Wykonała:
Kozyra Kinga
SPOSOBY MIERZENIA PRODUKTU
Aby rozpocząć omawianie sposobów mierzenia dochodu narodowego należy przede wszystkim zapoznać się z głównymi pojęciami dotyczącymi tego problemu.
PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB) - to wielkość całkowitej produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze będące własnością danego kraju niezależnie od tego, czy znajdują się w kraju czy za granicą. Więc PNB jest miarą całkowitych dochodów osiąganych w ciągu roku przez obywateli danego kraju niezależnie do miejsca (kraju) świadczenia tych usług przez należące do nich czynniki wytwórcze. Produkt narodowy brutto w ujęciu względnym (chodzi o tempo wzrostu) jest miernikiem wzrostu gospodarczego. W przeliczeniu na 1 mieszkańca wykorzystywany jest jako miara poziomu dobrobytu społeczeństwa.
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) - jest miernikiem produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. PKB tym się różni od produktu narodowego brutto (PNB), że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych.
PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą
PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub po ich potrąceniu w cenach czynników wytwórczych (cenach netto).
PRODUKT NARODOWY NETTO (PNN) - to taka ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na zakup dóbr i usług, po odjęciu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji
PNN = PNB - amortyzacja
Odpisy amortyzacyjne, które musimy ustalić dla rachunku kosztów nie odzwierciedlają faktycznego zużycia kapitału, bo to tylko szacunek - więc w praktyce często wykorzystywany jest PNB.
Aby otrzymać DOCHÓD NARODOWY (DN) należy od PNN ( w cenach rynkowych) odjąć podatki pośrednie.
PNN - podatki pośrednie = DN
DN = PNN (w cenach czynników produkcji)
Natomiast pod pojęciem PODATKÓW POŚREDNICH rozumiemy taki typ podatków, które są wliczane w cenę sprzedawanego produktu (dobra) lub usługi - ich ciężar ponosi nabywca. Do podatków pośrednich zalicza się podatki od obrotu i konsumpcji (np.: VAT).
Po zapoznaniu się z wyżej wymienionymi pojęciami można rozpocząć opis trzech podstawowych metod pomiaru produktu:
jako sumy wartości dodanej wytworzonych w danym kraju w ciągu roku, obejmuje sumę wartości nowo wytworzonych po odjęciu zużycia pośredniego (tzn. kosztów surowców), czyli przez gałęzie gospodarki i przedsiębiorstwa produkcyjne i jest to produkt narodowy. Gdybyśmy od sumy wartości wytworzonych nie odejmowali zużycia pośredniego, otrzymalibyśmy wartość globalną. Różnica między nimi, czyli zużycie pośrednie, musi być odjęte od wartości globalnej, aby uniknąć podwójnego liczenia wartości surowców - raz jako surowców, a drugi jako produktu finalnego.
jako sumy dochodów, oznacza, że będziemy sumowali dochody płynące z tytułu pracy oraz tytułu własności. Takie podejście dochodów nie oznacza oczywiście określenia dochodu jako prostej sumy wszystkich dochodów. Sumuje ono tylko dochody mieszkańców danego kraju, to znaczy dochody korporacji i osób pochodzące z bieżącej produkcji dóbr i usług, a wiec jedynie dochody czynników produkcji (pracy, kapitału, ziemi) i wyłącza wszystkie te dochody, które nie stanowią zapłaty za usługi czynników produkcji w procesie tej produkcji. Jeżeli do PKB dodamy dochód czynników produkcji z zagranicy netto, otrzymamy PNB.
jako sumy wydatków musimy wziąć tu pod uwagę sumy wydatków i ich podział na konsumpcję oraz na powiększenie zasobów kapitału, czyli inwestycje. Sumuje się wydatki (na konsumpcję i na inwestycje) w celu uzyskania całości wydatków po cenach rynkowych. I są to finalne zakupy i wyłącza wszelkie zakupy na dobra pośrednie (surowce i półfabrykaty). Jeżeli od PNB odejmiemy podatki pośrednie i dodamy subsydia dla przedsiębiorstw i jeszcze odejmiemy wartość zużycia kapitału trwałego, otrzymamy dochód narodowy netto.
Wszystkie zamieszczone tu pojęcia muszą zostać dobrze zrozumiane, ponieważ stanowią najważniejsze wskaźniki stopnia i tempa rozwoju kraju i są też pewną podstawą przy porównaniach między innymi krajami.
Przy omawianiu tych sposobów mierzenia produktu pojawiają się też pojęcia produkcji globalnej, finalnej i dóbr finalnych:
produkcja globalna - to wartość wytworzonej produkcji dóbr i usług w ciągu roku (lub w jakimś okresie) przez przedsiębiorstwa.
produkcja finalna - (nie jest równa produkcji globalnej) - występuje gdy zakończony został proce produkcji i i otrzymane dobra nie podlegają już dalszemu przetworzeniu w kraju.
dobra finalne - są one przeznaczone na konsumpcję albo jako dobra kapitałowe (inwestycyjne) są przeznaczane na powiększenie inwestycji - co będzie służyło dalszemu rozwojowi gospodarczemu kraju.
Bibliografia:
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia, Warszawa 1997, s.25-28, 37-39
S. Marciniak, Elementy makro i mikroekonomii dla inżynierów, Warszawa 1994, s.174-175
M. Nasiłowski, System rynkowy, Warszawa 1998, s.176-177
1