek organizacyjnych, senat pełni również funkcję rady takiej jednostki.

Art. 63. 1. W skład konwentu uczelni publicznej mogą wchodzić w szczególności przedstawiciele:

1) organów państwowych;

2) organów samorządu terytorialnego i zawodowego;

3) instytucji i stowarzyszeń naukowych, zawodowych oraz twórczych;

4) organizacji pracodawców oraz, jeżeli statut tak stanowi, organizacji samorządu gospodarczego;

5) przedsiębiorców i instytucji finansowych.

2. W skład konwentu publicznej uczelni zawodowej mogą wchodzić przedstawiciele uczelni akademickiej, z którą publiczna uczelnia zawodowa współdziała.

3. Szczegółowy skład konwentu oraz sposób powoływania jego członków, w tym przedstawicieli wymienionych w ust. 1, określa statut.

Art. 64. 1. Kompetencje konwentu uczelni publicznej określa statut.

2. Statut uczelni publicznej może określać wspólne kompetencje senatu i konwentu, a także ustalać tryb zwoływania i prowadzenia wspólnych posiedzeń oraz podejmowania wspólnych uchwał.

Art. 65. 1. Uchwały senatu uczelni publicznej podjęte w zakresie kompetencji stanowiących są wiążące dla innych organów uczelni publicznej, jej pracowników, doktorantów i studentów.

2. Rektor uczelni publicznej zawiesza wykonanie uchwały senatu naruszającej przepisy ustawy lub statutu uczelni i w terminie czternastu dni od jej podjęcia zwołuje posiedzenie senatu w celu ponownego rozpatrzenia uchwały. Jeżeli senat nie zmieni albo nie uchyli zawieszonej uchwały, rektor przekazuje ją ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego lub właściwemu ministrowi wskazanemu w art. 33 ust. 2, w celu rozpatrzenia w trybie określonym w art. 36 ust. 1

3. Rektor uczelni publicznej zawiesza wykonanie uchwały senatu naruszającej ważny interes uczelni i w terminie czternastu dni od jej podjęcia zwołuje posiedzenie senatu w celu ponownego rozpatrzenia uchwały. Zawieszona uchwała wchodzi w życie, jeżeli senat wypowie się za jej utrzymaniem większością co najmniej trzech czwartych głosów, w obecności co najmniej dwóch trzecich swojego statutowego składu.

4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się do uczelni niepublicznej, jeżeli jej statut nie stanowi inaczej.

Art. 66.

1. Rektor kieruje działalnością uczelni i reprezentuje ją na zewnątrz, jest przełożonym pracowników, studentów i doktorantów uczelni.

2. Rektor uczelni publicznej podejmuje decyzje we wszystkich sprawach dotyczących uczelni, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych przez ustawę lub statut do kompetencji innych organów uczelni lub kanclerza, w szczególności:

1) podejmuje decyzje dotyczące mienia i gospodarki uczelni;

2) tworzy, przekształca i znosi jednostki organizacyjne wskazane przez statut;

3) sprawuje nadzór nad działalnością dydaktyczną i badawczą uczelni;

4) sprawuje nadzór nad administracją i gospodarką uczelni;

5) dba o przestrzeganie prawa oraz zapewnienie bezpieczeństwa na terenie uczelni;

6) określa zakres obowiązków prorektorów.

3. Rektor uczelni publicznej odpowiada, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, za naruszenie w uczelni dyscypliny finansów publicznych.

4. Rektor uczelni wojskowej oraz uczelni służb państwowych jest jednocześnie komendantem uczelni w rozumieniu przepisów, odpowiednio, o służbie wojskowej albo o właściwej służbie państwowej.

5. Do kompetencji rektora uczelni niepublicznej należą sprawy, o których mowa w ust. 2 pkt 3 i 5, oraz inne sprawy określone w statucie uczelni.

6. Statut uczelni niepublicznej może przekazać kompetencje określone w ust. 2 pkt 1 i 4 do właściwości organu, o którym mowa w art. 60 ust. 7.

Art. 67. 1. Skład rady podstawowej jednostki organizacyjnej określa statut.

2. Przewodniczącym rady podstawowej jednostki organizacyjnej jest jej kierownik.

3. Statut określa tryb wyboru i procentowy udział w składzie rady podstawowej jednostki organizacyjnej przedstawicieli nauczycieli akademickich, doktorantów, studentów oraz pracowników niebędących nauczycielami akademickimi jednostki, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.

4. Udział przedstawicieli studentów i doktorantów w radzie podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni nie może być mniejszy niż 20%. Liczbę przedstawicieli studentów i doktorantów ustala się proporcjonalnie do liczebności obu tych grup w podstawowej jednostce organizacyjnej, z tym że studenci i doktoranci są reprezentowani co najmniej przez jednego przedstawiciela każdej z tych grup.

5. W uczelni akademickiej, nauczyciele akademiccy posiadający tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego stanowią więcej niż połowę statutowego składu rady podstawowej jednostki organizacyjnej.

6. W posiedzeniach rady podstawowej jednostki organizacyjnej uczestniczą, z głosem doradczym, przedstawiciele związków zawodowych działających w uczelni, po jednym z każdego związku.

Art. 68.1. Do kompetencji rady podstawowej jednostki organizacyjnej należy w szczególności:

1) ustalanie ogólnych kierunków działalności jednostki;

2) uchwalanie, po zasięgnięciu opinii właściwego organu samorządu studenckiego, zgodnie z wytycznymi ustalonymi przez senat uczelni publicznej lub organ kolegialny uczelni niepublicznej, planów studiów i programów nauczania;

3) uchwalanie, po zasięgnięciu opinii właściwego organu samorządu doktorantów, zgodnie z wytycznymi ustalonymi przez senat uczelni publicznej lub organ kolegialny uczelni niepublicznej, planów i programów studiów doktoranckich;

4) uchwalanie, zgodnie z wytycznymi ustalonymi przez senat uczelni publicznej lub organ kolegialny uczelni niepublicznej, planów i programów studiów podyplomowych oraz kursów dokształcających.

2. Szczegółowe kompetencje rady podstawowej jednostki organizacyjnej określa statut.

3. Uchwały rady podstawowej jednostki organizacyjnej w sprawach należących do jej kompetencji są wiążące dla kierownika, pracowników, doktorantów i studentów tej jednostki.

4. Od uchwały rady podstawowej jednostki organizacyjnej kierownikowi tej jednostki służy odwołanie do senatu uczelni.

5. Senat uchyla uchwałę rady podstawowej jednostki organizacyjnej sprzeczną z ustawą, statutem, uchwałą senatu lub najwyższego organu kolegialnego uczelni niepublicznej, regulaminami i innymi przepisami wewnętrznymi uczelni lub naruszającą ważny interes uczelni.

Art. 69. 1. Tryb zwoływania posiedzeń i tryb pracy organów kolegialnych uczelni określa jej statut.

2. Uchwały organów kolegialnych uczelni zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy statutowej liczby ich członków, chyba że ustawa lub statut określają wyższe wymagania.

Art. 70. 1. Kompetencje kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni określa statut.

2. Od decyzji kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej służy odwołanie do rektora.

3. Rektor uchyla decyzję kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej sprzeczną z ustawą, statutem, uchwałą senatu lub najwyższego organu kolegialnego uczelni niepublicznej, uchwałą rady tej jednostki organizacyjnej, regulaminami lub innymi przepisami wewnętrznymi uczelni lub naruszającą ważny interes uczelni.

Art. 71.1. Statut uczelni publicznej określa skład kolegium elektorów oraz trybu wyboru jego członków, tryb wyboru organów jednoosobowych, przedstawicieli do organów kolegialnych oraz osób pełniących inne funkcje z wyboru, z zachowaniem następujących zasad:

1) jednoosobowe organy są wybierane przez kolegia elektorów; nie mniej niż 20% składu kolegium elektorów stanowią przedstawiciele studentów i doktorantów; liczbę przedstawicieli studentów i doktorantów ustala się proporcjonalnie do liczebności obu tych grup odpowiednio w uczelni lub jednostce organizacyjnej, z tym że studenci i doktoranci są reprezentowani co najmniej przez jednego przedstawiciela każdej z tych grup;

2) czynne prawo wyborcze przysługuje nauczycielom akademickim zatrudnionym w uczelni jako podstawowym miejscu pracy, pracownikom niebędącym nauczycielami akademickimi zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, studentom oraz doktorantom;

3) bierne prawo wyborcze przysługuje nauczycielom akademickim, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego, zatrudnionym w uczelni jako podstawowym miejscu pracy, pracownikom niebędącym nauczycielami akademickimi, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, studentom oraz doktorantom, z zastrzeżeniem art. 72 ust. 1 i 2, art. 75 ust. 2 oraz art. 76 ust. 2;

4) każdy wyborca, o którym mowa w pkt 2, ma prawo do zgłaszania kandydatów;

5) głosowanie jest tajne;

6) wybór uważa się za dokonany, jeżeli kandydat uzyskał więcej niż połowę ważnych głosów, chyba że statut uczelni wymaga innej większości kwalifikowanej;

7) czas i miejsce wyborów podaje się do wiadomości w takim terminie i w taki sposób, aby wyborca miał możliwość wzięcia udziału w wyborach;

8) wybory przeprowadzają komisje wyborcze, powołane w trybie określonym w statucie.

2. Tryb wyboru oraz czas trwania kadencji przedstawicieli studentów i doktorantów określają odpowiednio regulamin samorządu studenckiego i regulamin samorządu doktorantów.

3. W publicznych uczelniach zawodowych czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje także nauczycielom akademickim zatrudnionym w uczelni jako dodatkowym miejscu pracy.

4. W publicznych uczelniach artystycznych oraz w artystycznych podstawowych jednostkach organizacyjnych innych uczelni publicznych czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje także pracownikom zatrudnionym co najmniej w połowie pełnego wymiaru czasu pracy, a bierne prawo wyborcze - pracownikom zatrudnionym co najmniej w połowie pełnego wymiaru czasu pracy, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego.

Art. 72.1. Rektor uczelni publicznej jest wybierany spośród nauczycieli akademickich posiadających tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego. Warunkiem pełnienia funkcji rektora w uczelni akademickiej jest zatrudnienie w uczelni jako podstawowym miejscu pracy.

2. Rektorem uczelni niepublicznej może być osoba posiadająca co najmniej stopień naukowy doktora zatrudniona w uczelni jako podstawowym miejscu pracy.

3. Rektor uczelni publicznej niespełniający w chwili wyboru wymogu zatrudnienia w uczelni jest zatrudniany, z pominięciem wymagań określonych w art. 121 ust. 3, na warunkach określonych w ust. 1 najpóźniej w dniu poprzedzającym objęcie funkcji rektora.

4. W przypadku utworzenia nowej uczelni publicznej stosunek pracy z pierwszym jej rektorem nawiązuje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, a w odniesieniu do uczelni wojskowej, służb państwowych, artystycznej, medycznej oraz morskiej odpowiednio właściwy minister wskazany w art. 33 ust. 2.

5. W publicznej uczelni morskiej rektor może być wybrany także spośród osób zatrudnionych w tej uczelni na stanowisku profesora nadzwyczajnego i posiadających najwyższy stopień oficerski, ustalony w przepisach o kwalifikacjach zawodowych i składzie załóg polskich statków morskich, zwany dalej „najwyższym stopniem oficerskim”. W publicznej uczelni artystycznej rektor może być wybrany także spośród osób zatrudnionych w tej uczelni na stanowisku profesora nadzwyczajnego i odznaczających się wybitnymi osiągnięciami artystycznymi.

6. Przewodniczący komisji wyborczej stwierdza na piśmie wybór rektora i niezwłocznie zawiadamia o wyborze ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego lub, odpowiednio, właściwego ministra wskazanego w art. 33 ust. 2.

Art. 73.1. W uczelni wojskowej wybór rektora niebędącego żołnierzem zawodowym wymaga zatwierdzenia przez Ministra Obrony Narodowej, a wybór rektora będącego żołnierzem zawodowym - wyznaczenia go na to stanowisko przez Ministra Obrony Narodowej.

2. Rektorem uczelni wojskowej może zostać wybrany także żołnierz zawodowy spełniający warunki określone w art. 72 ust. 1, niezatrudniony w tej uczelni.

3. W szczególnych przypadkach Minister Obrony Narodowej może powołać rektora uczelni wojskowej spośród generałów niespełniających warunków określonych w art. 72 ust. 1.

Art. 74.1. Rektora uczelni służb państwowych wyznacza minister właściwy do spraw wewnętrznych spośród funkcjonariuszy właściwej służby państwowej.

2. W szczególnych przypadkach minister właściwy do spraw wewnętrznych może wyznaczyć rektora uczelni służb państwowych spośród, niespełniających warunków określonych w art. 72 ust. 1, oficerów posiadających stopień we właściwej służbie państwowej odpowiadający co najmniej stopniowi generała.

3. Prorektora właściwego do spraw realizacji zadań uczelni służb państwowych jako jednostki organizacyjnej właściwej służby wyznacza na wniosek rektora, minister właściwy do spraw wewnętrznych, spośród funkcjonariuszy właściwej służby państwowej.

Art. 75.1. Statut określa wymagania kwalifikacyjne, jakie musi spełniać kandydat na prorektora, nie wyższe niż wymagania określone w ustawie w stosunku do kandydata na rektora.

2. Prorektor lub prorektorzy, w tym prorektor właściwy do spraw studenckich, są wybierani, w liczbie określonej przez statut uczelni publicznej, przez kolegium elektorów spośród kandydatów przedstawionych przez rektora, pochodzących z grona nauczycieli akademickich zatrudnionych w uczelni.

3. Osoba kandydująca na prorektora właściwego do spraw studenckich musi uzyskać zgodę większości przedstawicieli studentów i doktorantów w organie dokonującym wyboru. Niezajęcie stanowiska w terminie wskazanym w statucie uważa się za wyrażenie zgody.

4. Jeżeli nowo wybrany rektor uczelni morskiej nie posiada najwyższego stopnia oficerskiego, co najmniej jeden z prorektorów powinien posiadać taki stopień.

Art. 76.1. Statut określa wymagania kwalifikacyjne, jakie musi spełniać kandydat na kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej i kandydat na jego zastępcę, nie wyższe niż wymagania określone w ustawie w stosunku do kandydata na rektora.

2. Warunkiem pełnienia funkcji kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej lub jego zastępcy jest zatrudnienie w uczelni jako podstawowym miejscu pracy.

3. Tryb wyboru lub powoływania oraz tryb odwoływania kierowników podstawowych jednostek organizacyjnych i ich zastępców określa statut.

4. W uczelni publicznej dziekan wydziału i prodziekani pochodzą z wyboru.

5. Przepis art. 75 ust. 3 stosuje się odpowiednio do wyboru prodziekana właściwego do spraw studenckich, a jeżeli statut przewiduje wybór zastępców kierowników podstawowych jednostek organizacyjnych niebędących wydziałami, także do wyboru zastępcy właściwego do spraw studenckich.

6. Jeżeli statut przewiduje powoływanie kierowników podstawowych jednostek organizacyjnych i ich zastępców, kandydatura zastępcy kierownika właściwego do spraw studenckich wymaga zgody organu samorządu studenckiego lub organu samorządu doktorantów danej jednostki organizacyjnej, wskazanego w regulaminie samorządu studenckiego i samorządu doktorantów. Jeżeli samorząd studencki i samorząd doktorantów nie zajmą stanowiska w tej sprawie w terminie siedmiu dni, kandydaturę uważa się za przyjętą.

Art. 77.1. Kadencja kolegialnych i jednoosobowych organów uczelni publicznej trwa cztery lata i rozpoczyna się w dniu 1 września w roku wyborów, a kończy w dniu 31 sierpnia w roku, w którym upływa kadencja.

2. W uczelni publicznej rektor, prorektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej i jego zastępca nie mogą być wybrani do pełnienia tej samej funkcji na więcej niż dwie następujące po sobie kadencje.

3. Statut uczelni publicznej określa przypadki wygaśnięcia mandatu członka organu kolegialnego i mandatu organu jednoosobowego przed upływem kadencji oraz tryb wyborów uzupełniających.

4. Organy kolegialne uczelni publicznej pełnią swoje funkcje do czasu ukonstytuowania się organów nowej kadencji.

Art. 78.1. Rektor i prorektor uczelni publicznej mogą być odwołani przez organ, który dokonał wyboru, z zastrzeżeniem art. 38 ust. 5.

2. Wniosek o odwołanie rektora może być zgłoszony przez co najmniej połowę statutowego składu senatu. Wniosek o odwołanie prorektora może być zgłoszony przez rektora, a pisemny wniosek o odwołanie prorektora właściwego do spraw studenckich może być zgłoszony również przez trzy czwarte przedstawicieli studentów i doktorantów wchodzących w skład senatu.

3. Uchwała o odwołaniu rektora jest podejmowana większością co najmniej trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich statutowego składu organu, który dokonał wyboru.

4. Uchwała o odwołaniu prorektora jest podejmowana bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich statutowego składu organu, który dokonał wyboru.

Art. 79.1. Funkcji organu jednoosobowego uczelni lub jego zastępcy nie może pełnić osoba pełniąca funkcję organu jednoosobowego w innej uczelni albo będąca założycielem innej uczelni niepublicznej.

2. Statut może zakazać łączenia funkcji członka organu kolegialnego uczelni z funkcją organu jednoosobowego innej uczelni, ze statusem założyciela innej uczelni niepublicznej będącego osobą fizyczną albo ze statusem członka organu osoby prawnej będącej założycielem innej uczelni niepublicznej.

Art. 80.1. Organy jednoosobowe uczelni niepublicznej i ich zastępców powołuje i odwołuje założyciel lub organ wskazany w statucie, po zasięgnięciu opinii senatu uczelni.

2. Szczegółowy tryb powoływania i odwoływania organów jednoosobowych uczelni niepublicznej określa statut.

Art. 81.1. Kanclerz uczelni publicznej kieruje jej administracją i gospodarką w zakresie określonym przez statut oraz rektora.

2. Kanclerza uczelni publicznej zatrudnia rektor po zasięgnięciu opinii senatu.

3. Kanclerz uczelni publicznej odpowiada za swoją działalność przed rektorem.

Art. 82.1. Kwestor uczelni publicznej pełni funkcję głównego księgowego i jest zastępcą kanclerza. Obowiązki i uprawnienia kwestora jako głównego księgowego regulują odrębne przepisy.

2. Kwestora uczelni publicznej powołuje i odwołuje rektor na wniosek kanclerza.

Art. 83.1. Organizację oraz zasady działania administracji uczelni publicznej określa regulamin organizacyjny, chyba że statut stanowi inaczej. Tryb ustalania regulaminu organizacyjnego określa statut.

2. Organizację oraz zasady działania administracji uczelni niepublicznej określa regulamin organizacyjny nadany przez założyciela lub przez organ wskazany w statucie.

62. Tworzenie i likwidacja szkół wyższych

Uczelnia publiczna

- następuje w drodze ustawy

Uczelnia publiczna - oznacza uczelnię utworzoną przez państwo reprezentowane przez właściwy organ władzy lub administracji publicznej;

Art. 18. 1. Utworzenie publicznej uczelni akademickiej, jej likwidacja, zmiana nazwy oraz połączenie z inną uczelnią publiczną następują w drodze ustawy.

2. Utworzenie publicznej uczelni zawodowej, jej likwidacja, zmiana nazwy oraz połączenie z inną publiczną uczelnią zawodową następują w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

3. Likwidacja uczelni publicznej, zmiana jej nazwy oraz połączenie z inną uczelnią publiczną następują po zasięgnięciu opinii senatu lub senatów uczelni, których akty te dotyczą.

4. Utworzenie publicznej uczelni zawodowej, jej likwidacja, zmiana nazwy oraz połączenie z inną publiczną uczelnią zawodową następują na wniosek:

  1)   ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego;

  2)   sejmiku województwa, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego.

5. Do wniosku, o którym mowa w ust. 4, dołączany jest akt notarialny zawierający zobowiązanie przeniesienia, z dniem utworzenia publicznej uczelni zawodowej, na jej rzecz własność nieruchomości niezbędnych do prawidłowego działania.

6. Do włączenia uczelni publicznej do innej uczelni publicznej stosuje się odpowiednio przepisy ust. 1-5. Włączenie publicznej uczelni zawodowej do publicznej uczelni akademickiej następuje w drodze ustawy.

Art. 19. 1. Akt prawny o utworzeniu uczelni publicznej określa jej nazwę oraz siedzibę.

2. Pierwszego rektora uczelni publicznej powołuje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego.

3. Pierwszy statut uczelni publicznej nadaje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, przy czym statut obowiązuje do czasu uchwalenia przez senat uczelni lub zatwierdzenia przez odpowiedniego ministra nowego statutu.

4. Pierwsza kadencja organów nowo utworzonej uczelni publicznej trwa do dnia 31 sierpnia roku następującego po roku akademickim, w którym uczelnia została utworzona.

5. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 2 i 3 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych i morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.

Utworzenie uczelni niepublicznej:

Uczelnia niepubliczna - oznacza uczelnię utworzoną przez osobę fizyczną albo osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną;

Art. 20. 1. Z wnioskiem o pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej może wystąpić do ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego osoba fizyczna albo osoba prawna niebędąca państwową ani samorządową osobą prawną.

2. Utworzenie uczelni niepublicznej oraz uzyskanie przez nią uprawnień do prowadzenia studiów wyższych na danym kierunku i określonym poziomie kształcenia wymaga pozwolenia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego.

3. W pozwoleniu, o którym mowa w ust. 2, określa się założyciela uczelni, jej nazwę, siedzibę, prowadzone kierunki studiów i poziom kształcenia, a także minimalną wielkość i rodzaj środków majątkowych, które założyciel jest obowiązany przeznaczyć na jej utworzenie i funkcjonowanie, z tym że wysokość środków finansowych nie może być niższa niż 500 tysięcy złotych.

4. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego odmawia udzielenia pozwolenia, jeżeli z wniosku o wydanie pozwolenia wynika, że uczelnia niepubliczna lub jej jednostki organizacyjne nie będą spełniały warunków niezbędnych do prowadzenia studiów określonych w ustawie i aktach wykonawczych wydanych na jej podstawie.

5. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego odmawia udzielenia pozwolenia osobie fizycznej, która:

  1)   została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne;

  2)   została wpisana do rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego;

  3)   posiada wymagalne zobowiązania wobec Skarbu Państwa.

6. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego odmawia udzielenia pozwolenia osobie prawnej w przypadku:

  1)   postawienia w stan likwidacji;

  2)   postawienia w stan upadłości;

  3)   wpisania do rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego;

  4)   posiadania wymagalnych zobowiązań wobec Skarbu Państwa;

  5)   gdy w stosunku choćby do jednej z osób umocowanych do reprezentacji zachodzi przynajmniej jedna z przesłanek określonych w ust. 5.

Pierwsze pozwolenie wydaje się na okres pięciu lat.

Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Akredytacyjnej, może przedłużyć pozwolenie:

  1)   na czas nieokreślony, jeżeli wszystkie prowadzone kierunki studiów uzyskały pozytywną ocenę kształcenia wydaną przez Państwową Komisję Akredytacyjną;

  2)   na czas określony w pozostałych przypadkach

Minister do spraw szkolnictwa wyższego może odmówić przedłużenia pozwolenia w określonych przypadkach:

- uczelnia niepubliczna działa niezgodnie z przepisami prawa lub jej dotychczasowa działalność w zakresie kształcenia na wszystkich kierunkach studiów uzyskała negatywną ocenę Państwowej Komisji Akredytacyjne

- uczelnia niepubliczna lub jej założyciel w sposób rażący narusza przepisy prawa.

Po uzyskaniu pozwolenia założyciel składa w formie aktu notarialnego oświadczenie woli o założeniu uczelni niepublicznej, zwane "aktem założycielskim".

Akt założycielski określa w szczególności założyciela, nazwę, siedzibę i szczegółowy zakres działalności uczelni, wielkość środków majątkowych przeznaczonych na utworzenie , sposób dalszego finansowania uczelni.

 Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego cofa pozwolenie, jeżeli:

1. założyciel w terminie trzech miesięcy od dnia uzyskania pozwolenia nie złoży aktu założycielskiego

1.  założyciel nie przekazał środków majątkowych, o których mowa w ust. 1, w terminie trzech miesięcy od dnia wpisania uczelni do rejestru;

  3)   uczelnia niepubliczna w ciągu roku od dnia wpisu do rejestru nie rozpoczęła kształcenia studentów.

Pierwszy statut uczelni niepublicznej nadaje jej założyciel.

Pierwszego rektora uczelni niepublicznej powołuje założyciel uczelni. Pierwsza kadencja rektora nowo utworzonej uczelni trwa do dnia 31 sierpnia roku następującego po roku akademickim, w którym uczelnia została utworzona.

Uczelnia niepubliczna oraz związek uczelni niepublicznych uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru uczelni niepublicznych i związków uczelni niepublicznych, zwanego dalej "rejestrem".

Wpis uczelni do rejestru dokonywany jest na wniosek jej założyciela, a w przypadku związku uczelni, na zgodny wniosek wszystkich założycieli uczelni tworzących związek.

Rejestr prowadzi minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego. Rejestr jest jawny.

Likwidacja uczelni publicznej:

Art. 18. 1. Utworzenie publicznej uczelni akademickiej, jej likwidacja, zmiana nazwy oraz połączenie z inną uczelnią publiczną następują w drodze ustawy.

2. Utworzenie publicznej uczelni zawodowej, jej likwidacja, zmiana nazwy oraz połączenie z inną publiczną uczelnią zawodową następują w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

3. Likwidacja uczelni publicznej, zmiana jej nazwy oraz połączenie z inną uczelnią publiczną następują po zasięgnięciu opinii senatu lub senatów uczelni, których akty te dotyczą.

4. Utworzenie publicznej uczelni zawodowej, jej likwidacja, zmiana nazwy oraz połączenie z inną publiczną uczelnią zawodową następują na wniosek:

  1)   ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego;

  2)   sejmiku województwa, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego.

5. Do wniosku, o którym mowa w ust. 4, dołączany jest akt notarialny zawierający zobowiązanie przeniesienia, z dniem utworzenia publicznej uczelni zawodowej, na jej rzecz własność nieruchomości niezbędnych do prawidłowego działania.

6. Do włączenia uczelni publicznej do innej uczelni publicznej stosuje się odpowiednio przepisy ust. 1-5. Włączenie publicznej uczelni zawodowej do publicznej uczelni akademickiej następuje w drodze ustawy.

Likwidacja uczelni niepublicznej:

ęłęóArt. 26. 1. Założyciel, za zgodą ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, może zlikwidować uczelnię niepubliczną po zapewnieniu studentom możliwości kontynuowania studiów.

2. Postawienie uczelni niepublicznej w stan likwidacji następuje z dniem, w którym decyzja o odmowie przedłużenia pozwolenia, o której mowa w art. 20 ust. 10—12, stała się ostateczna, albo z dniem określonym w decyzji wydanej na podstawie art. 37 ust. 2, albo z dniem, w którym pozwolenie wygasło; dzień ten jest dniem otwarcia likwidacji.

3. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, na wniosek osoby, której udzielono pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej, w drodze decyzji, może przenieść to pozwolenie na rzecz innej osoby fizycznej lub prawnej, jeżeli przyjmuje ona wszystkie warunki zawarte w pozwoleniu.

4. Przepisy ust. 3 stosuje się odpowiednio do przeniesienia pozwolenia na wniosek osoby, na którą, w drodze decyzji, pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej zostało przeniesione.

Art. 27. 1. Likwidacja uczelni niepublicznej polega na zadysponowaniu składnikami materialnymi i niematerialnymi jej majątku po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, w szczególności pracowników i studentów.

2. Majątek uczelni niepublicznej pozostały po zaspokojeniu wierzycieli przeznacza się na cele określone w statucie.

3. Likwidację uczelni niepublicznej prowadzi likwidator powołany w trybie określonym w statucie, z zastrzeżeniem art. 37 ust. 3.

4. Otwarcie likwidacji uczelni niepublicznej powoduje, że:

1) kompetencje organów uczelni w zakresie dysponowania jej majątkiem przejmuje likwidator;

2) uczelnia nie prowadzi przyjęć na studia.

5. Studia prowadzone w dniu otwarcia likwidacji mogą być kontynuowane nie dłużej niż do końca roku akademickiego, w którym nastąpiło otwarcie likwidacji.

6. Koszty likwidacji uczelni niepublicznej są pokrywane z jej majątku, z pierwszeństwem przed roszczeniami wierzycieli.

7. Likwidator zawiadamia niezwłocznie ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego o zakończeniu likwidacji. Z dniem zakończenia likwidacji uczelnia niepubliczna zostaje wykreślona z rejestru, o którym mowa w art. 29 ust. 1.

8. Tryb likwidacji uczelni niepublicznej w zakresie nieuregulowanym w ustawie określa jej statut.

63. Nadzór nad uczelniami

Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w zakresie nadzoru, o którym mowa w ust. 1, sprawują odpowiednio:

  1)   Minister Obrony Narodowej - w odniesieniu do uczelni wojskowych;

  2)   minister właściwy do spraw wewnętrznych - w odniesieniu do uczelni służb państwowych;

  3)   minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego - w odniesieniu do uczelni artystycznych;

  4)   minister właściwy do spraw zdrowia - w odniesieniu do uczelni medycznych;

  5)   minister właściwy do spraw gospodarki morskiej - w odniesieniu do uczelni morskich

Nadzór nad uczelniami

Art. 33.

1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego sprawuje nadzór nad zgodnością działań uczelni z przepisami prawa i statutem oraz z treścią udzielonego pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej, a także nad prawidłowością wydatkowania środków publicznych. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może żądać informacji i wyjaśnień od organów uczelni oraz założyciela uczelni niepublicznej, a także dokonywać kontroli działalności uczelni.

2. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w zakresie nadzoru, o którym mowa w ust. 1, sprawują odpowiednio:

1) Minister Obrony Narodowej - w odniesieniu do uczelni wojskowych;

2) minister właściwy do spraw wewnętrznych - w odniesieniu do uczelni służb państwowych;

3) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego - w odniesieniu do uczelni artystycznych;

4) minister właściwy do spraw zdrowia - w odniesieniu do uczelni medycznych;

5) minister właściwy do spraw gospodarki morskiej - w odniesieniu do uczelni morskich.

3. Publiczne uczelnie teologiczne i wydziały teologiczne uczelni publicznych znajdują się także, w zakresie określonym przez umowę międzynarodową zawartą ze Stolicą Apostolską oraz ustawy regulujące stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami i związkami wyznaniowymi oraz przez statuty tych uczelni, pod nadzorem władz kościołów i związków wyznaniowych.

Art. 34.

1. Kontrola, o której mowa w art. 33 ust. 1, obejmuje badanie zgodności działania organów uczelni z przepisami prawa, statutem oraz uzyskanymi uprawnieniami, a w przypadku uczelni niepublicznej - również z treścią udzielonego pozwolenia na jej utworzenie, a także prawidłowości wydatkowania środków publicznych. Przedmiotem kontroli może być również badanie warunków realizacji procesu dydaktycznego. Po zakończeniu kontroli sporządza się protokół.

2. Protokół zostaje przekazany uczelni w terminie miesiąca od zakończenia kontroli. Uczelnia może zgłosić swoje uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole w terminie miesiąca od jego otrzymania.

3. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej oraz ministrami właściwymi do spraw wewnętrznych, do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, do spraw zdrowia oraz do spraw gospodarki morskiej określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb dokonywania kontroli uczelni i związków uczelni, uwzględniając:

1) sposób wykonywania i dokumentowania czynności kontrolnych oraz sporządzania protokołu kontroli;

2) tryb rozpatrywania uwag i zastrzeżeń uczelni i związków uczelni

- mając na uwadze konieczność sprawnego i bezstronnego przeprowadzania kontroli.

Art. 35.

1. Rektor uczelni przedstawia w terminie do dnia 15 października roku następującego po roku sprawozdawczym ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego roczne sprawozdanie z działalności uczelni wraz z informacją dotyczącą obsady kadrowej na prowadzonych kierunkach studiów.

2. Rektor uczelni publicznej przedstawia w terminie do dnia 30 czerwca roku następującego po roku sprawozdawczym ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego sprawozdanie z wykonania planu rzeczowo-finansowego, a rektor uczelni niepublicznej - sprawozdanie z wykorzystania środków przyznanych na podstawie art. 94 ust. 4 i 5.

3. Rektor uczelni przekazuje ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego, w terminie miesiąca od podjęcia, uchwały właściwych organów uczelni w sprawach:

1) przyjęcia lub zmiany statutu;

2) uruchomienia lub zniesienia kierunku studiów wraz z informacją o obsadzie kadrowej na prowadzonych kierunkach studiów;

3) utworzenia zamiejscowej jednostki organizacyjnej wraz z informacją o bazie materialnej i obsadzie kadrowej tej jednostki;

4) wyrażenia przez senat uczelni zgody, o której mowa w art. 62 ust. 2 pkt 4, jeżeli z czynności objętych zgodą senatu wynikają zobowiązania finansowe uczelni przekraczające wartość, o której mowa w art. 62 ust. 2 pkt 4 lit. a;

5) przyjęcia lub zmiany regulaminu studiów lub regulaminu studiów doktoranckich oraz zasad i trybu przyjmowania na studia i studia doktoranckie wraz z uchwałami odpowiednio uczelnianego organu uchwałodawczego samorządu studenckiego podjętymi na podstawie art. 161 ust. 2 lub uczelnianego organu uchwałodawczego samorządu doktorantów podjętymi na podstawie art. 161 ust. 2 w związku z art. 196 ust. 2.

4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do organu zarządzającego związku uczelni.

5. Przepisy ust. 1-3 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich stosuje się odpowiednio do ministrów wskazanych w art. 33 ust. 2.

Art. 36.

1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego stwierdza nieważność uchwały organu kolegialnego uczelni lub decyzji rektora uczelni, z wyłączeniem decyzji administracyjnej, w przypadku stwierdzenia jej niezgodności z przepisami prawa lub statutem uczelni, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od otrzymania uchwały lub decyzji. Na rozstrzygnięcie ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub decyzji służy, w terminie trzydziestu dni od dnia jego doręczenia, skarga do właściwego sądu administracyjnego. Przepisy o zaskarżaniu do sądu administracyjnego decyzji z zakresu administracji publicznej stosuje się odpowiednio.

2. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.

3. Przepis ust. 1, w zakresie określonym w umowie, ustawach i statutach, o których mowa w art. 33 ust. 3, stosuje się odpowiednio do kompetencji właściwych władz kościołów i związków wyznaniowych w odniesieniu do uczelni teologicznych i wydziałów teologicznych uczelni publicznych.

Art. 37.

1. Jeżeli uczelnia lub założyciel uczelni niepublicznej prowadzą działalność niezgodną z przepisami prawa, statutem lub pozwoleniem, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego wzywa organy uczelni lub założyciela uczelni niepublicznej do zaprzestania tej działalności i usunięcia jej skutków, wyznaczając w tym celu odpowiedni termin.

2. Jeżeli uczelnia lub założyciel uczelni niepublicznej w rażący sposób naruszają przepisy ustawy, statut lub pozwolenie, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego wszczyna postępowanie w sprawie likwidacji uczelni publicznej albo cofa pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej oraz nakazuje jej likwidację przez założyciela.

3. Jeżeli założyciel uczelni niepublicznej nie przystąpi we właściwym czasie do likwidacji uczelni zgodnie z nakazem, o którym mowa w ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego powołuje likwidatora uczelni oraz wyznacza termin zakończenia likwidacji. Koszty likwidacji uczelni i wynagrodzenia likwidatora są pokrywane z majątku uczelni.

4. W przypadku stwierdzenia, że:

1) uczelnia niepubliczna działa bez pozwolenia, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego nakazuje jej likwidację przez założyciela; przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio;

2) osoba fizyczna lub osoba prawna prowadzi studia wyższe bez pozwolenia, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego nakazuje tej osobie zaprzestanie prowadzenia studiów, wyznaczając w tym celu odpowiedni termin.

5. W przypadku stwierdzenia, że uczelnia utworzyła jednostkę zamiejscową niezgodnie z przepisami ustawy, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego nakazuje likwidację tej jednostki. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.

6. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1-5 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.

Art. 38.

1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może wystąpić do senatu uczelni z wnioskiem o odwołanie rektora w przypadku stwierdzenia istotnych naruszeń przez rektora przepisów prawa lub statutu. Senat uczelni po zaopiniowaniu wniosku przekazuje go organowi właściwemu do odwołania rektora albo założycielowi uczelni niepublicznej, jeżeli jest właściwy do odwołania rektora.

2. Wnioski o odwołanie rektora rozpatrywane są w terminie trzydziestu dni od ich złożenia.

3. Do czasu rozpatrzenia wniosku o odwołanie rektora minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może zawiesić go w pełnieniu funkcji.

4. Rektor zostaje zawieszony w pełnieniu funkcji z mocy prawa, w przypadku gdy toczy się przeciwko niemu postępowanie karne z oskarżenia publicznego.

5. W przypadku rażącego naruszenia prawa przez rektora, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może odwołać rektora po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego oraz odpowiednio Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich albo Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich i wyznaczyć termin do przeprowadzenia wyborów uzupełniających.

6. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1, 3 i 5 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.

Art. 40.

1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, po zasięgnięciu opinii senatu uczelni, może zlecić uczelni wykonanie określonego zadania w dziedzinie nauczania lub kształcenia kadr naukowych, zapewniając odpowiednie środki na jego realizację.

2. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.

64. Samorząd studencki; samorząd studencki a samorząd terytorialny.

ęłęóArt. 202. 1. Studenci studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich prowadzonych przez uczelnię tworzą samorząd studencki.

2. Organy samorządu studenckiego są wyłącznym reprezentantem ogółu studentów uczelni.

3. Samorząd studencki działa na podstawie ustawy i uchwalonego przez uczelniany organ uchwałodawczy samorządu regulaminu, określającego zasady organizacji i tryb działania samorządu, w tym rodzaje organów kolegialnych i jednoosobowych, sposób ich wyłaniania oraz kompetencje. Samorząd studencki działa zgodnie ze statutem uczelni.

4. Regulamin samorządu studenckiego wchodzi w życie po stwierdzeniu przez senat uczelni jego zgodności z ustawą i statutem uczelni. Pierwszy regulamin samorządu studenckiego w nowo utworzonej uczelni uchwala senat uczelni na wniosek organu wskazanego w statucie, o którym mowa w art. 203 ust. 4.

5. Samorząd studencki prowadzi na terenie uczelni działalność w zakresie spraw studenckich, w tym socjalno-bytowych i kulturalnych studentów.

6. Organy samorządu studenckiego decydują w sprawach rozdziału środków finansowych przeznaczonych przez organy uczelni na cele studenckie. Organy samorządu studenckiego przedstawiają organom uczelni sprawozdanie z rozdziału środków finansowych i rozliczenie tych środków nie rzadziej niż raz w roku akademickim.

7. Rektor uchyla uchwałę organu samorządu studenckiego niezgodną z przepisami prawa, statutem uczelni, regulaminem studiów lub regulaminem samorządu.

8. Uczelnia zapewnia środki materialne niezbędne do funkcjonowania organów samorządu studenckiego.

Art. 203. 1. Przedstawiciele uczelnianych samorządów studenckich tworzą Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej „Parlamentem Studentów”, reprezentujący ogół studentów w kraju.

ęłęóArt. 206. 1. Samorząd studencki, w tym Parlament Studentów, lub stowarzyszenie o zasięgu ogólnokrajowym, zrzeszające wyłącznie studentów, może — dla poparcia swoich żądań, gdy są one przedmiotem sporu zbiorowego i dotyczą istotnych spraw lub interesów studentów — podjąć akcję protestacyjną, nienaruszającą przepisów obowiązujących w uczelni.

2. Decyzję o przeprowadzeniu akcji protestacyjnej i jej formie podejmuje bezwzględną większością głosów, odpowiednio do jej zasięgu, organ samorządu studenckiego lub stowarzyszenia, o którym mowa w ust. 1. O decyzji tej właściwy organ zawiadamia rektora lub kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej nie później niż trzy dni przed rozpoczęciem akcji protestacyjnej.

3. Strajk studencki (powstrzymywanie się od uczęszczania na zajęcia z możliwością pozostania w uczelni) może być podjęty wyłącznie przez samorząd studencki lub stowarzyszenie, o którym mowa w ust. 1, jeżeli wcześniejsze negocjacje z rektorem lub inne niż strajk formy akcji protestacyjnej nie doprowadziły do rozwiązania konfliktu.

4. Udział w strajku lub innej akcji protestacyjnej jest dobrowolny i nie stanowi naruszenia obowiązków studenta, jeżeli strajk lub inna akcja protestacyjna zostały zorganizowane zgodnie z ustawą.

5. Organizator strajku lub innej akcji protestacyjnej jest obowiązany zapewnić taki ich przebieg, aby nie zagrażały zdrowiu lub życiu ludzkiemu, mieniu uczelni lub innych osób, ani nie naruszały praw pracowników uczelni, a także studentów niebiorących udziału w proteście.

6. Przepisów ust. 1—5 nie stosuje się do uczelni wojskowych oraz uczelni służb państwowych.

65. Pojęcie kontroli, sposoby klasyfikowania kontroli.

KONTROLA- jest to:

-badanie zgodności stanu postulowanego ze stanem istniejącym(biorąc pod uwagę kryteria celowości, legalności, rzetelności i wiele innych)

-ustalenie zasięgu przyczyn rozbieżności

- przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem i wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu.

Klasyfikacja kontroli:

ze względu na zasięg zależności organizacyjnej kontrolę dzielimy na:

-zewnętrzną-jeżeli podmiot kontrolujący znajduje się poza organizacyjną strukturą administracji publicznej

-wewnętrzną-jeżeli podmiot kontrolujący znajduje się wewnątrz organizacyjnej struktury administracji publicznej

ze względu na inicjatywę kontroli wyróżniamy:

- kontrolę podejmowaną z urzędu (NIK)

- kontrolę podejmowaną na wniosek (kontrola instancyjna)

Ze względu na stosunek w czasie czynności kontrolującej do czynności kontrolowanej wyróżniamy:
-kontrolę wstępną

-kontrolę faktyczną - byłaby najbardziej efektywna, ale musiałoby być tyle samo organów kontrolujących co kontrolowanych, żeby była faktycznie możliwa.

-kontrolę następną

Ze względu na sposób przeprowadzania kontroli:

-inspekcja-wykonywana w drodze bezpośredniej obserwacji zachowania się ludzi w jednostce kontrolowanej

-lustracja - mająca na celu ocenę stanu rzeczywistego badanego przedmiotu czy wyników określonego działania

- rewizja - polegająca zwykle na kontroli finansowej

- wizytację - zmierza do oceny przez bezpośredni wgląd w całokształt działalności podmiotu kontrolowanego.

66. Pojęcie i rodzaje nadzoru w administracji

Nadzór- w sferze prawa administracyjnego oznacza: badanie działalności danego podmiotu administrującego (kontrola) połączone z możliwością pomocy, wpływu, a także modyfikacji tej działalności dokonywane przez organ zwierzchni organizacyjnie bądź funkcjonalnie, w celu zapewnienia zgodności tej działalności z prawem, a w określonych przypadkach zgodności z pewnymi wartościami szczegółowymi (także określonymi w prawie).

Można dokonać podziału na:

- nadzór nad administracją rządową (nadzór w znaczeniu wąskim - organ go sprawujący jest nadrzędny organizacyjnie)

- nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego

- nadzór policyjny (uniezależniony od kategorii podmiotów kontrolowanych, a zbudowany w oparciu o kryterium przedmiotu.: ochrony bezpieczeństwa, porządku i zdrowotności publicznej;oraz innych wartości objętą policją administracyjną)

68. Zewnętrzna i wewnętrzna kontrola administracji

Z punktu widzenia zależności organizacyjnej dzielimy kontrolę na zewnętrzną i wewnętrzną.

Jeśli podmiot kontrolujący znajduje się poza strukturą organizacyjną administracji publicznej mówimy o kontroli zewnętrznej (np. prokurator, sąd), natomiast jeśli w obrębie tej struktury - o kontroli wewnętrznej.

Pojęcie kontroli wewnętrznej jest dwojakie. Okazuje się bowiem, że wyodrębnienie kontroli wewnętrznej odbywa się na podstawie innego kryterium - podziału organizacyjnego. Jeśli kontrolowany i kontrolujący znajdują się w tym samym pionie organizacyjnym administracji mamy do czynienia z kontrolą wewnętrzną (np. w kontroli resortowej), jeśli w innym - z kontrolą zewnętrzną (kontrola przedsiębiorstwa państwowego przez organy Inspekcji Sanitarnej).

69. Bezpośrednia a pośrednia kontrola sądowa

Wykształciły się dwa modele kontroli administracji publicznej przez sądy powszechne:

- kontrola bezpośrednia - w której sąd powszechny rozstrzyga w sprawie załatwionej decyzją administracyjną

- kontrola pośrednia - gdzie kontrola działania lub zaniechania administracji publicznej przez sąd powszechny jest przesłanką rozstrzygnięcia innej sprawy zawisłej przed tym sądem

W przypadku kontroli bezpośredniej, sąd powszechny jest zawsze właściwy do rozpoznania środka zaskarżenia od decyzji administracyjnej, a jego kompetencje nie ograniczają się do oceny zgodności zaskarżonej decyzji z prawem, ale obejmują również uprawnienia do rozstrzygnięcia sprawy co do jej istoty.

Powyższe zasady ukształtowały właściwość Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie, który rozpoznaje odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, oraz właściwość sądów pracy i ubezpieczeń społecznych. Toczące się postępowanie w sprawach odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przebiega wg przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu w sprawach gospodarczych. Podobne rozwiązanie zostało przyjęte w sprawach odwołań od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - tu sąd powszechny rozstrzyga także w oparciu o zasady i tryb określone w kpc.

Kształt pośredniej kontroli działąń administracji publicznej oparty został o zasadę iż sąd powszechny dokonuje oceny legalności tego działania, np. decyzji administracyjnej - dla potrzeb sprawy zawisłej przed tym sądem. W przeciwieństwie do kompetencji sądów administracyjnych, w któych przedmiotem sprawy jak i orzeczenia jest kwestia zgodności decyzji administracyjnej z prawem, dla sądu powszechnego zagadnienie legalności decyzji administracyjnej z prawem nie stanowi przedmiotu rozstrzygnięcia sprawy, lecz jedynie przesłankę (faktyczną) rozpoznania i załatwienia sprawy głównej. Zagadnienie legalności decyzji jest dla tego sądu sprawą incydentalną, podczas gdy dla sądu administracyjnego jest to sprawa główna. W konsekwencji orzeczenie rozstrzygające sprawę w sądzie powszechnym nie ma wpływu na byt prawny decyzji.

70. Zakres kognicji sądów administracyjnych

Kognicja, badanie, rozpoznanie, czyli ogół czynności procesowych sędziego mających na celu ustalenie stanu faktycznego.

Granice właściwości sądów administracyjnych zostały określone wprost w Konstytucji. Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, która obejmuje także orzekanie o legalności uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Oznacza to, że sprawy w których sprawowanie wymiaru sprawiedliwości ma polegać na kontroli działalności administracji publicznej, są zastrzeżone do właściwości sądów administracyjnych. Nie jest to równoznaczne z tym, że sprawy wynikające z działalności administracji publicznej nie mogą być obejmowane właściwością sądów powszechnych. Rzecz jednak w tym, że przekazanie takiej sprawy sądowi powszechnemu polega na przekazaniu sprawy jako takiej do końcowego jej załatwienia, a nie powierzeniu sprawowania kontroli działalności organu administracji publicznej. O tym, czy w sprawach wynikających z działalności administracji publicznej właściwy jest sąd administracyjny, czy sąd powszechny decydować ma to, czy postępowanie sądowe ma polegać na kontroli działalności administracji, czy na rozpoznaniu sprawy przekazanej sądowi do końcowego załatwienia.

Różnica między sprawowaniem kontroli działalności administracji publicznej przez sąd administracyjny a załatwianiem sprawy wynikającej z działalności administracji publicznej przez sąd powszechny jest bardzo wyraźna. W przypadku kontroli działalności administracji przez sąd istotne jest to, że sprawa, której przedmiot związany jest z działalnością określonego organu administracji publicznej, nie przestaje być sprawą, której załatwienie należy do tego organu. Zadanie sądu administracyjnego polega zaś na dokonaniu oceny (kontroli) tej działalności. Oznacza to, że sąd administracyjny na skutek zaskarżenia działania (zaniechania) organu nie przejmuje sprawy administracyjnej jako takiej do końcowego jej załatwienia, lecz ma jedynie skontrolować (ocenić) działanie tego organu. Z tego względu sąd administracyjny, co do zasady, nie może zastępować organu administracji i wydawać końcowego rozstrzygnięcia w sprawie. Z natury rzeczy więc orzeczenia sądu administracyjnego, w razie uwzględnienia skargi, rozstrzygają o uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności zaskarżonego aktu oraz zobowiązują organ administracji do określonego zachowania się w toku dalszego załatwiania sprawy przez organ administracji.

art. l ustawy - Prawo o ustroju sądów administracyjnych określa podstawowy zakres działania sądów administracyjnych, przyjmując, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności organów administracji publicznej, która jest równoznaczna z kontrolą wykonywania administracji publicznej. Kontrola ta, tak jak dotychczas, ma być sprawowana pod względem zgodności z prawem

Zakresem orzekania sądów administracyjnych są zatem objęte:

a. rozstrzygnięcia administracyjne w sprawach indywidualnych,

b. uchwały organów samorządu terytorialnego i akty normatywne terenowych organów administracji rządowej,

c. akty nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego,

d. rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej

e. oraz inne sprawy wynikające z działalności administracji publicznej poddane właściwości sądów administracyjnych.

71. Sądowa kontrola władczych form działania administracji

Tworzenie aktów normatywnych przez organy administracji publicznej wraz z wydawaniem aktów administracyjnych jest częścią działalności z zakresu administracji publicznej i składa się na działalność o charakterze władczym.

kontrola odpowiada dwóm modelom:

• Sąd bada, ocenia i orzeka o zaskarżonej przed nim w sposób bezpośredni uchwale organu gminy, na którą skargę mogą wnieść:

- organ nadzoru w warunkach przewidzianych przez ustawę;

- każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone podjętą uchwałą lub zarządzeniem.

Przesłankami skuteczności skargi złożonej na podst. art 101 są:

- skierowane przez skarżącego do organu gminy uprzednie wezwanie dousunięcie naruszenia przez uchwałę lub zarządzenie jego interesu prawnego lub uprawnienia (wymóg proceduralny obciążający skarżącego)

-wymóg, by uchwała lub zarządzenie były z zakresu administracji publicznej. Sprawa z zakresu administracji publicznej tzn. taka, któa może być regulowana prawem administracyjnym (czyli właściwie wszystko);

- naruszenie przez uchwałę lub zarządzenie interesu prawnego lub uprawnienia skarżącego;

• w modelu drugim sąd nie kontroluje wprost uchwały organu jednostki samorządu terytorialnego, ale przede wszystkim kontroluje legalność rozstrzygnięcia organu nadzorczego, mającego za przedmiot określoną uchwałę.

Skarga wywołuje spór pomiędzy organem nadzoru a jednostką samorządu terytorialnego o legalność uchwały organu gminy wzruszonej zaskarżonym rozstrzygnięciem nadzorczym. Jedynym kryterium orzeczenia NSA jest kryterium legalności.

72. Sądowa kontrola działalności umownej administracji

Idzie tutaj o kontrolę tych działań administracji publicznej, które oparte są na prawie cywilnym, a więc o kontrolę umów, w kórych jedną stroną ze stron jest organ admninistracyjny. Organ administracyjny przed sądem ma pozycję strony - powoda bądź pozwanego, podstawę prawną do rozstrzygania sporów stanowi prawo cywilne.Skutki prawne orzeczenia sądu wobec organu administracji publicznej są takie same jak wobec innych podmiotów poddanych jurysdykcji sądowej.

73. Kontrola parlamentarna administracji; Kontrola prokuratorska administracji

kontrola sejmowa

Całość pozycji Sejmu wyznaczona jest przez jego pozycję jako naczelnego organu władzy państwowej. W przedmiocie kontroliczęść tych kompetencji wyrażona jest wyraźnie w Konstytucji (np. powoływanie i odwoływanie członków zarządu), część w ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora, część zaś w regulaminie sejmu.

Sejm sprawuje kontrolę:

- na sesjach

-poprzez działalność Marszałka i Prezydium Sejmu

-poprzez działalność komisji sejmowych, stałych i nadzwyczajnych;

- za pośrednictwem posłów;

W obrębie działalności prawodawczej na potrzeby tematu kontroli wyróżnić należy podejmowanie uchwał jako czysto kontrolną reakcję.

Sejm lub jego organy zajmują także stanowiskow sprawach orzeczeń i informacji TK, informacji TS, sprawozdań i uwag RPO, sprawozdań i informacji NIK, informacji ministra właściwego do spraw środowiska, założeń polityki ekologicznej rządu.

Dla materii kontrolnej szczególne znaczenie spośród podejmowanych w trybie dla uchwał innych mogą mieć rezolucje, jako akty zawierające prawnie wiążące wezwanie określonego organu państwowego do podjęcia wskazanego w rezolucji jednorazowego działania.

Sejm kontroluje także Rząd - np. rozpatrywanie projektu ustawy budżetowej

Najbardziej znacząca jest działalność komisji sejmowych.Wg najnowszego wydania książki prof. Bocia jest ich 28. Są one między innymi organami Sejmu w zakresie kontroli działalności poszczególnych organów państwowych, samorządu terytorialnego, oraz organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania uchwał Sejmu.

kontrola senacka

Funkcje kontrolne senatu sa paralelne (trwające, zachodzące równocześnie z czymś innym) w stosunku do f-cji sejmowych. Podstawowy układ kompetencji wynikający z art.3 ustawy odnosi się do czynnego uczestnictwa w podstawowych pracach senatu. Niemniej rozbudowane są uprawnienia szczególne senatu o charakterze kontrolnym.
- Tak więc senator (i poseł) ma prawo do uzyskiwania wszelkich informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji państwowej, przesiembiorstw samorządowych itd., a podmioty te mają obowiązek przedstawić żądane informacje i wyjaśnienia.

-Ma też prawo dostępu do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową (w granicach szczególnych uregulowań ustawowych).

- Tak poseł jak i senator mogą podjąć interwencję w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zakładzie i przedsiembiorstwie państwowym oraz organizacji społecznej, a także jednostkach gospodarki niepaństwowej dla załatwiania sprawy w imieniu własnym lub w imieniu wyborców.

-Wszystkie szczegółowe uprawnienia regulowane są cytowaną wyżej ustawą.

Kontrola prokuratorska służy strzeżeniu praworządności, a więc także kontroli administracji. Jest ona prowadzona z punktu widzenia legalności i ma na celu eliminowanie stanów niezgodnych z obowiązującym prawem.

Określony ustawą zasięg kontroli prokuratorskiej obejmuje dwie wielkie dziedziny:

1. kontrola rozstrzyganych przez organy admninistracyjne (administrujące) indywidualnych spraw, w których wydaje się decyzje administracyjne.

2. kontrola spraw spoza zakresu postępowania administracyjnego

Ad. 1 Pozycja prawna prokuratora jako ewentualnego uczestnika postępowania , określana jest w trzech artykułach KPA:

-służy mu prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodności z prawem

- służy mu prawo udziału w każdym stadium postępowania, aby zapewnić postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z prawem.

- prokuratorowi uczestniczącemu w postępowaniu, w przypadkach określonych w ustawie służą prawa strony;

Prokurator albo dąży do usunięcia stanu niezgodnego z prawem, albo do zapewnienia, by postępowanie i rozstrzygnięcie zgodne było z prawem. Działa więc we wszystkich przypadkach, w których chodzi o ochronę legalności działania.

Prokurator nie jest stroną, a jedynie służą mu wszystkie prawa strony jeżeli kryterium legalności jest spełnione.

Kontrola prokuratorska jest jednym z nielicznych rodzajów kontroli pozbawionych uprawnień o charakterze władczym. Organy administracyjne mają jednak jednakowy obowiązek reagowania na wskazania prokuratora jak i na wskazania innych podmiotów, jeśli prawo przyznaje im możliwość kontroli w danym obszarze spraw.

Ad 2.

• Prokurator Generalny może wystąpić z wnioskiem do TK o stwierdzenie zgodności ustawą lub Konstytucją aktów lub działalności określonych w Konstytucji.

• jezeli uchwala organu samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu który je wydał o ich uchylenie lub zmianę, albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzorczego lub do sądu administracyjnego;

• organy administracji państwowej i jednostek samorządu terytorialnego mają obowiązek udzielenia pomocy w realizacji zadań prokuratury;

w sprawach z zakresu udziału w postępowaniu prokurator może żadać udostępnienia mu akt oraz dokumentów i pisemnych wyjaśnień, może przesłuchiwać świadków i zasięgać opinii biegłych, a także przeprowadzać oględziny na zasadach określonych w k.p.a.

74. Kontrola resortowa a kontrola międzyresortowa

Jest to taka kontrola, która odbywa się w granicach organizacyjnych jednego resortu bez względu na to, czy kontrolujący i kontrolowany stanowią odrębne jednostki organizacyjne, czy mieszczą się w ramach jednej jednostki. (czyli jest to kontrola dokonywana w ramach struktury organizacyjnej jednego resortu, gdy zarówno organ kontrolujący jak i organ kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracyjnemu)

Wyróżniamy trzy typy kontroli resortowej:

1. Kontrolę sprawowaną przez jednostkę bądź jednostki nadrzędną organizacyjnie bądź funkcjonalnie (mająca za przedmiot sprawy nie wykraczające za zakres organizacji i działania wewnętrznego podmiotu kontrolowanego);

2. Kontrol,ę sprawowaną przez jednostkę nadrzędną organizacyjnie bądź funkcjonalnie, mające za przedmiot takie działania podmiotu kontrolowanego, które ustalają sytuację prawną podmiotów spoza resortu.

Typ ten obejmuje:

- kontrolę aktów normatywnych administracji

- kontrolę umów administracyjnych;

- kontrolę decyzji administracyjnych;

3. Kontrolę sprawowaną przez organy danej jednostki organizacyjnej wobec niej samej (czyli kontrolę wewnętrzną w urzędach organów administracyjnych;

Kontrola resortowa ograniczona jest jedynie do administracji rządowej.

Kontrola międzyresortowa

Jest to głównie kontrola zewnętrzna, chociaż w pewnym zakresie także kontrola wewnętrzna. Zasadniczo polega na tym, że organy działające w strukturze danego resortu zaopatrzone są w kompetencje do kontroli podmiotów znajdujących się zewnątrz tego resortu.

Kontrola resortowa odznacza się tym, że:

- organy kontroli, zwane zazwyczaj inspekcjami wbudowane są organizacyjnie w ramy określonego resortu ( z paroma wyjątkami) chociaż zakres ich działalności jest w zasadzie powszechny (obejmuje też podmioty samorządu terytorialnego);

-sposób określania zakresu kontroli jest przede wszystkim rzeczowy, a nie podmiotowy. W takim ujęciu kontroli podane są nie tylko określone jednostki organizacyjne, ale określona działalność, niezależnie od tego, kto ją podejmuje; nie oznacza to braku ograniczeń podmiotowych, ścieśniających kontrolę tylko np. do spółek państwowych; natomiast wyłączenia spod kontroli mają charakter podmiotowy;

-organy inspekcji dosyć często władne są modyfikować bezpośrednio działalność podmiotu kontrolowanego, czyli zachowywać się podobnie jak jednostki zwierzchnie w ramach nadzoru. Są więc wyposażone w prawo wydawania decyzji administracyjnych, a niekiedy także w możliwość stosowania środków egzekucyjnych czy wymierzania kar w formie mandatu w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, jak też kar pieniężnych o charakterze administracyjnym. Przepisy prawne działalność inspekcji nazywają niekiedy wprost nadzorem bądź też nadzorem i kontrolą. Nadzór jest tu równoznacznyz możliwością stosowania środków władczych;

-sprawność kontroli zapewniona jest m.in. przez zagwarantowanie inspektorom prawa wstępu do pomieszczeń lub na teren innych niechruchomości objętych kontrolą oraz przez nałożenie na kontrolowanych obowiązku udostępniania wszelkich materiałów objętych kontrolą, a także przez blokadę czynności kontrolowanej czy jej skutków.

Kontrolę międzyresortową przeprowadzają:

- Państwowa Inspekcja Sanitarna;

- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta;

- Inspekcja Handlowa

- Kontrola Skarbowa

- Dozór Techniczny

- Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolo-Spożywczych;

- Inspekcja Farmaceutyczna

- Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

- Inspekcja Weterynaryjna

-Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych

Urząd Komunikacji Elektronicznej

- Inspekcja Transportu Drogowego

- Inspekcja Ochrony Środowiska;

- Spec

75. Kontrola państwowa administracji

- Naczelnym organem kontroli państwowej jest NIK. Sformułowanie takie znalazło się w ustawie, ale pamiętać należy, że wg nauki prawa publicznego Izba nie może być w całości organem. Gdyby przyznać całej NIK funkcję organu, trzeba by przyjąć, że jedną decyzję podejmuje cała organizacja.

- Podlega on sejmowi i działa na zasadach kolegialności.

- w granicach ustawowo przewidzianych struktur i kompetencji organom zwierzchnim Izby przysługują uprawnienia znacznego wyróżnienia i samodzielności

- ustawa wyłącza jednocześnie Izbę spod wzmożonych wpływów politycznych (np. przez ustanowienie 6-letniej kadencji prezesa);

- pozycja naczelna połączona jest z przydaniem zwierzchnim organom niku uprawnień do normatywnego regulowania wybranych dziedzin organizacji i funkcjonowania.

- usytuowanie NIKu jako naczelnego organu kontroli upoważnia ten podmiot do swego rodzaju zwierzchniej pozycji wobec innych organów kontroli w państwie (wiąże się z tym obowiązek współdziałania - także podmiotów samorządowych, obowiązek wspólnego przeprowadzania kontroli, obowiązek udostępniania wyników itp).

W skład NIKu wchodzą:
1. Kolegium NIKu

2. departamenty

3. delegatury

Ad. 1. W skład kolegium wchodzą:

+ Prezes (przewodniczący Kolegium, kieruje NIKiem, jest wybrany przez Sejm za zgodą Senatu, odpowiada za działalność NIKu przed Sejmem. Chroni go immunitet analogiczny do immunitetu posła. Ma prawo za zgodą Marszałka Sejmu powołać lub odwołać dyrektora generalnego).
-Wiceprezesi - powołuje i odwołuje w liczbie od 2 do 4 Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa.NIKu.

- dyrektor generalny

- 14 członków (powołuje ich Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa Izby, 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych, 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców Prezesa Izby, spośród których Prezes wyznacza sekretarza Kolegium).

Kolegium ma poważne kompetencje zatwierdzające i uchwałodawcze.

Ad. 2, 3 Departamenty i delegatury.
- są to jednostki organizacyjne Najwyższej Izby Kontroli.

- siedziby delegatur i ich zakres właściwości terytorialnej określa status NIKu. nadawany w drodze zarządzenia przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIKu.

Kontrolę przeprowadzają pracownicy NIKu (kontrolerzy) na podstawie legitymacji służbowej i imiennego upoważnienia określającego jednostkę kontrolowaną i podstawę prawną do podjęcia kontroli.

Izba podejmuje kontrolę :

+ z własnej inicjatywy (chociaż może być stymulowane zewnętrznie)

+ na zlecenie Sejmu lub jego organów (obligatoryjnie) lub na wniosek Prezesa Rady Ministrów lub Prezydenta

Ustawowo określony zakres kontroli:

- kontroluje ona działalność administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych;

- może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych stosując kryteria legalności, gospodarności i rzetelności;

- może kontrolować działalność podmiotów gospodarczych i jednostek organizacyjnych innych niż wymienione powyżej w zakresie w jakim jednostki te:

+ wykonują zadania zlecone lub powierzone przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego

+wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego

+ organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne

+ działają z udziałem państwa lub sam. teryt., korzystając z mienia państwowego lub samorządowego w tym także ze środków przyznanych na podstawie umów międzynarodowych;

+ korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy lub gwarancji albo poręczenia państwa lub sam. teryt.;

+ wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego

NIK może stosować JEDYNIE kryteria legalności i rzetelności (a także gospodarności i celowości) poza wyróżnionymi wyjątkami.

NIK badając powyższe jednostki bada w szczególności: wykonywanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych;

- NIK może kontrolować pod względem legalności i gospodarności działalność jednostek wykonujących zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego

- NIK kontroluje wykonywanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową:

Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, TK, RPO, KRRiT, Centralnego Inspektora Danych Osobowych, IPN, Krajowego Biura Wyborczego, SN, NSA, oraz Państwowej Inspekcji Pracy (PIP);

76.  Kontrola społeczna administracji

Społeczną kontrolę administracji możemy podzielić na dwie kategorie:

1)kontrola niezorganizowana oraz,

2)kontrola zorganizowana

O niezorganizowanej mówimy wtedy, gdy jako podmiot kontrolujący występuje obywatel lub niezorganizowany zespół obywateli, a także zaliczamy tu składanie skarg i wniosków na podstawie przepisów k.p.a. przez osoby fizyczne i prawne.

Ksn w związku z brakiem systemowego, administracyjnoprawnego uregulowania, przyjmuje praktycznie różne postacie, nie wyłączając kontroli opinii społecznej. Jedynie instytucja skarg i wniosków unormowana jest w prawie w sposób całościowy. W sposób podstawowy skargi i wnioski uregulowane są w kodeksie postępowania administracyjnego. Zgodnie z art.63 Konstytucji upoważnionym do złożenia skargi jest każdy. Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez wszystkie organy i jednostki państwowe samorządu terytorialnego i organizacji społecznych albo w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli, a także biurokratyczne czy przewlekłe załatwianie spraw. Wnioski polegają na propozycji poprawienia określonego stanu organizacji czy działania. Są one składane do organów właściwych do podjęcia decyzji w przedmiocie wniosku. Skargi natomiast rozpatrują organy (jednostki) zwierzchnie wobec organów (podmiotów), których skarga dotyczy, choć możliwa jest tu również dekoncentracja kompetencji (jeśli idzie o skargę na pracownika). Kwalifikowanie przez składającego określonego żądania jako skargi może być traktowane przez organ decydujący w ten sposób, że w razie, gdy nosi ona walory czynności procesowej lub środka prawnego, a wnoszący ma status strony - może być uznana za odpowiednie żądanie procesowe zmierzające do wszczęcia postępowania administracyjnego, jego modyfikacji lub modyfikacji decyzji. Istotną rolę w sferze społecznego oddziaływania skarg i wniosków pełni włączenie do postępowania w ich załatwianiu redakcji prasowych, radia, telewizji, kroniki filmowej oraz organizacji społecznych. Skargi i wnioski przekazywane przez te podmioty są załatwiane wedle ogólnego trybu przewidzianego w k.p.a., wskazane podmioty zaś otrzymują zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi, wniosku. Formy podstawowe określone w art.63 Konstytucji: prawo składania petycji oraz prawo składania wniosków i skarg; wykonywane w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz organizacji i instytucji społecznych w związku wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej; w trybie określonym ustawą.

Kontrola zorganizowana obejmuje takie sytuacje, w których podmiotem kontrolującym są organizacje społeczne, rady gmin (jako organy pochodzące z wyborów), inne organy samorządu terytorialnego, jak też organy społeczne czy określone prawem grupy obywateli. Sprawowana jest przez:

1)działającą na sesjach radę gminy w granicach jej ustawowych kompetencji;

2)wójta jako organ wykonawczy gminy oraz zarząd powiatu i zarząd województwa, których funkcje kontrolne wynikają za składu oraz kompetencji zarządu jako organu wykonawczego;

3)komisje rad w granicach ich funkcji kontrolnych;

4)organizacje społeczne w ramach ich organizatorskich i społecznych funkcji;

5)inne zorganizowane organizmy społeczne;

6)inne podmioty społeczne, których funkcje kontrolne określone są prawem;

7)obywateli jako podmiotu referendum ogólnokrajowego i referendum samorządowego, funkcje kontrolne ref. są funkcjami kontroli wstępnej;

8)grupę obywateli jako podmiot konsultacji w granicach unormowań ustaw o samorządach terytorialnych i Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego;

9)grupę mieszkańców, którzy wyrazili pisemną zgodę na zaskarżenie aktu prawa miejscowego do sądu administracyjnego w razie naruszenia ich interesów prawnych lub uprawnień;

77. Kontrola administracji dokonywana przez Rzecznika Praw Obywatelskich

W Polsce RPO powołany został 1987 roku korzystając z idei rozwiązań ze szweckiego Ombudsmana. Powoływany jest na 5-letnią kadencję przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35-posłów. Nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych. Nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością urzędu. W 2004r Rzecznik ustanowił za zgodą Sejmu swojego pełnomocnika terenowego we Wrocławiu - obecny, czyli dr Maciej Lis ściga nas na pmp Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w prawie, badając czy w skutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych praw i wolności nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Pełni funkcje czysto kontrolne. Podejmuje czynności na wniosek obywateli, ich organizacji, organów samorządu lub z własnej inicjatywy.

Prowadząc postępowanie może żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sąd, prokuraturę i inne organy ścigania, a także żądać do wglądu w Biurze Rzecznika akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

Po zbadaniu sprawy RPO może:

1)wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia praw i wolności obywatela;

2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie praw i wolności obywatela, wystąpienie takie nie może naruszyć niezawisłości sędziowskiej;

3)zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa;

4)żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi;

5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu;

6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, zaskarżać decyzje do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi

7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach;

8)wnieść skargę kasacyjną od wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego lub postanowienia kończącego postępowanie, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach;

9)wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art.188 Konstytucji, oraz zgłosić udział w postępowaniu przed TK w sprawach skarg konstytucyjnych i brać w nich udział;

78. Majątek publiczny

II Klasyfikacja Majątku Publicznego

Majątkiem publicznym jest ten majątek który:

1. niezależnie od charakteru podmiotu będącego właścicielem;

2. zostaje w sposób prawny przeznaczony do użytku publicznego

3. w zakresie pełnego lub ograniczonego korzystania (również odpłatnego), regulowanego także lub wyłącznie prawem administracyjnym.

[tzn., że fakt, że państwo jest np. właścicielem kopalni czy (przynoszącej dochody) fabryki zabawek nie ma nic wspólnego z majątkiem publicznym.]

Przedmiotem majątku publicznego są:

+ dobra naturalne

+ dobra wytworzone

Zarówno dobra naturalne (parka narodowy) jak i dobra wytworzone (droga publiczna) by stać się majątkiem publicznym muszą przejść fazę kwalifikacji prawnej prawem administracyjnym w formach uznanych w porządku prawnym za właściwe.

III Zasoby, przysparzanie i uszczuplanie majątku publicznego
Przysparzanie majątku publicznego:

- oprzez zmiany naturalne środowiska kwalifikowane przez obowiązujące prawo jako przysporzenie

- przez wydanie przewidywanego w porządku prawnym jednostkowego aktu normatywnego (generalnego), np utworzenia rezerwatu,

- przez przysporzenie powstałe z mocy samego prawa (np. nacjonalizacja)

- przez zmianę właściciela powstałe z mocy samego prawa wraz z konieczną deklaratoryjną decyzją administracyjną

- przez wydanie decyzji administracyjnej np. wywłaszczenia nieruchomości;

Może być ono także czasowe, np przy okresowym przejęciu nieruchomości na rzecz Sił Zbrojnych podczas Stanu Wojny;

Uszczuplanie majątku publicznego powinno odbywać się w tych samych drogach co przysparzanie, w okolicznościach prawem przewidzianych, w szczególności zaś z powodu utraty funkcji użyteczności publicznej (która stanowiła wcześniej podstawę przysporzenia);

Istnieje zasada nienaruszalności majątku publicznego jako czegoś ważniejszego od prawa własności (np. nie reprywatyzuje się w PL budynków oddanych pod szkołę publiczną);

IV Prawny reżim korzystania

Korzystanie pełni dwie funkcje:

+ jest warunkiem uznania określonych dóbr za majątek publiczny (korzystanie musi mieć charakter powszechny, musi cechować się użytecznością publiczną, musi być organizowane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny (władzy wykon. państwa), nie może być owo korzystanie zastąpione innym możliwym korzystaniem, nie może korzystanie publiczne tolerować równoczesnego korzystania prywatnego z majątku publicznego)

+ jest skutkiem uznania jakichś dóbr za majątek publiczny (korzystanie przez obywateli z majątku publicznego musi mieć charakter dostępu bezpośredniego)

Należy tutaj wyróżnić korzystanie: powszechne nieograniczone (np. plaża publiczna) i korzystanie powszechne ograniczone (np. szkoła)

V. Regulacja prawna gospodarowania mieniem publicznym.

Pojęcie i rodzaje mienia publicznego:

Mienie publiczne kwalifikowane jest jako mienie:
+ państwowe - jest to własność i inne prawa majątkowe przysługujące SP lub innym państwowym osobom prawnym

+samorządowe - ze względu na wprowadzenie trójpłaszczyznowej struktury samorządu terytorialnego możemy mówić

79.  Podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej za działania administracji

Są dwa cele odpowiedzialności administracji, organów administracyjnych i pracowników urzędów: wewnętrzny i zewnętrzny.

Przez cel wewnętrzny najogólniej rozumieć można doskonalenie funkcjonowania administracji w drodze przymuszonej zmiany postępowania osób objętych odpowiedzialnością albo w drodze usunięcia tych osób ze struktury administracyjnej. Cel wewnętrzny jest dominujący, ponieważ obejmuje swymi konsekwencjami również odpowiedzialność widzianą z zewnątrz administracji; sama zaś odpowiedzialność traktowana jako określone postępowanie praktyczne o określonych strukturach jest tylko środkiem poprawy pracy w administracji lub środkiem eliminacji uchybień czy przyszłych uchybień, spowodowanych (powodowanych) przyczynami uruchamiającymi to właśnie postępowanie.

Cel zewnętrzny odpowiedzialności ma postać złożoną, uzależnioną od charakteru odpowiedzialności i jej skutków prawnych. Dla podmiotu z zewnątrz administracji mającego status bezpośredniego lub pośredniego adresata tej czynności administracji, ze względu na którą uruchamiana jest odpowiedzialność, skutki odpowiedzialności mają lub mogą mieć znaczenie merytoryczne w postaci modyfikacji jego sytuacji prawnej. Odpowiedzialnością, która zawsze wywołuje takie skutki jest wyłącznie odpowiedzialność majątkowa. Dla pozostałych podmiotów z zewnątrz administracji uruchomiona odpowiedzialność wywołuje lub może wywołać tylko wielopostaciowe efekty społeczno-psychologiczne nie mające bezpośredniego związku z kształtowaniem ich sytuacji prawnej.

W sferze prawnej jest tylko jeden element wspólny wewnętrznemu i zewnętrznemu celowi odpowiedzialności. Jest nim obowiązek podejmowania takich działań, które w przewidzianych prawem warunkach mają na celu realizację kompetencji określonych w prawie.

Funkcjonowanie administracji, a zwłaszcza podejmowanie działań władczych, niesie za sobą możliwość wyrządzania szkody jednostce. Pociąga to za sobą konieczność uregulowania przez ustawodawcę zasad i trybu naprawienia szkód wyrządzonych czynnościami organów, jak i pracowników urzędów. Obowiązujące w tym zakresie ustawodawstwo stwarza podstawy do dochodzenia naprawienia szkód wynikłych z działań administracji publicznej, zarówno samorządowej jaki rządowej.

Art. 77. Konstytucji RP

1.Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

2.Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Kodeks cywilny

Art. 417.  § 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Art. 4171.  § 1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

§ 2. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

§ 3. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

§ 4. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

Art. 4172.  Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.

Art. 417 kc wprowadził swoistą generalną formułę deliktu wyrządzonego przez władze publiczne. W art. 4171 kc zostały uregulowane kwestie szczegółowe związane z odpowiedzialnością za wydanie oraz niewydanie aktu normatywnego, prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji administracyjnej. Z kolei w art. 4172 kc uregulowano odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez tzw. legalne wykonywanie władzy publicznej.

Podmiotowy zakres odpowiedzialności

1.Podmioty odpowiedzialne.

A. Skarb Państwa

Staje się on dłużnikiem w zobowiązaniowym stosunku odszkodowawczym, gdy szkoda pozostaje w związku z działaniem lub zaniechaniem państwowej jednostki (struktury) organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, a funkcjonującej w zbiorczej strukturze (stanowiącej element tej struktury), jaką tworzy Skarb Państwa. Zarówno na podstawie regulacji zawartych w Konstytucji jak i w KC odpowiedzialność SP zaistnieje zarówno wtedy, gdy szkodę wyrządziła jakaś jednostka stanowiąca statio fisci SP (lub jej organ), jak i wówczas, gdy szkodę spowodował poszczególny funkcjonariusz państwowy (bez względu na to, czy działał w charakterze organu, czy też nie). Chodzić tu będzie o odpowiedzialność za funkcjonariuszy państwowych będących pracownikami, jak i nie mających takiego statusu.

Państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, określa się mianem ststio fisci. W pozwie przeciwko SP należy wskazać jednostkę (np. SP- Urząd Wojewódzki we Wrocławiu, Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami), gdyż jej siedziba ma znaczenie m.in. przy ustalaniu właściwości miejscowej sadu.

Jeżeli szkodę wyrządził funkcjonariusz państwowej osoby prawnej, odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi zamiast SP ta osoba prawna.

B. Jednostka samorządu terytorialnego

Wobec podmiotowego, strukturalnego i majątkowego wyodrębnienia jednostek samorządu terytorialnego względem SP, konieczne stało się przypisanie tym jednostkom także samodzielnej odpowiedzialności za niezgodne z prawem działania lub zaniechania(ich organów, funkcjonariuszy, struktur organizacyjnych) przy wykonywaniu władzy publicznej. W art. 417 kc zostały wymieniony gminy, powiaty oraz województwa samorządowe. Do tego katalogu należy dodać związki międzygminne i związki powiatów.

Odpowiedzialności gminy, powiatu, województwa nie można rozciągnąć na szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy gminnych osób prawnych, oraz powiatowych i wojewódzkich osób prawnych.

C. Inne osoby prawne wykonujące władzę publiczną.

Są to osoby prawne wykonujące swoją władzę z mocy prawa. Chodzi tu o takie osoby prawne, którym na mocy szczególnej regulacji ustawowej przypisano wykonywanie władczych czynności charakterystycznych dla sfery imperium. Odpowiedzialność osoby prawnej zależeć będzie od wskazania właściwej normy szczególnej zawierającej kompetencje do działań z zakresu władzy publicznej.

2. Podmioty poszkodowane wykonywaniem władzy publicznej.

Stronami w stosunkach prawnych z zakresu władzy publicznej pozostawać mogą osoby fizyczne, osoby prawne a także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, dlatego też te podmioty mogą być poszkodowane naruszeniem prawa przez drugą stronę tegoż stosunku, wykonującą zadania z zakresu władzy publicznej.

Po stronie poszkodowanej niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej mogą znale leźć się również jednostki samorządu terytorialnego, a to w wypadku, gdy źródłem szkody będzie bezprawny akt władczy pochodzący od organów lub funkcjonariuszy państwowych, skierowany wobec takiej jednostki.

Przedmiotowy zakres odpowiedzialności

1.Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej.

W wypadku, gdy źródłem szkody jest zdarzenie inne niż wydanie aktu normatywnego, prawomocnego orzeczenia, ostatecznej decyzji, jak też w razie wyrządzenia szkody innym zdarzeniem aniżeli niewydanie orzeczenia lub decyzji czy też niewydanie aktu normatywnego, podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej stanowił będzie art. 417§1 kc, jako przepis ogólny, którego zakresem objęte są wszystkie niezgodne z prawem działania lub zaniechania władzy publicznej nieuregulowane w przepisach szczególnych, tj. w art. 4171 kc oraz w przepisach, o których mowa w art. 421 in fine kc

2. Odpowiedzialność za szkody wynikłe z prawnych form działania władzy publicznej.

W art.4171 kc określono reguły odpowiedzialności za szkody wyrz…sądzone prawnymi formami działania władzy publicznej, a mianowicie: aktem normatywnym, prawomocnym orzeczeniem, ostateczną decyzją, a także przesłanki naprawienia szkody wynikłej z zaniechania, tj. niewydania orzeczenia lub decyzji, jak również aktu normatywnego.

Naprawienia szkody wyrządzonej wydaniem aktu normatywnego można będzie żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. W przypadku szkody wynikłej z prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, przesłanką jej naprawienia staje się stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem tych aktów władczych. Podobnie jest gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Wyrządzające szkodę niewydanie aktu normatywnego zrodzi powinność odszkodowawczą przy spełnieniu dwóch przesłanek. Po pierwsze, obowiązek wydania aktu normatywnego musi przewidywać przepis prawa, po drugie zaś - konieczne będzie stwierdzenie niezgodności z prawem niewydania tego aktu, co ma uczynić sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

Zasady przewidziane w art. 417, 4171 i 4172 kc nie będą miały jednak zastosowania, jeżeli odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej regulują przepisy szczególne.

Niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie władzy publicznej.

Kwestię niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej należy oceniać każdorazowo na podstawie norm, które dany stosunek publiczny regulują, wskazując na prawa i obowiązki stron w takim stosunku publicznoprawnym. Aby wiec postawić organom władzy publicznej zarzut bezprawnego działania lub zaniechania, należałoby wskazać normę prawną, regulującą dany stosunek, którą ów organ naruszył.”Bezprawność” musi być więc każdorazowo ustalana, czy też rekonstruowana, na podstawie norm regulujących dany stosunek publicznoprawny.

Odpowiedzialność za szkodę wynikłą z legalnych działań władzy publicznej

Są to szkody spowodowane legalnym wykonywaniem funkcji władczych przez organy administracji publicznej (rządowej i samorządowej i państwowej nierządowej), a także szkody poniesione wskutek wykonywania określonych praw podmiotowych lub rozwijania oznaczonej działalności na podstawie ustawowego upoważnienia. Cechą wspólną tej grupy sytuacji jest to, że wyrządzający szkodę, która jest nie do uniknięcia - a więc dana działalność musi pociągać za sobą szkodliwe następstwa dla innych podmiotów - ma uprawnienie do podjęcia danego działania.

Odpowiedzialność za szkodę w przypadku niektórych rozstrzygnięć sądu administracyjnego.

W przypadku, gdy sąd administracyjny w orzeczeniu uchyli zaskarżoną decyzję a organ rozpatrując sprawę ponownie umorzy postępowanie albo - gdy sąd stwierdzi nieważność aktu lub ustali przeszkodę uniemożliwiającą stwierdzenie nieważności aktu - to stronie, która poniosła szkodę służy odszkodowanie od organu, który wydał decyzję.

Odpowiedzialność za niewykonanie orzeczenia sądu administracyjnego.

Osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu służy roszczenie o odszkodowanie na zasadach określonych w KC. Odszkodowanie to przysługuje od organu, który nie wykonał orzeczenia sądu. Jeżeli organ w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku o odszkodowanie nie wypłaci odszkodowania, uprawiony podmiot może wnieść powództwo do sądu powszechnego.

86. Porozumienie jako forma przekazywania zadań i kompetencji w administracji publicznej

art. 74 ustawy o samorządzie gminnym.

1. Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nią zadań publicznych

2. Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania

art 73 ustawy o samorządzie powiatowym.

1. powiaty mogą zawierać porozumienia w sprawie porozumienia w sprawie powierzenia jednemu z nich prowadzenia zadań publicznych

2. W zakresie nieuregulowanym treścią porozumienia do porozumień, o których mowa w ust.1 stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące związków powiatów.

art. 74 miasto na prawach powiatu może tworzyć związki i zaiwerać porozumienia komunalne z gminami.

notatka:

Jak widać w przytoczonych wyżej artykułach, ustawodawca nie zagłębia się w szczegółowe uregulowanie reguł dotyczących funkcjonowania i zawierania porozumień powiatów. Co do zasady preferuje tutaj ustalenia zawarte w treści tych porozumień.

Należy również zauważyć, że ustawodawca w ustawie o samorządzie powiatowym nie podaje analogicznie ust 2 (art74) z ustawy o samorządzie gminnym, co sprzyja praktyce zawierania w treści porozumień innych ustaleń (chodzi tutaj rzecz jasna o porozumienia międzypowiatowe). Dodatkowo co do porozumień pomiędzy powiatami zastosowanie mają przepisy dotyczące związków międzypowiatowych, czego ustawodawca nie uregulowal w ustawie o samorządzie gminnym (artykul analogiczny do w/w został skreślony).

Należy pamiętać, że istnieje znacząca różnica pomiędzy porozumieniami międzysamorządowymi a związkami między samorządami. Porozumienie - jest samo w sobie formą czynności prawnej i jednocześnie ocznacza rodzaj międzykomunalnego współdziałania. Można powiedzieć, że jest to coś w rodzaju "umowy", w której jednostki samorządu terytorialnego określają przedmiot i zasady współdziałania za pośrednictwem wspólnie dokonanej czynności prawnej, podpisanej przez przedstawicieli wszystkich stron porozumienia. Adresatami takich porozumień są tylko zawierające je władze administracyjne, chociaż pośrednio mogą wpływać także na sytuacje prawną administrowanych.

87. Zakres przedmiotowy referendum lokalnego

Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami.

Gmina - referendum można przeprowadzić w każdej sprawie. Ponieważ referendum gminne ma charakter rozstrzygający, dlategoteż jego zakres przedmiotowy ograniczony będzie przepisami ustalającymi zakres wyłącznej właściwości organów gminy. Wg. ustawy o referendum lokalnym wyłączność odwołania przed końcem kadencji wójta, burmistrza, prezydenta przysługuje właśnie instytucji referendum. Dodatkowo przedmiotem referendum gminnego może być samoopodatkowanie się. Jego wynik jest rozstrzygający, jeśli w referendum tym za jednym z rozwiązań opowiedziało się co najmniej 2/3 głosujących. W tej sprawie również rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum.

Powiat w referendum mieszkańcy wyrażają w drodze głosowania:

-co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty,

-w sprawie z zakresu zadań i kompetencji organów wspólnoty

- lub w sprawie odwołania rady powiatu (wyłączność referendum w sprawie odwołania przed końcem kadencji) .Można je przeprowadzić nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów lub dnia ostatniego referendum w sprawie odwołania i nie póżniej niż 6 miesięcy przed upływem kadencji.

województwo:

zasięg przedmiotowy kompetencji referendum wojewódzkiego jest taki sam dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego i uregulowany został w art. 2 ustawy o referendum gminnym.

ważność referendum:

Referendum jest ważne, jeśli przystąpiło do niego co najmniej 30% uprawnionych, natomiast referendum dotyczące odwołania organu gminy jest ważne gdy wzięło w nim udział nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

Wynik referendum:
referendum jest rozstrzygające, jeśli za danym rozwiązaniem oddano więcej niż połowę głosów. Mogą w nim brać udział tylko mieszkańcy uprawnieni do głosowania, a więc tacy, którzy ukończyli 18 lat, są obywatelami polskimi, stale zamieszkującymi na obszarze działania jednostki samorządu terytorialnego, pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. W tym samym czasie można mieć tylko jeden adres stałego zameldowania. Praw wyborczych nie mają osoby ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym oraz pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym a także pozbawione praw wyborczych przez Trybunał Stanu.

88. Postępowanie w sprawie przeprowadzenia referendum lokalnego

Mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają, w drodze referendum, swoją wolę co do sposobu rozstrzygania istotnych dla tej wspólnoty spraw. Ustawodawca przyznał im również możliwość odwołania pochodzących z wyborów bezpośrednich organów samorządu terytorialnego: sejmiku województwa, rady powiatu i gminy, a także wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Sposób i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym.

Inicjatorem przeprowadzenia referendum lokalnego w sprawie odwołania rady gminy (powiatu, sejmiku województwa) oraz wójta może być:

- organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar tej gminy;

- statutowa struktura terenowa partii politycznej, której obszarem działania jest co najmniej obszar tej gminy;

- co najmniej 15, a jeśli chodzi o gminę także 5. obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy.

Inicjator referendum, na swój koszt, podaje do publicznej wiadomości mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum, przy czym podanie do wiadomości następuje w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie. Jedynie informacja o referendum powiatowym i wojewódzkim powinna zostać ogłoszona w prasie codziennej, ogólnodostępnej na terenie danej jednostki (art. 13 UstRefLok).

W przypadku gdy przedmiotem referendum jest odwołanie organów jednostek samorządu terytorialnego (JST), informacja o przedmiocie referendum powinna zawierać uzasadnienie.

Informację inicjator referendum przekazuje również organowi stanowiącemu JST (wójtowi) oraz komisarzowi wyborczemu. Zbieranie podpisów odbywa się w terminie 60 dni od dnia powiadomienia komisarza wyborczego i wójta o zamiarze wystąpienia z inicjatywą odwołania rady (organu JST). Każda z kart, na której zbierane są podpisy, powinna zawierać informację, że wycofanie swojego poparcia dla inicjatywy jest bezskuteczne. Dla skutecznego wszczęcia procedury referendalnej jest wymagane zgromadzenie podpisów co najmniej 10 proc. uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy (innej jednostki samorządu terytorialnego). Informacji o liczbie mieszkańców uprawnionych do głosowania udziela, na wniosek inicjatora referendum, wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie 14 dni. Informacja ta jest udzielana na podstawie spisu wyborców, zgodnie ze stanem na koniec kwartału poprzedzającego złożenie wniosku.

Inicjator referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie komisarzowi wyborczemu wniosek wraz z informacją o spełnieniu obowiązków wynikających z ustawy. Otrzymanie wniosku komisarz wyborczy potwierdza niezwłocznie w formie pisemnej. W przypadku gdy wniosek zawiera braki formalne, komisarz wyborczy zwraca go inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi do uzupełnienia i wyznacza 14-dniowy termin do usunięcia uchybień. Jeżeli komisarz wyborczy stwierdzi we wniosku uchybienia, których nie można usunąć, a także w przypadku niewywiązania się przez inicjatora referendum z obowiązków informacyjnych przewidzianych w art. 13 ust. 1 i 3 UrefLok, komisarz wyborczy odrzuca wniosek o jego przeprowadzenie, przekazując niezwłocznie inicjatorowi referendum postanowienie w tej sprawie. Jeżeli wniosek spełnia wszelkie przewidziane w przepisach ustawy wymagania formalne, komisarz wyborczy wydaje, w terminie 30 dni od daty jego wpłynięcia, postanowienie o przeprowadzeniu referendum. W postanowieniu tym określa się ponadto przedmiot referendum oraz kalendarz czynności związanych z jego przeprowadzeniem. Referendum odbywa się zawsze w dzień wolny od pracy, najpóźniej w terminie 50 dni od dnia opublikowania postanowienia komisarza wyborczego o przeprowadzeniu referendum.

Obowiązujące od początku V kadencji organów samorządu terytorialnego przepisy zmieniły zasady dotyczące ważności referendum w sprawie odwołania organu JST pochodzącego z wyborów bezpośrednich (rada gminy, powiatu, wójt). Poprzednio konieczny był udział co najmniej 30 proc. uprawnionych do głosowania, obecnie do ważności referendum w sprawie odwołania rady gminy (powiatu) oraz wójta wymagany jest udział 3/5 biorących udział w wyborze odwoływanego organu. Zmiana ta wynika z ustawy z 8 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Wynik jest rozstrzygający, jeżeli za odwołaniem organu jednostki samorządu terytorialnego oddanych zostało łącznie więcej niż połowa ważnie oddanych głosów. W przypadku gdy w ważnym referendum o odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), przeprowadzonym z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium na wniosek rady gminy, oddano więcej niż połowę ważnych głosów przeciwko odwołaniu organu wykonawczego, działalność rady gminy ulega zakończeniu z mocy prawa.

Procedurę referendalną kończy ogłoszenie przez wojewodę wyników referendum w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Z USTAWY:

Referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego nie przeprowadza się:

* przed upływem 12 miesięcy od dnia wyborów albo od dnia ostatniego referendum w tej sprawie,

* jeżeli data wyborów przedterminowych, przeprowadzanych w wyniku referendum, miałaby przypaść w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji organu stanowiącego.

Przedmiotem referendum gminnego może być również samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy; w tych sprawach rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum.

Referendum przeprowadzane z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Uchwała ta zawiera:

1. pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane mieszkańcom jednostki do wyboru,

2. termin przeprowadzenia referendum,

3. wzór karty do głosowania,

4. kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.

W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego jest samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, uchwała rady gminy wskazuje również cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania. Uchwała ta podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, przy czym uchwała rady gminy podlega ponadto bezzwłocznemu rozplakatowaniu lub ogłoszeniu w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, w okresie między 30 a 40 dniem od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Jeżeli wojewoda wydał rozstrzygnięcie nadzorcze stwierdzające nieważność uchwały w sprawie przeprowadzenia referendum, w przypadku uwzględnienia przez Naczelny Sąd Administracyjny skargi złożonej na to rozstrzygnięcie, referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, w okresie między 30 a 40 dniem od dnia ogłoszenia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.

89. Organy stanowiące i kontrolne jednostek samorządu terytorialnego

Gmina

Kompetencje stanowiące i kontrolne w gminie posiada rada, jeśli jest to miasto - to rada miejska, jeśli miasto i gmina to rada miasta i gminy, jeśli tylko gmina wiejska - to rada gminy.

Ustawa gminna przypisuje zasadę domniemania właściwości rady przekazując jej wszystkie sprawy z zakresu działania gminy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej
Ustawa ta określa też katalog spraw gminy, gdzie rada ma właściwość wyłączną:

obejmuje najważniejsze sprawy wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowania jej władz

-organizacyjne (np uchwalanie statutu gminy)

-planistyczne (np. uchwalanie budzetu gminy,miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego)

-finansowo-majątkowe(ustalanie zasad przekazywania składników mienia do korzystania jednostkom pomocniczymgminy, zasady przekazywania środkó budżetowychna realizację zadań przez te jednostki, , podejmowanie uchwał w sprawach podatków

-osobowe (powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy)

-kierowniczo-kontrolne-(stanowienie o kierunkach działania wójta oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu

-inne (np. podejmowanie w sprawie herbu gminy)

skład RG:

-wybiera przewodniczącego oraz 1 do 3 wiceprzewodniczących, a funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem wójta. Przewodniczący RG nie jest organem gminy, a w jego kompetencji leży zwoływanie sesji R oraz organizowanie jej pracy i prowadzenie obrad. Szczegółowy zakres jego kompetencji ustalany jest w statucie gminy.

-RG obraduje w charakterze sesyjnym, sesje są czasowo ograniczone. R może przekazać część zadań do rozstrzygania ( z wyłączeniem tych zadań, które są zastrzeżone dla włąsciwości R) lub opiniowania innym organom.

-organami wewnętrznymi rady są komisje, które pełnią istotną role w powyższym.Istnieje tylko jedna komisja obligatoryjnie powoływana - komisja rewizyjna do kontroli wójta). Powołanie innych, ich skład osobowy i kompetencje zależne są od uznania rady gminy. Komisje mogą mieć charakter stały, lub być powoływane doraźnie.

Powiat

Rada powiatu - organ stanowiący i kontrolny powiatu. Kadencja rady trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów. Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Rada powiatu obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady powiatu w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. W tym celu powołuje komisję rewizyjną.

Trzeba tu zaznaczyć, że samorząd powiatowy nie stanowi organu nadrzędnego ani kontrolnego nad dzielnością samorządu gminnego, nie może też wkraczać w sferę samodzielności samorządu gminnego. Samorząd gminny i powiatowy to dwie niezależne od siebie jednostki.

zakres wyłącznej właściwości Rady Powiatu (analogiczne do RG):

obejmuje najważniejsze sprawy wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowania jej władz

-organizacyjne

-planistyczne

-finansowo-majątkowe

-osobowe

-kierowniczo-kontrolne

-inne

skład RP:
- rada wybiera ze swojego składu przewodniczącego i 1 do 2 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć z funkcją członka zarządu powiatu. Przewodniczący nie jest organem powiatu, a do jego wyłącznej kompetencji należy prowadzenie obrad i organizowanie prac rady powiatu. W razie nieobecności przewodniczącego jego zadania wykonuje właściwy wiceprzewodniczący.

-Charakter jej pracy jej sesyjny, sesje są czasowo ograniczone. R może przekazać część zadań do rozstrzygania ( z wyłączeniem tych zadań, które są zastrzeżone dla włąsciwości R) lub opiniowania innym organom.

-organami wewnętrznymi rady są komisje, które pełnią istotną role w powyższym. Istnieje tylko jedna komisja obligatoryjnie powoływana - komisja rewizyjna dla kontroli zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych). Powołanie innych, ich skład osobowy i kompetencje zależne są od uznania RP. Komisje mogą mieć charakter stały, lub być powoływane doraźnie.

Województwo

Sejmik województwa - organ stanowiący i kontrolny województwa. Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów.

zakres wyłącznej właściwości sejmiku województwa:

obejmuje najważniejsze sprawy regionalnej wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowania jej władz

-prawotwórcze (stanowienie aktów prawa miejscowego)

-organizacyjne (ustalanie statutu województwa)

-planistyczne

-finansowo-majątkowe

-osobowe

-kierowniczo-kontrolne

-z zakresu współpracy zagranocznej (np. podejmowanie uchwał w sprawach "priorytetów współpracy zagranicznej województwa", uczestnictwo w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych)

skład SW:
- sejmik wybiera ze swojego składu przewodniczącego i 1 do 2 do 3 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć z funkcją członka zarządu województwa. Przewodniczący nie jest organem powiatu, a do jego wyłącznej kompetencji należy prowadzenie obrad i organizowanie prac sejmiku województwa. W razie nieobecności przewodniczącego jego zadania wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem lub ten, któremu przewodniczący powierzył wykonywanie tych czynności.

-Charakter jego pracy jej sesyjny, sesje są czasowo ograniczone. S może przekazać część zadań do rozstrzygania ( z wyłączeniem tych zadań, które są zastrzeżone dla włąsciwości S) lub opiniowania innym organom (wszystkie sprawy).

-organami wewnętrznymi sejmiku są komisje, które pełnią istotną role w powyższym. Istnieje tylko jedna komisja obligatoryjnie powoływana - komisja rewizyjna dla kontroli zarządu oraz wojewódzkich jednostek organizacyjnych. Powołanie innych, ich skład osobowy i kompetencje zależne są od uznania sejmiku województwa. Komisje mogą mieć charakter stały, lub być powoływane doraźnie.

90. Kształtowanie składu osobowego kolegialnych organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego

Zarząd powiatu - organ wykonawczy powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący oraz pozostali członkowie w liczbie od 3 do 4 osób, w tym wicestarosta (czyli starosta,wicestarosta, + 2 lub 3 członków). Członkowie zarządu powiatu wybierani są przez Radę Powiatu z jej składu lub spoza niego.

Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.Członek zarządu musi być także obywatelem polskim.

Jeśli RP nie dokona wyboru zarządu w terminie 3. miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów - ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Po rozwiązaniu RP z w/w przyczyn przeprowadza się wybory przedterminowe. Wybory te zarządza wojewoda w terminie trzech miesięcy od daty rozwiązania się RP z mocy prawa. Jeżeli nowowybrana rada także nie wyłoni zarządu w terminie trzech miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów, wówczas zostaje rozwiązana z mocy prawa, a do dnia wyboru RP na kolejną kadencję oraz wyboru ZP zadania i kompetencje zarządu i powiatu pełnić będzie komisarz rządowy ustanowiony przez Prezesa Rady Ministrów.

ęłęóArt. 30. 1. Uchwała rady powiatu w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu, chyba że po zakończeniu roku budżetowego zarząd powiatu został odwołany z innej przyczyny.

1a.Uchwałę w sprawie absolutorium rada powiatu podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady powiatu.

2. Rada powiatu rozpoznaje sprawę odwołania zarządu z przyczyny, o której mowa w ust. 1, na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium. Po zapoznaniu się z opiniami, o których mowa w art. 16 ust. 3, oraz z uchwałą regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały rady powiatu o nieudzieleniu zarządowi absolutorium, rada powiatu może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Art. 31. 1. Rada powiatu może odwołać starostę z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady.

2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną.

3. Odwołanie starosty następuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Głosowanie w sprawie odwołania rada powiatu przeprowadza po zapoznaniu się z opinią komisji rewizyjnej na następnej sesji po tej, na której zgłoszono wniosek o odwołanie, nie wcześniej jednak niż po upływie 1 miesiąca od dnia zgłoszenia wniosku. Jeżeli wniosek o odwołanie starosty nie uzyskał wymaganej większości głosów, kolejny wniosek o odwołanie może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od poprzedniego głosowania.

4. Odwołanie starosty albo złożenie przez niego rezygnacji jest, odpowiednio, równoznaczne z odwołaniem całego zarządu powiatu albo złożeniem rezygnacji przez cały zarząd powiatu.

5. Rada powiatu może na uzasadniony wniosek starosty odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Art. 31a.1. W przypadku złożenia rezygnacji przez starostę jej przyjęcie następuje zwykłą większością głosów.

2. W przypadku rezygnacji starosty rada powiatu na najbliższej sesji podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji całego zarządu.

3. Niepodjęcie uchwały, o której mowa w ust. 2, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym odbyła się sesja rady powiatu, o której mowa w ust. 2.

Art. 31b.1. W przypadku odwołania albo rezygnacji całego zarządu rada powiatu dokonuje wyboru nowego zarządu w trybie, o którym mowa w art. 27, odpowiednio, w ciągu 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji. W przypadku niedokonania wyboru nowego zarządu w terminie 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji, przepisy art. 29 stosuje się odpowiednio.

2. W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, rada powiatu dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania.

3. Odwołany zarząd powiatu lub jego poszczególni członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu lub poszczególnych jego członków. Rada powiatu może zwolnić członka zarządu z tego obowiązku.

4. Przepis ust. 3 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w przypadku złożenia rezygnacji przez cały zarząd.

Art. 31c. 1. W przypadku złożenia rezygnacji z członkostwa w zarządzie przez członka niebędącego jego przewodniczącym, rada powiatu podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji i zwolnieniu z pełnienia obowiązków członka zarządu zwykłą większością głosów nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.

2. Niepodjęcie przez radę powiatu uchwały w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

3. W przypadku złożenia rezygnacji przez członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, starosta obowiązany jest, najpóźniej w ciągu 1 miesiąca od dnia przyjęcia rezygnacji lub upływu okresu, o którym mowa w ust. 2, przedstawić radzie powiatu nową kandydaturę na członka zarządu.

Zarząd województwa - organ wykonawczy województwa. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Członkowstwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w organach innej jednostki samorządu terytorialnego, z zatrudnieniem w administracji rządowej oraz z mandatem posła lub senatora.
Członkowie zarządu mogą być spoza składu sejmiku.

Art. 32. 1. Sejmik województwa wybiera zarząd województwa, w tym marszałka województwa i nie więcej niż 2 wicemarszałków, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, z uwzględnieniem ust. 2 i 3.

2. Sejmik województwa wybiera marszałka województwa bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

3. Sejmik województwa wybiera wicemarszałków oraz pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

4. Marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu województwa mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa.

5. Do członków zarządu województwa wybranych spoza składu sejmiku województwa stosuje się odpowiednio przepisy art. 24 ust. 1 i 2.

Art. 33. 1. Jeżeli sejmik województwa nie dokona wyboru zarządu województwa w terminie określonym w art. 32 ust. 1, ulega rozwiązaniu z mocy prawa.

(...)

Art. 34. 1. Uchwała sejmiku województwa w sprawie nieudzielenia zarządowi województwa absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu województwa, chyba że po zakończeniu roku budżetowego zarząd województwa został odwołany z innej przyczyny.

1a. Uchwałę w sprawie absolutorium sejmik województwa podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku województwa.

2. Sejmik województwa rozpoznaje sprawę odwołania zarządu województwa z przyczyny określonej w ust. 1 na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały o nieudzieleniu zarządowi województwa absolutorium.

3. Sejmik województwa, po zapoznaniu się z wnioskiem komisji rewizyjnej i opinią regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały sejmiku województwa o nieudzieleniu zarządowi województwa absolutorium, może odwołać zarząd województwa większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

Art. 37. 1. Sejmik województwa może odwołać marszałka województwa z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu sejmiku.

2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną.

3. Odwołanie marszałka województwa następuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Głosowanie w sprawie odwołania sejmik województwa przeprowadza po zapoznaniu się z opinią komisji rewizyjnej na następnej sesji po tej, na której zgłoszono wniosek o odwołanie, nie wcześniej jednak niż po upływie 1 miesiąca od dnia zgłoszenia wniosku. Jeżeli wniosek o odwołanie marszałka województwa nie uzyskał wymaganej większości głosów, kolejny wniosek o odwołanie może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od poprzedniego głosowania.

4. Odwołanie marszałka województwa albo złożenie przez niego rezygnacji jest, odpowiednio, równoznaczne z odwołaniem całego zarządu województwa albo złożeniem rezygnacji przez cały zarząd województwa.

5. Sejmik województwa może na uzasadniony wniosek marszałka województwa odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

Art. 38. 1. W przypadku złożenia rezygnacji przez marszałka województwa jej przyjęcie następuje zwykłą większością głosów.

2. W przypadku rezygnacji marszałka województwa sejmik województwa na najbliższej sesji podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji całego zarządu.

3. Niepodjęcie uchwały, o której mowa w ust. 2, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym odbyła się sesja sejmiku województwa, o której mowa w ust. 2.

Art. 39. 1. W przypadku odwołania albo rezygnacji całego zarządu sejmik województwa dokonuje wyboru nowego zarządu w trybie, o którym mowa w art. 32, odpowiednio, w ciągu 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji. W przypadku niedokonania wyboru nowego zarządu w terminie 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji, przepisy art. 33 stosuje się odpowiednio.

2. W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, sejmik województwa dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania.

3. Odwołany zarząd województwa lub jego poszczególni członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu lub poszczególnych jego członków. Sejmik województwa może zwolnić członka zarządu z tego obowiązku.

4. Przepis ust. 3 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w przypadku złożenia rezygnacji przez cały zarząd.

Art. 40. 1. W przypadku złożenia rezygnacji z członkostwa w zarządzie przez członka niebędącego jego przewodniczącym, sejmik województwa podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji i zwolnieniu z pełnienia obowiązków członka zarządu zwykłą większością głosów, nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.

2. Niepodjęcie przez sejmik województwa uchwały w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

3. W przypadku złożenia rezygnacji przez członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym marszałek województwa obowiązany jest, najpóźniej w ciągu 1 miesiąca od dnia przyjęcia rezygnacji lub upływu okresu, o którym mowa w ust. 2, przedstawić sejmikowi województwa nową kandydaturę na członka zarządu.

91. Wybór wójta ( burmistrza , prezydenta miasta ) - wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta)

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) - to organ wykonawczy gminy, wybierany w powszechnych wyborach. Wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy. Funkcji wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z: funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie, członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta, zatrudnieniem w administracji rządowej, mandatem posła lub senatora.

W miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dotyczy to również miast, w których do dnia wejścia w życie ustawy o samorządzie gminnym prezydent miasta był organem wykonawczo-zarządzającym, oraz stolicy dawnych województw, które po reformie 1998 roku stały się powiatami grodzkimi.

§ 29.

1. Wygaśnięcie mandatu Wójta następuje wskutek:

1) odmowy złożenia ślubowania,

2) pisemnego zrzeczenia się mandatu,

3) utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów,

4) naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji Wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej, określonych w odrębnych przepisach,

5) prawomocnego skazującego wyroku sądu, orzeczonego za przestępstwo umyślne,

6) orzeczenia trwałej niezdolności do pracy w trybie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

7) śmierci,

8) odwołania w drodze referendum,

9) odwołania w trybie art. 96 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym,

10) zmian w podziale terytorialnym.

2. Wygaśnięcie mandatu w przypadkach określonych w pkt 1 ppkt 1 - 7 stwierdza Rada Gminy, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu. Przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu z przyczyn o których mowa w pkt 1 ppkt 1 - 5, należy umożliwić Wójtowi złożenie wyjaśnień.

3. Uchwałę o wygaśnięciu mandatu Wójta w przypadkach o których mowa w pkt 1 ppkt 1 --7, Przewodniczący Rady Gminy niezwłocznie przesyła wojewodzie i komisarzowi wyborczemu

4. Od uchwały Rady Gminy o wygaśnięciu mandatu Wójta z przyczyn, o których mowa w pkt 1 ppkt 3 i 4 , Wójtowi przysługuje odwołanie do właściwego sądu okręgowego w terminie 7 dni od dnia jej doręczenia.

5. Wygaśnięcie mandatu Wójta następuje z dniem wydania przez sąd orzeczenia oddalającego odwołanie.

§ 21.

1.W przypadku wygaśnięcia mandatu Wójta przed upływem kadencji, przeprowadza się wybory przedterminowe na zasadach określonych w ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz w ustawie - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Wyborów nie przeprowadza się, jeżeli data wyborów przedterminowych miałaby przypaść w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji Wójta.

Wygaśnięcie mandatu Wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy.

W przypadku wygaśnięcia mandatu Wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego Wójta, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

§ 22.

Po upływie kadencji Wójta pełni on swoją funkcję do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego Wójta.

Po upływie kadencji Wójta, zastępca wójta pełni swoje obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę wójta.

92. Urząd starosty - urząd marszałka województwa a urząd przewodniczącego zarządu odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego

Starosta - Kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz.

Starosta jest wybierany przez Radę powiatu, kieruje powiatem, reprezentuje go na zewnątrz, jest przewodniczącym zarządu powiatu, oraz zwierzchnikiem:

* Sekretarza powiatu, który jako zastępca (powoływany przez Radę powiatu) wykonuje wszelkie kompetencje przynależne staroście z zakresu administracji - kieruje Starostwem Powiatowym

* Skarbnika powiatu, który jako zastępca - główny księgowy budżetu (powoływany przez Radę powiatu) wykonuje wszelkie kompetencje przynależne staroście z zakresu finansów

* kierowników jednostek organizacyjnych powiatu

* powiatowych służb, inspekcji i straży

* służbowy pracowników starostwa

W sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne starosta podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu.

ęłęóArt. 35. 1. Organizację i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu powiatu.

2. Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.

3. Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży:

1)powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

2) zatwierdza programy ich działania,

3) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu,

4) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,

5) zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.

Zarząd powiatu - organ wykonawczy powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Członkiem zarządu powiatu nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora. Zarząd jest wybierany przez radę powiatu w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę.

Starostwo powiatowe- urząd i siedziba starosty i władz administracyjnych powiatu, obszar podległy władzy starosty. Starostwo powiatowe jest jednostką pomocniczą, którą powołuje się w celu wykonywania poleceń zarządu powiatu i przewodniczącego zarządu oraz uchwał rady powiatu.

Zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym powiatową administrację zespoloną stanowią:

* starostwo powiatowe,

* powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu,

* jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Marszałek województwa - przewodniczący zarządu województwa, organu wykonawczego samorządu województwa; urząd utworzony 1 stycznia 1999 ustawą z 1998 w ramach reformy administracyjnej.

Marszałek województwa organizuje pracę zarządu oraz urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz. Jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego oraz zwierzchnikiem służbowym jego pracowników, a także kierownikiem wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Ma kompetencję do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej.

Marszałek wybierany jest przez sejmik województwa bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku. Może nim zostać także osoba spoza składu sejmiku.

Marszałek województwa jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Zarząd województwa - organ wykonawczy województwa. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim.

93. Odwołanie a rozwiązanie organu stanowiącego i kontrolnego jednostki samorządu terytorialnego

Odwołanie rady gminy (powiatu) nakłada na prezesa Rady Ministrów obowiązek niezwłocznego wyznaczenia osoby pełniącej jej funkcję do czasu wyborów oraz wyznaczenia terminu wyborów przedterminowych.

Rozwiązanie rady uchwałą Sejmu

Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi i kontroli z punktu widzenia legalności (art. 171 ust. 1 Konstytucji RP). Organami nadzoru nad działalnością JST są prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Jedną z najdalej idących form nadzoru nad działalnością organu stanowiącego samorządu terytorialnego pod względem przestrzegania konstytucji i ustaw jest możliwość jego rozwiązania uchwałą Sejmu. Wniosek w tej sprawie zgłaszany jest przez prezesa Rady Ministrów (art. 171 ust. 3 Konstytucji RP). Przepisem konkretyzującym uprawnienie Sejmu do rozwiązania rady gminy (powiatu) jest art. 96 usg (art. 83 usp, art. 84 usw), w którym czytamy: „w razie powtarzającego się naruszania przez radę gminy Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy”. Podkreślić należy, że do zastosowania tej sankcji nie wystarczy, aby działalność rady była sprzeczna z obowiązującym w Polsce prawem, a jedynie odnosi się do nieprzestrzegania przepisów o randze konstytucyjnej lub ustawowej. Powtarzające się naruszenie konstytucji i ustaw nie musi się wiązać z działalnością ustawodawczą rady gminy (powiatu). Mogą one wynikać zarówno z działań faktycznych, jak i zaniechania (niepodjęcie nałożonych przez ustawę działań). Niewystarczające jest również jednorazowe naruszenie konstytucji lub ustaw. Dla zastosowania tej sankcji konieczne jest wielokrotne wystąpienie tych naruszeń. Nie można jednak wykluczyć, że do ich zastosowania wystarczy dwukrotne naruszenie przez radę gminy prawa, przy założeniu, że waga tych naruszeń jest dostatecznie duża.

Podjęte przez Sejm rozstrzygnięcie, zarówno uwzględniające wniosek prezesa Rady Ministrów, jak i odmowne jest podejmowane w zwykłym trybie przewidzianym dla działalności uchwałodawczej Sejmu. Uchwałę w tej sprawie publikuje się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej - Monitor Polski. W przypadku rozwiązania rady gminy (powiatu) prezes Rady Ministrów, na w niosek ministra właściwego do spraw administracji, wyznacza osobę, która będzie pełnić funkcję rady do czasu przeprowadzenia nowych wyborów.

94. Środki nadzorcze i środki o charakterze nadzorczym ad personam nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego

Niektóre środki nadzoru można określić jako personalne, ponieważ ingerencja nadzorcza nie dotyczy bezpośrednio rozstrzygnięć organów samorządu, tylko samych organów. Są to:

• rozwiązanie rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa przez Sejm w drodze uchwały na wniosek Prezesa Rady Ministrów w razie powtarzającego się naruszenia przez radę gminy Konstytucji lub ustaw. W przypadku rozwiązania organu Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wyznacza osobę, która do czasu wyboru organu jego funkcję. Rozwiązanie rady powiatu i sejmiku województwa jest równoznaczne z rozwiązaniem odpowiednio wszystkich organów powiatu i województwa.

• wezwanie wójta przez wojewodę do zaprzestania powtarzającego sięnaruszania Konstytucji lub ustaw (art. 96 ust. 2 u.s.g.)

• wezwanie rady powiatu / sejmiku województwa przez wojewodę do zastosowania niezbędnych środków jeżeli naruszania Konstytucji lub ustaw dopuszcza się zarząd powiatu / zarząd województwa (art. 83 ust. 2 u.s.p., art.84 ust. 2 u.s.w.)

• jeżeli wezwanie nie odnosi skutku następuje odwołanie wójta, rozwiązanie zarządu powiatu, rozwiązanie zarządu województwa przez Prezesa RadyMinistrów na wniosek wojewody (art. 96 ust. 2 u.s.g., art. 83 ust. 2 u.s.p., 84 ust. 2 u.s.w.). W przypadku odwołania organu wykonawczego Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wyznacza osobę, która do czasu wyboru pełni jego funkcję - jest uznawana za zastępcę prawnego wszystkich organów gminy ze wszelkimi skutkami prawnymi.

Uprawnienie Sejmu do rozwiązania rady powiatu ma charakter środka nadzorczego i wywołuje najdalej idące skutki prawne, jednak Sejm nie jest, jak już wspomniano w początkowej części pracy, organem nadzoru. Uchwała Sejmu o rozwiązaniu rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa jest ostateczna i nie podlega kontroli sądowej, a rozstrzygnięcie nadzoru Prezesa Rady Ministrów może być zaskarżone do sądu administracyjnego.

Środek nadzoru w postaci ustanowienia zarządu komisarycznego służy wyłącznie Prezesowi Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Kryterium zastosowania tego środka jest nierokujący nadziei na szybką poprawę brak skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, powiatu i województwa. Stan faktyczny jest oceniany przez Prezesa Rady Ministrów pod kątem wyczerpania hipotezy przepisów ustawowych. Przed złożeniem wniosku oceny takiej musi dokonać minister właściwy do spraw administracji publicznej. Jeżeli organ nadzoru uzna, iż skuteczność działania organów gminy nie rokuje nadziei na poprawę, może on (ale nie musi) zwiesić te organy i ustanowić zarząd komisaryczny. Mówią o tym przepisy art. 97 u.s.g., art. 84 u.s.p., art. 85 u.s.w.. Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom samorządu terytorialnego i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji. Jest to tak zwana „procedura sanacyjna”. W ustawach brakuje jednak sprecyzowania formy i trybu przedstawiania zarzutów oraz przedkładania programu poprawy sytuacji oraz konkretnego oznaczenia terminu dokonania tych czynności - jest tylko określenie „niezwłocznie”. Zarząd komisaryczny można ustanowić na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady gminy oraz wójta, zarządu powiatu i województwa przez radę / sejmik kolejnej kadencji. Jest on sprawowany przez komisarza rządowego powoływanego przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów jednostek samorządu terytorialnego z dniem powołania. Zawieszenie organów i ustanowienie zarządu komisarycznego nie musi oznaczać definitywnego zakończenia bytu prawnego organów. Istnieje bowiem teoretyczna możliwość wystąpienia sytuacji, gdy organy zostają zawieszone w takim momencie, iż upływ dwuletniego terminu działania zarządu komisarycznego przypadnie przed końcem ich kadencji. W takim przypadku organy mogą znów działać do końca kadencji i wyboru nowych.

Z drugiej strony sytuacja taka jest mało prawdopodobna, bo trudno zakładać, że w czasie zawieszenia poprawi się skuteczność działania organów

środki nadzorcze ad personam (skierowane na organ)

zawieszenie organów(Prezes RM)

rozwiązanie lub odwołanie organu wykonawczego (Prezes RM)

odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta)(Prezes RM)

środki o charakterze nadzorczym ad personam

rozwiązanie organu stanowiącego i kontrolnego jednostki samorządu terytorialnego (sejm)

95. Środki nadzorcze ad meritum nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego

Nadzór - wyposażenie w środki oddziaływania na postępowanie organów czy jednostek nadzorowanych, bez możliwości wyręczania tych organów → czyli kontrola + możliwość wiążącego wpływania. Przepisy nie zawsze są konsekwentne, oznaczając kierownictwo lub kontrolę pojęciem nadzoru → nadzorowanie jest jednym z elementów funkcji kierowania

* samo stwierdzenie w przepisach o nadzorze nie daje organowi prawa do niego, dopiero jak przepisy wyposażają organ expressis verbis w środki nadzoru (inaczej ma kontrolę), dzieli się je na:

o środki oddziaływania merytorycznego - np. uprawnienia do zawieszania lub uchylania rozstrzygnięć (uchwał, zarządzeń) jednostek nadzorowanych;

o środki nadzoru personalnego - np. prawo do zawieszania w czynnościach członków kierownictwa.

środki ad meritum(skierowane na działania organu nadzorowanego)

prezes RM (prewencyjny):

• uzgadnianie projektu statutu

• uzgadnianie projektu statutu m.st. Warszawy i jego zmian

• uzgadnianie projektu statutu województwa

wojewoda (weryfikacyjny):

• stwierdzenie nieważności uchwały lub zarządzenia

• wstrzymanie wykonania uchwały lub zarządzenia

• wskazanie wydania uchwały lub zarządzenia z naruszeniem prawa

• zaskarżenie uchwały lub zarządzenia do sądu administracyjnego

• zarządzenie zastępcze

• wstrzymanie wykonania uchwały i przekazanie do ponownego rozpatrzenia ze wskazaniem zaistniałych uchybień i terminu ponownego uchwalenia

• uchylenie uchwały i wydanie zarządzenia

Regionalna Izba Obrachunkowa (prewencyjny):

• opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu oraz prawidłowo-ści prognozy kwoty długu

• opiniowanie projektu uchwały budżetowej

• opiniowanie sprawozdania rocznego z wykonania budżetu

• Regionalna Izba Obrachunkowa (weryfikacyjny):
  ustalanie budżetu zastępczego

• wskazanie wydania uchwały lub zarządzenia z naruszeniem prawa

• wskazanie nieprawidłowości sposobu i terminu ich usunięcia

• orzekanie nieważności uchwał w całości lub w części

• ustalenie budżetu lub jego części w miejsce uchwały budżetowej lub jej części dotkniętej nieważnością

• rozpatrywanie powiadomienia odmowy kontrasygnaty

• opiniowanie informacji o przebiegu wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego za pierwsze półrocze

• wstrzymanie wykonania uchwały lub zarządzenia

• zaskarżenie uchwały lub zarządzenia do sądu administracyjnego

100. Sądowa kontrola jednostek samorządu terytorialnego

Istnieją dwie instancje sądów administracyjnych:

- wojewódzkie sądy administracyjne (rozpoznają w pierwszej instancji sprawy należące do ich właściwości;

- NSA - sprawują nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania, a w szczególności jest sądem II instancji, rozpoznającym środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, a także podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne;

z punktu widzenia procesowego sądy administracyjne rozpoznają sprawy z zakresu kontroli administracji publicznej oraz inne sprawy wynikające z ustaw szczególnych.

Kontrola ta polega na orzekaniu w sprawach skarg o:

- akty indywidualne (np. decyzje administracyjne)

- akty ogólne (np. akty prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego

- bezczynność organów w przypadkach okr. w pierwszym podpunkcie;

Uprawnionym do wniesienia skargi jest:

-każdy kto ma w tym interes prawny

-prokurator;

- RPO

- podmiot, któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi

- organizacja społeczna w zakresie jej statututowej działalności, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym;

Aby skutecznie wnieść skargę należy wcześniej wyczerpać wszystkie środki zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu (nie dotyczy RPO i prokuratora); Jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, należy przed jej wniesieniem wezwać w formie pisemnej właściwy organ do usunięcia naruszenia prawa;

Skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Prokurator lub RPO może wnieść skargęw terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, lub w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie aktu. Termin ten nie ma zastosowania do wnoszenia skarg na akty prawa miejscowego.

Sąd może odrzucić skargę z przyczyn jej niedopuszczalności (w szczególności jeśli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego), lub po rozpoznaniu sprawy sąd administracyjny może skargę uwzględnić albo nie uwzględnić.

NSA jako sąd II instancji rozpatruje środki odwoławcze od orzeczeń sądów wojewódzkich, należą do nich skarga kasacyjna i zażalenie.

104.  Decyzje organów uczelni w indywidualnych sprawach studenckich

Ustawa z dnia 27 lipca 2005r Prawo o szkolnictwie wyższym.

Art. 169 (…)

7. W przypadku gdy wstęp na studia nie jest wolny, rekrutację przeprowadzają komisje rekrutacyjne powołane przez kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej lub inny organ wskazany w statucie. Komisje rekrutacyjne podejmują decyzje w sprawach przyjęcia na studia.

8. Od decyzji komisji rekrutacyjnej służy odwołanie, w terminie czternastu dni od daty doręczenia decyzji, do uczelnianej komisji rekrutacyjnej, powołanej w trybie określonym przez statut. Podstawą odwołania może być jedynie wskazanie naruszenia warunków i trybu rekrutacji na studia, określonych zgodnie z ust.

2. Decyzję podejmuje rektor po rozpatrzeniu wniosku uczelnianej komisji rekrutacyjnej. Decyzja rektora jest ostateczna.

Art. 171(…)

3. Student może przenieść się z innej uczelni, w tym także zagranicznej, za zgodą kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni przyjmującej, wyrażoną w drodze decyzji, jeżeli wypełnił wszystkie obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących w uczelni, którą opuszcza.

Art. 173.

1. Student może ubiegać się o pomoc materialną ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie:

1) stypendium socjalnego;

2) stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych;

3) stypendium za wyniki w nauce lub sporcie;

4) stypendium ministra za osiągnięcia w nauce;

5) stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe;

6) stypendium na wyżywienie;

7) stypendium mieszkaniowego;

8) zapomogi.

2. Student może ubiegać się o zakwaterowanie w domu studenckim uczelni lub wyżywienie w stołówce studenckiej uczelni.

3. Student może ubiegać się o zakwaterowanie w domu studenckim uczelni małżonka i dziecka.

Art. 175.

1. W uczelni posiadającej podstawowe jednostki organizacyjne świadczenia, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 1-3 i 6-8, są przyznawane na wniosek studenta przez kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej, przy czym stypendium za wyniki w nauce może być także przyznane bez konieczności składania wniosku przez studenta.

2. Od decyzji kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej studentowi przysługuje odwołanie do rektora składane w terminie czternastu dni od otrzymania decyzji.

3. Na wniosek właściwego organu samorządu studenckiego kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej lub rektor uprawnienia, o których mowa w ust. 1 i 2, przekazują odpowiednio komisji stypendialnej lub odwoławczej komisji stypendialnej.

Art. 190

1. Kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej skreśla studenta z listy studentów, w przypadku:

1) niepodjęcia studiów;

2) rezygnacji ze studiów;

3) niezłożenia w terminie pracy dyplomowej lub egzaminu dyplomowego;

4) ukarania karą dyscyplinarną wydalenia z uczelni.

2. Kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej może skreślić studenta z listy studentów, w przypadku:

1) stwierdzenia braku postępów w nauce;

2) nieuzyskania zaliczenia semestru lub roku w określonym terminie;

3) niewniesienia opłat związanych z odbywaniem studiów.

3. Od decyzji, o których mowa w ust. 1 i 2, przysługuje odwołanie do rektora.

Decyzja rektora jest ostateczna.

Art. 193.

Organ właściwy, w drodze decyzji, stwierdza nieważność postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego, jeżeli w pracy stanowiącej podstawę nadania tytułu zawodowego osoba ubiegająca się o ten tytuł przypisała sobie autorstwo istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego.

Art. 207.

1. Do decyzji, o których mowa w art. 169 ust. 7 i 8, decyzji podjętych przez organy uczelni w indywidualnych sprawach studentw i doktorantw, a także w sprawach nadzoru nad działalnością uczelnianych organizacji studenckich oraz samorządu studenckiego, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.)[16] oraz przepisy o zaskarżaniu decyzji do sądu administracyjnego.

2. Decyzje wydawane przez rektora w pierwszej instancji są ostateczne. W takim przypadku stosuje się odpowiednio art. 127 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego.

3. Organem właściwym do wznowienia postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego i wydania dyplomu oraz do stwierdzenia nieważności decyzji o nadaniu tytułu zawodowego i wydaniu dyplomu jest rektor uczelni.

4. Przepis ust. 1 stosuje się także do decyzji podjętych przez komisję stypendialną i odwoławczą komisję stypendialną, o których mowa w art. 175 ust. 3 i art. 176 ust. 3.

Art. 211.

1. Za naruszenie przepisów obowiązujących w uczelni oraz za czyny uchybiające godności studenta student ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną przed komisją dyscyplinarną albo przed sądem koleżeńskim samorządu studenckiego, zwanym dalej "sądem koleżeńskim".

2. Za ten sam czyn student nie może być ukarany jednocześnie przez sąd koleżeński i komisję dyscyplinarną.

Art. 214.

1. Rektor może, z inicjatywy własnej lub na wniosek organu samorządu studenckiego, wskazanego w regulaminie samorządu, przekazać sprawę do sądu koleżeńskiego zamiast przekazać ją rzecznikowi dyscyplinarnemu. Sąd koleżeński nie może wymierzać kar wymienionych w art. 212 pkt 4 i 5.

2. Za przewinienie mniejszej wagi rektor może, z pominięciem komisji dyscyplinarnej lub sądu koleżeńskiego, wymierzyć studentowi karę upomnienia, po uprzednim wysłuchaniu obwinionego lub jego obrońcy.

3. Student ukarany przez rektora karą upomnienia lub organ samorządu studenckiego, o którym mowa w ust. 1, może wnieść odwołanie do komisji dyscyplinarnej lub sądu koleżeńskiego. Odwołanie wnosi się w terminie czternastu dni od doręczenia zawiadomienia o ukaraniu. Komisja dyscyplinarna lub sąd koleżeński mogą w tym przypadku wymierzyć tylko karę upomnienia.

4. W razie podejrzenia popełnienia przez studenta czynu polegającego na przypisaniu sobie autorstwa istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu rektor niezwłocznie poleca przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego.

5. W razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przez studenta przestępstwa rektor jednocześnie z poleceniem przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego może zawiesić studenta w prawach studenta do czasu wydania orzeczenia przez komisję dyscyplinarną.

6. Jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniającego zebrany materiał potwierdza popełnienie czynu, o którym mowa w ust. 4, rektor wstrzymuje postępowanie o nadanie tytułu zawodowego do czasu wydania orzeczenia przez komisję dyscyplinarną oraz składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.

Podsumowując organy uczelni wyższej podejmują decyzje w indywidualnych sprawach studenckich takich jak: komisje rekrutacyjne podejmują decyzje w sprawach przyjęcia na studia; kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej wyraża zgodę na przeniesienie się studenta z innej uczelni lub na inną uczelnię; kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej lub komisja stypendialna na wniosek studenta lub bez konieczności złożenia takiego wniosku, przyznaje stypendia; kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej skreśla studenta z listy

studentów w określonych ustawą przypadkach; organ właściwy, w drodze decyzji, stwierdza nieważność postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego; przed komisją

dyscyplinarną albo przed sądem koleżeńskim samorządu studenckiego student ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie przepisów obowiązujących w uczelni oraz za czyny uchybiające godności studenta; rektor może wymierzyć studentowi karę upomnienia; itd.

106.  Obowiązek meldunkowy

Ewidencja ludności polega na rejestracji danych o miejscu pobytu osób, o urodzeniach, dotyczących obowiązku wojskowego, zmianach stanu cywilnego, obywatelstwa, imion i nazwisk oraz o zgonach.

Osoba przebywająca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana wykonywać obowiązek meldunkowy określony w ustawie.

Obowiązek meldunkowy polega na:

 1) zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego;

 2) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego ( patrz pyt. 100);

 3) zameldowaniu o urodzeniu dziecka;

 4) zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego;

 5) zameldowaniu o zgonie osoby.

Ad. 1. Zameldowanie się w miejscu pobytu stałego lub czasowego: (patrz też pyt. 100)

Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego. Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy następuje pod oznaczonym adresem.

Pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania.

Miejscem pobytu stałego osoby zatrudnionej na statku żeglugi śródlądowej, zamieszkałej stale na statku, jest miejscowość, w której ma siedzibę przedsiębiorstwo żeglugowe zatrudniające tę osobę.

Pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem.

Miejscem pobytu czasowego osoby zatrudnionej na statku morskim albo osoby, która w związku z wykonywaniem pracy przebywa przez określony czas w ruchomym urządzeniu mieszkalnym poza miejscem pobytu stałego, jest miejscowość, w której ma siedzibę zakład pracy zatrudniający tę osobę.

Zameldowanie w lokalu służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma na celu potwierdzenie faktu pobytu w tym lokalu.

Osoba niepełnoletnia nieposiadająca dokumentu stwierdzającego tożsamość przedstawia odpis skrócony aktu urodzenia.

Za osobę nieposiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.

Osoba zameldowana na pobyt czasowy i przebywająca w tej samej miejscowości nieprzerwanie dłużej niż 3 miesiące jest obowiązana zameldować się na pobyt stały, chyba że zachodzą okoliczności wskazujące na to, iż pobyt ten nie utracił charakteru pobytu czasowego. Za okoliczności uzasadniające zameldowanie na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące uważa się w szczególności:

 1) wykonywanie pracy poza miejscem pobytu stałego;

 2) pobyt związany z kształceniem się, leczeniem, wypoczynkiem lub ze względów rodzinnych;

 3) odbywanie czynnej służby wojskowej;

 4) pobyt w zakładach karnych i poprawczych, aresztach śledczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach wychowawczych

Wątpliwości co do charakteru pobytu rozstrzyga właściwy organ gminy.

W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące. 

Ad. 3. Zameldowanie o urodzeniu dziecka:

Zgłoszenie urodzenia dziecka dokonane we właściwym urzędzie stanu cywilnego zastępuje zameldowanie. Datą zameldowania dziecka jest data sporządzenia aktu urodzenia. Zameldowania dokonuje organ gminy właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego matki dziecka lub tego z rodziców, u którego dziecko faktycznie przebywa.

Ad. 4. Zameldowanie o zmianie stanu cywilnego:

Dane dotyczące zmiany stanu cywilnego, imienia lub nazwiska oraz innych zmian w aktach stanu cywilnego urząd stanu cywilnego przekazuje niezwłocznie do organu gminy właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego osoby, której dane dotyczą, a w przypadku braku miejsca pobytu stałego osoby - do organu właściwego ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące.

Zgłoszenia o zmianie imienia lub nazwiska dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego, który wydał decyzję o zmianie. Kierownik urzędu stanu cywilnego, który wydał decyzję o zmianie imienia lub nazwiska, zawiadamia o zmianie organ gminy właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego wnioskodawcy.

Zgłoszenia zmian w obywatelstwie dokonuje właściwy wojewoda. Dane o nabyciu lub utracie obywatelstwa polskiego wojewoda przekazuje niezwłocznie do organu gminy właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego osoby, której zmiana dotyczy.

Ad. 5. Zameldowanie o zgonie osoby:

Zgłoszenie zgonu, dokonane w urzędzie stanu cywilnego zgodnie z przepisami prawa o aktach stanu cywilnego, zastępuje wymeldowanie osoby zmarłej

Obowiązek meldunkowy wczasowiczów i turystów

Art. 18. 1. Osoba, która przybywa do domu wczasowego lub wypoczynkowego, pensjonatu, hotelu, motelu, domu wycieczkowego, pokoju gościnnego, schroniska, campingu lub na strzeżone pole biwakowe albo do innego podobnego zakładu, jest obowiązana zameldować się na pobyt czasowy przed upływem 24 godzin od chwili przybycia.

2. Zameldowania dokonuje się u kierownika zakładu lub upoważnionej przez niego osoby.

Art. 19. Osoba przebywająca w określonej miejscowości w celach turystyczno-wypoczynkowych poza zakładami określonymi w art. 18 jest zwolniona z obowiązku zameldowania się, jeżeli jej pobyt w tej miejscowości nie przekracza 30 dni.

Art. 20. Uczestnicy wycieczki organizowanej przez instytucję państwową lub społeczną, związek zawodowy albo inną organizację społeczną dokonują zameldowania się na pobyt czasowy za pośrednictwem kierownika wycieczki, który jest obowiązany z chwilą przybycia do zakładu hotelarskiego zgłosić pobyt wycieczki kierownikowi zakładu lub pracownikowi upoważnionemu do przyjmowania zgłoszeń, przedstawiając listę uczestników oraz dowód upoważniający go do kierowania wycieczką.

Art. 21. 1. Uczestnicy kolonii i obozu turystyczno-wypoczynkowego organizowanego przez instytucję państwową lub społeczną, związek zawodowy albo inną organizację społeczną dla młodzieży szkolnej i studiującej są zwolnieni od obowiązku meldunkowego, jeżeli pobyt czasowy nie przekracza 30 dni.

2. Kierownik obozu lub kolonii jest obowiązany prowadzić listę uczestników.

107. Zameldowanie i wymeldowanie

Zameldowanie:

Osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia.

Osoba, która przybywa do zakładu hotelarskiego albo do zakładu udzielającego pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się lub opieką społeczną, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy przed upływem 24 godzin od chwili przybycia.

Osoba zobowiązana do zameldowania się na pobyt stały przedstawia organowi gminy właściwemu ze względu na nowe miejsce jej pobytu stałego zaświadczenie o wymeldowaniu się z poprzedniego miejsca pobytu.

W zastępstwie osoby obowiązanej do zameldowania się czynności zgłoszenia danych może dokonać członek rodziny, opiekun ustawowy lub faktyczny albo inna osoba.

Zameldowania na pobyt czasowy dokonuje się w miejscu tego pobytu, z jednoczesnym zgłoszeniem zamierzonego czasu jego trwania. Osoba, która przedłuża pobyt czasowy w tej samej miejscowości ponad zgłoszony czas jego trwania, zmienia adres albo zmienia pobyt czasowy na stały, jest obowiązana dokonać odpowiedniego zameldowania w ciągu następnej doby.

Zwalnia się od obowiązku zameldowania na pobyt czasowy dzieci do lat 7 na okres nieprzekraczający 3 miesięcy.

Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy w zakładzie hotelarskim, w zakładzie udzielającym pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się lub opieką społeczną dokonuje się u kierownika zakładu lub upoważnionej przez niego osoby.

Zgłoszenie urodzenia dziecka dokonane we właściwym urzędzie stanu cywilnego zastępuje zameldowanie. Datą zameldowania dziecka jest data sporządzenia aktu urodzenia. Zameldowania dokonuje organ gminy właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego matki dziecka lub tego z rodziców, u którego dziecko faktycznie przebywa.

Wymeldowanie:

Osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w organie gminy, właściwym ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca. Osobie takiej organ gminy wydaje zaświadczenie stwierdzające dopełnienie obowiązku wymeldowania się

Organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się.

Osoba, która wyjeżdża za granicę na okres dłuższy niż 3 miesiące, jest obowiązana zgłosić swój wyjazd oraz powrót właściwemu ze względu na miejsce pobytu stałego organowi gminy, właściwemu ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu. Zgłoszenia wyjazdu dokonuje się najpóźniej w dniu opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu, a zgłoszenia powrotu - najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia powrotu.

Jeżeli okres pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące/do 3 miesięcy odpowiada okresowi zgłoszonemu przy zameldowaniu, osoba opuszczająca miejsce tego pobytu jest zwolniona od obowiązku wymeldowania się.

Osoba, która opuszcza miejsce pobytu czasowego trwającego do 3 miesięcy przed upływem czasu zgłoszonego przy zameldowaniu, jest obowiązana wymeldować się najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca.

Zgłoszenie zgonu, dokonane w urzędzie stanu cywilnego zgodnie z przepisami prawa o aktach stanu cywilnego, zastępuje wymeldowanie osoby zmarłej.

108. Wymeldowanie a anulowanie zameldowania

Postępowanie o anulowanie zameldowania jest prowadzone w sytuacji, kiedy nastąpiło zameldowanie osoby, która nie spełnia warunków koniecznych do zameldowania. Natomiast wymeldowania dokonuje osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca.

109. Postępowanie w sprawie nadania numeru PESEL

Rozdział 7a

Nadawanie numeru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL)

Art. 31a. 1. Numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany w niniejszej ustawie "numerem PESEL", jest to 11-cyfrowy, stały symbol numeryczny, jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną, w którym sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień), kolejne cztery - liczbę porządkową i płeć osoby, a ostatnia jest cyfrą kontrolną służącą do komputerowej kontroli poprawności nadanego numeru ewidencyjnego.

2. Numer PESEL nadaje minister właściwy do spraw wewnętrznych w formie czynności materialno-technicznej.

3. Numer PESEL nadaje się:

 1) obywatelom polskim zameldowanym na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące, a także osobom ubiegającym się o wydanie dowodu osobistego;

 2)  cudzoziemcom zameldowanym na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące na podstawie art. 26 ustawy;

 3) obywatelom polskim i cudzoziemcom, którzy podlegają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu, z wyłączeniem osób, którym nadano ten numer na podstawie pkt 1 i 2;

 4) obywatelom polskim zamieszkałym za granicą, ubiegającym się o wydanie paszportu.

4. Nadanie numeru PESEL następuje, w przypadku osób:

 1) o których mowa w ust. 3 pkt 1 i 2 - na wniosek właściwego organu gminy;

 2) o których mowa w ust. 3 pkt 3 - na wniosek płatnika składek ubezpieczeniowych;

 3) o których mowa w ust. 3 pkt 4 - na wniosek polskiego konsula.

 Art. 31b. 1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych może nadać numer PESEL osobom innym niż wymienione w art. 31a ust. 3 na ich pisemny wniosek, jeżeli odrębne przepisy przewidują potrzebę posiadania numeru PESEL przez te osoby.

2. Osoby, o których mowa w ust. 1, składają umotywowany pisemny wniosek o nadanie numeru PESEL bezpośrednio do ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wraz z odpisem skróconym aktu urodzenia, a w przypadku osób, które wstąpiły w związek małżeński - wraz z odpisem skróconym aktu małżeństwa opatrzonym adnotacją o aktualnie używanym nazwisku.

3. Wniosek o nadanie numeru PESEL powinien zawierać następujące dane:

 1) nazwisko i imiona;

 2) nazwisko rodowe;

 3) imiona rodziców;

 4) nazwisko rodowe matki;

 5) płeć;

 6) datę i miejsce urodzenia;

 7) obywatelstwo;

 8) adres i miejsce pobytu stałego lub czasowego;

 9) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości.

4. Minister właściwy do spraw wewnętrznych może, na umotywowany pisemny wniosek organów, o których mowa w art. 31a ust. 4, i osób, o których mowa w art. 31b ust. 1, zmienić numer PESEL.

5. Numer PESEL podlega zmianie w przypadku:

 1) sprostowania daty urodzenia osoby, dla której był nadany;

 2) sprostowania oznaczenia lub zmiany płci osoby, dla której był nadany;

 3) sporządzenia nowego aktu urodzenia stosownie do przepisów ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688);

 4) stwierdzenia faktu wprowadzenia w błąd organu co do tożsamości osoby, dla której był nadany.

6. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio do zmiany numeru PESEL.

 Art. 31c. Minister właściwy do spraw wewnętrznych powiadamia o nadaniu numeru PESEL organy, o których mowa w art. 31a ust. 4, oraz wnioskodawców, o których mowa w art. 31b ust.1

111. Dowód osobisty a paszport

Dowód osobisty jest dokumentem potwierdzającym tożsamość obywatela polskiego, który ma zarówno obowiązek jak i uprawnienie do jego posiadania. Przepisy dotyczące dowodów osobistych zawarte są w ustawie z dnia 10. kwietnia 1974r o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Obowiązek ten zapewniony jest postępowaniem egzekucyjnym i odpowiedzialnością za wykroczenie i powstaje w sytuacji, gdy osoba spełnia łącznie trzy ustawowe wymogi:

-jest obywatelem polskim;

-ma miejsce zamieszkania na terytorium RP;

-ukończyła 18. rok życia, albo ukończyła 15. rok życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką.

Natomiast prawo do otrzymania dowodu osobistego przysługuje osobie będącej obywatelem polskim z chwilą ukończenia 13. roku życia. Na uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów dowód osobisty może być wydany osobie, która nie ukończyła 13. roku życia. Dokument tożsamości jakim jest dowód osobisty, pełni podwójną funkcję: jest podstawą stwierdzenia tożsamości osoby, poświadczenia polskiego obywatelstwa a także jest dokumentem uprawniającym obywateli polskich do przekraczania granic między państwami członkowskimi UE.

W dowodzie osobistym zamieszcza się następujące dane, które stanowią jego obligatoryjną treść, pozwalające zidentyfikować okaziciela:

nazwisko i imię (imiona);

datę i miejsce urodzenia;

adres i miejsce zameldowania na pobyt stały, a w razie jego braku zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad trzy miesiące; w przypadku braku zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad dwa miesiące, danych o adresie nie zamieszcza się;

płeć, wzrost w centymetrach i kolor oczu;

numer PESEL;

nazwę organu wydającego, datę wydania oraz termin ważności dowodu;

zdjęcie i podpis właściciela

Dowód osobisty podlega obowiązkowi zwrotu w razie utraty obywatelstwa polskiego lub zgonu. Podlega także wymianie w określonych prawem okolicznościach i wtedy obowiązek wymiany stwierdzony jest decyzją organu wydającego dowód osobisty.

Ważny jest przez okres 10. lat od daty jego wydania z dwoma wyjątkami:

- dowód osobisty wydany osobie, która nie ukończyła 18. roku życia jest ważny przez 5 lat;

- dowód osobisty wydany osobie, która ukończyła 65. rak życia jest ważny na czas nieoznaczony pod warunkiem, że osoba ta zwróciła się z wnioskiem o wydanie dokumentu na czas nieoznaczony.

Ustawa z dnia 13. lipca 2006r. o dokumentach paszportowych reguluje sprawy dotyczące paszportów. Paszport jest dokumentem uprawniającym do przekroczenia granicy i pobytu za granicą oraz poświadczającym obywatelstwo polskie, a także tożsamość osoby w nim wskazanej w zakresie tych danych, jakie dokument ten zawiera

Art. 18. 1. W dokumencie paszportowym zamieszcza się następujące dane:

  1)   nazwisko;

  2)   imię (imiona);

  3)   datę i miejsce urodzenia;

  4)   obywatelstwo;

  5)   płeć;

  6)   wizerunek twarzy i podpis posiadacza;

  7)   datę wydania i datę upływu ważności dokumentu paszportowego;

  8)   serię i numer dokumentu paszportowego;

  9)   numer PESEL;

  10)  nazwę organu wydającego;

  11)  dane biometryczne.

2. W dokumentach paszportowych wydawanych osobom małoletnim, które nie ukończyły 13 lat, nie zamieszcza się podpisu posiadacza.

Ustawa ustala następujące rodzaje paszportów:

paszport

paszport dyplomatyczny

paszport służbowy MSZ

paszport tymczasowy

Paszporty i paszporty tymczasowe wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia wojewoda właściwy za względu na miejsce stałego pobytu osoby ubiegającej się o paszport (z tym, że za zgodą ministra właściwego do spraw wewnętrznych, paszport i paszport tymczasowy może być wydany z pominięciem tej właściwości); paszporty dyplomatyczne i służbowe wydaje minister właściwy do spraw zagranicznych; paszporty za granicą wydaje konsul.

Art. 7. 1. Dokument paszportowy wydaje się na wniosek osoby pełnoletniej po przedłożeniu wymaganych dokumentów, pobraniu danych biometrycznych i uiszczeniu należnej opłaty.

2. Paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych są wydawane bez pobierania opłat.

3. W paszportach tymczasowych nie zamieszcza się danych biometrycznych.

Art. 13. 1. W imieniu małoletniego wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składają rodzice wspólnie, chyba że na podstawie orzeczenia sądu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego.

2. Wniosek złożony przez jednego rodzica wraz z pisemną zgodą drugiego rodzica, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy lub notariusza, uznaje się za złożony wspólnie przez rodziców.

3. Dokument paszportowy może być wydany za granicą za zgodą tylko jednego z rodziców wyłącznie z ważnych powodów, o ile przemawia za tym dobro małoletniego, szczególnie jeżeli uzyskanie zgody drugiego rodzica jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do ustanowionych przez sąd opiekunów małoletniego.

Art. 14. Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie ubezwłasnowolnionej składa przedstawiciel ustawowy tej osoby lub ustanowiony przez sąd opiekun.

Art. 32. 1. Paszport jest ważny przez okres 10 lat od daty jego wydania.

2. Paszport wydany małoletniemu, który ukończył 5 lat a nie ukończył 13 lat, jest ważny 5 lat od daty jego wydania.

Art. 37. Dokument paszportowy zgłoszony jako utracony, zniszczony lub znaleziony traci ważność z dniem zawiadomienia o jego utracie, zniszczeniu lub znalezieniu.

Art. 38. 1. Dokument paszportowy podlega unieważnieniu:

  1)   na wniosek:

a)  sądu prowadzącego przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne,

b)  organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego;

  2)   jeżeli został wydany z naruszeniem przepisów ustawy;

  3)   jeżeli jego posiadacz utracił obywatelstwo polskie.

2. Dokument paszportowy traci ważność z dniem śmierci jego posiadacza.

3. Na wniosek sądu prowadzącego postępowanie w sprawie o wykonywanie władzy rodzicielskiej, unieważnia się dokument paszportowy małoletniego, w stosunku do którego ma zostać wydane orzeczenie w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej.

Art. 3. Każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu. Pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Art. 17. 1. Wydania dokumentu paszportowego odmawia się na wniosek:

  1)   sądu prowadzącego przeciwko osobie ubiegającej się o dokument paszportowy postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne;

  2)   organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko osobie ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego.

2. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem osoby ubiegającej się o dokument paszportowy, pomimo istnienia przesłanek uzasadniających odmowę jego wydania, konsul może wydać paszport tymczasowy. O wydaniu takiego paszportu konsul informuje organ, który wystąpił z wnioskiem o niewydawanie dokumentu paszportowego.

112. Nadanie i zmiana imienia

Nadanie imienia (imion) następuje z chwilą wpisu do aktu urodzenia. Wyboru imienia dokonują. Jeżeli nie rodzice, kierownik UCS wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych. W razie sporządzania aktu urodzenia dziecka nieznanych rodziców imię wpisuję się na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego,( nadaje imię). Jeżeli nie można ustalić tożsamości osoby pełnoletniej ze względu na jej ułomność fizyczną lub psychiczną albo nieznane pochodzenie również drogą sądową nadaje się jej imię. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia niepozwalającego odróżnić płci dziecka. Zmiana imienia na inne wskazane, następuje na wniosek obywatela polskiego lub osoby, która nie posiada żadnej przynależności państwowej, jeżeli osoba ta ma miejsce zamieszkania w Polsce. Wniosek o zmianę imienia podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami. Ważne względy zachodzą w szczególności, gdy wnioskodawca nosi imię: ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka lub o brzmieniu niepolskim, pragnie zmienić swoje imię na imię, którego używa, lub powraca do imienia, które zostało zmienione. Z wnioskiem o zmianę imienia małoletniego dziecka występuje przedstawiciel ustawowy. W razie wątpliwości pisownię imienia ustala kierownik urzędu stanu cywilnego na wniosek strony. Ustaleniem pisowni jest wybór jednej z form pisowni imienia, które zostały zapisane w aktach stanu cywilnego. Rodzice dziecka mogą w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne oświadczenie o zmianie imienia (imion) dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia.  Na wniosek przysposabiającego sąd może w orzeczeniu o przysposobieniu zmienić imię lub imiona przysposobionego. Jeżeli przysposobiony ukończył lat trzynaście, może to nastąpić tylko za jego zgodą. Po zmianie można mieć co najwyżej dwa imiona.

113. Nadanie i zmiana nazwiska

Nadanie nazwiska następuje z chwilą wpisu do aktu urodzenia. Nazwisko, które będą nosiły dzieci pochodzące z małżeństwa, wpisuje się do aktu małżeństwa. W razie sporządzania aktu urodzenia dziecka nieznanych rodziców nazwisko wpisuję się na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego, który nadaje dziecku nazwisko. Jeżeli nie można ustalić tożsamości osoby pełnoletniej ze względu na jej ułomność fizyczną lub psychiczną albo nieznane pochodzenie również drogą sądową nadaje się jej nazwisko.

O nazwisku dziecka mówi również KRO

Art. 88. § 1. Dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi ono od męża matki, nosi jego nazwisko, chyba że małżonkowie oświadczyli, że dziecko nosić będzie nazwisko matki. Oświadczenia w tej sprawie składane są jednocześnie ze złożeniem oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka. Jeżeli rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko trzynastego roku życia, do zmiany nazwiska dziecka potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

Art. 89. § 1. Jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba że ten za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania, złożył przy uznaniu dziecka oświadczenie, że nosić ono będzie nazwisko matki; jeżeli w chwili uznania dziecko ukończyło już trzynasty rok życia, potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

§ 2.  Sąd w wyroku ustalającym ojcostwo albo sąd opiekuńczy w wydanym później postanowieniu nadaje dziecku na jego wniosek albo na wniosek jego przedstawiciela ustawowego nazwisko ojca. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

§ 3. Jeżeli ojcostwa dziecka nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki. Jeżeli oboje rodzice są nieznani, sąd opiekuńczy nadaje dziecku nazwisko.

Art. 90.  § 1. Jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska męża matki potrzebne jest wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

§ 2. Nadanie dziecku nazwiska męża matki nie jest dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca, chyba że nazwisko ojca zostało nadane na podstawie sądowego ustalenia ojcostwa.

Art. 122. § 1. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposabia dziecko drugiego małżonka - nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa.

§ 2. Na żądanie osoby, która ma być przysposobiona, i za zgodą przysposabiającego sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu postanawia, że przysposobiony nosić będzie nazwisko złożone z jego dotychczasowego nazwiska i z nazwiska przysposabiającego. Jeżeli przysposabiający albo przysposobiony nosi złożone nazwisko, sąd opiekuńczy rozstrzyga, który człon tego nazwiska wejdzie w skład nazwiska przysposobionego. Przepisu tego nie stosuje się w razie sporządzenia nowego aktu urodzenia przysposobionego z wpisaniem przysposabiających jako jego rodziców.

Przepisy dotyczące zmiany nazwiska uregulowane są głównie w ustawie z dnia 15 listopada 1956r o zmianie imion i nazwisk. Zmiana nazwiska na inne wskazane, następuje na wniosek obywatela polskiego lub osoby, która nie posiada żadnej przynależności państwowej, jeżeli osoba ta ma miejsce zamieszkania w Polsce.

Art. 2. 1. Wniosek o zmianę nazwiska podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami.

2. Ważne względy zachodzą w szczególności, gdy wnioskodawca:

1)   nosi nazwisko:

a)  ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka,

b)  o brzmieniu niepolskim,

c)  posiadające formę imienia;

2)   pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego używa, lub powraca do nazwiska, które zostało zmienione.

Art. 3. Wniosek o zmianę nazwiska nie podlega uwzględnieniu, gdy wnioskodawca ubiega się o zmianę nazwiska na nazwisko historyczne, wsławione na polu kultury i nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że posiada członków rodziny o tym nazwisku lub jest powszechnie znany pod tym nazwiskiem.

Art. 5. 1. Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci.

2. Jeżeli zmiana nazwiska dotyczy tylko jednego z rodziców, rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga zgody drugiego z rodziców, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo że jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Gdy dziecko ukończyło 14 lat, potrzebna jest również jego zgoda.

3. W razie braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do władzy opiekuńczej. Decyzja co do zmiany nazwiska małoletniego dziecka zapada po uprawomocnieniu się postanowienia władzy opiekuńczej.

4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy zmiana nazwiska ma dotyczyć tylko małoletniego dziecka. Z wnioskiem o zmianę nazwiska małoletniego dziecka występuje przedstawiciel ustawowy.

Art. 6. 1. Nazwisko może składać się najwyżej z dwóch części (członów).

W razie wątpliwości pisownię nazwiska ustala kierownik urzędu stanu cywilnego na wniosek strony. Ustaleniem pisowni jest wybór jednej z form pisowni nazwiska, które zostały zapisane w aktach stanu cywilnego.

114. Rodzaje dokumentów paszportowych, właściwość organów wydających

        dokumenty paszportowe

Zgodnie z ustawą z dnia 13. lipca 2006r. o dokumentach paszportowych, wyróżniamy następujące rodzaje dokumentów paszportowych:

1) paszport

2) paszport tymczasowy

3) paszport dyplomatyczny

4) paszport służbowy MSZ

Ad.1

Art. 3. Każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu. Pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Art. 21. 1. Paszport może być wydany małoletniemu po ukończeniu 5 roku życia.

2. Małoletniemu przed ukończeniem 5 roku życia na żądanie rodziców może być wydany paszport, z tym że jego ważność nie może przekroczyć 5 lat od daty jego wydania.

Ad.2

Art. 23. 1. Paszport tymczasowy wydaje się:

1)małoletnim do ukończenia 5 roku życia;

2)obywatelom polskim przebywającym za granicą, którzy nie posiadają paszportu; dopuszcza się możliwość wydania paszportu tymczasowego z urzędu, jeżeli przemawiają za tym ważne okoliczności;

3)obywatelom polskim przebywającym za granicą na czas oczekiwania przez nich na doręczenie paszportu sporządzanego w kraju.

2. W przypadku gdy małoletni przebywa za granicą bez opieki rodziców, paszport tymczasowy może być wydany bez ich zgody.

3. W przypadkach nagłych, związanych z chorobą lub pogrzebem członka rodziny albo potrzebą pilnego wyjazdu za granicę, paszport tymczasowy może być wydany obywatelowi polskiemu w kraju.

Art. 24. 1. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wydawanie przez konsula paszportu tymczasowego bez zamieszczania w tym paszporcie numeru PESEL:

  1)   małoletniemu urodzonemu za granicą;

  2)   obywatelowi polskiemu zamieszkałemu poza okręgiem konsularnym;

  3)   obywatelowi polskiemu stale zamieszkałemu w okręgu konsularnym, któremu do chwili złożenia wniosku o paszport nie został nadany numer PESEL.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, paszport tymczasowy wydaje się na okres do jednego miesiąca.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, paszport tymczasowy wydaje się na okres do 9 miesięcy.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, paszport tymczasowy bez zamieszczania numeru PESEL może być wydany przez konsula tej samej osobie tylko raz.

Ad. 3

Art. 25. W paszporcie dyplomatycznym oprócz danych, o których mowa w art. 18, zamieszcza się dodatkowo stopień dyplomatyczny, funkcję, stanowisko lub tytuł posiadacza paszportu.

Art. 26. 1. Uprawnionymi do otrzymania paszportu dyplomatycznego są:

  1)   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;

  2)   Marszałek i Wicemarszałkowie Sejmu;

  3)   Marszałek i Wicemarszałkowie Senatu;

  4)   Prezes i Wiceprezesi Rady Ministrów;

  5)   Ministrowie, Sekretarze i Podsekretarze Stanu;

  6)   posłowie i senatorowie;

  7)   posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Paszporty dyplomatyczne otrzymują także małżonkowie osób wymienionych w ust. 1 pkt 1-5, jeżeli towarzyszą im w podróży służbowej poza granicami kraju.

Art. 27. 1. Uprawnionymi do otrzymania paszportu dyplomatycznego są również osoby zajmujące stanowiska lub pełniące funkcje:

  1)   w służbie zagranicznej, które posiadają stopień dyplomatyczny;

  2)   związane z przywilejami i immunitetami dyplomatycznymi na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub zwyczajów międzynarodowych;

  3)   w wyniku skierowania do pracy w organizacjach międzynarodowych.

2. Paszport dyplomatyczny przysługuje członkom rodziny w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz. U. Nr 128, poz. 1403 oraz z 2004 r. Nr 273, poz. 2703) osób, o których mowa w ust. 1, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i przesiedlają się z nimi za granicę.

3. Członkowie rodzin osób, o których mowa w ust. 1, nieprzesiedlający się za granicę są uprawnieni do otrzymania paszportu dyplomatycznego w celu odwiedzin tych osób.

4. Uprawnieni do otrzymania paszportu dyplomatycznego są także byli Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej, byli Prezesi Rady Ministrów oraz byli Ministrowie Spraw Zagranicznych, którzy zostali powołani do pełnienia tych funkcji, poczynając od dnia 24 sierpnia 1989 r.

Ad.4

Art. 28. 1. Paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych przysługuje członkom służby zagranicznej nieposiadającym stopnia dyplomatycznego oraz innym osobom skierowanym do wykonywania obowiązków służbowych w placówce zagranicznej.

2. Paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych przysługuje członkom rodziny w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej osób, o których mowa w ust. 1, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i przesiedlają się z nimi za granicę.

3. Członkowie rodzin osób, o których mowa w ust. 1, nieprzesiedlający się za granicę są uprawnieni do otrzymania paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w celu odwiedzin tych osób.

Paszporty i paszporty tymczasowe wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia wojewoda właściwy za względu na miejsce stałego pobytu osoby ubiegającej się o paszport (z tym, że za zgodą ministra właściwego do spraw wewnętrznych, paszport i paszport tymczasowy może być wydany z pominięciem tej właściwości); paszporty dyplomatyczne i służbowe wydaje minister właściwy do spraw zagranicznych; paszporty za granicą wydaje konsul.

Art. 41. 1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest organem właściwym w sprawach sporządzania paszportów oraz, na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych, paszportów dyplomatycznych i służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

2. Konsul i wojewoda są organami właściwymi w sprawach sporządzania paszportów tymczasowych.

Art. 42. 1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów i paszportów tymczasowych.

2. Minister właściwy do spraw zagranicznych sprawuje zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów dyplomatycznych i paszportów służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do wojewodów i konsulów, w zakresie wskazanym w ustawie, a dotyczącym paszportów i paszportów tymczasowych.

Art. 43. 1. Paszporty i paszporty tymczasowe w kraju wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia wojewoda właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu osoby ubiegającej się o paszport, a za granicą - konsul.

2. Za zgodą ministra właściwego do spraw wewnętrznych, paszport i paszport tymczasowy może być wydany z pominięciem właściwości, o której mowa w ust. 1.

Art. 44. 1. W uzasadnionych przypadkach, gdy przemawia za tym ważny interes osoby uprawnionej do otrzymania paszportu, paszport może wydać minister właściwy do spraw wewnętrznych.

2. Paszporty, o których mowa w art. 22, wydaje minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Art. 22. W wyjątkowych sytuacjach, w szczególności uzasadnionych względami ochrony życia i zdrowia obywatela lub związanych z trudnościami w prowadzeniu przez niego działalności zawodowej lub społecznej, a także w przypadkach dotyczących bezpieczeństwa państwa, tej samej osobie można wydać drugi paszport.

Art. 45. 1. Paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia minister właściwy do spraw zagranicznych.

2. Paszporty, o których mowa w ust. 1, mogą być, za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych, unieważnione za granicą przez konsula.

115. Postępowanie w sprawie wydania dokumentu paszportowego/paszportu Biometrycznego

Do postępowań uregulowanych w ustawie o dokumentach paszportowych stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z wyłączeniem postępowań należących do właściwości konsula, do których stosuje się przepisy ustawy o funkcjach konsulów RP.

Art. 3. Każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu. Pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Art. 7. 1. Dokument paszportowy wydaje się na wniosek osoby pełnoletniej po przedłożeniu wymaganych dokumentów, pobraniu danych biometrycznych i uiszczeniu należnej opłaty.

2. Paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych są wydawane bez pobierania opłat.

3. W paszportach tymczasowych nie zamieszcza się danych biometrycznych.

Art. 13. 1. W imieniu małoletniego wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składają rodzice wspólnie, chyba że na podstawie orzeczenia sądu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego.

2. Wniosek złożony przez jednego rodzica wraz z pisemną zgodą drugiego rodzica, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy lub notariusza, uznaje się za złożony wspólnie przez rodziców.

3. Dokument paszportowy może być wydany za granicą za zgodą tylko jednego z rodziców wyłącznie z ważnych powodów, o ile przemawia za tym dobro małoletniego, szczególnie jeżeli uzyskanie zgody drugiego rodzica jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do ustanowionych przez sąd opiekunów małoletniego.

Art. 14. Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie ubezwłasnowolnionej składa przedstawiciel ustawowy tej osoby lub ustanowiony przez sąd opiekun.

Art. 15. 1. Złożenie wniosku o wydanie dokumentu paszportowego oraz odbiór dokumentu paszportowego następuje osobiście.

2. Obecność małoletniego lub osoby ubezwłasnowolnionej jest wymagana przy składaniu wniosku o wydanie dla nich dokumentu paszportowego.

3. Odbioru dokumentu paszportowego dla małoletniego może dokonać jeden z rodziców lub opiekunów. Małoletni lub osoba ubezwłasnowolniona, którzy ukończyli 13 lat, odbierają ten dokument osobiście, w obecności przynajmniej jednego z rodziców lub opiekunów.

4. W uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza w warunkach szczególnie utrudnionego dojazdu do urzędu konsularnego, na wniosek osoby ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego, konsul może odstąpić od wymogu osobistego odbioru dokumentu paszportowego. W tym przypadku przepisu art. 16 nie stosuje się.

Art. 17. 1. Wydania dokumentu paszportowego odmawia się na wniosek:

  1)   sądu prowadzącego przeciwko osobie ubiegającej się o dokument paszportowy postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne;

  2)   organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko osobie ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego.

2. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem osoby ubiegającej się o dokument paszportowy, pomimo istnienia przesłanek uzasadniających odmowę jego wydania, konsul może wydać paszport tymczasowy. O wydaniu takiego paszportu konsul informuje organ, który wystąpił z wnioskiem o niewydawanie dokumentu paszportowego.

116. Dokument paszportowy dla małoletniego

Na podstawie ustawy o dokumentach paszportowych.

Art. 21. 1. Paszport może być wydany małoletniemu po ukończeniu 5 roku życia.

2. Małoletniemu przed ukończeniem 5 roku życia na żądanie rodziców może być wydany paszport, z tym że jego ważność nie może przekroczyć 5 lat od daty jego wydania.

Art. 13. 1. W imieniu małoletniego wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składają rodzice wspólnie, chyba że na podstawie orzeczenia sądu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego.

2. Wniosek złożony przez jednego rodzica wraz z pisemną zgodą drugiego rodzica, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy lub notariusza, uznaje się za złożony wspólnie przez rodziców.

3. Dokument paszportowy może być wydany za granicą za zgodą tylko jednego z rodziców wyłącznie z ważnych powodów, o ile przemawia za tym dobro małoletniego, szczególnie jeżeli uzyskanie zgody drugiego rodzica jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do ustanowionych przez sąd opiekunów małoletniego.

Art. 15.  2. Obecność małoletniego lub osoby ubezwłasnowolnionej jest wymagana przy składaniu wniosku o wydanie dla nich dokumentu paszportowego.

3. Odbioru dokumentu paszportowego dla małoletniego może dokonać jeden z rodziców lub opiekunów. Małoletni lub osoba ubezwłasnowolniona, którzy ukończyli 13 lat, odbierają ten dokument osobiście, w obecności przynajmniej jednego z rodziców lub opiekunów.

4. W uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza w warunkach szczególnie utrudnionego dojazdu do urzędu konsularnego, na wniosek osoby ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego, konsul może odstąpić od wymogu osobistego odbioru dokumentu paszportowego. (…)

Art. 23. 2. W przypadku gdy małoletni przebywa za granicą bez opieki rodziców, paszport tymczasowy może być wydany bez ich zgody.

117. Klasyfikacja aktów administracyjnych na przykładzie decyzji organów paszportowych

• konstytutywne- czyli decyzje tworzące nową sytuację prawną, ustalające prawa i obowiązki dla adresatów (np. wydanie, unieważnienie paszportu)

• zewnętrzne- bo adresowane do obywatela

• związane- bo warunki podjęcia aktu zostały wyraźnie określone normami prawa (np. odmowa wydania paszportu)

» dochodzące do skutku za zgodą adresata oraz bez jego zgody (unieważnienie)

• o charakterze jednostronnym (jak i wszystkie akty administracyjne) - bo organ wydający jest w pozycji nadrzędnej do adresata

119. Odmowa wydania i unieważnienie dokumentu paszportowego

Na podstawie ustawy o dokumentach paszportowych.

Art. 17. 1. Wydania dokumentu paszportowego odmawia się na wniosek:

  1)   sądu prowadzącego przeciwko osobie ubiegającej się o dokument paszportowy postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne;

  2)   organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko osobie ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego.

2. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem osoby ubiegającej się o dokument paszportowy, pomimo istnienia przesłanek uzasadniających odmowę jego wydania, konsul może wydać paszport tymczasowy. O wydaniu takiego paszportu konsul informuje organ, który wystąpił z wnioskiem o niewydawanie dokumentu paszportowego.

Art. 38. 1. Dokument paszportowy podlega unieważnieniu:

1)   na wniosek:

a)  sądu prowadzącego przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne,

b)  organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego;

2)   jeżeli został wydany z naruszeniem przepisów ustawy;

3)   jeżeli jego posiadacz utracił obywatelstwo polskie.

2. Dokument paszportowy traci ważność z dniem śmierci jego posiadacza.

3. Na wniosek sądu prowadzącego postępowanie w sprawie o wykonywanie władzy rodzicielskiej, unieważnia się dokument paszportowy małoletniego, w stosunku do którego ma zostać wydane orzeczenie w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej.

Art. 39. 1. Unieważnienie i odmowa wydania dokumentu paszportowego następuje w drodze decyzji administracyjnej, z wyjątkiem art. 38 ust. 2.

2. Wniesienie odwołania od decyzji o unieważnieniu tego dokumentu nie wstrzymuje jej wykonania.

3. Osoba, wobec której wydano decyzję o unieważnieniu dokumentu paszportowego, jest obowiązana do jego zwrotu organowi paszportowemu.

4. Osoba zgłaszająca zgon lub inna osoba posiadająca dokument paszportowy osoby zmarłej jest obowiązana do zwrotu tego dokumentu kierownikowi urzędu stanu cywilnego, właściwemu do sporządzenia aktu zgonu lub organowi paszportowemu.

5. W razie niewykonania obowiązku, o którym mowa w ust. 3, mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Art. 40. W przypadku wydania decyzji, o której mowa w art. 38 ust. 1 pkt 1 i 2 i ust. 3, przysługuje zwrot opłaty paszportowej za każdy pełny rok objęty unieważnieniem paszportu.

121. Akt urodzenia, akt małżeństwa, akt zgonu

Akt urodzenia jest aktem stanu cywilnego stwierdzającym fakt narodzin dziecka. Stanowi wyłączny dowód tego zdarzenia. Dokument ten jest tworzony i przechowywany przez urząd stanu cywilnego, na którego obszarze stwierdzono urodzenie. Można go obalić tylko przez procedurę sprostowania lub unieważnienia aktu.

Właściwość organów

Urodzenie dziecka należy zgłosić w ciągu 14 dni od dnia urodzenia w urzędzie stanu cywilnego właściwym ze względu na jego miejsce urodzenia.

Jeżeli dziecko urodziło się na polskim statku morskim lub powietrznym, takie zdarzenie rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieścia miasta stołecznego Warszawy.

Jeżeli żadne z rodziców dziecka nie ma miejsca zamieszkania na obszarze właściwości urzędu stanu cywilnego, na terenie którego nastąpiło urodzenie dziecka, zgłoszenia urodzenia można dokonać w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania rodziców lub jednego z nich.

Osoby zobowiązane do zgłoszenia urodzenia dziecka

Ojciec dziecka;

Matka dziecka, jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala;

Inna osoba obecna przy porodzie;

Lekarz albo położna;

Jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w zakładzie opieki zdrowotnej, do zgłoszenia urodzenia obowiązany jest ten zakład.

Dokumenty konieczne do sporządzenia aktu urodzenia

Pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka wystawione przez lekarza, położną lub zakład opieki zdrowotnej.

Skrócony odpis aktu małżeństwa, jeżeli rodzice dziecka pozostają w związku małżeńskim.

Skrócony odpis aktu urodzenia, skrócony odpis aktu małżeństwa z adnotacją o rozwodzie, skrócony odpis aktu zgonu współmałżonka - jeżeli matka dziecka jest odpowiednio: panną, rozwódką lub wdową.

Do sporządzenia aktu urodzenia dziecka nie przedkłada się odpisów aktów stanu cywilnego, o których mowa w punktach 2 i 3, jeśli akty te zostały sporządzone w tym samym urzędzie stanu cywilnego.

Po sporządzeniu aktu urodzenia, kierownik urzędu stanu cywilnego - na wniosek osoby zgłaszającej urodzenie - wydaje 3 bezpłatne odpisy skrócone aktu urodzenia.

Wybór imienia (imion) dla dziecka

Zgłaszając urodzenie dziecka rodzice wybierają dla dziecka imię (imiona). Wybór imienia jest atrybutem władzy rodzicielskiej i podlega jedynie następującym ograniczeniom przewidzianym przez przepisy prawa:

Nie jest dopuszczalne nadanie dziecku więcej niż dwóch imion.

Nie jest dopuszczalne nadanie dziecku:

imienia ośmieszającego

imienia nieprzyzwoitego

imienia w formie zdrobniałej

imienia niepozwalającego odróżnić płci dziecka.

Jeżeli przy sporządzeniu aktu urodzenia rodzice nie dokonali wyboru imienia (imion), kierownik urzędu stanu cywilnego wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych.

Rodzice mogą - w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia - złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne oświadczenie o zmianie imienia (imion) dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia.

Uznanie dziecka

Uznanie dziecka jest formą ustalenia ojcostwa, która polega na tym, że mężczyzna, który nie jest mężem matki, składa dobrowolne oświadczenie, że jest ojcem dziecka. Uznanie dziecka wymaga zgody matki i może nastąpić przed i po urodzeniu dziecka.

Jeżeli uznanie nastąpiło:

Przed sporządzeniem aktu urodzenia - treść oświadczenia wpisuje się do księgi urodzeń;

Przy sporządzaniu aktu urodzenia - w akcie urodzenia dziecka wpisuje się nazwisko i inne dane dotyczące ojca zgodnie z treścią oświadczenia;

Po sporządzeniu aktu urodzenia - w akcie urodzenia dziecka wpisuje się wzmiankę dodatkową o uznaniu i zmianie nazwiska dziecka.

Uznanie dziecka może nastąpić przed następującymi organami:

Kierownikiem urzędu stanu cywilnego - oświadczenie o uznaniu dziecka można złożyć w każdym urzędzie stanu cywilnego;

Sądem opiekuńczym;

Polskim konsulem - jeżeli uznanie następuje za granicą i rodzice dziecka są obywatelami polskimi;

Notariuszem - jeżeli życiu ojca lub dziecka grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo.

Nie można uznać dziecka po jego śmierci, chyba, że dziecko pozostawiło zstępnych

W przypadku gdy nie nastąpiło uznanie dziecka lub sądowe ustalenie ojcostwa - i nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki - do aktu urodzenia dziecka wpisuje się jako imię ojca - imię wskazane przez matkę (przedstawiciela ustawowego) dziecka, a w braku takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwiska ojca i jego nazwisko rodowe - nazwisko matki.

Akt małżeństwa - akt stanu cywilnego sporządzony bezzwłocznie po zawarciu małżeństwa. Dokument ten jest tworzony i przechowywany przez urząd stanu cywilnego na którego obszarze działania (właściwość miejscowa) stwierdzono zawarcie związku małżeńskiego. Stanowi on wyłączny dowód tego zdarzenia możliwy do obalenia tylko przez procedurę sprostowania lub unieważnienia aktu. W akcie zawarcia związku odnotowuje się nazwiska i imiona, nazwiska rodowe, stan cywilny, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania osób zawierających związek małżeński, imiona, nazwiska i nazwiska rodowe ich rodziców, miejsce i datę zawarcia małżeństwa, nazwiska i imiona świadków, nazwisko, które będą nosić małżonkowie i ich dzieci, potwierdzenie złożenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. W przypadku ślubu wyznaniowego duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające zawarcie związku małżeńskiego. Zaświadczenie o zawarciu związku małżeńskiego duchowny przekazuje do urzędu w ciągu 5 dni od zawarcia związku. Właściwy urząd stanu cywilnego na podstawie tychże dokumentów sporządzi akt małżeństwa. Jeżeli zawarcie małżeństwa następuje przed konsulem, sporządza on protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. Powyższy protokół, podpisany przez małżonków, świadków i konsula, stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa w polskich księgach stanu cywilnego. W tym celu protokół wraz z zapewnieniami osób wstępujących w związek małżeński, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nie małżeństwa, oraz z oświadczeniem o nazwisku (nazwiskach), które będą nosić po jego zawarciu, a także o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa - konsul przesyła niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Akt zgonu na podstawie PASC

Art. 64. 1. Zgon osoby należy zgłosić najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia zgonu.

2. Jeżeli zgon nastąpił wskutek choroby zakaźnej, zgłoszenie powinno nastąpić w ciągu 24 godzin od zgonu.

Art. 65. 1. Do zgłoszenia zgonu są obowiązani w kolejności:

  1)   małżonek lub dzieci zmarłego;

  2)   najbliżsi krewni lub powinowaci;

  3)   osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon;

  4)   osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały;

  5)   administrator domu, w którym nastąpił zgon.

2. Jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, do zgłoszenia zgonu jest obowiązany szpital lub zakład.

Art. 66. 1. Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu.

2. Jeżeli okoliczności zgonu były przedmiotem postępowania przeprowadzonego przez organ państwowy, akt zgonu sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia dokonanego przez taki organ.

Art. 67. 1. Do aktu zgonu wpisuje się:

  1)   nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania zmarłego;

  2)   datę, godzinę oraz miejsce zgonu lub znalezienia zwłok;

  3)   nazwisko, imię (imiona) oraz nazwisko rodowe małżonka osoby zmarłej;

  4)   nazwiska rodowe i imiona rodziców zmarłego;

  5)   nazwisko, imię (imiona), miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej zgon lub dane dotyczące szpitala albo zakładu, o których mowa w art. 65 ust. 2.

2. Jeżeli zgłaszający zgon nie zna niektórych danych wymienionych w ust. 1, do aktu zgonu wpisuje się stosowną adnotację.

Art. 68. 1. W razie zgonu osoby o nieustalonej tożsamości, do aktu zgonu wpisuje się:

  1)   datę, godzinę, miejsce i okoliczności znalezienia zwłok oraz ich zewnętrzny wygląd;

  2)   płeć oraz przypuszczalny rok urodzenia zmarłego;

  3)   znaki szczególne zmarłego;

  4)   opis odzieży oraz innych przedmiotów znalezionych przy zmarłym.

2. W wypadku, o którym mowa w ust. 1, organ państwowy, który później ustali tożsamość osoby, zgłasza dane uzupełniające akt zgonu.

3. Na podstawie danych uzupełniających i dotychczasowego aktu sporządza się nowy akt zgonu z adnotacją w rubryce "Uwagi", że akt ten zastępuje akt dotychczasowy, który skreśla się.

Art. 69. W razie uchylenia postanowienia o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego, akt zgonu skreśla się.

122. Właściwość miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego

Art. 10. 1. Urodzenie oraz zgon osoby rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca takiego zdarzenia.

2. Jeżeli dziecko urodziło się na polskim statku morskim lub powietrznym, takie zdarzenie rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

3. W razie stwierdzenia zgonu lub uznania za zmarłego w postępowaniu sądowym albo w razie zgonu osoby na polskim statku morskim lub powietrznym, zgonu żołnierza w czynnej służbie wojskowej i innej osoby przydzielonej do jednostki wojskowej, poległych lub zmarłych w związku z działaniami wojennymi - zgon rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Art. 11. 1. Jeżeli żadne z rodziców dziecka nie ma miejsca zamieszkania na obszarze właściwości urzędu stanu cywilnego, o którym mowa w art. 10 ust. 1, zgłoszenia urodzenia dziecka można dokonać w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania rodziców lub jednego z nich.

2. W wyjątkowych wypadkach zgłoszenia zgonu można dokonać w urzędzie stanu cywilnego ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsca jego pochowania.

3. W wypadkach, o których mowa w ust. 1 i 2, sporządza się protokół zgłoszenia urodzenia lub zgonu i przesyła się go niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego miejsca urodzenia dziecka lub miejsca zgonu osoby w celu sporządzenia odpowiedniego aktu stanu cywilnego.

Art. 12. 1. Zawarcie małżeństwa następuje w urzędzie stanu cywilnego wybranym przez osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński.

2. Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania jednej z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

2a. Wniosek o wydanie zaświadczenia, o którym mowa w ust. 2, oraz zaświadczenie są wolne od opłat.

3. Akt małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sporządza się w urzędzie stanu cywilnego właściwym ze względu na miejsce zawarcia małżeństwa.

Art. 13. Odtworzenia aktu stanu cywilnego, wpisania treści aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą do polskich ksiąg stanu cywilnego lub zarejestrowania w nich urodzenia, zawarcia małżeństwa albo zgonu, które nastąpiły za granicą, dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania wnioskodawcy, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Art. 14. 1. Oświadczenie o uznaniu dziecka lub nadaniu dziecku nazwiska męża matki, oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa, oraz wniosek o wpisanie do aktu urodzenia dziecka wzmianki o tym, że rodzice dziecka zawarli małżeństwo, można złożyć w każdym urzędzie stanu cywilnego.

2. Jeżeli jednak oświadczenie o uznaniu dziecka zostało złożone przed konsulem i dotyczy dziecka urodzonego, wpisania takiego oświadczenia dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca sporządzenia aktu urodzenia, a dziecka poczętego, lecz nieurodzonego - w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania matki.

Art. 15. Jeżeli osoba żądająca dokonania czynności przez urząd stanu cywilnego nie ma w kraju miejsca zamieszkania, właściwość miejscową w sprawach rejestracji stanu cywilnego ustala się na podstawie ostatniego miejsca zamieszkania tej osoby w kraju. W razie braku takiej podstawy lub jeżeli wnioskodawcą jest konsul, czynności tych dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Szczególne wypadki rejestracji stanu cywilnego

Art. 70. Urodzenie, zawarcie małżeństwa lub zgon, które nastąpiły za granicą i nie zostały zarejestrowane w zagranicznych księgach stanu cywilnego, można zarejestrować w polskich księgach stanu cywilnego.

Art. 71. 1. Obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec niemający obywatelstwa żadnego państwa zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą może otrzymać zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim może on zawrzeć małżeństwo. Przepis art. 4¹ § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosuje się odpowiednio.

2. Zaświadczenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania osoby, której zaświadczenie dotyczy.

3. Jeżeli obywatel polski zamieszkały za granicą nie miał miejsca zamieszkania w Polsce albo nie można ustalić jego ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce albo wyjechał z Polski przed ukończeniem 16 roku życia i stale przebywa za granicą, zaświadczenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje konsul.

Art. 72. 1. W razie istnienia przeszkód do rejestracji urodzenia lub zgonu obywatela polskiego w zagranicznym urzędzie stanu cywilnego, zgłoszenia można dokonać w urzędzie stanu cywilnego w kraju za pośrednictwem konsula lub pełnomocnika. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

2. W razie zgłoszenia urodzenia, konsul sporządza protokół, w którym wymienia nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka, datę i miejsce urodzenia, imiona i nazwiska oraz nazwiska rodowe rodziców, a także ich miejsce zamieszkania.

3. W razie zgłoszenia zgonu, konsul sporządza protokół, w którym wymienia nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, datę lub rok oraz miejsce urodzenia, datę i miejsce zgonu, miejsce zamieszkania, imiona i nazwiska rodowe rodziców oraz przyczynę zgonu.

4. W celu wpisania do akt stanu cywilnego treści protokołów, o których mowa w ust. 2 i 3, konsul przesyła je niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Art. 73. 1. Akt stanu cywilnego sporządzony za granicą może być wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu.

2. Wpisanie wzmianki dodatkowej lub zamieszczenie przypisku w akcie stanu cywilnego na podstawie orzeczenia organu państwa obcego w sprawie niemajątkowej należącej w Polsce do drogi sądowej może nastąpić, jeżeli orzeczenie to zostało uznane przez sąd polski, chyba że umowa międzynarodowa stanowi inaczej.

3. Na podstawie aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą wpisuje się z urzędu wzmianki dodatkowe lub zamieszcza przypiski w akcie stanu cywilnego sporządzonym w polskich księgach stanu cywilnego, jeżeli odpis zagranicznego aktu stanu cywilnego przesłano do kraju w wykonaniu umowy międzynarodowej przewidującej wzajemną wymianę aktów stanu cywilnego.

4. Kierownik urzędu stanu cywilnego może wpisać wzmiankę dodatkową lub zamieścić przypisek na podstawie innego dokumentu pochodzącego od organu państwa obcego, a niewymagającego uznania.

Art. 74. 1. Jeżeli urodzenie lub zgon nastąpiły na polskim statku morskim lub powietrznym w czasie podróży, kapitan statku, oprócz wzmianki w dzienniku okrętowym (pokładowym), sporządza protokół zawierający dane dotyczące takich zdarzeń. Protokół powinien być podpisany przez dwóch świadków.

2. W protokole dotyczącym urodzenia wymienia się nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka, datę i określenie miejsca urodzenia, jak również imiona i nazwiska oraz nazwiska rodowe i miejsce zamieszkania rodziców.

3. W protokole dotyczącym zgonu wymienia się nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, datę lub rok oraz miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, datę zgonu, określenie miejsca zgonu, imiona i nazwiska rodowe rodziców oraz przyczynę zgonu.

Art. 75. 1. Protokół dotyczący urodzenia lub zgonu kapitan statku przesyła do urzędu stanu cywilnego pierwszego portu polskiego, do którego statek morski zawinął lub w którym statek powietrzny wylądował, a jeżeli statek znajduje się za granicą - do najbliższego konsula.

2. Urząd lub konsul przesyła protokół, o którym mowa w ust. 1, do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy w celu sporządzenia aktu stanu cywilnego.

Art. 76. Urodzenia i zgony na okręcie wojennym wpisuje się do dziennika okrętowego, z uwzględnieniem danych wymienionych w art. 74, oraz sporządza się jednocześnie odpis dokonanego wpisu. Przepis art. 75 stosuje się odpowiednio.

Art. 77. 1. Urodzenia i zgony, które nastąpiły na polskim wojskowym statku powietrznym, rejestruje się na podstawie zgłoszeń zarządu portu lotniczego, w którym statek ląduje.

2. Urodzenia i zgony, które nastąpiły na polskim wojskowym statku powietrznym poza granicami państwa, wpisuje się do dziennika pokładowego zdarzeń. Przepisy art. 74 i 75 stosuje się odpowiednio.

Art. 78. Akty zgonu żołnierzy w czynnej służbie wojskowej i innych osób przydzielonych do jednostek wojskowych, poległych lub zmarłych w związku z działaniami wojennymi, sporządza się na podstawie zgłoszeń właściwych organów, które określa Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych.

Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje się w formie aktu stanu cywilnego, decyzji lub postanowień. Czynności tych dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca. Obowiązuje terytorialna zasada rejestracji stanu cywilnego. Oznacza to, że każde zdarzenie tj. urodzenie, małżeństwo czy zgon rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego na terenie działania, którego ono nastąpiło. Odstępstwo od zasady terytorialnej rejestracji stanowią zdarzenia, które następują poza granicami kraju. W przypadku szczególnej rejestracji stanu cywilnego, jeżeli osoba żądająca dokonania czynności przez urząd stanu cywilnego nie ma w kraju miejsca zamieszkania, właściwość miejscową ustala się na podstawie ostatniego miejsca zamieszkania tej osoby w kraju. W razie braku takiej podstawy lub, jeżeli wnioskodawcą jest konsul, czynności tych dokonuje się w innym USC

123. Akt stanu cywilnego, księgi stanu cywilnego, akta zbiorowe rejestracji stanu

           cywilnego, odpisy aktów stanu cywilnego

Akt stanu cywilnego - pojedynczy wpis w księdze stanu cywilnego, który rejestruje stan cywilny osoby poprzez urzędowe odnotowanie określonych zdarzeń. W prawie polskim istnieją trzy rodzaje takich aktów: akt urodzenia, akt małżeństwa i akt zgonu. Akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Oznacza to, że stan cywilny dowolnej osoby można stwierdzić tylko na podstawie takich aktów. Treść aktów stanu cywilnego, zapisana na kartach księgi stanu cywilnego, tylko w wyjątkowych sytuacjach może ulec zmianie. Wzmianka dodatkowa informuje o wystąpieniu zdarzenia wpływającego na treść lub ważność pierwotnego aktu (np. orzeczenie o zaprzeczeniu ojcostwa). Przypisek informuje o pozostałych rodzajach aktów stanu cywilnego dotyczących tej samej osoby (przede wszystkim w akcie urodzenia dodaje się sygnaturę aktu małżeństwa i zgonu). Unieważnienie aktu stanu cywilnego może nastąpić orzeczeniem sądu (niezgodność z prawdą, niewiarygodność) lub decyzją właściwego wojewody (zduplikowane akty). Sprostowanie redakcji aktu albo ustalenie treści aktu (w razie jego unieważnienia lub niemożności rejestracji we właściwym trybie) dokonuje sąd - wyjątkiem są oczywiste błędy pisarskie, które prostuje w drodze decyzji administracyjnej kierownik USC. Odtworzenie aktu następuje przed USC w razie zaginięcia lub zniszczenia (całości lub części) księgi stanu cywilnego, w której znajdował się akt; odtworzą się go na podstawie zachowanych odpisów. Natomiast uzupełnienie aktu następuje wtedy, gdy nie zawiera on wszystkich wymaganych prawem danych (np. dane ojca dziecka).

Księga stanu cywilnego- jest rejestrem publicznoprawnym prowadzonym przez urząd stanu cywilnego w celu rejestracji stanu cywilnego osób. Księga taka ma obecnie postać papierową (strony księgi uzupełniane są ręcznie, maszynowo lub poprzez wydruk komputerowy); istnieje możliwość równoległego jej prowadzenia w systemie komputerowym. Na zawartość księgi składają się akty stanu cywilnego trojakiego rodzaju (urodzenia, małżeństwa, zgonu). Wpisuje się je chronologicznie, jeden pod drugim, nie pozostawiając pustych stron. Co do zasady, jedna księga powinna obejmować jeden rok, ale możliwa jest kontynuacja zapisków aż do ostatniej strony (jednak nie dłużej niż przez pięć lat).Księgi przechowywane są w urzędzie stanu cywilnego, w którym je sporządzono. Poza ważnymi przyczynami bądź niebezpieczeństwem, nie można ich wynosić poza jego lokal. Po stu latach od sporządzenia ostatniego aktu, księgi przenosi się do właściwego archiwum państwowego.

Dokumenty i oświadczenia złożone w czasie lub po sporządzeniu aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu, a także dokumenty przekazane urzędom stanu cywilnego przez sądy i inne organy państwowe stanowią akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego.

Dla aktów urodzenia, małżeństwa i zgonu prowadzi się akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego, według kolejności ich sporządzania. Akta zbiorowe oznacza się numerem nadanym aktowi stanu cywilnego. Akt zbiorowych nie zamyka się po upływie roku kalendarzowego. Dokumenty mające wpływ na treść lub na ważność aktu stanu cywilnego, po dokonaniu na ich podstawie odpowiednich wpisów w księgach stanu cywilnego, włącza się do akt zbiorowych dotyczących danego aktu stanu cywilnego. Akt zbiorowych nie zszywa się ani nie oprawia w sposób trwały. Dokumenty złożone do akt zbiorowych nie podlegają zwrotowi.

Odpisy zupełne i skrócone aktów stanu cywilnego wydaje się z ksiąg stanu cywilnego.

Art. 80. Odpis zupełny stanowi dosłowne powtórzenie treści aktu stanu cywilnego wraz ze wszystkimi wzmiankami dodatkowymi; treść przypisków podaje się jedynie na wniosek osoby zainteresowanej.

Art. 81. W odpisie skróconym aktu stanu cywilnego podaje się jego treść, z uwzględnieniem treści wzmianek dodatkowych oraz z pominięciem wyrazów, ustępów i zdań skreślonych.

Art. 82. W odpisie skróconym zamieszcza się następujące dane:

  1)   w odpisie aktu urodzenia - nazwisko i imię (imiona), miejsce i datę urodzenia oraz imiona i nazwiska rodowe rodziców dziecka;

  2)   w odpisie aktu małżeństwa - nazwiska i imiona małżonków, ich nazwiska rodowe, miejsca i daty ich urodzenia, miejsce i datę zawarcia małżeństwa, imiona i nazwiska rodowe rodziców, nazwisko (nazwiska) małżonków, które noszą po zawarciu małżeństwa, nazwisko dzieci zrodzonych z tego małżeństwa, a jeżeli małżeństwo ustało wskutek śmierci jednego z małżonków albo rozwodu, zostało unieważnione, orzeczona została separacja oraz jej zniesienie - adnotację o ustaniu małżeństwa, jego unieważnieniu, o separacji oraz o zniesieniu separacji, wraz z oznaczeniem aktu zgonu lub sygnatury akt sprawy, w której orzeczono o rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa, o separacji oraz o zniesieniu separacji;

  3)   w odpisie aktu zgonu - nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, miejsce i datę zgonu, datę lub rok urodzenia, miejsce urodzenia, stan cywilny zmarłego i jego ostatnie miejsce zamieszkania oraz nazwisko, imię i nazwisko rodowe małżonka, a także imiona i nazwiska rodowe rodziców zmarłego.

Art. 83. 1. Odpisy oraz zaświadczenia określone w art. 79 wydaje się na wniosek sądu lub innego organu państwowego, osoby, której stan cywilny został w akcie stwierdzony, jej wstępnego, zstępnego, rodzeństwa, małżonka lub przedstawiciela ustawowego.

2. Odpisy aktów stanu cywilnego i zaświadczenia o dokonanych w księgach stanu cywilnego wpisach lub o ich braku mogą być również wydane na wniosek innych osób niż wymienione w ust. 1, które wykażą w tym interes prawny, oraz na wniosek organizacji społecznej, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi takiej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Zaświadczenie o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego może być także wydane na wniosek innych zainteresowanych osób.

124. Unieważnienie, sprostowanie, uzupełnienie i ustalenie treści aktu stanu cywilnego

na podstawie ustawy o PASC

Art. 28. W akcie stanu cywilnego nie można dokonywać żadnych zmian, chyba że ustawa stanowi inaczej. Można jedynie sprostować oczywisty błąd pisarski.

Art. 29. Jeżeli dwa akty stanu cywilnego stwierdzają to samo zdarzenie, unieważnia się jeden z nich. Unieważnienia dokonuje organ administracji państwowej wyższego stopnia, właściwy dla kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt późniejszy.

Art. 30. Akt stanu cywilnego unieważnia się, jeżeli:

  1)   stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą;

  2)   uchybienia powstałe przy sporządzeniu aktu zmniejszają jego moc dowodową.

Art. 31. Akt stanu cywilnego podlega sprostowaniu w razie błędnego lub nieścisłego jego zredagowania.

Art. 32. Ustala się treść aktu stanu cywilnego, jeżeli:

  1)   akt unieważniony ma być zastąpiony nowym aktem;

  2)   akt urodzenia lub akt małżeństwa nie został sporządzony i nie można go sporządzić w trybie przewidzianym w przepisach ustawy.

Art. 33. W sprawach określonych w art. 30-32 orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

Art. 34. 1. W razie zaginięcia lub zniszczenia całości lub części księgi stanu cywilnego, odtwarza się treść aktu stanu cywilnego wraz ze wzmiankami dodatkowymi na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub z urzędu.

2. W razie zaginięcia lub zniszczenia całości lub części księgi stanu cywilnego, treść odpisu aktu wpisuje się do ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli istnieje odpis aktu.

3. Treść odtworzonego aktu wraz ze wzmiankami dodatkowymi oraz treść odpisu aktu wpisuje się do ksiąg stanu cywilnego urzędu stanu cywilnego miejsca sporządzenia aktu w zaginionej lub zniszczonej księdze.

Art. 35. Jeżeli akt urodzenia, małżeństwa lub zgonu został sporządzony za granicą, a uzyskanie odpisu aktu jest niemożliwe lub związane z poważnymi trudnościami, można odtworzyć jego treść na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub z urzędu.

Art. 36. Akt stanu cywilnego niezawierający wszystkich danych, które powinny być w nim zamieszczone, podlega uzupełnieniu.

Art. 37. Skreślony akt stanu cywilnego nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów.

125. Formy zawierania małżeństw przez obywateli polskich

Obywatel polski może zawrzeć małżeństwo cywilne(przed kierownikiem USC lub konsulem) oraz małżeństwo wyznaniowe (o podwójnym skutku). Istnieje możliwość zawarcia małżeństwa cywilnego za pomocą pełnomocnika.

Forma według KRO

Art. 7. § 1. Jeżeli małżeństwo jest zawierane przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński powinny być złożone publicznie w obecności dwóch pełnoletnich świadków.

§ 2. Kierownik urzędu stanu cywilnego zapytuje mężczyznę i kobietę, czy zamierzają zawrzeć ze sobą małżeństwo, a gdy oboje odpowiedzą na to pytanie twierdząco, wzywa ich do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz oświadczeń w sprawie nazwisk małżonków i ich dzieci.

§ 3. Każda z osób zawierających małżeństwo składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński, powtarzając za kierownikiem urzędu stanu cywilnego treść oświadczenia lub odczytując je na głos. Osoba nie mogąca mówić składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński podpisując akt małżeństwa.

§ 4. Po złożeniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przez obie strony kierownik urzędu stanu cywilnego ogłasza, że wskutek zgodnych oświadczeń obu stron małżeństwo zostało zawarte.

Art. 8.§ 1. Duchowny, przed którym zawierany jest związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego, nie może przyjąć oświadczeń przewidzianych w art. 1 § 2 - bez uprzedniego przedstawienia mu zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, sporządzonego przez kierownika urzędu stanu cywilnego.

§ 2. Niezwłocznie po złożeniu oświadczeń, o których mowa w § 1, duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności przy zawarciu związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego. Zaświadczenie to podpisują duchowny, małżonkowie i dwaj pełnoletni świadkowie obecni przy złożeniu tych oświadczeń.

§ 3. Zaświadczenie, o którym mowa w § 2, wraz z zaświadczeniem sporządzonym przez kierownika urzędu stanu cywilnego na podstawie art. 4¹ § 1 duchowny przekazuje do urzędu stanu cywilnego przed upływem pięciu dni od zawarcia małżeństwa; nadanie jako przesyłki poleconej w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z przekazaniem do urzędu stanu cywilnego. Jeżeli zachowanie tego terminu nie jest możliwe z powodu siły wyższej, bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas trwania przeszkody.

Art. 6. § 1. Z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 zostało złożone przez pełnomocnika.

§ 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.

Zawarcie małżeństwa przed konsulem (PASC):

Art. 60. 1. Jeżeli zawarcie małżeństwa następuje przed konsulem, sporządza on protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. W protokole zamieszcza się ponadto inne dane przewidziane przy zawieraniu małżeństwa. Przepisy art. 53, 54 ust. 1 oraz art. 57 stosuje się odpowiednio.
2. Protokół, o którym mowa w ust. 1, podpisany przez małżonków, świadków i konsula stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa w polskich księgach stanu cywilnego. W tym celu protokół wraz z zapewnieniami osób wstępujących w związek małżeński, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nie małżeństwa, oraz z oświadczeniem o nazwisku (nazwiskach), które będą nosić po jego zawarciu, z także o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa - konsul przesyła niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

126. Zawarcie małżeństwa (konkordatowego) wyznaniowego jako instytucja pogranicza   prawa administracyjnego i rodzinnego

Tryb zawierania małżeństwa o podwójnym skutku rozpoczyna się od czynności przygotowawczych do których należy wizyta u kierownika USC właściwego ze względu na miejsce zamieszkania jednego z nupturientów, której celem jest uzyskanie zaświadczenia o braku przeszkód do zawarcia małżeństwa. Ustawodawca obarczył również duchownego kościoła w ramach którego dojdzie do zawarcia małżeństwa, obowiązkiem poinformowania nupturientów o przepisach prawa świeckiego dotyczących zawierania małżeństwa i ich skutków. W ramach ceremoniału wyznaniowego nupturienci muszą złożyć dodatkową parę oświadczeń, iż oboje chcą poddać swój związek wyznaniowy także przepisom prawa polskiego.

Niezwłocznie po złożeniu takich oświadczeń, duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności przy zawarciu związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego. Zaświadczenie to podpisują duchowny, małżonkowie i dwaj pełnoletni świadkowie obecni przy złożeniu tych oświadczeń. Zaświadczenie to wraz z zaświadczeniem sporządzonym przez kierownika urzędu stanu cywilnego, duchowny przekazuje do urzędu stanu cywilnego przed upływem pięciu dni od zawarcia małżeństwa. Po przekazaniu zaświadczenia przez duchownego zostaje sporządzony akt małżeństwa. Złożenie w toku ceremonii zawarcia małżeństwa wyznaniowego dodatkowych oświadczeń nupturientów o poddaniu związku przez nich zawartego przepisom prawa świeckiego spowoduje powstanie dwóch więzi: małżeństwa sakramentalnego oraz cywilnoprawnego węzła małżeńskiego.

127. Wywłaszczenie nieruchomości; wywłaszczenie a nacjonalizacja

1.Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości.  
2.Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.  

3.Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.  

4.Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego.

5.Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część.

Nacjonalizacja to akt przejęcia przez państwo prywatnego mienia. W rzadkich przypadkach może to być również przejęcie mienia należącego do samorządu.

Nie należy mylić nacjonalizacji, która jest stosowana wobec określonej kategorii mienia lub osób z wywłaszczeniem, które dotyczy konkretnej osoby i konkretnej sprawy. Nacjonalizacja może być dokonana za odszkodowaniem lub bez natomiast wywłaszczenie zawsze dokonywane jest za odszkodowaniem.

128. Wszczęcie postępowania w sprawie wywłaszczenia nieruchomości.

Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego:

- należy poprzedzić rokowaniami o nabycie w drodze umowy, przeprowadzonymi między starostą, wykonującym zadanie z zakresu administracji rządowej, a właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości, a także osobą, której przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. W trakcie prowadzenia rokowań może być zaoferowana nieruchomość zamienna.

- W przypadku wywłaszczania nieruchomości na wniosek jednostki samorządu terytorialnego rokowania przeprowadzają ich organy wykonawcze.

- W przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym informację o zamiarze wywłaszczenia starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości a także przez ogłoszenie w prasie o zasięgu ogólnopolskim. Jeżeli wywłaszczenie dotyczy części nieruchomości, ogłoszenie zawiera również informację o zamiarze wszczęcia postępowania w sprawie podziału tej nieruchomości.

- Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, nie zgłoszą się osoby, którym przysługują prawa rzeczowe do nieruchomości, można wszcząć postępowanie w sprawie podziału i postępowanie wywłaszczeniowe.

- Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego na rzecz Skarbu Państwa następuje z urzędu, a na rzecz jednostki samorządu terytorialnego - na wniosek jej organu wykonawczego.

Wszczęcie postępowania z urzędu może także nastąpić na skutek zawiadomienia złożonego przez podmiot, który zamierza realizować cel publiczny.

- Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego może nastąpić po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy, wyznaczonego na piśmie właścicielowi (użytkownikowi wieczysty nieruchomości, osoba przysługuje ograniczone prawo)

Termin ten liczy się od dnia zakończenia rokowań. Termin wyznacza starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.

- Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje z dniem doręczenia zawiadomienia stronom lub z dniem określonym w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, wywieszonym w urzędzie starostwa powiatowego, po upływie terminu 2 miesięcy (nie dotyczy to nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym)

Odmowa wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, o które wystąpił organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego albo podmiot, który zamierza realizować cel publiczny, następuje w drodze decyzji.

We wniosku o wywłaszczenie należy określić:

1) nieruchomość z podaniem oznaczeń z księgi wieczystej lub zbioru dokumentów

oraz z katastru nieruchomości;

2) cel publiczny, do którego realizacji nieruchomość jest niezbędna;

3) powierzchnię nieruchomości, a jeżeli wywłaszczeniem ma być objęta tylko

jej część - powierzchnię tej części i całej nieruchomości;

4) dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości i stan jej zagospodarowania;

5) lokale zamienne oraz sposób ich zapewnienia najemcom wywłaszczonych

lokali;

6) właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, a w razie braku

danych umożliwiających określenie tych osób - władającego nieruchomością

zgodnie z wpisem w katastrze nieruchomości;

7) osobę, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości;

8) nieruchomość zamienną, jeżeli jednostka samorządu terytorialnego taką oferuje;

9) inne okoliczności istotne w sprawie.

- Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, składa w sądzie

wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, a jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej - o złożenie do istniejącego zbioru dokumentów zawiadomienia o wszczęciu tego postępowania.

Jeżeli wywłaszczenie nie doszło do skutku, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, jest obowiązany wystąpić niezwłocznie o wykreślenie z księgi wieczystej wpisu o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego albo złożyć odpowiednie zawiadomienie do zbioru dokumentów.

129. Decyzja kończąca postępowanie w sprawie wywłaszczenia nieruchomości; skutki decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości

Przejście prawa własności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stała się ostateczna.

Przejście prawa użytkowania wieczystego na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu tego prawa stała się ostateczna

Wywłaszczoną nieruchomość do czasu jej wykorzystania na cel, na który nastąpiło wywłaszczenie, oddaje się w dzierżawę poprzedniemu właścicielowi na jego wniosek.

Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, lub organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli nieruchomość została wywłaszczona na rzecz tej jednostki.

Najem, dzierżawa lub użyczenie oraz trwały zarząd wywłaszczonej nieruchomości wygasają z upływem 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna.

W odniesieniu do nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym:

• Jeżeli, w terminie 2 miesięcy nie zostały ustalone osoby, którym przysługują prawa rzeczowe do nieruchomości, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje decyzję o nabyciu własności nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego, wnioskującą o wywłaszczenie.

• Nabycie prawa własności następuje z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.

•. Decyzja podlega ogłoszeniu w sposób określony w art. 49 KPA

• Odszkodowanie za nieruchomość, której własność przeszła na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego składa do depozytu sądowego na okres 10 lat.

130. Czasowe i niezwłoczne zajęcie nieruchomości

Starosta może, w drodze decyzji ograniczyć sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności polegającej na poszukiwaniu, rozpoznawaniu, wydobywaniu lub składowaniu kopalin oraz węgla brunatnego wydobywanego metodą odkrywkową na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody.

W przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia powstaniu znacznej szkody, starosta może udzielić w drodze decyzji zezwolenia na czasowe zajęcie nieruchomości na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

Decyzja taka posiada rygor natychmiastowej wykonalności.

Po upływie okresu, na który nastąpiło zajęcie nieruchomości, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, jest obowiązany doprowadzić nieruchomość do stanu poprzedniego. Gdyby przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego było niemożliwe albo pociągało za sobą nadmierne trudności lub koszty, właścicielowi przysługuje odszkodowanie, odpowiadające wartości poniesionych szkód. Jeżeli na skutek czasowego zajęcia nieruchomości właściciel lub użytkownik wieczysty nie będzie mógł korzystać z nieruchomości w sposób dotychczasowy lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, może żądać, aby starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa własność lub użytkowanie wieczyste nieruchomości w drodze umowy.  

131. Odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość

ODSZKODOWANIA:

• Wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości tych praw.

• Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości są ustanowione inne prawa rzeczowe, odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tych praw

• jeżeli jest ustanowione prawo użytkowania wieczystego, odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tego prawa.

• Odszkodowanie ustala starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości

• jeśli została przyznana nieruchomość zamienna, w decyzji podaje się dodatkowo oznaczenie nieruchomości zamiennej według treści księgi wieczystej oraz według katastru nieruchomości, jej wartość oraz wysokość dopłaty.

• Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu:

a) na wniosek podmiotu realizującego cel publiczny lub właściciela wywłaszczonej

nieruchomości

b) gdy nastąpiło pozbawienie praw do nieruchomości bez ustalenia odszkodowania,a obowiązujące przepisy przewidują jego ustalenie

WYSOKOŚĆ ODSZKODOWANIA:

• według stanu i wartości wywłaszczonej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu

• następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości

• podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość rynkowa nieruchomości.

• określaniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia się w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, stan nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami.

Wartość rynkową nieruchomości określa się według aktualnego sposobu jej użytkowania, jeżeli przeznaczenie nieruchomości, zgodne z celem wywłaszczenia, nie powoduje zwiększenia jej wartości.

• jeżeli przeznaczenie nieruchomości, zgodne z celem wywłaszczenia, powoduje zwiększenie jej wartości, wartość rynkową nieruchomości określa się według alternatywnego sposobu użytkowania wynikającego z tego przeznaczenia

• Jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, gdyż tego rodzaju nieruchomości nie występują w obrocie, określa się jej wartość odtworzeniową (oddzielnie określa się

wartość gruntu i oddzielnie wartość jego części składowych)

ZAPŁATA:

• zapłata odszkodowania następuje jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu podlega wykonaniu

• wysokość odszkodowania ustalona w decyzji podlega waloryzacji na dzień jego zapłaty.

Odszkodowanie wpłaca się do depozytu sądowego, jeżeli:

1) osoba uprawniona odmawia jego przyjęcia albo wypłata odszkodowania natrafia na trudne do przezwyciężenia przeszkody lub

2) odszkodowanie za wywłaszczenie dotyczy nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym

NIERUCHOMOŚĆ ZAMIENNA:

• może być przyznana, za zgodą właściciela, odpowiednia nieruchomość zamienna (z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz SP lub z zasobu nieruchomości odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki)

• Różnicę między wysokością odszkodowania ustalonego w decyzji a wartością

nieruchomości zamiennej wyrównuje się przez dopłatę pieniężną

• Przeniesienie praw do nieruchomości zamiennej na rzecz osoby, której zostało przyznane odszkodowanie, następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna. Decyzja ta stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej.

132. Zwrot wywłaszczonej nieruchomości

-Nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż określony w decyzji wywłaszczeniu, chyba że poprzedni właściciel lub jego spadkobierca nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości.  
 -W razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, właściwy organ zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym zamiarze, informując równocześnie o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.  
-Poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.

-Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ.

-Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej.

-Jeżeli nieruchomość lub jej część podlegająca zwrotowi została oddana w trwały zarząd lub została obciążona prawem użytkowania, prawa te wygasają z dniem, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości stała się ostateczna.  

 -Najem, dzierżawa lub użyczenie zwracanej nieruchomości wygasa z upływem 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości stała się ostateczna.
Nieruchomość wywłaszczona podlega zwrotowi w stanie, w jakim znajduje się w dniu jej zwrotu.
-W razie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości poprzedni właściciel lub jego spadkobierca zwraca Skarbowi Państwa lub właściwej jednostce samorządu terytorialnego, w zależności od tego, kto jest właścicielem nieruchomości w dniu zwrotu, ustalone w decyzji odszkodowanie, a także nieruchomość zamienną, jeżeli była przyznana w ramach odszkodowania.
-Odszkodowanie pieniężne podlega waloryzacji, z tym że jego wysokość po waloryzacji nie może być wyższa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu, a jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, nie może być wyższa niż jej wartość odtworzeniowa.

 -Osoby, które zostały pozbawione własności nieruchomości w wyniku wywłaszczenia dokonanego przed dniem 5 grudnia 1990 r., w razie zwrotu tych nieruchomości, zwracają odszkodowanie zwaloryzowane, w wysokości nie większej niż 50 % aktualnej wartości tych nieruchomości.
-Jeżeli zwrotowi podlega część wywłaszczonej nieruchomości, zwracaną kwotę odszkodowania ustala się proporcjonalnie do powierzchni tej części nieruchomości.
-W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości wskutek działań podjętych bezpośrednio na nieruchomości po jej wywłaszczeniu, odszkodowanie pomniejsza się albo powiększa o kwotę równą różnicy wartości określonej na dzień zwrotu.

-Przy określaniu wartości nieruchomości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz stan nieruchomości z dnia zwrotu.

-Nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości.

 -Jeżeli w ramach odszkodowania została przyznana nieruchomość zamienna oraz dopłata pieniężna, oprócz nieruchomości zamiennej zwraca się także tę dopłatę z tym że wysokość zwaloryzowanej kwoty nie może być wyższa niż różnica między wartością nieruchomości zwracanej a wartością nieruchomości zamiennej określonej na dzień zwrotu.

-Przy określaniu wartości nieruchomości nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości. W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości zamiennej stosuje się dopłaty pieniężne równe różnicy wartości tej nieruchomości określonej na dzień zwrotu.
-Koszty postępowania o zwrot nieruchomości ponosi odpowiednio Skarb Państwa albo właściwa jednostka samorządu terytorialnego w zależności od tego, któremu z tych podmiotów odszkodowanie jest zwracane.

-O zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, zwrocie odszkodowania, w tym także nieruchomości zamiennej, oraz o rozliczeniach z tytułu zwrotu i terminach zwrotu orzeka starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji.

12

101

---