Wykład 15.04.2009 - Etyka.

Ad. KLONOWANIE

Zasadniczym problemem jest rozstrzygnięcie kwestii różnych działań związanych z ludzkim embrionem. Przeżywamy problem związany z tymi wszystkimi praktykami, które mają jakikolwiek związek z embrionem ponieważ należy rozstrzygnąć od jakiego momentu zaczyna się życie osoby ludzkiej - jest to punkt centralny dyskusji.

W literaturze można znaleźć 6 stanowisk, co do którego momentu możemy mówić o osobie ludzkiej.

1. Życie osoby ludzkiej zaczyna się w momencie połączenia się dwóch komórek - żeńskiej i męskiej - to jest moment powstania osoby ludzkiej. Wszystkie działania, badania prowadzone na embrionach i produkcja komórek macierzystych, zapłodnienie In vitro prowadzone są wg tego poglądu na osobie ludzkiej, wiążące się z tym zagrożenie jest zagrożeniem dla osoby ludzkiej.

2. Moment bycia osobą ludzką zaczyna się od momentu implantacji embrionu do macicy, same połączone komórki nie są osobą ludzką.

3. Momentem rozpoczęcia bycia osobą ludzką to moment pojawienia się zaczątków układu nerwowego, reakcji czucia.

4. Moment powstania osoby ludzkiej to takie stadium rozwoju embrionu w którym nie mogą powstać już bliźniaki jednojajowe.

5. Embrion staje się osobą ludzką, gdy staje się zdolny przeżyć poza organizmem matki, kiedy dochodzi do takiego stadium rozwoju ( + możliwości techniczne i medyczne), że może żyć „samodzielnie”.

6. Z osobą ludzką mamy do czynienia dopiero wtedy gdy pojawia się rozumność, samoświadomość, autonomiczność, możliwość, zdolność uczenia się i reakcji z otoczeniem, ze światem.

W tych wszystkich sporach dotyczących osoby ludzkiej dyskusja dotyczy momentu w którym embrion staje się osobą ludzką.

EUTANAZJA

W temacie eutanazji można postawić co najmniej następujące pytania:

1. Czy prawo do eutanazji powinno być uważane jako jedno z praw człowieka?

2. Czy eutanazja jest aktem miłosierdzia, czy zagrożeniem?

3. Czy umrzeć godnie znaczy nie cierpieć? ( w dyskusjach często przyjęta jest teza, że cierpienie jest niegodne człowieka; abstrahując od religii Nietzsche mówił, że wszelkie trudności jakie nam się natrafią są okazją do tego, żeby to co w nas najwartościowsze wzrastało, czyli im gorzej tym lepiej - jeśli będziesz chowany pod kloszem nie wykształtujesz najpiękniejszych cech w sobie: cierpienie jest taką okazją, dzięki niemu kształtuje się nadczłowiek - cierpienie w tej koncepcji widziane było pozytywne)

4. Czy sprzeciw wobec eutanazji wynika z braku współczucia, czy też litości dla cierpiącego? ( czy Ci którzy są nieczuli na współczucie są przeciwnikami eutanazji; czy przeciwnik znaczy nieczuły?)

5. Co to znaczy cierpienie nie do zniesienia? Kto ma ocenić wartość życia drugiego człowieka? ( w świątecznej Gazecie Wyborczej był art. na temat subiektywnego odczucia cierpienia - istnieje 10cio stopniowa skala którą się to mierzy <1, 2 - normalnie funkcjonujemy; 6, 7 - cierpienie nie do zniesienia> autorka sugerowała wpisywanie tego do karty pacjenta, lecz jednak jest to zupełnie subiektywne i kto więc ma to oceniać?

6. Czy pozwolić na eutanazję dzieci np. powyżej 12go roku życia nawet wbrew woli rodziców? ( dyskusja prowadzona w Holandii; czy rodzice mają prawo głosu - dyskusja zgasła, ale do tematu się powraca; mówi się, że w Holandii działa zjawisko równi pochyłej - rozpoczynamy od poddawania eutanazji osób w stanie terminalnym, których cierpienie jest nie do zniesienia, a dyskusja dot. już dzieci)

7. Czy należy godzić się na objęcie eutanazją ludzi zmęczonych życiem? ( istnieje klinika w której jest to możliwe; stan zmęczenia życiem jest depresją - jednostką chorobową; zatem czy pozwolić na eut. takim osobom?)

8. Czy słaby znaczy się bezużyteczny? ( słaby, chory, cierpiący, wymagający opieki, czy równa się bezużyteczny?)

9. Czy eutanazją mogą zostać objęte noworodki, które urodziły się z ewidentnymi wadami rozwojowymi? ( dyskusja w Wielkiej Brytanii na temat upośledzonych niemowląt; tu dwa cytaty z dyskusji - tak naprawdę podtrzymując w sposób sztuczny życie uzurpujemy sobie prawo bycia Bogiem itp.)

10. Komu damy prawo do zabijania ludzi, kto będzie pełnił funkcję kata? ( związane z tym zjawisko psychiki kata; polskie środowisko medyczne się przed tym broni)

Wypowiedź prof. Jana Hartmana , pracownika UJ: „Ktoś kto składał polskie przyrzeczenie lekarskie nie może dokonać eutanazji nie łamiąc go. Ewentualnie przeprowadzanie eutanazji byłoby zajęciem dla osób o specyficznych predyspozycjach i odporności psychicznej. Sądzę, że lekarz terapeuta mógłby co najwyżej asystować przy zabójstwie, ale nie dokonywać czynnej eutanazji. Przeprowadzanie jej - a straszne to zajęcie - musiałoby zostać powierzone komu innemu”

Należy uwzględniać więc wszystkie osoby które mają ze sprawą cokolwiek wspólnego - lekarza, rodzinę, katem - należy uwzględnić problem również z ich punktu widzenia, a nie tylko osoby centralnej.

Na gruncie etyki interesuje nas tylko racjonalny sposób rozwiązania tych problemów ( i to się robi), ale trzeba przyznać, że osoby odpowiadające na te pytania odwołują się nie tylko do rozstrzygnięć etycznych, ale również angażują cały swój aparat światopoglądowy i tym samym odwołują się do przekonań. Konkretne rozwiązania nie leżą już na gruncie etyki, ale oparte są na światopoglądach.

Etymologicznie „ eutanazja” oznaczała w starożytności łagodną śmierć bez przykrych cierpień. W nowożytności powraca to słowo w tekstach F. Bacona w 1606 roku i określa „powodowane współczuciem pozbawienie życia nieuleczalnie chorego na jego własne żądanie”.

Obecnie odwołujemy się do tej definicji, ale zawieramy jeszcze kilka elementów, aspektów .Poprzez standardowe rozumienie eutanazji przyjmuje się:

1. pozbawianie życia osób beznadziejnie chorych nieuleczanie, albo krańcowo zdegenerowanych

2. wykonanie eut. na ich wyraźną prośbę

3. prośbę formułowaną wielokrotnie ( uniknięcie działania pod wpływem emocji)

4. eut. powinna odbywać się przy czynnym udziale lekarza i pielęgniarek - służby medycznej.

5. eut powinna mieć miejsce z upoważnienia instytucji państwowej

Tak rozumiana eutanazja wg jej zwolenników ma spowodować „słodką” śmierć.

Słowa pokrewne do eutanazji to : samobójstwo, kryptonazja, eutanazja bierna i zaprzestanie uporczywej terapii.

SAMOBÓJSTWO

Różnica pomiędzy samobójstwem, a eutanazją polega na tym, że nie ma osoby trzeciej podającej środek - lekarza, pielęgniarki, kata itp. Samobójstwo jest wszechstronnym zniszczeniem swojej egzystencji bez współudziału osób trzecich.

Od starożytności filozofowie dzielili się na zwolenników i przeciwników samobójstwa. Zwolennicy zasadniczo negatywnie oceniali samobójstwo, ale są okoliczności które je usprawiedliwiają - uniknięcie nadmiernych cierpień, uniknięcie poniżającej starości, osiągnięcie wielkiego dobra społecznego ( Platon, Epikur, Schopenhauer, A, Come, T. Kotarbiński). Do przeciwników należał Arystoteles, E. Kant, filozofowie chrześcijańscy.

Działanie okazyjnie samobójcze to np. skok z płonącego budynku, ochrona kogoś -> skok, by przeżyć, a nie by umrzeć - >nie jest to samobójstwo w sensie zasadniczym; samobójstwo „przy okazji”

KRYPTONAZJA

Przypadek w którym osoba beznadziejnie chora lub krańcowo zdegradowana poddana jest eutanazji, w której brak jest dwóch warunków: brak wyraźnej prośby ponawianej wielokrotnie, czyli osoba nie wyraża na to zgody.

EUTANAZJA BIERNA i ZAPRZESTANIE UPORCZYWEJ TERAPII

Przypadek w którym spełnione są warunki, ale nie poddaje się trucizny, środka śmiercionośnego tylko zaprzestaje się pewnych działań np. zaprzestaje się karmienia osoby w śpiączce, odłączenie od respiratora itp.

Istnieje bardzo cienka linia dzieląca eutanazję bierną od zaprzestania uporczywej terapii. Zwolennicy odłączenia mówią o zaprzestaniu uporczywej terapii. Trudno jest w praktyce wyznaczyć granicę pomiędzy przedłużaniem śmierci, agonii, a podtrzymywaniem, ratowaniem życia. Lekarze w tej kwestii mają większe poczucie pewności, posiadają pewne algorytmy określające ( np. w polskim prawie osoby w stanie terminalnym z zaawansowanym nowotworem nie są poddawane reanimacji; ilość reanimacji). Trudno jednak określić jednoznacznie ponieważ są przypadki gdy ludzie po latach budzą się ze śpiączki.

W Polsce jest kilka głosów, argumentów ZA:

1. Zwolennicy domagający się wprowadzenia w Polsce prawa do eutanazji ze względu na ideał ludzkości zdrowej, silnej i wyzwolonej z cierpień ( darwinizm społeczny) - społeczeństwo powinno uwolnić się od słabych i nieużytecznych jednostek eliminując jednostki słabe i nieużyteczne. Odwołują się do starożytnej Sparty gdzie przy życiu pozostawiano tylko noworodki silne i zdrowe, a matce nie wolno było ukazywać żalu.

2. Zwolennicy domagający się wprowadzenia w Polsce prawa do eutanazji ze względu na wolność i autonomię człowieka - każdy ma prawo robić co chce, ma również prawo do samobójstwa. Jeśli natomiast nie jest on w stanie samemu go zorganizować powinno istnieć prawo umożliwiające mu to - przysłanie osoby trzeciej, która poda śmiercionośny środek. Pogląd ten łączy się ze zwolennikami jakości życia: cierpienie nie ma sensu - jeśli jesteś chory, choroba Cię ogranicza takie życie nie ma sensu - w imię jakości życia należy wprowadzić prawo do eutanazji, do pozbawiania go.

3. Zwolennicy domagający się wprowadzenia w Polsce prawa do eutanazji o poglądach, że umrzeć godnie znaczy nie cierpieć - eutanazja to najlepsze co może spotkać chorych i cierpiących.

Argumenty PRZECIW:

1. Ryszard Feniksen, który w Holandii poznał środowisko to od podszewki, będący osobą niewierzącą jest przeciwnikiem eutanazji (mówi, że jest to niesłuszny związek wiązania głosu sprzeciwu z religią) Głosił, że zasada nietykalności życia jest dla niego najważniejsza.

2. Odwoływanie się do polskiej przysięgi Hipokratesa (cytat).

3. Podkreślanie niebezpieczeństwo nadużyć ( w Holandii dzieci wychowuje się w przeświadczeniu, że eutanazja jest dobrym rozwiązaniem w przypadku osób chorych - nie kładzie się nacisku na leczenie i pomoc) - w Niemczech do dziś nie wrócono do prawa eutanazji, które obowiązywało w czasie wojny - nie ma w ogóle dyskusji na ten temat - bezpieczny kraj dla chorych.

4. Eutanazja prowadzi do selekcji i eliminacji osób, chorób. ( korzystna jest również dla ubezpieczycieli - punkt widzenia bankiera i ekonomisty)

5. Problem kata

W Holandii teksy dot. sprzeciwu eutanazji są niepublikowane (cytat)

Cytat- dyskusja - Problem równi pochyłej; budowanie trumny dla nauczycielki przez dzieci; desakralizacja śmierci, zabieranie dzieci na pogrzeb, selekcja, stereotypy, kult młodości, kwestia oddania organu - uratowania życia 8 osobom, DNR itd.

Zakończenie przedłużania życia nie jest eutanazją.

TRANSFUZJA KRWI

Ze względu na etykę nie ma problemu w tej kwestii, jednak świadkowie Jehowy są przeciwni transfuzji krwi powołując się na cytat św. Pawła, unikają transfuzji krwi ze względu na przekonania religijne. Akceptują produkty krwiopodobne, mówią o innych sposobach ratowania życia. Zmieniają jednak poglądy co do działa medycznych - w 1931r byli jeszcze przeciwko szczepieniom.

Sytuacja taka jest trudna dla lekarza wobec niepełnoletniego świadka Jehowy ( na moment transfuzji ubezwłasnowolnienie rodziców?)

Są świadkowie Jehowy, którzy akceptują jednak transfuzję krwi - traktują ją jako przeszczepienie organu, a nie spożywanie krwi ( Bułgaria).

TERAPIA HORMONALNA

Istnieją głosy by umożliwić sztuczne działania - terapię hormonalną dla dzieci niepełnosprawnych- ciężko upośledzonych umysłowo i fizycznie, by nie rosły w celu ułatwienia opieki nad nimi rodzicom. Pojawia się problem określenia granicy upośledzenia dzieci by to ocenić, granice eliminowania efektów związanych z upośledzeniem . Może to również prowadzić do społeczeństwa selekcyjnego, społeczeństwa wybranego skoro rozwój ma być ograniczany.

2 lesbijki „zamówiły” sobie dziecko In vitro głucho-nieme i to się udało - jakie są granice ingerencji szczególnie u dzieci? Bo możliwości ingerencji hormonalnej jest ogromna.

Dyskusja - cd.

---