LEKI DZIAŁAJĄCE NA UKŁAD KRĄŻENIA, P/ARYTMICZNE I SALURETYKI

Metyloksantyny i ich pochodne, pochodne pirymidyny i dihydropirymidyny, sole wapnia

Metyloksantyny i ich pochodne

1. Theophyllinum (teofilina)

Nazwa chemiczna: 1,3-dimetylo-1,2,3,6-tetrahydropuryno-2,6-dion = 1,3-dimetyloksantyna
§

występuje w postaci bezwodnej lub uwodnionej

§

biały, krystaliczny proszek bez zapachu o gorzkawym smaki

§

rozpuszczalność:
§

trudno rozpuszczalny w wodzie i etanolu

§

rozpuszczalny w 10% amoniaku

§

rozpuszczalny w roztworach rozcieńczonych kwasów i zasad oraz chloroformie

§

praktycznie nierozpuszczalny w eterze etylowym

§

działanie: rozkurczające na mięśnie gładkie

Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość:

Próba

Substancje

Wykonanie

Efekt

Reakcja

mureksydowa

H

2

O

2

Stęż. HCl

10% NH

3

Substancję zmieszać w parowniczce z kilkoma

kroplami nadtlenku wodoru i 5 kroplami

stężonego kwasu solnego.

Odparować do sucha na łaźni wodnej.

Pomarańczową pozostałość zwilżyć 10%

amoniakiem

Powstaje czerwono-fioletowa barwa

W reakcji mureksydowej odpowiednia pochodna puryny ulega utlenieniu do alloksanu lub rozszczepia się z

utworzeniem pochodnej kwasu pseudomoczowego. Ten ostatni może utlenić się do pochodnej kwasu 5-

aminobarbiturowego. Wobec amoniaku powstaje produkt pośredni, z którego powstaje mureksyd (sól amonowa

pochodnej kwasu purpurowego)

Ogrzewanie

Niewielką ilość analizowanej substancji ogrzewać na szpatelce lub w

suchej probówce

Substancja topi się, odparowuje a

następnie ulega resublimacji –

charakterystyczne, pierzaste płatki

Reakcja

teofilidynowa

20% KOH

kwas

diazobenzeno-

sulfonowy

Do niewielkiej ilości substancji dodać 20% KOH.

Całość ogrzewać do wrzenia przez kilka minut.

Po oziębieniu dodać kilka ml kwasu

dibenzoazosulfonowego

Powstaje czerwono-fioletowe

zabarwienie

Teofilina ogrzewana ze stężonym roztworem wodorotlenku potasowego ulega rozkładowi z otwarciem

pierścienia pirymidynodionu. Utworzona w ten sposób teofilidyna reaguje z kwasem diazobenzosulfonowym, w

środowisku alkalicznym tworzy się związek azowy o czerwono-fioletowym zabarwieniu

Tworzenie soli

amonowej

10% amoniak

1% AgNO

3

Niewielką ilość substancji rozpuścić w 10%

amoniaku, dodać 2ml 1% azotanu srebra

Powstaje biały, galaretowaty osad

Teofilina z roztworem amoniaku tworzy sól amonową. Po dodaniu roztworu azotanu srebra w wyniku

podwójnej wymiany wytrąca się osad soli srebrowej. Reakcja ta może być również podstawą do oznaczenia

ilościowego teofiliny metodą argentometryczną

Próba

fenoloftaleinowa

0,1M NaOH

fenoloftaleina

Do niewielkiej ilości substancji dodać 5ml wody, 1

kroplę 0,1M wodorotlenek sodowy i 2 krople

fenoloftaleiny

Różowe zabarwienie znika na zimno

(odróżnienie od kofeiny i teobrominy)

Reakcja z

utleniaczami

H

2

O

2

kwas solny

NH

4

OH

Do substancji dodać 0,1ml nadtlenku wodoru i

kwasu solnego. Ogrzewać na łaźni wodnej do

otrzymania pozostałości. Dodać NH

4

OH

Pozostałość o barwie żółto-czerwonej

po dodaniu wodorotlenku amonowego

przejdzie w czerwono-fioletowe

N

N

N

N

O

O

C

H

3

CH

3

H

Reakcja z KMnO

4

NaOH

nadmanganian

potasu

Niewielką ilość substancji rozpuścić w wodzie,

dodać roztworu NaOH oraz nadmanganianu

potasowego

Powstaje zielone zabarwienie

przechodzące w jasnożółte

2. Diprophyllinum (diprofilina)

Nazwa chemiczna: 7-β,γ-dihydroksypropylo-teofilina
§

biały, krystaliczny proszek

§

rozpuszczalność:
§

łatwo rozpuszczalny w wodzie (odczyn roztworu obojętny)

§

trudno rozpuszczalny w etanolu

§

praktycznie nierozpuszczalny w eterze etylowym

§

diprofilina jest nierozpuszczalna na zimno w stężonych

roztworach zasad (30% r-r wodorotlenku sodowego)

§

podstawienie w położeniu 7 powoduje zanik właściwości kwasowych teofiliny

§

działanie: rozkurczające i moczopędne

Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość:

Próba

Substancje

Wykonanie

Efekt

Reakcja

mureksydowa

H

2

O

2

Stęż. HCl

10% NH

3

Substancję zmieszać w parowniczce z kilkoma

kroplami nadtlenku wodoru i 5 kroplami

stężonego kwasu solnego.

Odparować do sucha na łaźni wodnej.

Pomarańczową pozostałość zwilżyć 10%

amoniakiem

Powstaje czerwono-fioletowa barwa

W reakcji mureksydowej odpowiednia pochodna puryny ulega utlenieniu do alloksanu lub rozszczepia się z

utworzeniem pochodnej kwasu pseudomoczowego. Ten ostatni może utlenić się do pochodnej kwasu 5-

aminobarbiturowego. Wobec amoniaku powstaje produkt pośredni, z którego powstaje mureksyd (sól amonowa

pochodnej kwasu purpurowego)

Reakcja utleniania

kwas nadjodowy

rezorcynol

15% NaOH

Do niewielkiej ilości roztworu analizowanej

substancji dodawać porcjami, chłodząc w

strumieniu bieżącej wody ok.0,5g kwasu

nadjodowego. Do roztworu dodać kilka kropli

rezorcynolu i 15% NaOH. Ogrzać do wrzenia

Po dodaniu kwasu nadjodowego

wydziela się zapach formaldehydu, a

po dodaniu rezorcynolu i NaOH –

pojawia się czerwone zabarwienie

Podstawnik hydroksyalkilowy ulega dość łatwo utlenieniu np. w reakcji z kwasem nadjodowym powstaje

aldehyd teofilino-7-octowy, który wydziela się w postaci osad. Obecny w roztworze aldehyd mrówkowy można

wykryć po zapachu lub na podstawie prób chemicznych (reakcja z rezorcynolem)

Pochodne dihydropirymidyny
1. Nifedipinum (nifedipina)

Synonimy: Cordafen, Corinfar, ester di metylowy kwasu 1,4-dihydro-2,6-

dimetylo-4-(2-nitrofenylo)-2,5-pirymidynodikarboksylowego
§

żółty proszek

§

rozpuszczalność:
§

praktycznie nierozpuszczalny w wodzie

§

słabo rozpuszczalny w etanolu

§

rozpuszczalny w acetonie i chloroformie

§

jest wrażliwy na światło

§

działanie: wazodilatacyjne (naczynia wieńcowe)

Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość:

Próba

Substancje

Wykonanie

Efekt

Reakcja z kwasem

siarkowym

stężony H

2

sO

4

Preparat umieścić na szkiełku. Dodać kroplę

stężonego kwasu siarkowego

Substancja barwi się na oranżowo

N

N

N

N

O

O

C

H

3

CH

3

CH

2

CH CH

2

OH

OH

N

NO

2

COOCH

3

CH

3

C

H

3

H

3

COOC

Reakcja z KOH

20% metanolowy

KOH

Do niewielkiej ilości analizowanej substancji

dodać 1ml 20% metanolowego roztworu KOH

występuje zabarwienie oranżowe

Leki przeciwarytmiczne

1. Lidocainum hydrochloricum (chlorowodorek lidokainy)

Synonimy: Lignocainum, Xylocainum, chlorowodorek 2-

(dietyloamino)-N-(2,6-dimetylofenylo)-acetamidu
§

biały, krystaliczny proszek

§

lidokaina, acylowa pochodna 2,6-ksylidyny, mimo

obecności grupy amidowej ma charakter zasadowy

wynikający z obecności w łańcuchu bocznym III-rzędowej

grupy aminowej

§

rozpuszczalność:
§

łatwo rozpuszcza się w wodzie i etanolu

§

praktycznie nie rozpuszcza się w eterze etylowym

§

działanie: miejscowo znieczulające, p/arytmiczne

Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość:

Próba

Substancje

Wykonanie

Efekt

Reakcja z jonami

kobaltowymi

10% NaOH

etanol

chlorek kobaltu

Niewielką ilość analizowanej substancji

rozpuścić w wodzie, dodać 10% NaOH. Odsączyć

powstały osad i przemyć go wodą do reakcji

obojętnej wobec papierka uniwersalnego. Osad

rozpuścić w etanolu i dodać 2% chlorku kobaltu

Powstaje jasnozielony osad

Reakcja z

dymiącym HNO

3

dymiący kwas

azotowy

aceton

10% etanolowy

KOH

Do badanej substancji dodać kroplę dymiącego

kwasu azotowego i odparować do sucha na łaźni

wodnej. Do oziębionej pozostałości dodać

acetonu, kilka kropli 10% etanolowego roztworu

KOH

Powstaje zabarwienie zielone

Reakcja diazoniowania i sprzęgania z 36% kwasem siarkowym

Reakcje jonu

chlorkowego

1% AgNO

3

10% amoniak

Do wodnego roztworu analizowanej substancji

dodać azotanu srebrowego. Dodać roztworu

amoniaku

Powstaje biały osad, rozpuszczalny w

roztworze amoniaku

Saluretyki (sulfonamidy o działaniu moczopędnym)

1. Furosemidum (furosemid)
Synonimy: Lasix, kwas N-furfurylo-4-chloro-5-sulfamoiloantranilowy

§

biały lub prawie biały, krystaliczny proszek ciemniejący pod

wpływem światła

§

rozpuszczalność:
§

rozpuszczalny w roztworach zasad

§

trudno rozpuszczalny w etanolu

§

praktycznie nierozpuszczalny w wodzie

§

obecność wolnej grupy karboksylowej nadaje związkowi charakter wyraźnie kwasowy

§

działanie: moczopędne

Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość:

Próba

Substancje

Wykonanie

Efekt

Reakcja z

aldehydem p-diM-

aminobenzoesowym

etanol

0,1% aldehyd p-

dimetyloamino-

benzoesowy

Substancję rozpuścić w 2ml acetonu, dodać 0,1%

roztworu aldehydu p-

dimetyloaminobenzoesowego w 65% H

2

SO

4

powstaje zabarwienie zielone,

przechodzące w ciemnoczerwone i

fioletowe

Reakcja z kwasem

chromotropowym

kwas chromo

tropowy w stęż.

H

2

SO

4

Substancję dodać do roztworu kwasu chromo

tropowego w stężonym kwasie siarkowym

Powstaje zabarwienie czerwone,

przechodzące w czerwono-fioletowe

CH

3

CH

3

NH C

CH

2

N

C

2

H

5

C

2

H

5

O

x HCl x H

2

O

H

2

NO

2

S

O

OH

NH

Cl

CH

2

O

Utworzenie

pochodnej

0,05M H

2

SO

4

5% azotyn sodowy

10% sulfaminian

amonowy

2% r-r di chloro-

wodorku N-(1-

naftylo)-

etylenodiaminy

Niewielką ilość substancji ogrzewać przez kilka

minut z 10ml 0,05M roztworu kwasu

siarkowego. Po ostudzeniu dodać 3 krople 5%

azotynu sodowego, po upływie 3min. 2 krople

10% sulfaminianu amonowego, a następnie 2

krople świeżo przygotowanego 2% roztworu di

chlorowodorku N-(1-naftylo)-etylenodiaminy w

50% etanolu

Powstaje intensywne purpurowe

zabarwienie.

Utworzona pochodna kwasu

antranilowego ulega diazowania, a

następnie sprzęganiu z N-(naftylo)-

etylenodiaminą wobec sulfaminianu

amonowego

Sole wapnia i glukoza

1. Calcium lacticum (mleczan wapnia)

§

biały proszek bez zapachu lub o słabym charakterystycznym zapachu

§

wietrzeje na powietrzu

§

rozpuszczalność:
§

rozpuszcza się w wodzie

§

łatwo rozpuszcza się w gorącej wodzie

§

trudno rozpuszcza się w etanolu

Najważniejsze reakcje potwierdzające tożsamość:

Próba

Substancje

Wykonanie

Efekt

Reakcja na jon

wapniowy

szczawian

amonowy

Do wodnego roztworu substancji dodać roztworu

szczawianu amonowego. Dodać 2M kwasu

siarkowego

Powstaje biały osad rozpuszczalny w

kwasie siarkowym

Utlenianie

16% H

2

SO

4

0,1M KMnO

4

Do wodnego roztworu analizowanej substancji

dodać 16% kwasu siarkowego celem strącenia

jonów wapniowych i zakwaszenia roztworu.

Dodać nadmanganianu i ogrzać

Roztwór odbarwia się wydzielając

zapach aldehydu octowego

Reakcja

jodoformowa

16% H

2

SO

4

15% NaOH

J

2

w KJ

Do wodnego roztworu dodać 16% H

2

SO

4

.

Przesączyć ewentualny osad. Dodać 15% NaOH i

kroplami J

2

w KJ do lekko żółtego zabarwienia.

Roztwór ogrzać, ochłodzić

Wydziela się żółty osad jodoformu

(CHJ

3

) o charakterystycznym zapachu

Reakcja z

rezorcynolem

16% H

2

SO

4

rezorcynol

96% H

2

SO

4

Wodny roztwór analizowanej substancji

zakwasić 16% kwasem siarkowym do strącenia

jonów wapniowych. Do przesączu dodać

rezorcynolu i 96% kwasu siarkowego

Powstaje czerwone zabarwienie. W

odpowiednich warunkach z jedną

cząsteczką utworzone aldehydu

octowego reagują 2 cząsteczki fenolu

C

H

3

CH COO

-

OH

2

Ca

2+

x 5H

2

O