UKŁAD KRWIONOŚNY

Układ krwionośny reguluje wewnątrzustrojowy metabolizm (zapewnia współpracę i koordynację wszystkich układów, utrzymanie homeostazy w organizmie np. termoregulacja, ciśnienie osmotyczne, objętość płynów ustrojowych, stałość składów, odpowiedni odczyn pH, uwodnienie).

1. Budowa krwi (5-6l krwi - 1/12-1/20 masy ciała)

1. osocze 56%, pH = 7,5

• woda 90%

• związki organiczne 9%

• białka 7-8%

• fibrynogen

• albuminy

• globuliny

• glukoza 0,1%

• kwasy tłuszczowe

• hormony

• mocznik

• amoniak

• witaminy

• enzymy

• przeciwciała

• związki nieorganiczne 1%

• CO₂

• O₂

• jony wapnia

• jony magnezu

• jony fosforu

• jony żelaza

• chlorek sodu

2. elementy morfotyczne 44%

• erytrocyty

• dla mężczyzn: 5,5 mln/mm³, dla kobiet: 4,5 mln/mm³

• są wtórnie bezjądrzaste, małe, dwuwklęsłe

• niezdolne do poruszania się

• powstają w erytropoezie (2,4 mln/s )

• żyją ok. 120 dni, następnie są rozkładane w śledzionie (hemoliza), a hemoglobina w wątrobie (rozłożony w wątrobie hem jest wydalany z żółcią w postaci barwników żółciowych; w jelicie barwniki ulegają dalszemu rozkładowi przy udziale bakterii; kolor kału zależy od tych barwników np. jeśli przewód żółciowy zostanie zatkany przez kamień żółciowy, to barwniki te nie mogą się dostać do jelita - skutkiem kał barwy szarawej gliny)

• zawierają hemoglobinę, zbudowaną m.in. z hemu, który nadaje krwi czerwoną barwę i umożliwia przyłączanie tlenu

• enzymem powodującym zwiększenie ilości erytrocytów jest erytropoetyna

• leukocyty

• 6-9 tys./mm³

• bezbarwne, posiadają wszystkie organelle wewnątrzkomórkowe, znacznie większe od erytrocytów, kuliste lub owalne

• zdolne do przenikania ścian naczyń włosowatych

• zdolne do poruszania się (ruch pełzakowaty)

• podział:

• granulocyty

• neutrofile 60%

• eozynofile 2-4%

• bazofile 0,5-1%

• agranulocyty

• limfocyty (T, B) 25-35%

• monocyty 4-6%

• trombocyty

• 200-400 tys./mm³

• stanowią fragmenty komórek

• uczestniczą w procesie krzepnięcie krwi:

2. Grupy krwi

GRUPA KRWI	ANTYGEN GRUPOWY	AGLUTYNINY	NIE MOŻNA PODAĆ	MOŻNA PODAĆ
A	A	antyB (β)	B, AB	A, 0
B	B	antyA (α)	A, AB	B, 0
AB	A i B	brak	brak	A, B, AB, 0
0	brak	antyA i antyB	A, B, AB	0

Reguła Landsteinera:

W surowicy krwi nigdy nie występują przeciwciała skierowane przeciwko własnym antygenom grupowym.

3. Czynnik Rh

Czynnik Rh występuje niekiedy na powierzchni erytrocytów. Osoby posiadające ten czynnik oznaczamy Rh+, brak czynnika określa się jako Rh-. W przypadku rasy białej Rh+ występuje u 85% ludzi, nie ma go 15% osób. Osoba bez czynnika wytwarza przeciwciała powodujące aglutynację krwinek Rh+.

4. Konflikt serologiczny

Jest to choroba, która zdarza się, gdy matka z układem antygenów krwi Rh- rodzi dziecko, które ma czynnik krwi Rh+ dziedziczony po ojcu. Konflikt serologiczny pojawia się w momencie, gdy podczas porodu niewielka ilość krwi dziecka dostaje się do krwioobiegu matki. Po przedostaniu się krwi dziecka z Rh+ do krwioobiegu matki z Rh- jej organizm zaczyna automatycznie wytwarzać przeciwciała przeciw antygenom obecnym w erytrocytach krwi jej dziecka. Przeciwciała te potrafią przenikać barierę immunologiczną płodu. Powoduje to, że w kolejnych ciążach, gdy dziecko dziedziczy po ojcu ponownie czynnik Rh+, przeciwciała matki atakują erytrocyty krwi płodu powodując ich destrukcję, co prowadzi do głębokiej anemii hamującej jego rozwój.

5. Budowa układu krwionośnego

1. serce (pompa ssąco-tłocząca)

2. naczynia krwionośne

• tętnice (serce → tkanki)

• żyły (tkanki → serce)

• naczynia włosowate (tętnice ↔ żyły)




6. Naczynia włosowate

1. budowa

• jednowarstwowy nabłonek płaski (tu zwany śródbłonkiem)

• zróżnicowane ukrwienie w tkankach (w tkankach mało aktywnych np. w tkance tłuszczowej jest mniej naczyń włosowatych niż w tkankach aktywnych np. w tkance mięśniowej)

2. typy naczyń włosowatych

• tętniczo-żylna (normalna sieć w tkankach)

• żylno-żylna (sieć wrotna wątrobowa)

• tętniczo-tętnicza (sieć dziwna nerki)

7. Porównanie tętnicy i żyły

CECHY WSPÓLNE	CECHY RÓŻNE
budowa trójwarstwowa: śródbłonek i tkanka łączna tkanka mięśniowa warstwa łącznotkankowa	tętnica	żyła
	brak zastawek grubsza warstwa zewnętrzna liczne włókna sprężyste	zastawki cieńsza warstwa zewnętrzna nieliczne włókna sprężyste

8. Serce

1. budowa anatomiczna

• elementy kurczliwe

• swoiście poprzecznie prążkowana tkanka sercowa

• elementy niekurczliwe

• zastawki

• więzadła

• nabłonek płaski jednowarstwowy (wyściela przedsionki i komory)

• tkanka łączna

2. budowa ściany serca

• wsierdzie (nabłonek płaski jednowarstwowy)

• śródsierdzie (tkanka mięśniowa)

• nasierdzie (warstwa łącznotkankowa)

3. osierdzie

Serce znajduje się w worku osierdziowym, w którym znajduje się bardzo mała ilość płynu surowiczego zmniejszającego tarcie podczas bicia serca.

4. budowa strukturalna




Anatomiczna praca serca odbywa się dzięki tkance węzłowej serca. Głównym rozrusznikiem jest znajdujący się w ścianach prawego przedsionka węzeł zatokowo-przedsionkowy. Posiada wyspecjalizowane komórki mające zdolność do spontanicznych wyładowań, które rozpoczynają każdy cykl pracy serca.

9. Cykl pracy serca

• rozkurz komór (skurcz przedsionków) 0,11s

• skurcz komór 0,3s

• 
  rozkurcz komór i przedsionków (tzw. cisza elektryczna) 0,4s

0,81s

10. Cykl pracy serca

1. rozkurcz komór i przedsionków (tzw. cisza elektryczna) 0,4s

• jamy serca wolno wypełniają się krwią z żył

• zastawki półksiężycowate są zamknięte

• zastawki przedsionkowo-komorowe są otwarte

• ciśnienie krwi w sercu jest niskie

• impulsy skurczowe powstałe we włóknach węzła zatokowo-przedsionkowego docierają do przedsionków i inicjują ich skurcz

2. skurcz przedsionków 0,11s

• skurcz przedsionków powoduje zwiększenie w nich ciśnienia krwi i w rezultacie wtłoczenie krwi do komór przez otwarte zastawki przedsionkowo-komorowe

• zastawki półksiężycowate są zamknięte

• impulsy skurczowe wytworzone we włóknach węzła zatokowo-przedsionkowego docierają do komór i inicjują ich skurcz

3. skurcz komór 0,3s

• skurcz komór powoduje zwiększenie w nich ciśnienia krwi i w rezultacie zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych (pierwszy ton serca)

• kiedy wartość ciśnienia krwi w komorach przekroczy wartość ciśnienia krwi w tętnicach, otwierają się zastawki półksiężycowate

• krew wpływa do tętnic, komory wiotczeją, ciśnienie krwi zmniejsza się

• kiedy wartość ciśnienia krwi w komorach spadnie poniżej wartości ciśnienia krwi w tętnicach, zamykają się zastawki półksiężycowate (drugi ton serca)

11. Cykl pracy serca trwa średnio 0,81s. Ciśnienie podczas skurczu serca wynosi ok. 120 mmHg, a podczas rozkurczu ok. 80 mmHg.

Za każdym razem, gdy lewa komora wtłacza krew do tętnic, ulegają one miejscowemu

rozszerzeniu, które przemieszcza się dalej jako fala odczuwana jako tętno. W

spoczynku tętno powinno wynosić ok. 72 uderzeń na minutę. Daje to 5l tłoczonej krwi w

ciągu 1 minuty (72 uderzenia x 70 ml objętości wyrzutowej komór serca) - tzw. rzut

minutowy serca.

12. Czynniki wpływające na pracę serca

• wysiłek fizyczny

• ból

• podwyższona temperatura

• adrenalina np. stres

• tyroksyna

• układ autonomiczny:

• sympatyczny (współczulny) - przyspiesza

• parasympatyczny (przywspółczulny) - zwalnia

• ośrodek wazomotoryczny w rdzeniu przedłużonym (reguluje średnicę naczyń krwionośnych)

13. Układ limfatyczny

1. budowa

• sieć naczyń limfatycznych

• tkanka chłonna tworzy grudki i węzły chłonne oraz współtworzy migdałki podniebienne, grasicę i śledzionę

2. funkcje

• gromadzenie i zwracanie płynu tkankowego do krwi

• rola odpornościowa

• transport lipidów wchłoniętych w przewodzie pokarmowym

14. Droga limfy do krwioobiegu

• w pierwotnej postaci powstaje jako przesącz z naczyń włosowatych i komórek ciała, który zbiera się w przestrzeniach międzykomórkowych, z których dostaje się do najdrobniejszych włosowatych naczyń limfatycznych

• z drobnych naczyń limfa odprowadzana jest już większymi naczyniami (przypominającymi żyły) do węzłów chłonnych

• w węzłach chłonnych limfa ulega filtracji (usuwane są ciała obce). Oczyszczona składa się z:

• części płynnej (woda, białko, cholesterol, żelazo, mikrokuleczki tłuszczu)

• części upostaciowanej (w 95-97% to limfocyty)

• z węzłów chłonnych limfa przepływa większymi naczyniami limfatycznymi, dalej większymi przewodami limfatycznymi do okolic podobojczykowych

• w okolicach podobojczykowych limfa dostaje się do żył

odpowiada za krzepnięcie krwi

reguluje uwodnienie

odpowiada za odporność, zawiera immunoglobuliny (przeciwciała)

wszystkie elementy morfotyczne powstają z komórek macierzystych wytwarzanych w czerwonym szpiku

kostnym znajdującym się w jamach szpikowych kości długich i płaskich (z wiekiem zastępowany jest przez szpik żółty, który nie produkuje elementów morfotycznych) oraz w tkance kostnej gąbczastej

jest to cecha ewolucyjna większości ssaków, które zatraciły jądro komórkowe dla ograniczenia własnego

metabolizmu; wtórnie, bo komórki macierzyste z jakich powstają mają jądro komórkowe

EPO; powoduje lepsze utlenowanie krwi, więc jest stosowana np. przez sportowców jako środek dopingujący

ziarnistości w cytoplazmie, płatowate jądro, zdolność do fagocytozy - tzw. komórki żerne

ochrona przed infekcjami, namnażają się przy stanie zapalnym, powodują powstawanie ropy, wydzielają enzymy wytwarzając m.in. nadtlenek wodoru i wolne rodniki, obojętnochłonne

niszczenie obcych białek, namnażają się przy rekcjach alergennych oraz infekcjach wirusowych, bakteryjnych i

pasożytniczych, kwasochłonne

namnażają się przy reakcjach alergennych, zawierają histaminę i heparynę, zasadochłonne

brak ziarnistości w cytoplazmie, kuliste lub nerkowate jądro

mają duże, kuliste jądro

dojrzewają w grasicy (tzw. grasiczozależne); wyróżniamy: Th (rozpoznają antygen i wzbudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał), Tc (niszczenie wirusów), Ts (powodują zmniejszenie reakcji odpornościowej

organizmu po neutralizacji antygenu)

dojrzewają w szpiku (tzw. szpikozależne), produkują przeciwciała

największe, mają zdolność do fagocytozy i zdolność szybkiego ruchu pełzakowatego, fagocytują bakterie i resztki obumarłych tkanek, wytwarzają interferon (czynnik hamujący namnażanie się wirusów); dojrzałe monotycty to tzw. makrofagi

nauka badająca grupy krwi to serologia

występuje w błonach erytrocytów (stąd erytrocyty warunkują grupę krwi)

występują w osoczu, mają charakter przeciwciał, są zdolne do aglutynacji (zlepiania krwinek przy zmieszaniu krwi różnych grup)

uniwersalny biorca, bo nie ma aglutyninów

uniwersalny dawca, bo nie ma antygenów grupowych

inaczej sieć cudowna nerki

inaczej puls

inaczej pojemność minutowa

inaczej naczynio-ruchowy

niewielkie skupienia tkanki chłonnej (np. ściany układu pokarmowego)

większe skupienia tkanki chłonnej

7

PROTROMBINA

TROMBINA

FIBRYNOGEN (rozpuszczony w wodzie)

FIBRYNA (nierozpuszczona w wodzie; włóknik) - skrzep

Trombokinaza (aktywator protrombiny, enzym powstający

z uszkodzonych trombocytów i naczyń krwionośnych)

Ca⁺²

działanie heparyny

I etap




---